Wyobraź sobie, że mapa twojej miejscowości to wielka gra planszowa. Może to być zwykła planszówka, w trakcie której „zwiedzamy” kolejne parki, place, ważne budynki i inne miejsca. A może coś wyróżnia twoją miejscowość? Dziewiętnastowieczne Krościenko jako Monopoly? Szydłów polskim Carcassonne? Tworzenie gry to sposób na nietypową lekcję historii i geografii, na wyciągnięcie młodzieży na spacer po zabytkach i dobrą zabawę. Efektem jest również gra, choć to, co wydarzy się podczas jej powstawania, wydaje się o wiele ważniejsze. Projekt "DIY. Tryb warunkowy" dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

1. GRA, W KTÓREJ MIESZKAMY
Pomysł: Anna Komorowska
TAGI: historia, geografia, mapa, edukacja regionalna, gra planszowa
CZAS TRWANIA (przygotowanie, realizacja)
Wersja skondensowana: tydzień wakacji
Wersja regularna – 2–3 miesiące
DLA KOGO?
Grę planszową można tworzyć z uczniami klas 4–6 szkoły podstawowej i gimnazjum.
Młodsi uczniowie mogą brać udział w testowaniu gotowej już gry. Licealiści mogą
pokusić się o stworzenie bardziej złożonej gry strategicznej.
Pracę nad grą najlepiej przeprowadzić w małych grupach (do 15 osób),
ale do testowania warto zaprosić większe grupy.
Wyobraź sobie, że mapa twojej miejscowości to wielka gra planszowa.
Może to być zwykła planszówka, w trakcie której „zwiedzamy” kolejne
parki, place, ważne budynki i inne miejsca. A może coś wyróżnia twoją
miejscowość? Dziewiętnastowieczne Krościenko jako Monopoly? Szydłów
polskim Carcassonne?
Tworzenie gry to sposób na nietypową lekcję historii i geografii,
na wyciągnięcie młodzieży na spacer po zabytkach i dobrą zabawę. Efektem
jest również gra, choć to, co wydarzy się podczas jej powstawania, wydaje
się o wiele ważniejsze.

2. CEL
Wbrew pozorom stworzenie gry nie jest najważniejszym celem warsztatów. Bardziej
znaczący jest sam proces powstawania gry, podczas którego realizowane są następujące
cele:
 edukacja regionalna (wiedza o swojej miejscowości – w zależności od tematu gra
może poruszać zagadnienia takie jak: historia, tradycje, położenie miejscowości,
architektura, sztuka lokalna itp.)
 zachęta do nauki historii i geografii, nauka przez zabawę
 wzbudzenie poczucie dumy z miejsca pochodzenia, patriotyzmu lokalnego
 rozbudzenie wiary we własne możliwości (uczestnicy warsztatów przygotowują
grę dla swoich kolegów, stają się twórcami).
Gra może dodatkowo integrować społeczność lokalną, może stać się atrakcją
na lokalnym festynie lub służyć do promocji miejscowości poza jej granicami.
ZAKŁADANE REZULTATY (zarówno materialne,
jak i niematerialne)
Głównym celem jest nauka poprzez zabawę, dlatego rezultatem projektu będzie wiedza
zdobyta przez uczestników, a także wywołane przez uczestnictwo w projekcie poczucie
przynależności, współodpowiedzialności za najbliższą okolicę.
Rezultatem jest również sama gra, która może być wykorzystywana do kolejnych
działań albo jako forma promocji miejscowości.
ZASOBY POTRZEBNE DO REALIZACJI (ludzie, materiały,
przestrzeń…)
Do przeprowadzenia warsztatów w zasadzie wystarczą podstawowe materiały
plastyczne: kartki, kredki, pisaki, nożyczki, taśmy samoprzylepne itp. Stworzenie samej
gry może wymagać dodatkowych materiałów, jak np.: drewnianych klocków, pionków
czy woreczków używanych jako opakowanie. Przeglądając różne gry, dobrze jest
zwrócić uwagę, w jaki sposób są wykonane i opakowane.
Znalezienie materiałów do gry może wiązać się z koniecznością wizyty w bibliotece
lub archiwum, albo też zaproszenia specjalnego gościa, jak na przykład: historyka,
archeologa, przewodnika górskiego, filmowca… Temat gry może też być odgórnie
narzucony ze względu na możliwości współpracy (w ramach współpracy z muzeum
historycznym tworzymy grę historyczną, nauczyciel biologii może pomóc stworzyć grę
przyrodniczą).

