2. •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
GiriĢ
Mobbing Kavramının Tanımı
Mobbingde Belirleyiciler
Süreç ve AĢamaları
Mobing Süreci Ġçinde Rol Alanlar
Mobbing ÇeĢitleri
Mobbinge BaĢvurma Nedenleri
Sağlık Sektöründe Mobbing
Mobbingin Sonuçları ve Maliyeti
Sonuç
Öneriler
Kaynaklar
3. Mobbing, 1980’lerin ortalarından itibaren iĢyerinde çalıĢanlar için baĢlıca stres
kaynağı olarak tanımlanmaktadır ve birçok travmaya neden olabilmektedir.
ĠĢyerinde mobbing, bir veya birkaç kiĢi tarafından bir bireyi hedef alıp
sistematik bir biçimde düĢmanca ve ahlak dıĢı davranıĢlarda bulunmak
Ģeklinde ortaya çıkan bir çeĢit psikolojik Ģiddet olarak tanımlanmaktadır.
ÇalıĢanların moral ve motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyerek psikolojik
ve fiziksel sağlıklarını bozan baskıcı davranıĢlardır.
Hastanelerde yaĢanan mobbing olayları hem hizmetin kalitesini etkilemekte
hem de sağlık çalıĢanlarının mutsuz ortamlarda çalıĢmalarına neden
olmaktadır.
4. Mobbing 1980’li yılların baĢından itibaren Ġsveçli psikolog Heinz Leymann
tarafından literatüre kazandırılmıĢtır ve hedef olarak seçilen kiĢinin çevresinin
kuĢatılarak, kiĢiye fiziksel saldırıdan çok duygusal saldırılarda bulunulması
anlamına gelmektedir.
Mobbing psikolojik taciz, iĢyerinde psikolojik terör, iĢyerinde psikolojik Ģiddet,
iĢyerinde duygusal taciz, iĢyerinde manevi taciz, yıldırma gibi kavramlarla
tanımlanmaktadır.
KiĢiye ya da gruplara karĢı kasıtlı olarak yetkilerini ya da fiziksel gücünü
kullanarak uygulanan, fiziksel, zihinsel, manevi, ruhsal ya da sosyal iliĢkiler
anlamında mağdura ya da mağdurlara zarar veren durumlardır.
Sözlü saldırı, zorbalık, taciz ve tehditleri içerir.
Kinci ve acımasızca niyetlerle mağdurun gururunu rencide etmek için yapılan
tekrarlı ve sürekli saldırgan hareketler.
5. Süreklilik ve sıklık
Bir davranıĢın mobbing olarak nitelendirilebilmesi için o davranıĢın en az 6 ay
ve en az haftada bir tekrarlanması gerekmektedir.
Güç dengesi
Mobbing eĢit düzeydeki güçler arasında baĢladıysa bile ima, alay ve aĢağılama
gibi durumlarla mobbinge maruz kalan kiĢi daha düĢük bir pozisyona itilir.
6. Mobbing rahatsız edici davranıslarla kendini gösteren, zaman geçtikçe acı
vermeye baslayan ve olayların sarmal biçimde hız kazandığı bir süreçtir.
(Leymann, 1996)
Bu süreç zaman içinde geliĢim ve değiĢim gösterebilen dinamik bir yapıya
sahiptir. (Soares, 2002)
1. AnlaĢmazlık
2. Saldırgan eylemler
3. Yönetimin katılımı
4. Zor veya akıl hastası olarak damgalanma
5. ĠĢine son verilme
7. Mobbing örgütlerde ortaya çıkan ve bir çözüme ulaĢmamıĢ çatıĢmaların
yarattığı genel sonuçlardan birisidir.
Çözülemeyen yapısal çatıĢmalar kendi dinamiklerini yaratır ve böylece
mobbing tetiklenmis olur.
ÇatıĢma - Mobbing etkileĢimli süreç :
ÇözümlenmemiĢ ÇatıĢma
Mobbing’in ilk iĢaretleri su yüzüne çıkabilir.
Mobbing başlar: KiĢi kendini gergin ve depresif hisseder. Fiziksel sağlığı da etkilenebilir.
Mobbing şiddetlenir: Tatmin edici olmayan performans
Yoğunlaşmıs Mobbinş: ÇatıĢma tırmanır, zihinsel / fiziksel sağlık daha da bozulur.
