Primary teachers worked with activities for solar system based in Scientix repository. Messini 15 May 2017.

1. 1
Μακαίνω τισ ιδιότθτεσ των διάφορων πλανθτϊν
μζςα απο δθμιουργικά παιχνίδια και κεατρικοφσ διαλόγουσ.
http://www.scientix.eu/resources/details?resourceId=10270
http://www.scientix.eu/resources/details?resourceId=10255

2. 2
Δραςτθριότθτα :
1) Να ηωγραφίςετε 2 απο τουσ πλανιτεσ του θλιακοφ ςυςτιματοσ , λαμβάνοντασ
υπόψθν τα χαρακτθριςτικά τουσ.
2) Να ςχεδιάςετε ζνα παιχνίδι για τουσ μακθτζσ που κα τουσ βοθκιςει με
διαςκεδαςτικό τρόπο να μάκουν για τουσ πλανιτεσ.
3) Να ςχεδιάςετε ζνα μικρό κεατρικό δρϊμενο με τουσ διαλόγουσ , αλλά και
περιγραφι των ςκθνικϊν και κουςτουμιϊν.
4) Γράψτε κάρτεσ ζκφραςθσ ςυναιςκθμάτων (αγάπθ, φιλία, καυμαςμό) με βάςθ τισ
ιδιότθτεσ των πλανθτϊν.
Προαπαιτοφμενεσ γνϊςεισ
Το Ηλιακό Σφςτθμα, ςτο οποίο ηοφμε, αποτελείται από τον Ήλιο, ωσ το κεντρικό αςτζρι,
οκτϊ πλανιτεσ με τισ ςελινεσ τουσ και αρκετοφσ πλανιτεσ νάνουσ. Μαηί με εκατοντάδεσ
χιλιάδεσ αςτεροειδϊν (ογκόλικοι) και κομθτϊν, αυτά τα ουράνια ςϊματα περιφζρονται
γφρω από τον Ήλιο. Η Γθ είναι ζνασ πολφ ιδιαίτεροσ πλανιτθσ εν μζςω αυτϊν των ουράνιων
ςωμάτων. Είναι το ςπίτι μασ! Για να καταλάβουν τθ μοναδικότθτά τθσ, τα παιδιά πρζπει να
ςυγκρίνουν τθ Γθ με τουσ άλλουσ πλανιτεσ του Ηλιακοφ Συςτιματοσ. Κακϊσ θ Γθ βρίςκεται
ςχεδόν 150 εκατομμφρια χιλιόμετρα μακριά από τον Ήλιο, θ κερμοκραςία είναι ιδανικι για
να υπάρχει υγρό νερό ςτθν επιφάνειά τθσ, αντίκετα από ό,τι ςυμβαίνει ςτουσ
περιςςότερουσ άλλουσ πλανιτεσ. Αυτό αποδείχτθκε ηωτικισ ςθμαςίασ για τθν ανάπτυξθ
τθσ ηωισ!
Το Ηλιακό Σφςτθμα ςτο ςφνολό του είναι μζροσ του ςυςτιματοσ τθσ Γαλακτικισ Οδοφ
(Milky Way), μιασ ςυλλογισ περίπου 200 διςεκατομμυρίων αςτζρων, οργανωμζνων ςε
ςπείρα, μαηί με αζρια και ςκόνθ. Διςεκατομμφρια των αςτζρων αυτϊν ζχουν πλανιτεσ και
αυτοί, με τθ ςειρά τουσ, ςελινθ. Αυτό υποδθλϊνει ότι πικανϊσ δεν είμαςτε μόνοι μασ ςτθ
Γαλακτικι Οδό, αλλά οι αποςτάςεισ μεταξφ των αςτζρων είναι τόςο μεγάλεσ που κα
κακιςτά εξαιρετικά δφςκολο να επιςκεφτοφμε άλλουσ κόςμουσ. Aκόμθ και το πλθςιζςτερο
ςε εμάσ αςτζρι, ο Εγγφτατοσ του Κενταφρου, βρίςκεται 4,22 ζτθ φωτόσ (δθλαδι,
περιςςότερο από 40.000 διςεκατομμφρια χιλιόμετρα) μακριά από εμάσ. Πρόκειται για τόςο
μεγάλθ απόςταςθ που κα χρειάηονταν πολλζσ γενιζσ ανκρϊπινθσ ηωισ για να γίνει το
ταξίδι.

