Presentatie: Spanning op de Arbeidsmarkt van Raymond Brood. De presentatie is gegeven op 30 september 2010 op de Marsh Mercer Relatiedag voor Gemeenten en overheden.

1. Utrecht, 30 september 2010
Spanning op de arbeidsmarkt
Demografische invloed op uw organisatie
Raymond Brood, Amstelveen
Raymond.Brood@mercer.com
www.mercer.com

2. Europa
500 mln. inwoners (400 mln. in 1960)
Stijgende levensverwachting en dalende geboortecijfers
Populatie zou met 1 mln. dalen
Stijging van de populatie, door positieve netto migratie
Mercer 1

3. Projectie populatie 2004-2030
Grootste oorzaken in verandering van de populatie
In de meeste landen die hun populatie mogelijk
zien groeien, is migratie de grootste oorzaak
van deze groei [donker oranje op de kaart].
Overeenkomstig zijn er slechts enkele
verspreide gebieden (vooral in Frankrijk en in
Ierland) waar de bevolking hoofdzakelijk groeit
omdat meer baby's geboren worden dan er
mensen sterven [donkergroen op de kaart]
Aan de andere kant, de regio's die waarschijnlijk
een daling zullen ervaren in de populatie, zal
deze daling voor het grootste gedeelte
veroorzaakt worden doordat er meer mensen
zullen sterven dan er baby's worden geboren
(negatieve natuurlijke verandering in de
populatie) [blauw op de kaart]. De meest
opvallende uitzonderingen zijn regio's in Polen
Groei, gedreven door natuurlijke verandering
en Italië, waar de netto migratie de drijvende
kracht achter de bevolkingsafname zou zijn Groei, gedreven door netto migratie
[groen op de kaart]. Daling, gedreven door natuurlijke verandering
Daling, gedreven door netto migratie
Source: Eurostat
Mercer 2

4. Grijze druk ratio in 2007
Ratio < 20%
Ratio 20-24%
Ratio 25-29% (gemid. EU25: 25%)
Grijze druk ratio = pop° boven 65 / pop° leeftijd15-65.
Ratio > 30% Source: Eurostat
Mercer 3

5. Grijze druk ratio in 2025
Ratio 20-29%
Ratio 30-34% (gemid. EU-27: 34%)
Ratio 35-39%
Grijze druk ratio = pop° boven 65 / pop° leeftijd 15-65.
Ratio > 40% Source: Eurostat
Mercer 4

6. Grijze druk ratio in 2050
Ratio 35-39%
Ratio 40-49%
Ratio 50-54% (gemid EU-27: 50%)
Grijze druk ratio = pop° boven 65 / pop° leeftijd 15-65.
Ratio > 55% Source: Eurostat
Mercer 5

7. 2000 2050
Leeftijdspyramides
Voorbeeld van een peervormige pyramide: Nederland Voorbeeld van een rechthoekige pyramide Frankrijk
(meeste mensen tussen de 20-60 jaar) (equivalente verdeling van elke leeftijdscategorie)
France
NETHERLANDS MEN WOMEN
MEN WOMEN 85+
85+ 80 - 84
80 - 84 75 - 79
75 - 79 70 - 74
70 - 74 65 - 69
65 - 69 60 - 64
60 - 64 55 - 59
55 - 59 50 - 54
50 - 54
45 - 49
45 - 49
40 - 44
40 - 44
35 - 39
35 - 39
30 - 34
30 - 34
25 - 29
25 - 29
20 - 24
20 - 24
15 - 19
15 - 19
10 - 14
10 - 14
5-9
5-9
0-4
0-4
,10 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,10 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,10
Voorbeeld van een v-vormige pyramide: Portugal Voorbeeld van een extreme v-vormige pyramide: Italie
(afnemende geboorte in de afgelopen 50 jaar) (afnemende geboorte + hoog aantal ouderen)
Portugal ITALY
MEN WOMEN MEN WOMEN
85+ 85+
80 - 84 80 - 84
75 - 79 75 - 79
70 - 74 70 - 74
65 - 69 65 - 69
60 - 64 60 - 64
55 - 59 55 - 59
50 - 54 50 - 54
45 - 49 45 - 49
40 - 44 40 - 44
35 - 39 35 - 39
30 - 34 30 - 34
25 - 29 25 - 29
20 - 24 20 - 24
15 - 19 15 - 19
10 - 14 10 - 14
5-9 5-9
0-4 0-4
,10 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,10 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,10
Mercer 6