Yoğun Mobbing sürer: Hastalık üretken çatıĢmanın önüne geçer.
Ġstifa / Kovulma
8. Mobbing mağdurları
Genellikle; dürüst, kendilerini baĢkalarına beğendirme ihtiyacı içinde olmayan,
özgüveni yüksek, giriĢken, çalıĢkan ve nitelikli, kısmen yargılayıcı, ancak
suçlayıcı olmayan, kiĢilerle ve olaylarla değil, düĢüncelerle uğraĢmayı amaç
edinmiĢ insanlardır.
Mobbing uygulayanlar
ÇalıĢılması zor kiĢilerdir. DüĢmanlık duyguları yüksek insanlardır. Güçlü
düĢmanlarını zayıflatmak ve yok etmek için ellerinden geleni yaparlar; ancak
düĢmansız da duramazlar.
Mobbing izleyicileri
ĠĢ arkadaĢları, amirler ve yöneticiler gibi sürece doğrudan doğruya karıĢmayan,
ancak bir Ģekilde süreci algılayan, bazen de sürece katılan kiĢilerdir .
9. Mobbing oyununun kuralları, kurban tarafından değil, mobbingi yapan
tarafından belirlenir.
Mobbing uygulayan hiyerarĢik sıralamada bir üst, bir eĢit ya da bir ast olabilir.
Yukarıdan aĢağıya doğru mobbing
Mobbing yapan kiĢi, kurbana göre daha üst konumdadır. Rekabet ortamında
kendi iĢlerinin devamlılığını garantilemek için mobbinge baĢvurur.
EĢdeğerler arasında mobbing
Mobbing uygulayan ve mobbing mağduru, benzer görevlerde ve benzer
olanaklara sahip aynı konumda iki iĢ arkadaĢı olabilir.
AĢağıdan yukarıya doğru mobbing
Mobbing uygulayan kurbana göre daha alt konumdadır .
10. Ġnsanların mobbinge baĢvurmasında dört temel neden görülmektedir.
Birisini bir grup kuralını kabul etmeye zorlamak
“Eğer kabul etmiyorlarsa gitsinler.” Bu cümle bu dürtüyle hareket edenlerin
düĢünce biçimidir. Bir grubun ancak belirli bir kurallar bütünlüğünde
kaynaĢmıĢ ve güçlü olabileceğine inanır.
DüĢmanlıktan hoĢlanmak
Ġnsanlar hoĢlanmadıkları kimselerden kurtulmak için mobbing yaparlar.
KuruluĢ hiyerarĢinin neresinde oldukları bunda pek bir rol oynamaz. Üstler,
eĢitler veya astlar, kiĢisel hoĢnutsuzlukların etkisiyle bu süreci baĢlatabilir.
Can sıkıntısı içinde zevk arayıĢı
Bazı sadist ruhlu mobbingciler yaptıkları eziyetten haz duyar. Asıl amaçlarının
birisinden kurtulmak olması Ģart olmayabilir.
Önyargıları pekiĢtirmek
Ġnsanlar belli sosyal, ırksal veya etnik bir grubun üyesi olduğu için
sevmedikleri kimselere karĢı mobbing yapabilirler.
11. Yoğun çalıĢma temposu, uzun süreli ve kesintisiz çalıĢma, ergonomik olmayan
çalıĢma ortamları ve iĢ gerilimi sağlık çalıĢanlarının diğer iĢ kollarında
çalıĢanlara göre çok daha çeĢitli meslek riskleri ile karĢılaĢmasına ve
sağlıklarının olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. Bunların yanı sıra çalıĢma
ortamında kiĢiler arasındaki iliĢkiler önem taĢımaktadır.
Sağlık kurumunda Ģiddet; hasta, hasta yakınları ya da diğer baĢka bir bireyden
gelen, sağlık çalıĢanı için risk oluĢturan sözel ya da davranıĢsal tehdit, fiziksel
veya cinsel saldırıdır .
AraĢtırmalar, sağlık çalıĢanlarının mobbinge uğrama riskinin diğer hizmet
sektörü çalıĢanlarına oranla 16 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.
12. Sağlık sektorü diğer mesleklere oranla kadın çalıĢanların çokluğuyla dikkat
çekmektedir.
HemĢirelerin bayanlardan seçilmesi, çocuk, göz, kadın doğum psikiyatri gibi
bazı tıp branĢlarının bayan doktorlar tarafından tercih edilmesi bu artıĢta
önemli rol oynamaktadır.
