1. Дундговь аймгийн уул уурхайн өнөөгийн байдал, хариуцлагатай уул уурхайг
хөгжүүлэх нь
ИЛТГЭГЧ: ХБХ-ИЙН УУБ-ЫН МЭРГЭЖИЛТЭН П.ОЧИРБАТ
Юуны өмнө энэхүү чуулга уулзалтад хүрэлцэн ирсэн нийт гадаад, дотоодын зочид
төлөөлөгч, хөрөнгө оруулагчид та бүхний энэ өдрийн амар амгаланг эрин
мэндчилье.
Дундговь аймаг Улаанбаатар хотоос 265 км алслагдсан, 74,7 мянган км.кв
нутагтай. Засаг захиргааны нэгжийн хувьд 15 сум, 66 багтай, нийт 13234 өрхийн
47,6 мянган хүн амтай. Эдийн засгийн голлох салбар нь уламжлалт нүүдлийн мал
аж ахуй эрхлэлт бөгөөд аж үйлдвэрийн салбарын гол үйлдвэрлэгч нь хүнсний 2
үйлдвэр, нүүрсний 4 уурхай, дулаан үйлдвэрлэгч 2 компани, жонш, гөлтгөнийн
жижиг уурхайнууд зэрэг юм.
Манай аймгийн нутаг дэвсгэрт өнгөрсөн зууны дунд үеэс Монголын геологи, уул
уурхайн эрдэмтэн судлаачид тухайн үеийн социалист, холбоотон улс орнуудын
судлаачдын туслалцаатайгаар геологи, уул уурхай, гидрогеологийн төрөл бүрийн
судалгаа, шинжилгээ, ашигт малтмалын эрэл, хайгуулын ажлууд хийж, газрын
хэвлийн баялагаар багагүй нөөцтэй болохыг нь тогтоосон.
Тухайлбал чулуун нүүрс, хүрэн нүүрс, хайлуур жонш, гөлтгөнө, төмрийн хүдэр,
шатдаг занар, алт, уран, эрдэс будаг, барилгын материалын зэрэг нийт 33 нэр
төрлийн ашигт малтмалын 91 орд, 151 илэрц тогтоогдсон бөгөөд одоогоор
аймгийн 15 суманд ашигт малтмалын нийт 262 тусгай зөвшөөрөл байгаагаас
хайгуулын тусгай зөвшөөрөл 211, ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл 51 бүртгэлтэй
байна. Эдгээр тусгай зөвшөөрлийн эзлэх нийт талбай 1 250 206 га байгаа нь
аймгийн нийт нутаг дэвсгэрийн 16.7 хувийг эзэлж байгаа юм.
Сүүлийн 3 жилийн статистик мэдээнээс харвал нүүрс 2008 онд 39.8 мян.тн, 2009
онд 31.5 мян.тн, 2010 онд 14.9 мян.тонныг, гөлтгөнө 2008 онд 1.4 мян.тн, 2009 онд
1.5 мян.тн, 2010 онд 3.0 мян.тонныг, жонш 2008 онд 10.9 мян.тн, 2009 онд 14.9
мян.тн, 2010 онд 17.3 мян.тонныг тус тус олборлож, уул уурхайн үйлдвэрлэл 2008-
2010 онд жилдээ 338.2 - 797.3 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн байна.
2010 онд олборлосон 14.9 мян.тн нүүрсний 84% болох 12.5 мян.тонныг
Тэвшийнговийн нүүрсний уурхайгаас олборлож түлшний зориулалтаар эдийн
засгийн салбаруудад болон орон нутгийн хүн амд нийлүүлсэн байна.
Үүнээс: Боловсруулах аж үйлдвэрт 1.8 мян тн, ус ариутгал, усан хангамжийн
салбарт 4.3 мян тн, жижиглэн болон бөөний худалдааны салбарт 0.2 мян.тн, зочид
буудал зоогийн газарт 0.3 мян.тн, холбооны салбарт 0.3 мян тн, боловсролын
салбарт 3.1 мян тн, бусад салбарт 1.5 мян.тн, хүн амд 1.0 мян.тн нүүрс нийлүүлсэн
байна.