3. 3
Οι πλανιτεσ που περιςτρζφονται γφρω από άλλα άςτρα και όχι από τον Ήλιο μασ
ονομάηονται εξωθλιακοί πλανιτεσ ι εξωπλανιτεσ για ςυντομία. Οι αςτρονόμοι ζχουν ιδθ
ανακαλφψει περιςςότερουσ από 900 τζτοιουσ εξωπλανιτεσ.
Μποροφμε να κατθγοριοποιιςουμε τουσ πλανιτεσ του Ηλιακοφ μασ Συςτιματοσ ςε δφο
είδθ: τουσ βραχϊδεισ πλανιτεσ, που βρίςκονται πλθςιζςτερα ςτον Ήλιο και ζχουν μια
ςτερει επιφάνεια, και τουσ αζριουσ γίγαντεσ, οι οποίοι βρίςκονται μακρφτερα από τον
Ήλιο, είναι πιο ογκϊδεισ και αποτελοφνται κυρίωσ από αζρια. Ο Ερμισ, θ Αφροδίτθ, θ Γθ
και ο Άρθσ εντάςςονται ςτθν πρϊτθ κατθγορία, ενϊ ο Δίασ, Κρόνοσ, ο Ουρανόσ και ο
Ποςειδϊνασ ςτθ δεφτερθ. Ο Πλοφτωνασ, ο μζχρι πρότινοσ πιο απόκεντροσ πλανιτθσ μασ,
κεωρείται από το 2006 ζνασ από τουσ πλανιτεσ νάνουσ. Ανάμεςα ςτον Άρθ και τον Δία
υπάρχει και μια ηϊνθ αςτεροειδϊν, όπωσ ονομάηεται, που περικυκλϊνει τον Ήλιο ςαν
ςτεφάνι. Αποτελείται από χιλιάδεσ μικρότερουσ και μεγαλφτερουσ ογκόλικουσ. Οι
μεγαλφτεροι εξ αυτϊν ζχουν το δικό τουσ όνομα, όπωσ ακριβϊσ οι πλανιτεσ. Ζνασ από
αυτοφσ, θ Εςτία (Vesta), είναι τόςο μεγάλοσ που κεωρείται πλανιτθσ νάνοσ.
Οι πλανιτεσ είναι ςφαιρικά ςϊματα που περιφζρονται γφρω από κάποιον αςτζρα. Η μάηα
τουσ είναι αρκετι ϊςτε να "κακαρίηουν" τθν τροχιά τουσ από άλλα μεγαλφτερα ι μικρότερα
ςϊματα χάρθ ςτθ βαρυτικι τουσ ζλξθ. Οι πλανιτεσ νάνοι είναι επίςθσ ςφαιρικοί και
περιφζρονται γφρω από κάποιον αςτζρα, αλλά ζχουν μικρζσ μάηεσ και άρα τόςο αςκενι
βαρφτθτα που δεν ζχουν τθ δυνατότθτα να ζλκουν μικρότερα ςϊματα ςτθ γειτονιά τουσ. Οι
Σελινεσ ςυχνά είναι επίςθσ ςφαιρικζσ, αναλόγωσ του μεγζκουσ τουσ, αλλά περιφζρονται
γφρω από πλανιτεσ.
Όλοι οι πλανιτεσ του Ηλιακοφ μασ Συςτιματοσ ζχουν πολφ ιδιαίτερα γνωρίςματα. Μια
ςφνοψθ αυτϊν δίνεται ςτουσ καταλόγουσ δεδομζνων που ακολουκοφν. Ο ακόλουκοσ
κεμελιϊδθσ νόμοσ ιςχφει ςτο Ηλιακό Σφςτθμα: οι μικροί πλανιτεσ βρίςκονται κοντά ςτον
Ήλιο και είναι φτιαγμζνοι από ςτζρεο υλικό, ενϊ οι μεγάλοι πλανιτεσ βρίςκονται ςε
μεγαλφτερθ απόςταςθ από τον Ήλιο και αποτελοφνται κυρίωσ από αζρια.
Βραχϊδεισ πλανιτεσ
Οι τζςςερισ βραχϊδεισ πλανιτεσ (Ερμισ, Αφροδίτθ, Γθ και Άρθσ) είναι πολφ πυκνοί
(ςτζρεοι) και ςυγκριτικά μικροί. Η ατμόςφαιρά τουσ είναι πολφ αραιι, με εξαίρεςθ τθσ
Αφροδίτθσ.
Ερμισ
Ο Ερμισ είναι ο πλθςιζςτεροσ πλανιτθσ ςτον Ήλιο. Δεν ζχει ατμόςφαιρα και θ ςτζρεα
επιφάνειά του, όπωσ αυτι τθσ Σελινθσ, καλφπτεται από πλικοσ κρατιρων. Ο Ερμισ εκτελεί
τροχιά γφρω από τον Ήλιο ςε μόλισ 88 θμζρεσ και δεν ζχει ςελινεσ. Οι διαφορζσ
κερμοκραςίασ ςτθν επιφάνειά του είναι εντονότατεσ: 380 ° C ςτθν πλευρά που "βλζπει"
προσ τον Ήλιο, και -180 ° C από τθν πλευρά τθσ νφχτασ! Αυτό οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι οι
μζρεσ και οι νφχτεσ εναλλάςςονται πολφ αργά ςτον Ερμι, λόγω τθσ αργισ περιςτροφισ του.
Επίςθσ, δεν υπάρχει ατμόςφαιρα για να παγιδεφει τθ κερμότθτα τθ νφχτα.
Αφροδίτθ

4. 4
Η Αφροδίτθ είναι περίπου τόςθ όςο θ Γθ ςε μζγεκοσ. Το διοξείδιο του άνκρακα (αζριο
κερμοκθπίου) αποτελεί το 99% τθσ ατμόςφαιράσ τθσ, με αποτζλεςμα να παγιδεφεται το
φωσ του ιλιου ςε αυτό το γιγάντιο κερμοκιπιο. Ανεξάρτθτα από το αν είναι μζρα ι νφχτα,
ςτθν Αφροδίτθ κάνει πάντα πολφ ηζςτθ: ςχεδόν 500° C! Η περιςτροφι τθσ Αφροδίτθσ γφρω
από τον άξονά τθσ είναι αντίςτροφθ ςε ςφγκριςθ με τισ περιςτροφζσ άλλων πλανθτϊν.
Γθ
Η Γθ είναι ο μόνοσ πλανιτθσ ςτο θλιακό ςφςτθμα με νερό ςε υγρι μορφι ςτθν επιφάνειά
του, ςθμαντικζσ ποςότθτεσ οξυγόνου ςτον αζρα και μζτριεσ κερμοκραςίεσ. Εκτελεί τροχιά
γφρω από τον Ήλιο μια φορά το χρόνο. Ο ςτακερόσ τθσ άξονασ (με κλίςθ 23 μοιρϊν) ζχει ωσ
αποτζλεςμα τισ εποχζσ. Επιπλζον, αυτό είναι το μόνο ουράνιο ςϊμα ςτο οποίο ζχουμε βρει
ηωι μζχρι ςιμερα.
Άρθσ
Ο Άρθσ ζχει το μιςό μζγεκοσ τθσ Γθσ. Το κοκκινωπό του χρϊμα οφείλεται ςτο οξείδιο του
ςιδιρου (ςκουριά). Η ατμόςφαιρά του είναι πολφ αραιι και αποτελείται κυρίωσ από
διοξείδιο του άνκρακα. Ζνα από τα ιδιαίτερα γνωρίςματά του είναι τα πολλά του
θφαίςτεια, που φτάνουν ςε φψοσ 23.000 μζτρων! Ο Άρθσ ζχει δφο φεγγάρια και χρειάηεται
δφο φορζσ περιςςότερο χρόνο από τθ Γθ για να ολοκλθρϊςει τθν τροχιά του γφρω από τον
Ήλιο. Όπωσ και θ Γθ, ζχει εποχζσ, αφοφ ο άξονασ περιςτροφισ του είναι επίςθσ κεκλιμζνοσ.