Bazı koĢullarda doktor ve hemĢireler 48 saat süreyle nöbet tutmak durumunda
kalmaktadır. Günlük sıkıntılar nöbetler aĢırı hasta yükü ve araĢtırmalardan
bunalan genç doktor ve hemĢireler yoğun stresin ardından nevrotik kiĢilik
sahibi yöneticiler tarafından mobbing sendromuyla karĢı kalmaktadır.
Ġngiltere’de hemĢirelerin %38’i Ģiddete maruz kaldığını belirtmiĢ ve bunların
%42’si diğer personel tarafından rahatsız edildiği tespit edilmiĢtir.
Bir baĢka çalıĢmaya göre 462 ebenin %46’sının Ģiddete maruz kaldığı rapor
edilmiĢ ve bunların %55’i aynı yıl iĢini bırakmayı düĢündüklerini belirtmiĢtir.
13. Mobbing, hastanelerde yaygın olarak görülen ve sağlık çalıĢanları için tedbir
alınmasını gerektiren düzeyde ciddi bir mesleki sağlık ve güvenlik riskidir.
Mobbinge maruz kalan bireyler; bıktırma, yıldırma, dıĢlanma, kurumun
hizmetlerinden yoksun bırakılma, aĢağılanma, izin ve görevlendirilmelerden
yararlandırılmama, zorla tayin gibi psikolojik tacize neden olabilecek tutum ve
davranıĢlara maruz kalabilmektedir.
Mobbing iĢ tatminsizliğine, depresyona, heyecana ve hatta iĢten ayrılmaya
kadar neden olabilmektedir.
14. Mobbingi tetikleyen etkenlerden bazıları;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
hasta sayısının yüksek olması nedeniyle çalıĢma temposunun yoğun olması,
hastalar arasında statü ve ekonomik duruma bağlı ayrımcılığın yapılması,
hastanelerde tıbbi olanakların çok yetersiz olması,
özellikle devlet kurumlarında alınan maaĢların yetersiz olması,
akademik kariyer ve yükselme sırasında kayırmacılığın olması,
yoğun çalıĢma Ģartları ve nöbetler nedeniyle aile hayatını devam ettirmenin
zorlaĢması,
bürokratik engellerin çokluğu,
mesleğin gereklerin tam olarak yerine getirilememesi,
hemĢirelerin hemen lise eğitimleri sonrası uzak bölgelerde ve küçük yaĢlarda
çalıĢmaya baĢlamaları ve kendilerini koruyamamaları,
idareye yakınlık ve yöneticiye kiĢisel yaklaĢım nedeniyle ayrımcılık
yapılması
15. Yapılan çalıĢmalar sağlık profesyonellerinin %18 ile 37 oranında kasten
mobbinge maruz kaldığını, %74 ile 91'inin bir veya birden fazla mobbing
davranıĢıyla karĢılaĢtığını ve çalıĢanların çoğunun iĢyerinde çalıĢma
arkadaĢlarının bu tür davranıĢlara maruz kaldıklarına tanık olduklarını
göstermektedir.
Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası ÇalıĢma Örgütü ve Uluslararası HemĢireler
Konseyi 2002 yılı ortak raporunda, farklı ülkelerde sağlık çalıĢanlarına yönelik
Ģiddet oranlarına bakıldığında, çalıĢanların %3-17’sinin fiziksel, %27-67’sininin
sözel, %10-23’ünün psikolojik, %0,7-8’inin cinsel içerikli, %0,8-2,7’sinin ise etnik
Ģiddete uğradıkları bildirilmiĢtir.
Sağlık kurumlarında yaĢanan her
erkeklerden daha fazla yaĢamaktadır.
tür
Ģiddet
davranıĢlarını,
kadınlar
Erkeklerin çoğunlukta olduğu iĢyerlerinde fiziksel Ģiddet, kadınların yoğun
olduğu iĢyerlerinde ise psikolojik Ģiddet daha sık görülmekte, kadınlar özellikle
kendi cinslerine karĢı pasif-saldırgan davranıĢlar sergilemektedir.
16. Yurt dıĢında mobbingle ilgili yapılan çalıĢmalar :
Ġngiltere, Hong Kong ve Çin’de fiziksel Ģiddet için bildirilen ortalama %5,3-21
arasında iken, sözel Ģiddet için bu oran %43-73 arasındadır.