8. 2000 2050
Leeftijdspyramides
Europese Unie 25: een v-vormige pyramide Verenigde Staten
MEN WOMEN MEN WOMEN
85+ 85+
80 - 84 80 - 84
75 - 79 75 - 79
70 - 74 70 - 74
65 - 69 65 - 69
60 - 64 60 - 64
55 - 59 55 - 59
50 - 54 50 - 54
45 - 49 45 - 49
40 - 44 40 - 44
35 - 39 35 - 39
30 - 34 30 - 34
25 - 29 25 - 29
20 - 24 20 - 24
15 - 19 15 - 19
10 - 14 10 - 14
5-9 5-9
0-4 0-4
,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8
in 2000: 450,7 Total population (in millions) in 2050: 452,6
in 2000: 26 Old age dependency ratio (65+ in % 20-64) in 2050: 56
Een apart voorbeeld: Turkije
MEN WOMEN
85+
80 - 84
75 - 79
70 - 74
65 - 69
60 - 64
55 - 59
50 - 54
45 - 49
40 - 44
35 - 39
30 - 34
25 - 29
20 - 24
15 - 19
10 - 14
5-9
0-4
,12 ,10 ,8 ,6 ,4 ,2 ,0 ,0 ,2 ,4 ,6 ,8 ,10 ,12
Mercer 7

9. Leeftijdspyramides in 2050
Peervormige pyramide
Rechthoekige pyramide
V-vormige pyramide
Extreem v-vormige pyramide
Mercer 8

10. Het mobiliseren van alle beschikbare bronnen
2000 Lissabon voor 2010
- Arbeidsparticipatie > 70%
- Arbeidsparticipatie vrouwen > 60%
2001 Stockholm voor 2005
- Arbeidsparticipatie > 67% (63,3%)
- Arbeidsparticipatie vrouwen > 57% (bijna behaald)
- Arbeidsparticipatie 60+ers > 50% in 2010 (42,2% in
2005)
Mercer 9

11. De Europese arbeidsmarkt
Behaalde totale participatie graad
Lissabon doel behaald (>70% totale participatie graad)
Stockholm doel behaald (>67% totale participatie graad)
Stockholm doel nog niet behaald maar wel in de goede richting
Stockholm doel niet behaald en geen vooruitgang geboekt Source: Eurostat
Mercer 10

12. De Europese arbeidsmarkt
Behaalde arbeidsparticipatie 55-64
Stockholm doel behaald (>50% arbeidsparticipatie senioren)
Arbeidsparticipatie senioren tussen 40 en 50%
Arbeidsparticipatie senioren onder 40% Source: Eurostat
Mercer 11

13. En niet te vergeten - zorg
Vergrijzing leidt tot een sterke stijging van de zorgvraag
Werkgevers weten niet dat de werknemers zorgtaken combineren
Mensen hebben stress of andere defecten als gevolg van te veel
taken (NL 200.000)
Dit zal leiden tot grijs verzuim
Mercer 12

14. Verantwoordelijkheden
Werkgevers
Werknemers
Overheden

15. Voorbeeld van de werkelijkheid van de werknemer
Is verantwoordelijk voor balans in werk, leven en zorg
Uit zijn wensen naar de werkgever
Streeft naar levenlang leren
Is redelijk over de toegevoegde waarde bij het ouder worden
Zal later met pensioen gaan
Is realistisch over veranderende capaciteiten door veroudering en de
impact op de carierre.
Mercer 14

16. De werkelijkheid van werkgevers
Moet de wensen omtrent flexibiliteit van de werknemers accepteren
Moet planning en organisatorische problemen accepteren
Noodzaak om te binden en boeien van getallenteerde werknemers
Terugdringen van het verzuim
Focus op gezondheid en preventie (logistiek en gezondheid)
Faciliteren van een levenlang leren
Afscheid nemen van de vooringenomenheid t.a.v. een deel van het
arbeidspotentieel. (te oud, deels met een handicap, immigranten, enz.)
Mercer 15

