1. Simbolika boja kroz vekove
Učenice: Nina Ragaji
Ana Ragaji
Odeljenje: Graf 22
TŠ "Mileva Marić Ajnštajn" Novi Sad
2. Uvod
• U zavisnosti od socijalnih, kulturnih, istorijskih i geografskih uslova,
simbolika boja se iskazuje na različite načine u raznim sredinama.
• Boje u različitim kulturama imaju različita značenja i izazivaju potpuno
drugi suprotan psihološki efekat.
• Tako na primer, bela kod nas simbolizuje nevinost i ceremoniju venčanja a
na dalekom istoku smrt i sahrane. Žuta se kod Francuza vezuje za
ljubomoru a kod Grka za tugu. Crvena je u Indiji simbol moći,lepote i
zdravlja a u Južnoj Africi se vezuje za žalost.
• “U svetu simbola, ništa zaista ne nestaje. Boje imaju svoju istoriju jer ih ni
ljudi nisu uvijek doživljavali na isti način. Nije se promenio naš senzorni
aparat, već naš doživljaj stvarnosti koji je povezan s našim znanjem,
rečnikom, imaginacijom, kao i našim osećajima, dakle svime što se
razvijalo tokom vremena” (Michel Pastoureau - najpoznatiji istoričar boja).
2
3. Crna boja
• Prema antičkoj filozofiji četiri osnovna elemanta, crna označava zemlju, dakle,
podzemni svet, pakao.
• U 10. veku u Europi se crna boja počinje vezivati uz koncept smrti, kao i asocirati
na ponizan i asketski način života.
• U doba renesanse, crna postaje boja elite.
• Veza crne boje s formalnom haljinom za večernje izlaske potiče od crne odeće s
kraljevskih dvorova iz doba kasne renesanse.
• U 16. veku crna postaje dominantnom bojom u velikom delu Europe. Konotacije
crne boje poput umerenosti, poniznosti, skromnosti i suzdržanosti posebno
dolaze do izražaja u doba reformacije (moralna boja).
• Crna boja i crna zvezda, simboli su anarhizma.
• Crna, kao boja fašističkog pokreta javlja se prvi put 1919. u Italiji.
• Crna je takođe boja tajnih organizacija.
• Crna je boja individualnosti. U Kini crno odgovara kineskom
yinu, ženskom simbolu.
Već četrdeset godina otkrivam da
je kraljica svih boja crna. Auguste
Renoir (1841.-1919.), francuski
slikar.
3
4. Bela boja
• Božanska bela:
– Bela svetlost smatra se iskonskom, početkom sveta i vremena.
– Bog se doživljava kao bela svjetlost. Božanska bića, anđeli, također su bele boje.
– To je boja raja i večnosti.
• Prema antičkoj filozofiji četiri osnovna elemanta – bela boja označava vazduh.
• Kod Kelta je bela boja bila oznaka sveštenstva - druida.
• U mnogim zemljama u doba ranog hrišćanstva, bela boja je bila simbol krštenja i
inicijacije novih vernika.
• U evropskim zemljama bela često simbolizuje monarhiju. Tokom revolucije u
Francuskoj i Rusiji bela boja simbolizovala je pristalice monarhije.
• Za vreme Stogodišnjeg rata bela zastava značila je prekid neprijateljstva.
• Bela boja predstavlja boju mira.
• U nekim delovima Afrike bela je boja mrtvih ali joj se prepisuje i velika lekovita moć.
Ona je i simbol borbe protiv smrti.
• Bela boja simbolizuje čistoću i higijenu.
• U moderno doba bela je postala i simbol hladnoće.
• Belo je i boja nepoznatog. Bela područja na starim
geografskim kartama označavaju neistražene krajeve.
Gejše, Japan. Bela
boja lica uklanja
svaku individualnost s
gejšina lica i smešta
je izvan
svakodnevnice, poput
pozorišnog lika.
Isticanje beline kože
znak je lepote u
Japanu i velikom
dijelu Azije.
Bela nije samo odsustvo boje; to je
blistava i pozitivna stvar, žestoka poput
crvene, jasna poput crne… Bog slika u
raznim bojama; ali nikad tako sjajno,
gotovo zadivljujuće kao kad slika
belom. Gilbert Keith Chesterton (1874.-
1936.), britanski pisac.
4
5. Bela boja
Jakovljev san, ulje na platnu, Avinjonska škola, 16. st. Musee du
Petit-Palais, Avignon, Francuska. Anđeli kao božanska bića
prikazuju se u beloj boji.
Papa Ivan Pavle II. Bela je boja najvažnijih crkvenih praznika. Osim
za Božiju službu, jedino pape nose belu odeću.
Sveti čovjek sedi u stavu meditacije, Indija, 20. vek. Njegovi sledbenici
smatraju ga nekom vrstom božanstva. Bela boja naglašava njegovu
svetost i izdvojenost od običnog sveta.
