Makro

1. Ligjëruesi: Genc Bashota Punoi: Zaim Kadiri

2. Përmbajtja
 Hyrja në makroekonomi
 Përkufizimi i Produktit të Brendshëm Bruto – GDP
 Objektivat kryesore makroekonomike
 Instrumentet kryesore politike
 Instrumentet kryesore të analizës makroekonomike
 Konsumi dhe Investimet
 Shpenzimet dhe të ardhurat
 Multiplikatori i investimeve
 Multiplikatori i shpenzimeve qeveritare
 Multiplikatori i taksave
 Multiplikatori i ekonomisë së hapur
 Inflacioni
 Llojet e inflacionit
 Kostot e inflacionit
 Papunësia
 Kostot ekonomike të papunësisë
 Kostot sociale të papunësisë
 Matja e papunësisë
 Raporti papunësi – Inflacion
 Kurba e Philipsit
 Kurba e Philipsit në periudhë afatshkurtra
 Kurba e Philipsit në periudhë afatgjata
 Paraja dhe sistemi Bankar
 Komponentët e ofertës monetare
 Banka Qendrore dhe politika monetare

3. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 1 - 13
HYRJA NË MAKROEKONOMI
Makroekonomia
Ndërsa makroekonomia është një fushë e gjerë e studimit, ka dy zona të hulumtimit që janë: përpjekja
për të kuptuar shkaqet dhe pasojat e luhatjeve afatshkurta të drejtuar në të ardhurat kombëtare (të ciklit
të biznesit), dhe përpjekja për të kuptuar përcaktuesit e rritjes afatgjate ekonomike (rritja e të ardhurave
kombëtare). Modelet makroekonomike dhe parashikimet e tyre janë përdorur nga qeveritë për të
ndihmuar në zhvillimin dhe vlerësimin e politikave ekonomike.
është një degë e ekonomisë që kanë të bëj me punën, strukturën, sjelljen, dhe vendim-
marrjen e një ekonomie të përgjithshme. Kjo përfshin ekonomitë kombëtare, rajonale dhe globale.
Makroekonomistët studiojnë GDP - në,(Produkti vendor bruto), normat e papunësisë, dhe indekseve të
çmimeve për të kuptuar funksionet e ekonomisë. Makroekonomistët zhvillojnë modele që shpjegojnë
marrëdhëniet në mes të faktorëve të tillë si të ardhurat kombëtare, prodhimit, konsumit, papunësia,
inflacioni, kursimet, investimet, tregtisë ndërkombëtare dhe të financave ndërkombëtare. Në të kundërt,
Mikroekonomia është kryesisht e fokusuar në veprimet e agjentëve individualë, siç janë firmat dhe
konsumatorët, dhe se sjellja e tyre përcakton çmimet dhe sasitë në tregjet specifike.
Makroekonomia përfshin një shumëllojshmëri të koncepteve dhe variablave, por ka tre tema qendrore
për kërkime makroekonomike. Teori makroekonomike zakonisht lidhen fenomenet e prodhimit,
papunësisë dhe inflacionit. Jashtë teorisë makroekonomike, këto tema janë gjithashtu të rëndësishme për
të gjithë agjentët ekonomikë, duke përfshirë punëtorët, konsumatorët dhe prodhuesit.
Nga shekulli i kaluar dhe fillimi i këtij shekulli dominuan pikëpamjet Klasike (neoklasike) dhe Kejnsiane
(neokejnsiane).
• Shkolla klasike
•
problemet makroekonomike zgjedh përmes veprimit të ligjeve të tregut.
Ekonomia Kejnsiane ose Keynesianism është mendimi se në afat të shkurtër, sidomos gjatë
recesionet, prodhimi ekonomik ndikohet fuqimisht nga kërkesa agregate.
 GDP (Gross Domestic Product) apo Produkti i Brendshëm Bruto
Konceptet themelore makroekonomike
dallojmë GDP Nominale (e llogaritur me çmime vijuese) dhe GDP Reale (e llogaritur me çmimet fikse)
 Inflacioni
 Shtimi ekonomik (Rritja ekonomike)
 Punësimi dhe Papunësia
Vlera monetare e të gjitha mallrave dhe shërbimeve të gatshme të prodhuara brenda kufijve të një vendi
në një periudhë të caktuar kohore, edhe pse GDP zakonisht llogaritet në baza vjetore. Kjo përfshin të
gjitha konsumet private dhe publike, shpenzimet qeveritare, investimet dhe eksportet minus importet që
ndodhin brenda një territori të caktuar.
Përkufizimi i Produktit të Brendshëm Bruto – GDP
Prandaj kjo përcaktohet me formulë si vijon: GDP = C + G + I + NX NX=eksporti-importi
→C Konsumi
→G Shpenzimet qeveritare
→I Investimet kapitale
→NX Eksporti-Importi

4. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 2 - 13
GDP është përdorur shpesh si një tregues i shëndetit ekonomik të një vendi, si edhe për të vlerësuar
standardin e jetesës të një vendi. Kritikët e përdorimit të GDP-së si një masë ekonomike thonë statistika
nuk merr parasysh ekonominë nëntokësore - transaksionet që për çfarëdo arsye nuk janë të raportuara
në qeveri. Të tjerë thonë se GDP-ja nuk ka për qëllim për të vlerësuar materialet mirëqenien, por shërben
si një masë e produktivitetit të një kombi.
Për llogaritjen e vlerës së GDP – së duhet të kemi parasysh sasinë e prodhuar dhe çmimin e tyre.
GDP-ja reale është e barabartë me prodhimin ekonomik i rregulluar me efekte të inflacionit. (Çmimi bazë)
GDP - ja nominale është e barabartë me prodhimi ekonomik pa i rregulluar efekte të inflacionit. (Çmimi
vijues)

Objektivat kryesore Makroekonomike:
Punësimi i plotë

– përdorimi efikas dhe i plotë i resurseve që janë në dispozicion.
Qëndrueshmëria e çmimeve

– e nevojshme sepse këtu bëhet matja e vlerave ekonomike.
Ritme të përshtatshme të shtimit ekonomik

- në mënyrë që norma e rritjes të jetë e mjaftueshme
dhe të ofroj mirëqenie për tërë popullatën.
Zhvillimi i balancuar rajonal

- Është objektiv sa ekonomik, aq edhe social dhe kërkon mbajtjen
parasysh në radhë të parë të avantazheve krahasuese të rajoneve të veçanta.
Bilanci i ekuilibruar i pagesave me botën e jashtme - shpreh në mënyrë të sintetizuar të gjitha
marrëdhëniet ekonomike të një vendi me vendet tjerë dhe përfshin edhe lëvizjet 31 Hyrje në
ekonomi afatshkurtra dhe afatgjata të kapitalit.

Instrumentet kryesore politike janë:
Politika fiskale

– Është përgjegjëse në përdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare si mjete
për të ndikuar në treguesit makroekonomikë të një vendi.
Politika monetare

– Kontrollohet nga banka qendrore gjë që e kontrollon ofertën monetare duke
ndikuar në nivelin e normave të interesit, nivelin e konsumit të mallrave, kurset e këmbimit
valutor etj.
Politika e të ardhurave

- që quhet ndryshe politika pagë-çmim, politikat e të ardhurave përfshin
një spektër të gjerë masash që shkojnë nga kontrolli i fortë i pagave dhe çmimeve nga qeveria.
Politika e marrëdhënieve ekonomike me jashtë - Politikat tregtare, që konsistojnë ne përdorimin
e mjeteve tarifore dhe jo tarifore për kufizimin, përkatësisht stimulimin, e importit dhe eksportit.