17. Cartoon
Mercer 16

18. Voorbeelden van maatregelen van regeringen
Stop de wettelijke en fiscale obstakels die een negatieve invloed op de
flexibiliteit hebben
Einde aan de verplichte pensioenleeftijd
Bevorderen van fiscale mogelijkheden (life cycle plan) zodat
medewerkers hun eigen carrière kunnen inrichten
Mercer 17

19. Ontkenning van een structureel tekort aan werknemers
In de gezondheidszorg is een tekort voorspelt van 400.000 werknemers
De helft van de huidige 1 miljoen werknemers in de gezondheidszorg wil
van baan veranderen!
TLN voorspelt een tekort van 28.000 vrachtwagenchauffeurs
Het probleem is erkend, maar er is weinig actie ondernomen. WAAROM?
Geen besef van urgentie en ontkenning gebaseerd op economische
crisis
Niet weten hoe het probleem aan te pakken
Geen voorspellingsmodellen beschikbaar
It is time to call Mercer!
Mercer 18

20. Uitgangspunten
Focus op zes strategische HR issues
1. Analyse van de work force en raming van benodigde kennis en vaardigheden
2. Werven, opleiden en het binden van werknemers
3. Voorzieningen gericht op verschillende doelgroepen en faciliteren gezonde
werkomgeving
4. Handhaving van de productiviteit en het minimaliseren van het ziekteverzuim
5. Handhaving van kennis en voorbereiden op kennis overdracht
6. Work-life balans en mogelijkheden voor vervroegd deeltijd pensioen
Mercer 19

21. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Bepaal risico mbt:
Analysie huidige werknemers Analyse en simulatie
Data van medewekers -Arbeidsproductiviteit
Capaciteiten
-Employability
Aanname -Verzuim
Content developmpent Werknemers
Fluctuaties (flows) bestand -Effect CAO en
Afname arbeidstijd (ouderen) arbeidsvoorwaarden
Pensioenleeftijd
Verzuim/arbeidsongeschiktheid -------------------------
Effecten op Verlies en Wnst
rekening en Balans
Huidige organisatie structuur
Organisatie ----------------------------
Clusters van functies Toekomstige effecten op het
–Vitale posities werknemersbestand (leeftijd,
Aanname functies, afdeling etc)
Ontwikkeling van arbeids-
productiviteit, verloop Gap-analyse
Nieuwe technologieen
Strategie
.Verkopers. Maatregelen om het gat te
dichten
Mercer 20

22. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Leeftijdsopbouw zonder instroom (2008 – 2015)
Altersverteilung in den Jahren 2008 und 2015
2008 -3 0 2015
-3 65 0
-2 4
-5 2
-5 7
-8 4
-10 60 11
-8 4
-7 2
-4 9
-3 6
-8 55 16
-5 9
-11 6
-5 15
-3 15
-9 50 9
-7 18
-16 23
-9 11
-6 24
-16 45 13
-17 19
-9 31
-18 21
-23 15
-13 40 25
-25 27
-13 36
-2 2 23
-33 14
-2 2
35 17
-18 8
-2 6 4
-30 2
-40 2
-2 6 30 0
-15 1
-19 0
-9 0
-5 0
-3 25 0
-2 0
-1 0
-1 0
0
20 0
Mercer 21

23. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Verloop van de Vergrijzing
Leeftijdsverdeling door de jaren heen
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
60-65 20 29 33 39 49 57 120 143 200 237 260 285
55-60 178 215 244 285 314 329 474 496 494 505 473 436
50-55 348 377 398 431 479 486 655 624 574 502 466 423
45-50 458 485 520 507 476 463 668 585 529 477 408 352
40-45 407 423 397 402 419 402 555 483 426 385 349 314
35-40 305 325 323 306 321 333 482 390 314 256 221 187
30-35 250 260 240 246 236 239 306 253 229 201 177 161
25-30 181 194 203 199 200 182 276 238 191 151 120 89
20-25 119 137 149 157 164 186 242 139 88 62 33 17
15-20 31 28 35 73 74 46 56 14 2 0 0 0
Mercer 22

24. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Employability: parttime/fulltime-ratio
Verhouding parttimers/fulltimers
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Aantal parttimers Aantal fulltimers
Mercer 23

25. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Aantal medewerkers per functiegroep
Functiegroep 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
A 165 225 234 247 260 265 672 613 563 509 456 405
B 354 367 360 367 366 353 472 443 412 384 361 332
C 345 363 369 376 388 373 415 398 383 361 346 326
D 327 348 348 347 362 370 405 387 365 350 324 298
E 94 103 104 101 106 110 280 251 232 206 180 158
F 213 210 224 235 244 244 268 255 239 225 210 194
G 141 150 151 153 156 169 226 206 188 170 149 132
H 32 51 54 53 51 55 170 141 116 94 72 59
I 117 109 134 167 155 141 160 40 15 9 7 5
J 93 99 97 108 119 117 153 134 117 103 86 72
Legenda
Daling t.o.v. 2009
25-50%
50-75%
>75%
Mercer 24

26. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Medewerkers per bedrijfsonderdeel
Aantal medewerkers per bedrijfsonderdeel 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Bedrijfsonderdeel 1 56 49 44 40 35 31 28 25 22 16
Bedrijfsonderdeel 2 44 40 36 33 29 27 24 22 19 16
Bedrijfsonderdeel 3 120 108 96 85 76 67 59 51 44 38
Bedrijfsonderdeel 4 66 61 55 46 39 28 26 23 21 18
Bedrijfsonderdeel 5 69 62 56 51 45 40 35 32 29 26
Bedrijfsonderdeel 6 11 10 9 8 8 7 6 6 5 5
Bedrijfsonderdeel 7 37 34 31 28 26 23 21 18 16 14
Bedrijfsonderdeel 8 232 208 186 166 148 132 115 103 92 82
Bedrijfsonderdeel 9 9 8 7 7 6 5 5 4 4 3
Bedrijfsonderdeel 10 163 146 130 116 101 90 79 70 60 50
Bedrijfsonderdeel 11 62 56 50 45 40 36 32 28 23 18
Bedrijfsonderdeel 12 4 3 2 2 2 2 1 1 1 1
Bedrijfsonderdeel 13 22 19 18 16 15 14 12 11 10 9
Bedrijfsonderdeel 14 29 26 24 21 20 17 15 14 13 11
Bedrijfsonderdeel 15 52 47 42 38 34 30 26 23 19 14
Bedrijfsonderdeel 16 433 398 367 334 298 269 244 216 189 168
Bedrijfsonderdeel 17 422 389 359 332 307 273 239 209 181 158
Bedrijfsonderdeel 18 95 86 78 70 63 57 50 44 40 36
Bedrijfsonderdeel 19 11 10 9 8 8 7 6 6 4 4
Bedrijfsonderdeel 20 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1
Bedrijfsonderdeel 21 3 3 2 2 2 2 2 2 1 1
Bedrijfsonderdeel 22 337 311 286 264 243 224 203 185 167 150
Bedrijfsonderdeel 23 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0
Bedrijfsonderdeel 24 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0
Bedrijfsonderdeel 25 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1
Bedrijfsonderdeel 26 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1
Aantal mw. 2285 2080 1894 1718 1549 1385 1234 1097 962 842
Legenda
Daling t.o.v. 2008 Stijging t.o.v. 2008
20% 20%
35% 35%
50% 50%
75% 100%
Mercer 25

27. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Productie: De beoordeling van interventies
Voorbeeld: Er is een interventie gepland die het verzuim met 20% moet reduceren
Vraag: Wanneer is een dergelijke interventie rendabel voor het betreffende bedrijf?
Verzuimreductie
6,0%
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0%
2010 2011 2012 2013 2014
Verzuimpercentage scenario 1 Verzuimpercentage scenario 2
Verzuimreductie
2010 2011 2012 2013 2014
Verzuimpercentage scenario 1 5,9% 5,9% 5,8% 5,4% 5,6%
Verzuimpercentage scenario 2 4,7% 4,8% 4,6% 4,3% 4,5%
Verzuimkosten scenario 1 € 3.566.600 € 6.660.597 € 6.279.316 € 5.805.871 € 5.046.355
Verzuimkosten scenario 2 € 2.853.280 € 5.328.477 € 5.023.453 € 4.644.697 € 4.037.084
Besparing € 1.312.215 € 2.536.332 € 2.416.123 € 2.308.636 € 2.186.062
Contante waarde 1-1-2010 € 1.312.215 € 2.462.458 € 2.277.428 € 2.112.729 € 1.942.288
Contante waarde totaal € 10.107.119
Antwoord: De interventie is rendabel als deze op 1-1-2010 minder kost dan € 10,1 miljoen.
Mercer 26

28. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
In-, door- en uitstroom, mannen en vrouwen
Niveau
10 0% 100% 2 25 0% 100%
0% 9%
9 33% 67% In deze organisatie is er 18 95 48% 52%
een glazen plafond voor
vrouwen bij niveau 6 4% 3% Zoals te verwachten is
de uitstroom hier
8 43% 57% 114 273 duidelijk hoger 41% 59%
8% 9%
7 51% 49% 306 349 49% 51%
5% 12%
12%
6 55% 45% 886 331 60% 40%
12%14%
5 66% 34% 1,788 221 34% 66%
16% 15%
4 72% 28% 1,382 244 54% 46%
Promotie
% van totaal
Gemiddelde aantal actieve werknemers
Instroom Uitstroom
% van totaal Vrouwen Mannen % van totaal
Mercer 27

29. Mercer HR Risicovoorspellingsmodel
Effectief aantal medewerkers, productiviteit, verlof en verzuim
jaar 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mensen plus overgang VUT en senioren tm 65 2412 2452 2490 2525 2555 2568
Na Invloed overgang VUT en andere senioren maatregelen 2412 2380 2381 2375 2372 2352
Na Invloed partime factor 2055 2010 1998 1974 1958 1930
Na Invloed reguliere vakantie dagen (effectieve FTE's) 1836 1797 1786 1764 1749 1723
Na invloed extra vakantie dagen 1778 1746 1727 1693 1663 1627
Na verwerking verzuim 1672 1645 1625 1591 1561 1526
Totale salarissom 84.205.476 84.316.425 84.485.430 84.255.256 84.189.121 83.526.570
Gemiddelde salaris p.p. 34.911 35.431 35.478 35.477 35.490 35.512
Gem. sal. Kst per efectieve FTE 45.862 46.926 47.313 47.769 48.136 48.466
Gem. salaris na verwerking extra vakantie dagen 47.349 48.291 48.926 49.758 50.612 51.350
Gem. salaris na verwerking verzuim 50.349 51.264 51.999 52.949 53.935 54.744
Verzuimpercentage 5,5% 5,4% 5,5% 5,5% 5,6% 5,7%
gemiddelde leeftijd 48 49 49 49 50 50
Minimale vervangingsbehoefte FTE's t.o.v. 1-1-2008 0 28 48 81 112 147
Cummulatief extra benodigde personen 0 40 69 117 161 212
Mercer 28

30. Aandachtspunten voor de
werkgever

31. Belangrijkste uitdagingen
Algemeen
Dimensie Ontwikkeling Consequenties
Lange termijn scenario
kwantatief Krimpende bevolking Voorspelling van de werknemersbezetting tot
tenminste 2020
Minder jongeren komen op Verschuiving/verandering in en verlies van
de arbeidsmarkt (generaties essentiele competenties, vaardigheden en
zullen kleiner zijn) kennis
De gemiddelde leeftijd van Toename risico van verzuim door stijging
Permanent de werknemers zal toe- leeftijd
nemen Problemen gaan zichtbaar worden tussen nu
Verschuiving in en 2020
leeftijdsopbouw De baby-boomers gaan met pensioen
Afname van ervaren Met name het MKB en (semi) overheid zullen
werknemers en tekort van hierdoor worden getroffen and medium sized
kwalitatief ervarenb werknemers met companies will be affected
juiste vaardigheden zal Problemen niet alleen op korte maar ook op
afnemen. lange termijn.
Mercer 30

32. Belangrijke uitdagingen
Zes strategische onderwerpen
1 4
Analyse van de werknemers
populatieen de voorspelling Behoud van productiviteit en
van de behoefte aan de minimaliseren van verzuim
benodigde kennis en en uitval.
vaardigheden.
2 5
Doelgericht werven en Behoud en overdracht van
binden en boeien kennis
3 6
Gespecialiseerd beleid voor
Work-life balance en
o.a. bepaalde doelgroepen
mogelijkheden voor flexibele
(ouderen, gehandicapten,
arbeidsvoorwaarden en
risicogroepen etc)
pensioen.
Mercer 31

33. Vragen?

34. www.MERCER.com