Güney Doğu Ġngiltere’de katılımcıların %38’i duygusal tacize maruz
kaldıklarını, daha da önemlisi % 42’si diğerlerinin duygusal tacize uğrayıĢına
Ģahit olduklarını belirtmiĢlerdir.
Amerika’da 1580 sağlık çalıĢanının % 38’i iĢyerlerindeki çalıĢma Ģartları
değiĢmeden önce en az bir kez mobbinge maruz kaldığı ve iĢyerindeki
tacizlerin ciddi psikolojik strese ve iĢ tatmininin azalmasına neden olduğu
belirtilmiĢtir.
Güney Norveç’te 745 asistan hemĢire ile yapılan çalıĢmada; hemĢirelerin
%8,4’ünün daha önceden, %4,8’inin ise Ģu anda psikolojik Ģiddet eylemlerine
maruz kaldıkları, her beĢ hemĢireden birinin ise psikolojik Ģiddet eylemlerine
tanık olduğu sonucu ortaya çıkmıĢtır.
Sağlık profesyonelleri, özellikle üst pozisyondaki kiĢilerin sergiledikleri
mobbing davranıĢlarını, kontrol amacıyla hiyerarĢik yapı içinde bulunulan
pozisyonun
ve
mesleki
uygulamaların
bir
parçası
olarak
değerlendirdiklerinden bu tür davranıĢlar kanıksanmaktadır.
17. Türkiye’de yapılan araĢtırmalarda hem sözel hem de fiziksel Ģiddet türlerinin
en fazla hasta yakınları tarafından gerçekleĢtiği, uluslararası yayınların
çoğunda ise hastaların, hasta yakınlarından daha fazla saldırıda bulunduğu
görülmektedir .
Ülkemizde mobbing kavramına yönelik olarak sağlık çalıĢanlarına uygulanan
çalıĢmalardan bazılarının sonuçları :
•
•
•
•
•
gündüz vardiyasında çalıĢan hemĢirelerin %18,2 si fiziksel saldırılara
uğramakta
kadınlar, 39 yaĢ ve altındakiler, ayrıca devlet hastaneleri ve birinci basamak
sağlık hizmetlerinde çalıĢanlar mobbingle karĢılaĢmakta
mobbingi uygulayanlar daha çok üst yöneticiler
mobbinge karĢı verilen tepki en fazla arkadaĢlarıyla bu durumu paylaĢmak
cinsel taciz ve özel hayatla ilgili söylentiler özel sektörde daha yüksek
oranlarda
18. Ülkemizde mobbing kavramına yönelik olarak sağlık çalıĢanlarına uygulanan
çalıĢmalardan bazılarının sonuçları :
•
•
•
•
•
•
•
çalıĢma ortamının sağlıklı ve güvenli hale getirilmesi, çalıĢanın sağlığı ve
güvenliği açısından olumlu olduğu kadar çalıĢan kiĢilerin iĢ verimini de
olumlu yönde etkilemesi ve çalıĢanın sosyal yaĢamından hizmet sunduğu
alana kadar iyilik halinin devamını sağlanması bakımından önemli
çalıĢanların mobbing davranıĢı karĢısındaki tutumları, kiĢilikleri ile
doğrudan ilĢkili
psikolojik Ģiddet ve iĢ tatmini arasında olumsuz yönde bir iliĢki bulunmakta
sıklıkla karĢılaĢılan mobbing davranıĢı, hissettirilmeden kontrol edilme
özelde ve kamuda mağdurların en çok kullandıkları savunma stratejisi
uğradıkları haksızlıklara karĢı konuĢarak çözme yolunu seçme, en az
kullandıkları savunma stratejisi ise, dava açarak haklarını arama
özel ve kamu hastanelerinde dikey ve horizontal mobbing görülmekte
mobbinge maruz kalan çalıĢanların sosyal yaĢamları, psikolojik ve fizyolojik
sağlıkları olumsuz etkilenmekte
19. Mobbinge maruz kalma durumu; öncelikle özel kurumlarda daha fazla
sonrasında ise baĢta devlet hastaneleri olmak üzere kamu kurumlarında
görülmektedir.
Maruz kalınan mobbing davranıĢlarının; kendini gösterme ve iletiĢim
oluĢumunu etkileme, sosyal iliĢkilere saldırı, kiĢinin yaĢam kalitesi ve mesleki
durumuna saldırı ve itibara saldırılar Ģeklinde olduğu görülmektedir.