Instrumentet kryesore të analizës makroekonomike janë:
Kërkesa agregate (AD)

– i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që konsumatorët, firmat,
shteti dhe të huajt janë të gatshëm të konsumojnë (kërkojnë) me një nivel të dhënë agregatë të
çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.
Oferta agregate (AS)

- ) i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të
prodhojnë dhe të shesin me një nivel të dhënë agregat të çmimeve, në një periudhë të dhënë
kohe.
Ekuilibri makroekonomik – Është Barazimi i ofertës agregate me kërkesën agregate (AS=AD).

5. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 3 - 13
Ekuilibri makroekonomik i paraqitur grafikisht
P AS
P1
E
P*
AD
D1 Q* S1 GDP real
KONSUMI DHE INVESTIMET
KONSUMI (C)
tanishme.
– përfaqëson shpenzimet për blerjen e mallrave prej të cilave nxjerrët dobi në periudhën e
KURSIMI (S) – përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që nuk shpenzohet për konsum.
Shembull:
Nr.
Të ardhurat e
disponueshme
(YD)
Konsumi
(C)
Kursimi
(S)
MPC
5/6
MPS
1/6
APC=
YD
C
APS=
YD
S
1 0 10 -10 - - - -
2 80 80 0 50 10 1 0
3 160 150 10 50 10 0,937 0,0625
4 240 220 20 50 10 0,917 0,0833
5 320 290 30 50 10 0,906 0,0937
6 400 360 40 50 10 0,9 0,1
7 480 430 50 50 10 0,895 0,104
8 560 500 60 50 10 0,892 0,107
9 640 570 70 50 10 0,89 0,109
10 720 640 80 50 10 0,889 0,111
YD →Të ardhurat e disponueshme
C →Konsumi
S →Kursimi
MPC →Prirja marxhinale për konsum
MPS →Prirja marxhinale për kursim
APC → Prirja mesatare për konsum
APS → Prirja mesatare për kursim

6. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 4 - 13
INVESTIMET – me investime nënkuptohet çdo shpenzim për blerjen e ndonjë pjese të tokës ,të letrave ekzistuese
me vlerë kurë krijohet kapitali i ri real.
NORMA E INTERESIT – Është faktori kryesorë që ndikon tek investimet, dhe paraqet koston apo çmimin e kapitalit
të marrë hua.
Shembull:
Proj
ekti
Investimi
total
(milion €)
Të ardhurat
vjetore për
1000 €
investim
Kostoja e huas
Fitimi vjetor për
1000 € të investuar
20% 5% 20% 5%
A 1 1000 200 50 800 950
B 3 750 200 50 550 700
C 4 510 200 50 310 460
D 6 380 200 50 180 200
E 8 150 200 50 -50 100
F 13 100 200 50 -100 50
G 13 60 200 50 -140 10
H 18 40 200 50 -160 -10
Projekte të pranueshme:
20% ⇒A+B+C+D=1+3+4+6=14
5%⇒A+B+C+D+F+G=1+3+4+6+8+13+13=48
Vlerat me parashenjë negative janë të papranueshme.
Paraqitja grafike e investimeve është si vijon:

7. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 5 - 13
SHPENZIMET DHE TË ARDHURAT
Multiplikatori i investimeve - Koncepti i multiplikatorit të investimeve e koeficientit të investimeve
tregon marrëdhëniet në mes të investimeve dhe të ardhurave. Sipas tij një rritje fillestare në investim
krijon rritje të madhe në të ardhurat totale të formës së prerë. Ky efekt i multiplikatorit punon me rritjen
e shpenzimeve të konsumit. Multiplikatori i investimeve është pra një raport nga të ardhurat
përfundimtare për një ardhure fillestare në investim.
Formula:
MPSMPC
Si
1
1
1
=
−
= ndryshimi i GDP – së rrjedh SGDPGDPGNP ∆+=
Multiplikatori i shpenzimeve qeveritare – Ky multiplikator na shpjegon faktorët kryesorë që përcaktojnë
multiplikatorin e prodhimit të blerjeve të qeverisë. Prirja marxhinale për të konsumuar (MPC) është
norma e rritjes së konsumit në kushtet e një rritje të të ardhurave të disponueshme dhe përcaktohet si
derivati i funksionit të konsumit.
Formula:
MPC
Sg
−
=
1
1
ndryshimi i GDP – së GSGNP g ∆⋅=
Multiplikatori i taksave – Ky multiplikator përfaqëson një shumëfish që bën rritje (rënie) të GDP - së në
përgjigje të një rënie (rritje) të taksave të paguara nga qeveria. Ka dy versione të multiplikatorit të
taksave: multiplikator të thjeshtë tatimor dhe multiplikator kompleks tatimor, në varësi nëse ndryshimet
e tatimit prekin vetëm komponentet e konsumit të GDP-së, ose ndikon në të gjitha komponentët e GDP-
së.
Formula:
MPC
MPC
St
−
=
1
ndryshimi i GDP – së YDSGNP t ∆⋅=
Multiplikatori i ekonomis së hapur – Ky efekt i multiplikatorit i referohet në rritjen e të ardhurave të
formës së prerë që rrjedhin nga çdo injektim të ri të shpenzimeve.
Formula:
( ) MPMMPC
S
+−
=
1
1
0

8. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 6 - 13
INFLACIONI
Në ekonomi, inflacioni është një rritje e vazhdueshme në nivelin e përgjithshëm të çmimeve të mallrave
dhe shërbimeve në një ekonomi gjatë një periudhe kohore. Kur niveli i çmimeve rritet, çdo njësi e
monedhës blen më pak mallra dhe shërbime. Si pasojë, inflacioni reflekton një reduktim në fuqinë blerëse
për njësi të holla. Një masë kryesore i inflacionit të çmimeve është norma e inflacionit.
E kundërta e inflacionit është deflacioni.
Inflacioni ndikon në një ekonomi në mënyra të ndryshme, të dyja pozitive dhe negative. Efektet negative
të inflacionit është përfshirja e kostos oportune të mbajtjes së parave, pasiguria mbi inflacionin e
ardhshëm të cilat mund të dekurajojnë investimet dhe kursimet, dhe në qoftë se inflacioni është i shpejtë
atëherë kemi mungesë të mallrave dhe ne si konsumatorë do të shqetësohemi se çmimet do të rriten në
të ardhmen .
Inflacioni ka edhe efekte pozitive:
Krejtësisht, inflacioni u jep të gjithëve një nxitje për të shpenzuar dhe investuar, sepse në qoftë se ata nuk
e bëjnë, paratë e tyre do të zhvlerësohen në të ardhmen. Këto shpenzimet dhe investimet mund të
përfitojmë në ekonomi.
Inflacioni redukton barrën e vërtetë e borxhit, si publike ashtu dhe private. Nëse ju keni hipotekë me
normë fikse, paga juaj ka gjasa të rritet me kalimin e kohës për shkak të inflacionit, por pagesa e juaj e
hipotekës do të qëndron e njëjtë. Me kalimin e kohës, pagesa juaj e hipotekës do të bëhet me përqindje
të vogël e të ardhurave tuaja, që do të thotë se ju do të keni më shumë para për të shpenzuar.
Inflacioni i mban normat nominale të interesit mbi zero, në mënyrë që bankat qendrore mund të
zvogëlojnë normat e interesit, kur është e nevojshme, për të stimuluar ekonominë.
Inflacioni zvogëlon papunësinë në masën që papunësia është shkaktuar nga ngurtësi nominale të pagave.
Kur kërkesa për punë bie, ndërsa pagat nominale nuk ulen, si zakonisht kjo ndodh gjatë një recesioni, të
ofertës dhe kërkesës për punë, kështu që nuk mund të arrihet ekuilibri, dhe rezultatet e papunësisë. Duke
ulur vlerën reale të pagës nominale të caktuar, inflacioni rrit kërkesën për punë, dhe për këtë arsye
zvogëlon papunësinë.
Norma e Inflacionit llogaritet nga formula si vijon:
t – periudha vijuese
t-1 – periudha paraprake
100
1)-(tçmimeveiNiveli
1)-(tçmimeveiNiveli-(t)çmimeveiNiveli
(t)NI x=

9. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 7 - 13
Shembull: Supozojmë se konsumatori konsumon 3 të mirat materiale:
Buxheti 350€
Ushqim 30%
Veshmbathje 20%
Strehim 42%
Llogaritja e CPI - së
Llogaritja e normës së inflacionit për vitin bazë 2014
%54.1100
69.318
69,3186.323
100
CPI
CPICPI
NI
1-t
1-tt
=⋅
−
=⋅
−
=
Llojet e inflacionit – Kemi tre lloje të inflacionit
 Inflacioni i moderuar

– ndodh kur niveli i përgjithshëm i çmimeve ngritet ngadalë, këtu kemi të
bëjmë me një normë një shifrore, prandaj njerëzit kanë besim që paratë ti depozitojnë në bankë,
sepse sistemi monetar funksionon mirë.
Inflacioni galopant

– ky inflacion ndodh kur niveli mesatar i çmimeve rritet me norma dy apo tre
shifrore, besueshmëria te paraja bie, norma e interesit merr vlerë shumë të ultë reale tregu
financiar dobësohet shumë.
Hiperinflacioni – kjo dukuri ndodh kur niveli mesatar i çmimeve shumëfishohet për çdo muaj,
shpesh ndodhë në kohërat e luftës. Çmimet relative bëhen të paqëndrueshme ashtu që çmimet
rriten më shpejtë se sa pagat.
Kostot e Inflacionit
 Inflacioni çon në rishpërndarjen e pasurisë midis shtresave të ndryshme
– këtu kemi dy efekte kryesore të inflacionit e këto janë:
 Inflacioni çon në alokimin joefikas të burimeve të prodhimit.
Kjo do të thotë që kur paraqitet inflacioni kemi humbje të vlerës së parasë.
Kemi dy lloje të inflacionit e këto janë:
 Inflacioni i parashikuar

– quhet ajo normë inflacioni e cila mund të parashikohet nga agjentët
ekonomikë, ky lloj inflacioni ndryshe quhet edhe si inflacion inercial, Këtu huamarrësit janë në
humbje sepse bankat në kontratë e përfshijnë inflacionin e parashikuar
Inflacioni i paparashikuar – quhet ajo normë inflacioni e cila i kap agjentët ekonomik në befasi, në
këtë rast të këtij lloji të inflacionit huamarrësit përfitojnë ndërsa bankat humbin normën e
interesit.
350 2013 2014 2015
Ushqim 30% 5% 2%
Veshje 20% 7% 4%
Strehim 39% 11% 9%
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) 6.3233.1442.721.10737039.03612.03573.0CPI
69.31879.1404.715.10636139.03572.03553.0CPI
5.3115,1367010535039.03502.03500.3CPI
2015
2014
=++=⋅+⋅+⋅=
=++=⋅+⋅+⋅=
=++=⋅+⋅+⋅=

10. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 8 - 13
Sëmundja më e rëndë e makroekonomisë është Papunësia, kur bëhet rritja e treguesit të papunësisë
konsiderohet si një simptomë i fazës së recesionit.
PAPUNËSIA
Tek papunësia kemi dy lloje kryesore të kostos së papunësisë:
1. Kostot ekonomike të papunësisë
2.
– kur kemi të bëjmë me papunësi menjëherë mund të themi se
kemi rënie të GDP – së, sa më e madhe është papunësia aq më i madh është hendeku në mes të
GDP potencial dhe GDP real.
Kostot sociale të papunësisë – mund të paraqiten ne disa forma:
 Papunësia shkakton zhvlerësimin e kapitalit human.