Дээрхээс харахад жилд олборлох нүүрсний олборлолт багасаж, гөлтгөнө, жоншны
олборлолт бага зэрэг өссөн үзүүлэлттэй байна.
2008, 2009, 2010 оны статистик мэдээгээр ашигт малтмалын үйл ажиллагаа
явуулж байгаа аж ахуйн нэгжүүдээс ашигт малтмал ашигласны нөөцийн төлбөрт
2008 онд 40.2 сая төг, 2009 онд 221.7 сая төг, 2010 онд 362.5 сая төг, газрын
төлбөрт 36.9 - 56.3 сая төг, усны төлбөрт 0.3 - 1.1 сая төгрөгийн орлого улс, орон
нутгийн төсөвт оруулсан байна.
Мөн 2006 оны Ашигт малтмалын тухай хуулиар хайгуулын болон ашиглалтын

2. тусгай зөвшөөрөл эзэмшсэний төлбөрийн 50 хувийг орон нутгийн төсөвт өгдөг
болсноор орлогын хэмжээ эрс өсөх боломжтой болсон. Ашигт малтмалын тусгай
зөвшөөрлийн төлбөрөөс 2008 онд 269.8 сая, 2009 онд 610.7 сая, 2010 онд 812.1
сая төгрөг орон нутгийн төсөвт орсон байна.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ
Тодорхой ордыг стратегийн ач холбогдол бүхий
ашигт малтмалын ордод хамааруулах тухай
Ашигт малтмалын тухай хуулийн 8.1.4 дэх заалтыг үндэслэн Монгол Улсын Их
Хурлаас ТОГТООХ нь :
1. Энэ тогтоолын нэгдүгээр хавсралтад заасан ордыг стратегийн ач холбогдол
бүхий ашигт малтмалын ордод хамааруулсугай.
2. Тогтоолын нэгдүгээр хавсралтад заасан Монгол Улс, ОХУ-ын Засгийн газар
хоорондын хэлэлцээрээр ашиглаж байгаа Эрдэнэтийн зэс-молибдений
орд, Монгол Улсын Засгийн газраас бусад хөрөнгө оруулагчтай байгуулсан
тогтвортой байдлын гэрээгээр үйл ажиллагаа нь зохицуулагдаж
байгаа Төмөртэйн овооны цайрын орд, Нарийн сухайтын нүүрсний орд,
Бороогийн алтны үндсэн ордын одоогийн ашиглаж байгаа нөхцөлийг
хэвээр хадгалах нь зүйтэй гэж үзсүгэй.
3. Тогтоолын хоѐрдугаар хавсралтад заасан ашигт малтмалын ордын болон энэ
тогтоол батлагдсанаас хойш нөөц нь илэрсэн ордуудын нөөцийг
нарийвчлан тогтоож, стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордод
хамааруулах эсэх тухай саналыг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлж
шийдвэрлүүлж байхыг Засгийн газар /М.Энхболд/-т даалгасугай.
4. Стратегийн ач холбогдол бүхий Оюу толгой, Таван толгой, Цагаан суварга,
Асгатын ашигт малтмалын ордуудын төрийн эзэмшлийн хувь
хэмжээ, түүнийг хэрхэн эзэмших талаархи саналыг эхний ээлжинд
боловсруулан Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхийг Засгийн газар /М.Энхболд/-т
үүрэг болгосугай.
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН
ДАРГА Ц.НЯМДОРЖ
Монгол Улсын Их Хурлын 2007 оны 27 дугаар тогтоолын нэгдүгээр
хавсралт

3. Ашигт
д/
Ордын нэр малтмалын Байршил Тайлбар
д
төрөл
Чулуун нүүрс Өмнөговь, Тавантолгой ХК, Энержиресорс ХХК,
Цогтцэций Дайцуки ХХК-ийн эзэмшиж байгаа тусгай
1. Таван толгой
зөвшөөрлийн хэмжээнд нөөц тооцсон
талбайг хамааруулна.