Mobbinge maruz kalmada bireysel özellikler :
•
•
•
•
•
•
genç yaĢtakilerde daha fazla görülmektedir
genelde medeni durumla mobbinge maruz kalma arasında bir iliĢkinin olmadığı
sadece birkaç
çalıĢmada bekarların maruziyetlerinin daha fazla olduğu görülmüĢtür
çocuk sahibi olup olmamanın mobbinge maruz kalmada önemli olmadığı görülmüĢtür
düĢük seviyede eğitim görenlerin diğer seviyelerde eğitim görenlere oranla da fazla
mobbinge maruz kaldıkları, ancak eğitim seviyesi arttıkça mobbing algısının arttığı
görülmüĢtür
elde edilen bulgular tüm mağdurların sosyal olma düzeylerinin ve iletiĢim
becerilerinin düĢük olduğunu göstermiĢtir
20. Mobbinge maruz kalmada mesleki özellikler :
•
•
•
•
•
•
mobbinge maruz kalanların daha çok hemĢireler, sonrasında ise hekimler ve
sağlık memurları oldukları görülmüĢtür
meslekte hizmet süresi az olanların daha fazla mobbinge maruz kaldığı, yıl
arttıkça maruziyet oranının azaldığı görülmektedir
üst yönetimde
görülmektedir
olanların
astlarına
daha
fazla
mobbing
uyguladığı
hastanelerde gündüz tam zamanlı olarak çalıĢanların, yöneticileri, diğer
sağlık
ekibi üyeleri, hasta ve özellikle hasta yakınları ile daha fazla iletiĢim halinde
olmalarından dolayı duygusal tacize maruz kalma olasılıklarının arttığı
görülmektedir
Acil servis, yoğun bakım, ameliyathane gibi özelleĢmiĢ birimlerde
çalıĢanların daha fazla mobbinge maruz kaldıkları görülmüĢtür. Bu durum,
hatanın tolere edilmesinin çok zor olduğu alanlar olmasına ve hasta/hasta
yakınlarıyla yoğun birlikteliğin varlığına bağlanmaktadır.
21. Mobbinge maruz kalanların memnuniyet durumları :
•
•
•
genelde kurumlarından memnun oldukları, çalıĢtıkları bölümden ve çalıĢma
Ģekillerinden memnun olmadıkları görülmektedir
mesleklerinden memnun olmadıkları, yaptıkları iĢten memnun olmadıkları,
meslektaĢlarından memnun olmadıkları, diğer sağlık ekibi üyelerinden
memnun olmadıkları görülmektedir
fırsatları olsaydı mesleklerini değiĢtirmek istedikleri, yine bu kiĢilerin
yöneticilerinden memnun olmadıkları da görülmektedir
22. Yöneticilerin yaklaĢımı :
•
•
•
•
mobbinge maruz kalanların ancak yarısı durumu bir üst yöneticiyle
paylaĢmaktadır
mobbing durumunda yöneticilerin etkili bir iĢlem baĢlatmadığı, üst yönetim
veya diğer ilgili birimleri devreye sokmadan daha çok kendisinin
uygulayabileceği çözüm yolunu seçtiği görülmektedir
duygusal taciz mağdurunun bulunduğu servisin değiĢtirilmesinin, en sık
uygulanan çözüm yolu olduğu görülmektedir
mobbing mağdurlarının geneli bu çözüm uygulamalarından memnun
olmamaktadır
23. Sağlık Sektöründe Mobinge Diğer Sektörlerden Daha Fazla Rastlanmasının
Sebepleri :
•
kuruluĢların iĢletmecilikten pek anlamayan kiĢilerce yönetilmesi
•
sürekli parasal baskıların olması
•
yoğun stresli iĢ yeri
•
•
•
monotonluk (yeni fikirler çıkmayan, devamlı aynı Ģeylerin tekrarlandığı
ortam)
etik dıĢı uygulamalar (dile getirilen sorunların çözülmesi yerine, kısa vadede
susturma yöntemleri tercih edilir)
yatay organizasyonlar (makam, maddi çıkar ya da yükselmeye gereksinen
insanlar, baĢkalarının huzurunu bozacak yollara baĢvurarak kendi Ģanslarını
artırmak isterler)
24. AraĢtırma Grubunun Sosyo-Demografik Özellikleri
ARAŞTIRMA 1
Sağlık çalıĢanlarının
mobbing
davranıĢlarından
etkilenme derecesi ve
kamu ile özel sektor
arasında mobbing
davranıĢları arasıdaki
farklılık durumunun
belirlenmesi üzerine
bir araĢtırma. Bir
büyük ölçekli devlet
hastanesi, bir orta
ölçekli devlet
hastanesi ve iki özel
hastane incelenmiĢtir.
