Presentatie voor seminariereeks van het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven), 2012.

1. Sociale spanning in een bezet land.
Conflicten over voedsel in België
tijdens de Eerste Wereldoorlog
Antoon Vrints (Universiteit Gent)

5. • La guerre eut cet effet de rendre momentanément à l’économie
nationale le caractère agricole qui y avait prédominé jusqu’au
commencement du XIXe siècle. De son organisation il subsista
l’essentiel et le primitif, c’est‐à‐dire ce qui était fondé sur le sol.
(H. PIRENNE, La Belgique et la guerre mondiale, Parijs en New
Haven, 1929, blz. 120)
• “Terwijl vroeger de buiten naar de stad ging en het soms als een
gunst aanzag er zijne waren tegen spotprijs te kunnen en te mogen
verkoopen, kwam thans de stad naar den buiten ; vaste opkoopers
bezochten zelfs de meest afgelegen boerderijen en scharrelden al
op wat ze konden ; de boter was verkocht voor ze gewonnen, de
eieren verpatst voor ze gelegd waren”.
(J. SEBERECHTS, Geschiedenis van den landbouw voor, tijdens en na
den oorlog, Brecht, 1923, blz. 38.)

6. • Uit het Leiedal. Volksopstootjes
Evenals menig naburig dorp komt Deerlijk ook een dezer alles behalve aangename
volksopstootjes te beleven. De oeroorzaak ligt hierin: de gemeente heeft
tengevolge de weerbarstigheid van zekere landbouwers over het inleveren van het
opge‐eiste graan, haar aangegane verplichtingen ten aanzien van het gewestelijk
Hulp‐ en Voedingscomiteit niet kunnen naleven. Voor een drietal weken stond
langs hier op muren en poorten het leuk bericht te lezen “Donderdag om 9 uren
naar de boeren te gaan”. Het was dus blijkbaar dat er iets op til was onder de
noodstandige werkersbevolking doch op aanraden der overheid die voorgaf een
laaste beroep te doen op de landbouwers, werd er tot deze optocht niet
overgegaan. Bij gedrukte berichten en in een speciaal belegde vergadering werd
er de landbouwers gewezen op de kritische toestand met bevel voltallig het ge‐
eiste graan te leveren op gevaar of strenge afstraffing. Feitelijk werd er een
potsierlijk onbenullig kgr. graan geleverd met het natuurlijke uitvloeisel dat
allelevering van wege het Komiteit geschorst werd, en dat het onderstandsgeld
werklozen ingetrokken werd. Verbittering alom. De donderdagnamiddag 9 dezer
trokken een vijftigtal mannen naar de hoeve van Petrus Callens waar het nogal
rumoerig toeging. De vrijdag voormiddag vergaderde de gemeenteraad en na lang
beraadslagen trok de talrijke schaar werklozen rond het gemeentehuis
samengezwalpt en ruim 500 in getal met de overheid en de politie aan het hoofd
naar de hoeven der onwillige boeren om deze tot betere gedachten te brengen.
(De Vlaamsche Post, 17/12/1915)

7. Aantal mannelijke veroordeelden voor
diefstal en plundering (1910‐1930)
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
peine criminelle
peine correctionnelle
peine de police

8. Aantal vrouwelijke veroordeelden voor
diefstal en plundering (1910‐1930)
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
peine criminelle
peine correctionnelle
peine de police

9. • Anderlues. De pachter deed aan de groep die bieten aan het nemen was,
opmerken dat ze zijn oogst bedierf. De aanmerking werd slecht onthaald want
H.G., razend van woede of honger, viel de pachter aan met vorksteken en kwetste
hem dodelijk aan de borst. (Gazet van Brussel, 20/6/1918)
• Henegouw. Een pachter van Thieusies die weigerde het teken te geven aan een
vijftigtal personen om de aren te mogen lezen op zijn tarwevelden, werd door de
bende booeren aangerand en bijna dood achtergelaten. (Gazet van Brussel,
14.08.1915)
• Il y a des fermiers durs et impitoyables : le peuple voit la fortune accumulée dans
leurs mains et il est indigné contre eux. Ces fermiers veulent‐ils opprimer le peuple,
le plonger dans la misère ? Veulent‐ils que le peuple se soulève ? Veulent‐ils le
forcer à voler ? (Les Nouvelles de l’Avenir du Tournaisis, 29.10.1916).

10. Aantal veroordeelden door de Hoven
van Assisen (1910‐1930)
52 52 77 96 85
40 55
143 154
106
144 127 145 132 120 105 103
135
109
39 31
18
29
3
47
51
204
39
47
63
35
31
26
20
10 26
13
9
166
709
206
142
57 41
23
5
4
3
1
0
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1910
1911
1912
1913
1914
1915
1916
1917
1918
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
1929
1930
Individus jugés pour crimes contre la Sûreté de l'Etat
Individus jugés pour crimes contre les biens
Individus jugés pour crimes contre les personnes

11. • “Nu zitten zij vol geld en velen houden het bij zich
aan huis verstopt. Dit kost aan meer dan een het
leven. Gewapende benden gemaskerde
bandieten komen hen ’s nachts overvallen,
schieten hen neer, stelen hun geld. (…) En zoo
geven veel boeren tragisch terug, wat zij onder de
tragiek en de rampen van den oorlog in al te
grooten overvloed en zonder eenige gewetens‐
bezwaren verworven hadden”. (C. BUYSSE,
“Vredesdagboek”, in : Groot‐Nederland.
Maandschrift voor den Nederlandschen stam,
januarinummer 1920, blz. 69‐70.)