Нүүрс Өмнөговь, Монгол Улсын Засгийн газартай тогтвортой
2. Нарийн сухайт
Гурвантэс байдлын гэрээ байгуулсан.
Хүрэн нүүрс Улаанбаатар, Нөөц тооцсон талбайг хамааруулна.
3. Багануур
Багануур “Багануур” ХК олборлодог.
Хүрэн нүүрс Говьсүмбэр, Нөөц тооцсон талбайг хамааруулна. “Шивээ
4. Шивээ Овоо
Шивээговь Овоо” ХК олборлодог.
Уран Дорнод, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн
5. Мардай
Дашбалбар бөгөөд хувийн хөрөнгөөр нэмэлт хайгуул
Уран Дорнод, хийж байна.
6. Дорнод
Дашбалбар
Уран Дорнод,
7. Гурван булаг
Дашбалбар
Төмрийн Сэлэнгэ, Хүдэр Уг ордын тусгай зөвшөөрлийг “БЛТ” ХХК
8. Төмөртэй хүдэр эзэмшиж байсныг 2006 онд цуцалсан. Нөөц
тооцсон талбайг хамааруулна.
Зэс, Өмнөговь, Ордын нөөцийн тооцоо бүхий тайланг
молибдени Ханбогд Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр
9. Оюу толгой
хэлэлцэхэд бэлтгэж байна. Бүлэг ордын
хэмжээгээр ойлгоно.
Зэс, Дорноговь, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн
10 Цагаан
молибдени Мандах бөгөөд хувийн хөрөнгөөр нэмэлт хайгуул
. суварга
хийж байна.
11 Эрдэнэт Зэс, Орхон, Монгол Улс-ОХУ-ын Засгийн газар

4. . молибдени Баян-Өндөр хоорондын гэрээгээр зохицуулагдаж байгаа.
Фосфорит Хөвсгөл, Алаг- Хөвсгөлийн их дархан цаазат газрын гадна
12 Эрдэнэ ногдох нөөц тооцогдсон хэсэгт дөрвөн
Бүрэнхаан
. компани хайгуулын тусгай зөвшөөрөл
эзэмшдэг.
13 Алт Сэлэнгэ, Монгол Улсын Засгийн газартай тогтвортой
Бороо
. Баянгол байдлын гэрээ байгуулсан.
14 Төмөртэйн ово Цайр, хар Сүхбаатар, Монгол Улсын Засгийн газартай тогтвортой
. о тугалга Сүхбаатар байдлын гэрээ байгуулсан.
Мөнгө Баян-Өлгий, Монгол Улс-ОХУ-ын Засгийн газар
15 Ногооннуур хоорондын гэрээ бүхий хамтарсан
Асгат
. Монголросцветмет нэгдэл тусгай
зөвшөөрлийг нь эзэмшиж байгаа.
Монгол Улсын Их Хурлын 2007 оны 27 дугаар тогтоолын хоёрдугаар
хавсралт
Ашигт
д/д Ордын нэр малтмалын Байршил Тайлбар
төрөл
1. Улаан-Овоо Нүүрс Сэлэнгэ, Түшиг Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Дундговь, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
2. Өвдөг худаг Нүүрс
Баянжаргалан одоо ашиглаж байгаа.
Өвөрхангай,
3. Баянтээг Нүүрс Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Нарийнтээл
4. Нүүрст хотгор Нүүрс Увс, Бөхмөрөн Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Хар
5. Нүүрс Увс, Өмнөговь Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
тарвагатай
6. Адуунчулуун Нүүрс Дорнод, Хэрлэн Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
7. Тэвшийн говь Нүүрс Дундговь, Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.