3. PRZEBIEG / PLAN DZIAŁANIA
Przygotowania
Na początek trzeba zebrać jak najwięcej informacji o danej miejscowości. Młodszym
uczestnikom należy przygotować materiały, starsi mogą spróbować poszukać
ich samodzielnie, choć na pewno pomocna będzie lista linków, książek i innych źródeł.
To również czas na dokumentację fotograficzną oraz zebranie materiałów
kartograficznych: map współczesnych i historycznych, tematycznych w różnych skalach.
Mapa jest podstawą dalszych działań.
W ramach przygotowań dobrze zrobić przegląd dostępnych gier planszowych.
Zebranie grupy
Warsztaty powinny być prowadzone w jednej, stałej grupie, ponieważ każde kolejne
zajęcia wynikają z poprzednich. Do testowania można zaprosić więcej osób.
Warsztaty
Tworzenie gier to dość złożony proces. Można zacząć od zapoznania się z różnymi
rodzajami gier planszowych, najlepiej zagrania w kilka z nich. Drugi etap to praca z
tematem, czyli poznanie historii miejsca, wyciągnięcie najciekawszych faktów, ustalenie
tematu przewodniego. Należy pamiętać, że nie wszystkie informacje muszą się znaleźć
w grze. Później można tworzyć różne wersje, na początku skupiając się na jednym
temacie, jak na przykład: obiektach sakralnych, murach obronnych lub szlaku ginących
zawodów. Trzeci etap gry to tworzenie fabuły w oparciu o fakty. Potrzebne będą
dogłębniejsze badania, może wizyty w bibliotece lub archiwum. To również czas
na wybór formy – czy będzie to zwykła „planszówka” typu Węże i Drabiny,
czy też coś bardziej rozbudowanego (jak gry inspirowane Carcassonne lub Monopoly).
Wybór formy zależy od docelowej grupy wiekowej. Dobrze już w trakcie warsztatów
pomyśleć o oprawie graficznej i wszystkich dodatkach, takich jak: pionki, kostki
czy specjalne dodatki oraz opakowanie.
Przykładowe zabawy pomagające w zbieraniu materiałów do gry i twórczym
ich przetworzeniu podane są w kolejnym punkcie.
Testowanie gry
W pierwszej kolejności testują uczestnicy warsztatów. Po poprawkach dobrze jest
zaprosić więcej osób, przedstawicieli różnych grup wiekowych. Wszystkie uwagi należy
spisać i uwzględnić w kolejnych poprawkach.
Produkcja gry
W zależności od umiejętności i wieku uczestników można przygotować grę wspólnie
lub pracować nad nią samodzielnie, a uczestnikom zaprezentować efekt końcowy.
Ewaluacja
Nawet jeśli gra była kilkukrotnie testowana, to zawsze warto sprawdzić, jak spisuje się
w różnych sytuacjach. Można ją rozwijać, na przykład tworząc kolejne dodatki lub inne
wersje, choćby dużą, plenerową wersję do wykorzystania na festynach.

4. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ
Praca z tematem, czyli poznajemy naszą miejscowość:
 Poproś uczestników o narysowanie mapy miejscowości z pamięci. Zaznacz,
że na mapie powinny znaleźć się miejsca dla uczestników ważne, osobiste,
a nie najważniejsze zabytki. Porównaj mapy ze sobą. Które elementy się
powtarzają? Stwórzcie wspólną, ale wciąż subiektywną mapę miejscowości.
 Poproś uczestników, aby przyjrzeli się uważnie mapie waszej miejscowości
i wyobrazili sobie, że ulice to rzeki, budynki to drzewa, a place zabaw
to tajemnicze ogrody… Wasza miejscowość zmienia się w nieodkrytą krainę,
wyspę lub inną planetę. Zadanie polega na narysowaniu jej mapy.
 Wypisz kilka wydarzeń z historii miejscowości. Przedstaw je w postaci haseł
lub symboli. Pokaż je uczestnikom, ale nie wyjaśniaj ich znaczenia. Poproś
o napisanie baśni, w której pojawią się wszystkie te elementy. Po zakończeniu
zabawy wyjaśnij znaczenie wszystkich haseł.
 Wybierz jedno słowo – tłumaczenie nazwy miejsca, na podstawie którego
tworzysz grę (na przykład: Karkonosze = kamień), lub inne skojarzenie
z wybranym miejscem. Zapytaj uczestników, z czym kojarzy im się to słowo.
Przeprowadźcie burzę mózgów.
WARIANTY / KONTYNUACJE
Jeśli gra spotka się z zainteresowaniem, można tworzyć kolejne wersje, poświęcone
innym tematom lub okresom historycznym. Sama gra jest dobrym punktem wyjścia
do warsztatów dla kolejnej grupy, która może ją modyfikować i poprawiać.
Projekt „DIY. Tryb warunkowy”
dofinansowano ze środków
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.