5
6. Crvena boja
• U mnogim je kulturama upravo je crvena najvažnija boja.
• Prema Bibliji Adam je napravljen od crvene zemlje i na hebrejskom Adam znači
biti crven.
• U Starom zavetu crvena asocira na iskušenje, krivicu i zabranu. Plodovi drveta
znanja crvene su boje.
• U antičko doba svetlocrvena boja predstavljala je muško načelo te se
povezivala s Aresom, bogom rata u grčkoj mitologiji, odnosno Marsom u rimskoj.
• Prema antičkoj filozofiji četiri osnovna elemanta – crvena boja označava vatru.
• U Egiptu crvena je boja Setha, boga zla i svega što je štetno.
• U ranom hrišćanstvu crvena simbolizuje Isusovu krv prolivenu za spasenje
ljudi.
• Od 18. veka crvena krpa signalizira opasnost.
• Crvena je postala i boja revolucije. Od Francuske revolucije 1789. godine,
crvena boja dobiva i značenje krvi prolivene za slobodu.
• Sovjetska Rusija prihvatila je crvenu zastavu 1918.,
a Kina 1949. Crvena je zastava ubrzo postala
sinonim za komunizam.
“Kada ste u nedoumici, nosite
crveno”, Bill Blass(1922-2002)
američki modni dizajner.
6
7. Crvena boja
• Bojenje mrtvaca u crveno običaj je poznat u južnoj Evropi još iz neolita, a
praktikovali su ga i američki Indijanci. On se temelji na ideji da crvena boja daje
vitalnu snagu.
• U indijskoj kulturi, crvena boja povezuje se sa vatrom, zdravljem,
moći, plodnošću, ljubavlju i lepotom.
• U Južnoj Africi, crvena boja vezuje se za žalost. Crvena boja na
zastavama južnoafričkih zemalja simbolizuje nasilje nad stanovništvom
i žrtve koje su napravljene tokom borbi za nezavisnost i slobodu naroda.
• Kinezi smatraju da crvena boja donosi sreću, uspeh,
napredak i dug život ljudima.Označava muškost.
• U Japanu crvenu boju nose isključivo žene.
• Crvena ruža simbol je ljubavi i vernosti.
• Crvena je boja emocija besa i srama.
Proslava Nove godine 2007., Kina. Crvena je često
boja proslava. Crveni ukrasi karakteristični su i za
kinesku novu godinu.
Tačka na čelu Indijke
zove se tilak i simbol je
mudrosti.
7
8. Plava boja
• Plava je tokom duge istorije bila boja drugog reda.
• Plava je, prema anketama, danas omiljena boja više od polovine stanovništva na Zemlji.
• Prema antičkoj filozofiji četiri osnovna elemanta – plava boja označava vodu.
• Egipatska plava jedna je od prvih umetnički dobijenih boja. Egipćani su plavu boju smatrali
bojom istine.
• U 12. i 13. veku popularizaciji plave boje doprinosi činjenica da se Devica
Marija, kao majka Boga, ikonografski počinje prikazivati u plavom plaštu ili
plavoj odeći. Zbog toga se plava vekovima smatrala najprimerenijom
bojom za žene, jer je simbolizovala čednost.
• U 12. i 13. veku plava postaje kraljevska boja i boja elite.
• Plava se postepeno redefinisala u mušku boju pod uticajem
protestantizma u 16.veku.
• Sredinom 18. veka u Evropi započinje “trijumfalni marš plave boje”.
U to je doba bilo dostupno najmanje 14 različitih tonova plave.
• Srednji vek i renesansa plavu boju tretirala je kao toplu boju. Tek od XVII veka ona počinje
da se postepeno „hladi“ i u XIX veku konačno je stekla svoj pravi status hladne boje.
• U politici se plava boja najčešće veže uz pojam mira.
Međunarodne institucije predstavljaju se zastavama plave boje.
Zastava Evropske Unije i Ujedinjenih nacija.
Marija je prikazana u
plavom ogrtaču, a Isus u
crvenoj odeći, u skladu s
hrišćanskom tradicijom.
Neka se plavo nebo susretne s
plavim morem i sve postaje plavo.
Moncy Barbour (1952.-), američki
slikar.
8
9. Plava boja
Wilton Diptych, izrađen oko 1395. za kralja Richarda II.
National Gallery, London. Plava je već postala boja Device
Marije, simbolizirajući njezinu svetost i povezanost s
božanskim i nebeskim. U izradi diptiha korišten je i
skupoceni plavi pigment dobiven od poludragog kamena
lapis lazulija, koji se na kraju srednjeg veka koristio kao i
zlato za isticanje duhovnih vrednosti vezanih uz božansko i
sveto.
Karlo Veliki u plavoj kraljevskoj odeći ukrašenoj motivom
ljiljanovog cvijeta, misal ilustrovan za vojvodu od Berrya,
oko 1400. Bibliotheque National de France, Pariz. Plava
tokom srednjeg veka postaje i kraljevska boja, pa se
krajem tog razdoblja i Karlo Veliki počinje prikazivati u
plavom, premda je u prethodnim vremenima njegova boja
tradicionalno bila crvena. 9
10. Zelena boja
• U antičko doba sve što je bilo u vezi s morskim bogovima, čak i životinje koje su
im se prinosile za žrtvu, imalo je na sebi zelene pločice mora.
• U starom Egiptu zelena se povezuje s kultom vegetacije
i besmrtnosti. Oziris, bog plodnosti, prikazivao se kao
božanstvo zelene boje kože, a obraćalo mu se kao
Velikom Zelenom.
• U srednjem veku Sotona se prikazuje i u zelenoj boji.
• U srednjovekovnoj simbolici zelena simbolizuje početak
nove ljubavi, ali isto tako predstavlja i neveru.
• U doba renesanse u nekim delovima Evrope venčanica je bila zelena. Stručnjaci
smatraju da je to bilo zbog njezine simbolike, koja se najčešće vezuje uz plodnost i
stvaranje novog života.
• Za budiste i hinduiste ona simbolizuje i život i smrt.
• Kod islamskih naroda zelena boja je dobila mitsko značenje zelene sreće, dečije
ljubavi, simbola mladosti i vrline.
• U hrišćanstvu zelena boja simbolizuje nadu, obnovu i nov život.
• U Evropi se bića, odnosno duhovi koji žive između podzemnog i površinskog
sveta, često prikazuju u zelenoj boji: vilenjaci, zmajevi, zmije.
10
Zelena boja je osnovna boja sveta i
iz nje se rađa njegova lepota.
Pedro Calderon de la Barca –
španski pisac.
11. Zelena boja
• U Kini se zelenoplava boja povezuje s istokom, izlaskom Sunca,
životom i rastom. To je jedna od pet osnovnih boja. Zeleni kamen,
žad, u jugoistočnoj Aziji simbolizuje vrlinu, lepotu, napredak.
• Zelena boja vezuje se i uz sudbinu. U Veneciji se od 16. veka u
kazinima igralo za stolovima prekrivenim zelenim podlogama.
• Zelena je boja novca.
• U međunarodno prihvaćenoj signalizaciji zelena predstavlja
dopušten, slobodan prolaz.
• U Irskoj se, prema folklornim verovanjima, zelena smatra bojom koja
donosi nesreću, pa zato valja izbegavati zelene venčanice i zelenu odjeću, i sl.
S druge strane, to je Irska nacionalna boja.
• Zbog asocijacija s prirodom, zelena je također simbol ekologije i zaštite
okoline.
• Zelena je tradicionalno boja lovaca zbog povezanosti sa šumom i
prikrivanja u njoj.
U kineskoj kulturi zmajevi
imaju pozitivna značenja.
Oni kontrolišu padavine i
smatraju se božanskom
manifestacijom i simbolom
vladara.
11
12. Žuta boja
• Žuta je boja sunca i prirode u mnogim religijama i mitovima.
• Prema grčkoj mitologiji, bog Sunca Helios nosi žutu odeću dok prolazi
nebom u zlatnoj kočiji.
• U Rimu je žuta bila boja mladine odeće, ali i Merkura, glasnika bogova.
• Od srednjeg vijeka u zapadnoj civilizaciji žuta boja iz nepoznatih razloga ne
uživa veliki ugled.
• Nacisti su 1930-ih uveli žutu zvezdu kao obavezni znak za Židove.
• Žuta boja je po verovanju starih malazijskih naroda, muška boja.
Ona je boja bogova.
• U meksikanskoj kosmologiji žuta boja je simbol misterije proleća.
• U Aziji žuta boja simbolizuje sreću, slavu, mudrost, sklad. Za Azijate žuta
je najlepša boja, boja životne snage i vitalnosti.
• U kineskoj simbolici žuta boja je carska boja zato što je car u središtu
sveta, a Sunce u središtu neba.
Kako je žuta prekrasna boja.
Zamenjuje Sunce. Vincent van
Gogh (1853.-1890.) slikar i
grafičar.
12
13. Žuta boja
13
Rangovi boja u Kini. Žuta u
hijerarhiji boja u kineskoj
kulturi zauzima najvišu
poziciju i zato se nalazi u
sredini. Crvena, žuta i
zelena muške su boje, dok
su crna i bela ženske.
Luda, deo slike: The Installation of the First
Great Masters of the Order of the Knights of
St. George, 1495-1505. Veza između ludila i
žute boje u evropskim se kulturama može
pratiti od srednjeg vijeka.
Kineski car iz dinastije Q’ing obučen
u odeću žute boje koja simbolizuje
carsku moć.