5. Сайнцагаан
Сүхбаатар, Баруун-
8. Талбулаг Нүүрс Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Урт
9. Чандган тал Нүүрс Хэнтий, Мөрөн Хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Хөөтийн Дундговь,
10. Нүүрс Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
хонхор Баянжаргалан
11. Хөөт Нүүрс Дорнод, Матад Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Улаанбаатар, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
12. Налайх Нүүрс
Налайх уул техникийн нөхцөл хүндэрсэн.
Дорноговь, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
13. Алаг тогоо Нүүрс
Даланжаргалан нэмэлт хайгуулыг хувийн хөрөнгөөр хийсэн.
Говь-Алтай, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
14. Зээгт Нүүрс
Чандмань одоо хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
15. Могойн гол Нүүрс Хөвсгөл, Цэцэрлэг
одоо хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
16. Сайхан-Овоо Нүүрс Булган, Сайхан
одоо хувьцаат компани ашиглаж байгаа.
Төмрийн Улсын эрдэс баялгийн нөөцөд
17. Баргилт Хэнтий, Дархан
хүдэр бүртгэгдээгүй.
Улсын эрдэс баялгийн нөөцөд
18. Төгрөг нуур Нүүрс Төв, Баян
бүртгэгдээгүй.
19. Наран толгой Алт Төв, Жаргалант Одоо бага хүчин чадлаар ашиглаж байгаа.
Хувийн хөрөнгөөр хайгуул хийж нөөц
20. Тавт Алт Булган, Тэшиг
өссөн.
Төмрийн Дархан-Уул,
21. Төмөр толгой Тусгай зөвшөөрлийг цуцалсан.
хүдэр Хонгор
Баян Цагаан
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
22. давааны тугалга, Төв, Эрдэнэ
одоогоор ашиглаагүй.
бүлэг орд гянтболд
23. Улаан Уул Цагаан Баян-Өлгий, Одоо бага хэмжээгээр ашиглаж байгаа.

6. тугалга, Улаанхус
гянтболд
Жанчивлан- Цагаан
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
24. гийн бүлэг тугалга, Төв, Эрдэнэ
одоогоор ашиглаагүй.
орд гянтболд
Цагаан
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
25. Цагаан даваа тугалга, Төв, Баянчандмань
одоогоор бага хэмжээгээр ашиглаж байгаа.
гянтболд
Мөнгөн Хэнтий, Улсын эрдэс баялгийн нөөцөд
26. Мөнгө
Өндөр Өмнөдэлгэр бүртгэгдээгүй.
Хувийн хөрөнгөөр нэмэлт хайгуул хийгдэж
27. Хөх адар Зэс, цайр Баян-Өлгий, Толбо
байгаа.
Шаврын Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
28. Пироп Архангай, Тариат
царам одоогоор бага хэмжээгээр ашиглаж байгаа.
Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
29. Шүдэн уул Чулуун давс Увс, Давст
одоогоор ашиглаагүй.
Дундговь,
30. Ширээ уул Гөлтгөнө Дэлгэрхангай Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Дундговь, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
31. Өвдөг худаг Хүрэн нүүрс
Өндөршил одоо ашиглаж байгаа.
Төв,
32. Цайдам нуур Хүрэн нүүрс Нөөцийн зэрэг С2-оос доош үнэлэгдсэн.
Баян
Дорноговь, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн,
33. Цагаан цав Цеолит
Сайхандулаан одоо бага хэмжээгээр ашиглаж байгаа.
Хөвсгөл, Алаг-
34. Манхан уул Фосфорит Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Эрдэнэ
Хөвсгөл, Алаг-
35. Онгилог нуур Фосфорит Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Эрдэнэ
36. Лугийн гол Газрын Дорноговь, Нөөцийн зэрэг С2-оос доош үнэлэгдсэн.

7. ховор Хатанбулаг
элемент
Дорноговь,
37. Хонгор Жонш Даланжаргалан, Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
Айраг
Цайр, хар Дорнод,
38. Улаан Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
тугалга Дашбалбар
Цайр, хар
39. Цав Дорнод, Чойбалсан Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн.
тугалга