1. Хөтлөх дугуйн эргүүлэх моментийг тодорхойлох
зүтгэлтийн түлхэх хүч ба шахах хүчийг тодорхойлох
Трактор автомашины хөдөлгөгч хүчний эх үүсвэр нь
хөдөлгүүр юм. Хөдөлгүүрээс эргэлт, эргүүлэх момент
үүснэ. Үүнийг хөтлөх дугуйнд дамжуулж дугуйг эргүүлэх
ёстой. Хөтлөх дугуйн эргэлтийн тоо нь хөдөлгүүрийн
эргэлтээс бага бөгөөд харин эргүүлэх момент нь их байна.
Тогтворжсон хөдөлгөөний үед хөтлөх дугуйн эргүүлэх
момент нь
ТРТРkВ iMM  (1)
Үүнд: kM - хөдөлгүүрийн эргүүлэх момент,
ТРi -трансмиссийн дамжуулгын тоо,
ТР - АҮИлтгэлцүүр
Тэгшитгэлд орж байгаа хөдөлгүүрийн эргүүлэх момент нь
ажиллагааны горимоос хамаарч янз бүрийн утгатай байна.

2. Дизель хөдөлгүүрт эргэлт тохируулагч байдаг. Иймээс
тракторын онолын асуудлыг хөдөлгүүрийн тохируулгын
төлөв дээр суурилуулан дүн шинжилгээ хийдэг.
Сул ажиллагааны үед хөдөлгүүр хамгийн их эргэлтээ
гаргана.
)( ge nfN  функц юм.
)2(2.716
g
e
k
n
N
M 
Гадаад ачаалалтай холбогдуулж цилиндрт түлш
өгөлт ихсэх ба рейк шилжинэ.
Үүний үр дүнд хөдөлгүүрийн эргүүлэх момент түүний
ашигтай чадал ихсэнэ. Рейкны шилжилт тогтоосон
хэмжээнд хүрэхэд Ne хамгийн их утгаа авна ( max
eN ).
Эргэлт нn -д нМ
харгалзаж байна.
)3(max
H
HK
M
M
MM
K


Үүнийг хөдөлгүүрийн эргүүлэх моментийн нөөцийн
коэффициент гэнэ.
Карбюраторт КМ= 1,08... 1,15
Дизельд КМ= 1 ... 1,05

3. Хоёр дахь фактор TPi
В
д
TP
n
n
i  (4)
Дамжуулгын тоо нь арааны хүнд, хөнгөн байдлаас
хамаарч янз бүрийн утгатай байх ба энэ утгаараа дугуйн
эргүүлэх момент нь өөрчлөгдөнө.
Гурав дахь хүчин зүйлд TP энэ коэффициент нь
эргүүлэх моментод шууд нөлөөлөх бөгөөд
НхолTP  
TP =0,88...0,93
хол сул ажиллагааны үе дэх алдагдал тооцсон
коэффициент
Н -ачаалалтай байх үеийн алдагдал тооцсон коэффициент
Тосны зайлалт үрэлтийг давахад 7-12% нь зарцуулагдана.
Тогтворжоогүй хөдөлгөөний үе дэх хөтлөх дугуйн эргүүлэх
моментийг инерцийн моменттой холбон үзэх бөгөөд
эргэлдэж байгаа биетийн массыг давхар тооцох ёстой.
)5(
dt
d
JMM д
дK
I
K


dt
d д
-тахир голын өнцөг хурдатгал

4. )6(













dt
d
Ji
dt
d
Ji
dt
d
JM
dt
d
Ji
dt
d
Ji
dt
d
JMM
k
kXX
X
XTPTP
д
дВ
k
gXX
X
XTPTP
д
дK
I
В










TP - трансмиссийн эргэлдэж буй бүх эд ангиудын
инерцийн нийлбэр момент
dt
d X
- трансмиссийн өнцөг хурдатгал
kJ - хөтлөх дугуйн инерцийн момент
dt
d k
- хөтлөх дугуйн өнцөг хурдатгал
Эргэлдэж буй биетүүдийн өнцөг хурдатгалыг машины
шугаман хурдатгалаар илэрхийлбэл
dt
dv
j 
Хөдөлгүүрийн тахир гол, трансмисс, хөтлөх дугуй зэргийг
бүхэл бүтэн нэг кинематик байна гэж үзвэл тахир голын
өнцөг хурдатгалыг
K
TP
K
TP
K
KTPKTPKg
r
i
j
r
i
dt
dv
r
r
dt
id
dt
id
dt
d






Ийм маягаар

5. K
K
K
XX
r
j
dt
d
r
i
j
dt
d


;
Дээрхи утгыг (6) томъёонд орлуулбал
)7(
22
jkВед
K
KXXXTPTPg
Вед
I
В MM
r
JiJiJ
jMM 



2. Хөдөлгүүрээс үүсэх эргүүлэх момент нь
трансмиссээр дамжигдан явагч руу шилжиж явагч нь
замтай харьцаж (касательных реакц) үүснэ. Энэ реакц нь
машины чиглэлийн дагуу урагш нь түлхэх хүч болно.
Үүнийг түлхэх реакц буюу түлхэх хүч (Xk) гэнэ
K
fkjkBее
K
fk
I
B
K
r
MMM
r
MM
X




Үүнд: fkM - шүргэх хүчний нийлбэр момент
K
I
B
r
M
- харьцааг тогтворжуулсан хөдөлгөөний үе дэх
зүтгэлтийн шүргэх хүч гэнэ.
K
jkfk
kK
r
MM
PX


Хөтлөх дугуй хөрстэй барьцалдах шинж чанарыг
тодорхойлдог гол үзүүлэлт бол барьцалдааны илтгэлцүүр
 юм.
кУP  
кУ - нормаль хүч