38. Sağlık ÇalıĢanlarının Olası Yıldırma DavranıĢlarına Maruz
Kalma Durumları
ARAŞTIRMA 2
Bir devlet
hastanesi, bir
üniversite
hastanesi ve iki
özel hastane
incelenmiĢtir.
39. AraĢtırma kapsamında yer alan
incelendiğinde sağlık çalıĢanlarının
45
tanımlanmıĢ
yıldırma
davranıĢı
neredeyse yarısının (%49,2) “Sözünüz sürekli kesilir” ifadesine katıldıkları,
%48,2’sinin “Yaptığınız iĢ sürekli eleĢtirilir” ifadesine evet dedikleri,
%40,7’sinin “Yüzünüze bağırılır ve yüksek sesle azarlanırsınız”,
%36,2’sinin “Üstünüz kendinizi gösterme olanaklarınızı kısıtlar”
%35,4’ünün “Ġnsanlar arkanızdan kötü konuĢur”
ifadelerine hergün ile yılda birkaç kez aralığında değiĢen düzeylerde maruz
kaldıklarını belirttikleri görülmüĢtür.
Bunun yanı sıra “Doğrudan cinsel taciz yapılır” (%1,0), “Fiziksel zarar verilir”
(%1,9), “Fiziksel Ģiddet tehditleri yapılır” (%2,5), “Cinsel imalarda bulunulur”
(%3,1) ve “Gözünüzü korkutmak için hafif Ģiddet uygulanır” (%3,5) gibi
yıldırma davranıĢlarına maruz kaldığını ifade edenlerin oranı ise düĢük
düzeyde kalmıĢtır.
41. Yaptıkları iĢ nedeniyle, hekimlerin ruh sağlığı sadece kendilerini değil, toplumu
da yakından ilgilendirmektedir. Hekimlerde depresyon varlığı, verdikleri
hizmetin niteliğini olumsuz olarak etkilemekte ve iĢ yaĢamında ciddi sorunlara
yol açmaktadır
Mobbing mağdurları psikolojik ve fiziksel sorunlara ile karĢı karĢıya kalabilir.
Özellikle sağlık sektöründe çalıĢanların bu tip sorunları ve bunlara karĢı
geliĢtirdikleri normal ve nevrotik savunma mekanizmaları iĢ ortamında çok
ciddi tehlikeler yaratabilir.
•
•
•
•
•
•
•
•
• Tehlikelerin yok sayılması
Stress
• Suç niteliği davranıĢlar
Depresyon
• Karamsarlık, düĢünce karıĢıklığı
Uykusuzluk
• KiĢilik geliĢiminde duraklama
Konsantrasyon kaybı
Duyguların bastırılması
Haklılık nedeni bulma, haklı olduğuna kendini inandırma
Yenilgi ve eksikliklerin sorumluluğunu baĢkalarına yükleme
Engellenen istek ve davranıĢların tedirginliğini, onların yerine geçecek diğer
istek ve davranıĢlarla giderme
43. Mobbingin sonuçları; sunulan bakımın kalitesinde bozulma, iĢ ortamında
bozulma, çalıĢanlar tarafından iĢ bırakma, sağlık hizmetlerinin kullanılmasında
azalma, sağlık çalıĢanlarının iĢe alınmasında zorlaĢma, sağlık giderlerinin
artması ve sağlık personelinde sayı olarak azalma olarak ortaya çıkacaktır.
Mobbing uzun dönemde iletiĢimi bozarak ve iliĢkileri olumsuz etkileyerek kötü
bir iĢ çevresi oluĢmasına sebep olabilmektedir. Burada dorğudan değil ancak
dolaylı maliyetler söz konusudur.
•
•
•
verimsizlik
iĢ kalitesinin düĢmesi
Ģirket imajının zedelenmesi
ABD’de günde 1 milyon çalıĢanın strese bağlı hastalıklar nedeniyle iĢine
gitmediği ve bunun parasal değerinin yılda 300 milyar dolar olarak kabul
edildiği bilinmektedir.