Një papunësi e zgjatur e ul në mënyrë
serioze vlerën një investimi të kryer në kapitalin human.
Papunësia që rrit kriminalitetin

– Kjo ndodhë pasi që Individët nuk kam mundësi të krijojnë të
ardhurat në formën e ligjshme, prandaj ata janë të obliguar të drejtohen formës jo ligjore i të
ardhurave.
Papunësia ndikon në uljen e dinjitetit personal dhe shëndetësor
Për shkak të papunësisë së stërzgjatur shumica e njerëzve bëhen në gjendje jo të mirë
shëndetësore, dhe janë shumë depresiv për shkak të gjendjes jo të mirë ekonomike.
– Për shkak të papunësisë së
zgjatur individi tërhiqet nga çdo pjesëmarrje aktive në jetën shoqërore dhe politike.
Matja e papunësisë
I punësuari është personi i cili kryen një punë të pagueshme.
– kjo matje bëhet nga këto faktorë: Deflatori i GDP –së, Norma e inflacionit, dhe PPI
I papunësuar është personi i cili nuk është i inkuadruar në punë por kërkon punë.
Prandaj fuqia punëtore shprehet në këtë formë:
papunëttëpunësuaritTëpunëtoreFuqia +=
100
punëtorefuqia
papunëttë
papunësisëeNorma ⋅=
Shembull:
Fëmijët 20000, forca ushtarake 50000, të moshuar 10000, fizikisht të paaftë për punë 25000 të punësuar
100000 popullsi totale 320000.
NR Emërtimet Shumat
1 Popullsi totale 320000
2 Fëmijë (20000)
3 Të moshuar (10000)
4 Fizikisht të paaftë për punë (25000)
5 Fuqia totale punëtore 265000
6 Forca ushtarake (50000)
7 Fuqia punëtore civile 215000
8 Të punësuar 100000
9 Të papunë 115000
%53100
215000
115000
=⋅=pN

11. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 9 - 13
RAPORTI PAPUNËSI – INFLACION
Ulja e papunësisë dhe stabiliteti i çmimeve janë dy objektivat kryesore makroekonomike, prandaj kemi tre
lloje të inflacionit e ato janë:
 Inflacioni inercial
ku agjentët ekonomikë janë të përgatitur për inflacion të tillë dhe bankat janë të përgatitur për
çdo humbje.
– ky inflacion ndryshe e quajmë inflacioni ashtuquajtur i parashikueshëm ose i
pritshëm
 Inflacioni nga kërkesa
o Rritja në ofertën e parasë
– Është inflacion që rezulton nga rritja e kërkesës agregate dhe kemi shumë
faktorë që ndikojnë ne ofertë agregate por më të rëndësishëm janë:
o Rritja e shpenzimeve qeveritare G
 Inflacioni nga kostoja – ky inflacion shfaqet kur rriten çmimet e produkteve për shkak të rritjes së
kostos. Grafikisht kjo do të thotë se inflacioni nga kosto ndodh kur kurba e ofertës agregate
zhvendoset majtas lartë pozicionit të saj fillestar.
PL AS PL SRAS2 SRAS1
P2 p
P
2
1 P
AD 2
1
AD
Y1 Y2 Y y2 y1
GRAFIKU I INFLACIONIT NGA KËRKESA GRAFIKU I INFLACIONIT NGA KOSTOJA
y

12. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 10 - 13
KURBA E PHILIPSIT
Punëzënia e plotë dhe stabiliteti i çmimeve janë dy nga objektivat qendrore makroekonomike. Për këtë
qëllim qeveria duhet të luftojë kundër papunësisë dhe kundër inflacionit.
Një model teorik të raportit papunësi – inflacion e jep kurba e Philipsit dhe kjo kurbë ka formën si vijon:
6 H
G
2
2 6
Pika G paraqet një normë të ulët inflacioni, 2% por një normë të lartë të papunësisë 6% ndërkohë që pika
H pasqyron një situatë me një normë të ulët të papunësisë 2% dhe inflacion të lartë 6%.
Në këtë situatë problematika e këtyre dy pikave është se cila pikë duhet të zgjidhet.
Kurba e Philipsit në periudha afatshkurta
Mënyra grafike e kurbës në periudhë afatshkurtër duket si vijon:
– Në këtë rast kurba e Philipsit tregon lidhjen midis inflacionit
dhe papunësisë në kushtet e një norme konstante të inflacionit.
b Supozojmë se norma e inflacionit është 10% në vit
dhe norma natyrore e papunësisë është 6% pika a në
grafikë dhe periudha afatshkurtër shkon në këtë
10 a pikë. Në qoftë se norma e papunësisë ulet nën 6%
c atëherë inflacioni do të rritet mbi atë të pritshme,
kjo është pika b, në qoftë se norma e papunësisë
rritet mbi 6% atëherë norma e inflacionit do të ulet
nën atë të pritshme, kjo ndodh te pika c.
6

13. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 11 - 13
Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra (periudha 3 dhe 4)
Kurba e Philipsit në periudha afatshkurtra (periudha 1 dhe 2)
U*(Norma natyrore e papunësisë)
Periudha e parë – Ekonomia ndodhet në pikën A, papunësia është në normën natyrore dhe nuk kemi
goditje në kërkesë apo në ofertë.
Periudha e dytë
Pagat dhe çmimet fillojnë të rriten, ekonomia lëvizë në pikën B.
– Gjatë periudhës së ekspansionit ekonomik ndodh një rritje e shpejtë e produktit dhe
norma e papunësisë ulet, sepse firmat tentojnë të marrin në punë më shumë punëtor.
Periudha e tretë – Në kushtet e një norme inflacioni të lartë, firmat dhe punëtorët fillojnë të parashikojnë
inflacion të lartë. Norma e lartë e pritshme e inflacionit mbahet parasysh në marrëveshjet që hartohen
lidhur me pagat dhe çmimet e mallrave dhe të shërbimeve, në këtë mënyrë, norma e inflacionit inercia
ose të pritshëm rritet.
Periudha e katërt
Kjo ndodhë sepse ekonomia i ngadalëson ritmet e rritjes, për shembull, për shkak se qeveria ndjek
politikën kontraktuese makroekonomike.
– Në këtë periudhë norma e papunësisë rikthehet në nivelin e vet natyror.
PARAJA DHE SISTEMI BANKAR
Paraja është element i rëndësishëm në analizat ekonomike. Efektet në variablat e tjerë ekonomik (normë
interesi, çmime etj.
Definimi i parasë: Çdo objekt standard dhe përgjithësisht i pranuar që përdoret si mjet këmbimi ose
pagese.
Zanafilla e parasë
Përdorimi i një malli të caktuar si mjet këmbimi Rolin e parasë e kanë luajtur: bagëtia, bakri deri tek ari e
argjendi.
Njerëzit fillimisht kanë konsumuar aq sa kanë prodhuar Rritja e volumit të mallrave të
prodhuara akumulimi, pronësia Këmbimi mall – mall (tramba) Por, specializimi i punës ka sjellë problemet
e këmbimit Koincidenca e dyfishtë - përputhja e plotë për llojin dhe sasinë e mallrave që duan të
këmbejnë dy prodhues Problemet rreth gjetjes së vlerës së njëjtë Zgjidhja e problemit:

14. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 12 - 13
Karakteristikat e parasë - Që një mall i caktuar të përdoret si para ai duhet ti gëzoj disa veti: Të jetë i
transportueshëm Të jetë i ruajtshëm Të jetë i ndashëm në pjesë të vogla I sigurt nga falsifikimi.
Paraja letër - Zëvendësuese e parasë mall Zanafilla (historiku) Mbulesa në ari fillimisht, para ishte ari,
ndërsa paraja letër ishte vetëm dëshmi ndërhyrja e një autoriteti (shteti) - para e dekretuar paraja letër
nuk ka përdorim alternativ përpos si mjet këmbimi .
Paraja bankare ose Çeçet e Bankës - Rritja e vëllimit të ekonomisë e bënë paranë letër të kushtueshme
Paraqiten çeçet bankare shërbejnë si mjet këmbimi apo pagese dhe mund të shndërrohen në para.
Multiplikatori monetar shprehet me këtë formulë:
==∆
r
D
1
R
r
D ∆⋅=∆
1
Paraja primare
KOMPONENTËT E OFERTËS MONETARE:
Masa monetare
Matja e saktë e masës monetare është një problem që përcillet me vështirësi teorike (si ta definojmë
paranë) Praktike (si ta masim) .
është shumë e rëndësishme në dizajnimin e politikave makroekonomike Norma e
interesit e bankës qendrore ndikimi në nivelin e investimeve Blera dhe shitja e letrave me vlerë.
Oferta monetare llogaritet si shumë e instrumenteve të ndryshëm që në një shkallë të caktuar shërbejnë
si para Oferta monetare shprehet nëpërmjet disa komponentëve që quhen agregate monetarë të cilët
kanë në themel një kriter të përbashkët.
Komponentët e ofertës monetare - Agregati monetarë: M1: paraja e transaksioneve - monedhat
(plotësisht likuide) dhe ato që shumë shpejt kthehen në para (llogaritë çekueshme, çeqet e udhëtarëve,
M2: paraja e gjerë – përfshin M1 dhe format tjera që nuk janë para transaksionesh por që mund të
shndërrohen shpejt në para (depozitat afatshkurtra). Kjo është masa më e saktë e ofertës monetare.
Përdoret gjerësisht në analiza të ofertës monetare
M3: përfshin M2 dhe agregatet monetar më pak likuid (depozitat afatgjatë)
L: përfshin M3 dhe aktivet tjera që kanë tipare likuiditeti (bonot e thesarit).
Komponentët e ofertës monetare
•Agregatet monetarë klasifikohen në bazë të shkallës së likuiditetit
- L M3 M2 M1
•Kur flasim për para zakonisht i referohemi agregatit monetar M2
•Me kalimin e kohës bëhet kalimi nga një agregat në tjetrin.

15. Punim seminarik Makroekonomia Faqe 13 - 13
BANKA QENDRORE DHE POLITIKA MONETARE
Në çdo ekonomi tregu ekzistojnë:
Banka Qendrore funksionet dhe instrumentet e saj:
Banka Qendrore (niveli i parë).
Bankat komerciale (niveli i dytë)
Banka Qendrore mbikëqyrë politikën monetare
Banka Qendrore mbikëqyrë dhe shërben si “ombrellë” për: Bankat komerciale,Institucionet
financiare,Tregun e letrave me vlerë, Kursin e këmbimit.
FUNKSIONET E BANKËS QENDRORE – Ekzistojnë pesë funksione bazë të Bankës Qendrore:
1. Emetimi i parasë (kartëmonedhave), Plotësimi i nevojave të ekonomisë me para
2. Bankë e bankave të nivelit të dytë: kliringu i çeqeve, rezervat, etj.
Mban rezervat e institucioneve, siguron kredi për bankat tjera
3. Bankë e qeverisë (për depozita, tërheqje, etj.)
4. Rregullimi i ofertës monetare
5. Ndërhyrja dhe rregullimi i tregjeve monetare, Kontrollon normën e interesit.
Tregu monetar dhe mekanizmi i politikës monetare
Tregu Monetar përfshin një bashkësi institucionesh dhe agjentësh ekonomik ku realizohet shitja dhe
blerja e letrave me vlerë: Aksionet Obligacionet Bonot e thesarit, etj.
Letrat me vlerë ndahen në:
Afatshkurtra: afati i maturimit <1 vit
Afatgjata: afati i maturimit >1 vit
Bashkëveprimi i ofertës për para dhe i kërkesës për para përcakton sasinë e parasë në qarkullim dhe
normën e interesit në ekuilibër.
Oferta dhe kërkesa për para - Kërkesa për para sipas teorisë Kejnsiane mbështetet në këto motive:
Motivi i transaksioneve për të blerë mallra dhe shërbime motivi mbrojtës për të bërë shpenzime në raste
të paparashikuara, motivi spekulativ, për të shmangur humbjet që vijnë nga mbajtja e letrave me vlerë.
Tek oferta dhe kërkesa për para kurba ka këtë formë: