Presentatie t.b.v. de themamiddag ebooks van het Samenwerkingsverband Hogeschoolbibliotheken (SHB) op 10 oktober 2014 over de ontwikkelingen en (on)mogelijkheden van ebooks in de dienstverlening van HBO bibliotheken.

1. Ebooks in HBO bibliotheken
Ontwikkelingen en (on)mogelijkheden
10 oktober 2014 SHB
Raymond Snijders
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

2. Ebooks zijn overal
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g
Van wie zijn ebooks eigenlijk en wat mag
je er mee doen als je ze gekocht hebt?

3. Papieren boeken, die zijn gemakkelijk!
• Zijn het eigendom van degene die ze koopt. Dat geldt
voor zowel consumenten als bibliotheken. Het recht van
de uitgever (of auteur) om te bepalen wat met verkochte
exemplaren gedaan mag worden – het distributierecht –
is uitgeput;
• Consumenten mogen papieren boeken doorverkopen,
weggeven, vernietigen en – met enkele restricties – voor
eigen gebruik kopiëren. Zelfs met geleende boeken
• Onderwijsbibliotheken mogen papieren boeken uitlenen
aan studenten & docenten. Zonder leenrechtvergoeding!
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

4. Ebooks zijn vooral lastig (1)
• Ebooks zijn wettelijk gezien geen boeken maar worden
als diensten of software beschouwd. Er is dan ook geen
recht op uitlenen;
• Je koopt ook geen ebook maar slechts toegang tot dat
digitale exemplaar. Tenminste, als het aan de uitgevers
ligt want die maken zich grote zorgen over het digitale
gebruik;
• De uitgevers houden zeggenschap over wat je met
verkochte/gelicenseerde ebooks mag doen. De
discussies in de rechtszaal gaan bij Tom Kabinet om de
uitputting van dat distributierecht.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

5. Ebooks zijn vooral lastig (2)
• Uitgevers kunnen sturen op de toegang door hier
(technische) voorwaarden en restricties aan te koppelen:
DRM bij downloadbare ebooks, streaming ebooks of
HTML ebooks die bij de uitgever op een platform staan.
Zij bepalen of je toegang krijgt en mag houden;
• Uitgevers bepalen ook of, en zo ja, welke titels ze
toegankelijk maken en hebben de vrijheid om daar eigen
(unieke) randvoorwaarden aan te verbinden. Take it or
leave it.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

6. Hogeschoolbibliotheken en ebooks
• Hogeschoolbibliotheken kunnen geen ebooks uitlenen
zoals ze dat met papieren boeken kunnen. Zowel om
wettelijke als technische redenen. Een HB zou een
eigen platform moeten hebben en met elke uitgever
afzonderlijk licenties moeten afsluiten, zoals de
openbare bibliotheken dat nu ook doen. Zo niet, dan zijn
het feitelijk databanken met ebooks per uitgever die je
los aanbiedt.
• De verschillende beperkingen per aanbieder (alleen
online, DRM, geen thuistoegang…) moet je overnemen.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

7. Maar er zijn mogelijkheden!
• Er ligt een duidelijke vraag vanuit het onderwijs om
digitaal materiaal. Ontwikkelingen als blended learning,
en online onderwijs jagen dit aan. En die uitgevers
zoeken nog steeds klanten;
• Misschien komt het uitlenen van ebooks alsnog onder
het leenrecht te vallen?
• Binnen ‘het besloten netwerk’ van de bibliotheek mag
volgens het Europese Hof van Justitie een (onderwijs)
bibliotheek papieren boeken digitaliseren en als ebooks
aanbieden.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

8. Flip the ebooks. Aanbod <- -> Vraag
• Educatieve uitgevers zijn ook zoekende. Ga dus met ze
in gesprek en vertel ze wat je wilt aanschaffen bij ze. En
welke voorwaarden acceptabel zijn. Zij willen verkopen,
jij wilt kopen;
• Maar daarvoor moet je zelf ook voor ogen hebben wat je
precies wilt (en kunt!) aanbieden aan je eigen studenten
en docenten;
• Wat is precies de vraag van docenten (en studenten)?
Hoe willen/kunnen ze dat gebruiken?
• Voorbeeld hoe het niet moet: Bookshelf.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

9. Onderhandelen over prijs en toegang
• Wil je ebookpakketten of losse titels van een uitgever?
• Hoe wil je ze aanbieden aan je gebruikers (en
omgekeerd, hoe willen die je ebooks gebruiken)?
• Selecteer je op het aanbod of op de wijze van toegang?
En wat heeft dan de prioriteit?
• Hoe divers mogen de prijs- en toegangsmodellen zijn?
Er zijn er nu geen twee hetzelfde.
• Heb je hier voor jezelf duidelijkheid over? Dan kun je
aan de slag. Samen of alleen.
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g

10. Some people WANT it to happen,
some WISH it would happen,
W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g
others MAKE it happen.
-Michael Jordan

11. Bedankt voor de
aandacht. Nog
vragen?
Raymond Snijders
Mediacentrum Windesheim
rgj.snijders@windesheim.nl
http://www.vakblog.info