Οι «γίγαντεσ αερίων» (ονομάηονται ζτςι επειδι είναι μεγαλφτεροι ςε ςχζςθ με άλλουσ
πλανιτεσ) αποτελοφνται από μια ιςχυρι ατμόςφαιρα και ζνα ςχετικά μικρό ςτερεό
πυρινα.
Δίασ
Ο Δίασ είναι ο μεγαλφτεροσ πλανιτθσ του Ηλιακοφ μασ Συςτιματοσ. Όπωσ όλεσ οι πλανιτεσ
γίγαντεσ, αποτελείται κυρίωσ από αζρια και ζχει ςτερεό πυρινα. Ζχει μια εκπλθκτικι
κόκκινθ κθλίδα ςτθν επιφάνειά του, που είναι δφο φορζσ το μζγεκοσ τθσ Γθσ! Η κθλίδα
αυτι είναι ζνασ τεράςτιοσ κυκλϊνασ που μαίνεται εδϊ και περιςςότερα από 400 χρόνια.
Λόγω τθσ ςθμαντικισ βαρυτικισ ζλξθσ του, προςελκφει πολλοφσ αςτεροειδείσ και ζτςι μασ
προςτατεφει από τισ επιπτϊςεισ τουσ. Ζχει περίπου 50 φεγγάρια και αποτελείται κυρίωσ
από υδρογόνο και ιλιο.
Κρόνοσ
Ο Κρόνοσ περιβάλλεται από μεγάλουσ δακτυλίουσ και από αυτό κερδίηει το ψευδϊνυμό του
«Άρχοντασ των δαχτυλιδιϊν». Αυτοί οι δακτφλιοι αποτελοφνται από πολυάρικμουσ μικροφσ
κόκκουσ πάγου. Η ατμόςφαιρα του Κρόνου ζχει μια αρκετά χαμθλι πυκνότθτα: Ο Κρόνοσ
είναι ο μόνοσ πλανιτθσ ςτο Ηλιακό Σφςτθμα που κα μποροφςε να επιπλεφςει ςτο νερό.
Ζχει πολλά φεγγάρια: πάνω από 60!
Ουρανόσ

5. 5
Ο Ουρανόσ ζχει ζνα ςφςτθμα λεπτϊν δακτυλίων. Περιφζρεται γφρω από τον
Ήλιο"ξαπλωμζνοσ ςτο πλευρό του", πικανϊσ επειδι λόγω κάποιασ ςφγκρουςθσ
αναποδογφριςε. Η επιφάνειά του μοιάηει πολφ λεία χωρίσ ςχεδόν κανζνα ιδιαίτερο
χαρακτθριςτικό. Ζχει 15 φεγγάρια.
Ποςειδϊνασ
Η επιφάνεια του Ποςειδϊνα είναι μπλε, όπωσ του Ουρανοφ. Λευκά ςφννεφα αιωροφνται
πάνω από τθν επφάνειά του με ταχφτθτεσ άνω των 1000 χλμ/ϊρα. Η διαδρομι του
Ποςειδϊνα κάποιεσ φορζσ τζμνει τθν τροχιά του νάνου πλανιτθ Πλοφτωνα
Πλοφτωνασ
Ο Πλοφτωνασ αποτελείται από πάγο και βράχια. Το 2006, οι αςτρονόμοι αποφάςιςαν ότι ο
Πλοφτωνασ δεν πρζπει να ςυγκαταλζγεται πλζον ςτουσ πλανιτεσ, αλλά να κεωρείται
πλανιτθσ-νάνοσ, παρά το ςφαιρικό του ςχιμα. Λόγω τθσ μικρισ μάηασ του, δεν μπορεί να
προςελκφςει μικρότερα ςϊματα ςτθν περιοχι του, όπωσ κάνουν οι «πραγματικζσ»
πλανιτεσ. Ο Πλοφτωνασ ζχει ζνα μεγαλφτερο και δφο μικρότερα φεγγάρια. Είναι τόςο
μικρόσ και τόςο μακριά που οι αςτρονόμοι δεν ιταν ςε κζςθ να ζχουν μια ςαφι εικόνα
του!
Αναφορζσ: http://astroedu.iau.org/en/activities/1615/know-your-planets/, http://astroedu.iau.org/en/activities/1611/living-
in-the-milky-way/