ILO’ nun bir raporunda ise Ġngiltere’de iĢ ortamındaki mobbing ve stres olgusu
nedeniyle yılda 1.880 mılyar pound olarak kayıptan söz edilmektedir.
44. Ġstanbul’da faaliyet gösteren hastanelerde mobbing davranıĢına maruz kalma
bakımından cinsiyetler arası fark saptanamamıĢtır.
Genç ve bekâr çalıĢanların mobbinge maruz kalma bakımından risk grupları olduğu
ortaya çıkmıĢtır.
AraĢtırmaya alınan hastanelerde mesleğe göre mobbinge maruz kalma riski
değiĢmemektedir. Ancak yaĢ gruplarına göre bu durumun değiĢtiği görülmüĢtür.
Medeni duruma göre cinsel taciz baĢta olmak üzere iftira yada dedikodu, dalga
geçme gibi psikolojik Ģiddetin ahlaki boyutları anlamlı olarak değiĢmektedir. Ayrıca
boĢanmıĢ/dul olmanın, diğer gruplara göre daha büyük risk altında görülmektedir.
Sağlık çalıĢanlarında iĢe yönelik ve ahlaki boyutlardaki mobbing davranıĢları %12
ile %60’a kadar değiĢik oranlarda görülmüĢtür.
Sorumluluk verilmemesi ve iĢin dıĢında bırakılmak, iĢi özel amaçlar için kullanma
baskısı, çok fazla çalıĢtığı için diğerleri tarafından tepki görme ve hakaretle sataĢma
kamu sektöründe özel sektörden daha fazla orandadır.
Buna karĢın cinsel taciz ve özel hayatla ilgili söylentiler özel sektörde daha yüksek
oranlarda görülmektedir.
45. Konu ile ilgili yeterli araĢtırma bulunmamaktadır. Konuyu bilimsel anlamda ele
alacak üniversite, araĢtırma kurumları tarafından, sağlık hizmeti veren
kuruluĢların destekleri ile yeni araĢtırmalar yapılmalıdır.
ĠĢ yerindeki mobbing eğilimleri ve bu eğilimleri etkileyen faktörler saptanarak
ortadan kaldırılması konusunda çalıĢmalar yapılmalıdır. Bu çalıĢmalardan
çıkan sonuçlara yönelik önlemler yasal düzenlemelerle hayata geçirilmelidir.
Mobbing davranıĢının doğrudan
araĢtırmaların yapılmalıdır.
ve
dolaylı
maliyetini
saptayacak
Yöneticiler ve çalıĢanlar devlet görevlileri ile birlikte iĢ yaĢamında Ģiddeti açığa
çıkarmak konusunda iĢbirliği geliĢtirilmelidir.
Kalite ve akreditasyon ve/veya insan kaynakları birimi, hasta güvenliği gibi
çalıĢan güvenliğini de garanti edecek prosedürlerin içine mobbingi de dahil
etmelidir. ÇalıĢan hakları da hasta hakları gibi ele alınıp temel ilkeleri içeren
bildirgenin görünen bir yere asılması sağlanmalıdır.
Sağlık çalıĢanlarına mobbing konusunda hizmet içi eğitimler planlanmalı ve
risk gruplarına daha fazla ağırlık verilmelidir.
46. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi
Sağlık ÇalıĢanlarına Yönelik Mobbing
Çağla YĠĞĠTBAġ
Öğr. Gör., GümüĢhane Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
Dr. Süleyman Erhan DEVECĠ
Doç., Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD.
T.C. Marmara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Psikolojik ġiddet’in (Mobbing) Sağlık ÇalıĢanlarına Etkisi
Dr. Fikret Aksoy
Doktora Tezi 2008
Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009/2, Sayı 10
ÇalıĢanlarda Mobbing (Psikolojik ġiddet) Algısı : Sağlık Sektörü ÇalıĢanları Üzerine Bir AraĢtırma
Ġlker H. Çarıkçı
Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, ĠĢletme Bölümü
Hüseyin Yavuz
Doktora Öğrencisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, ĠĢletme Bölümü
Ankara Üniversitesi SBF Dergisi
Sağlık Sektöründe Etik Ġklim ve Yıldırma (Mobbing) DavranıĢları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi
Bayram ġahin
Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi
Tuğba Dündar
Uzman, Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sağlık AraĢtırma ve Uygulama Merkezi
