Het ruimtebeleid van je gemeente, wat is het voor een beest en waarom is het zo belangrijk voor mij en anderen? Ontdek welke actie jij kan ondernemen en kom terecht in een nieuw en spannend verhaal. You might like it. Raf Verbruggen (Ambrassade)

1. Trip Lokaal
27 november 2014
RUI(M)TE TROEF !
Raf Verbruggen
De Ambrassade
raf.verbruggen@ambrassade.be

2. Rui(m)te troef!
RUIMTE VOOR JEUGD?
PROBLEMEN VAN RUIMTELIJKE ORGANISATIE
RUIMTELIJKE BARRIERES VOOR KINDEREN EN JONGEREN
PARTICIPATIE AAN HET RUIMTELIJK BELEID
RUIMTELIJKE ORDENING VOOR DUMMIES

3. IK WERD
1. Ruimte voor jeugd?
ECHT GEPEST

4. Ruimte voor jeugd?
SPORT- EN FUIFRUIMTE
SCHOOLSPEELPLAATSEN
PLEINEN EN FONTEINEN
SPEELZONES IN BOSSEN EN NATUURGEBIEDEN
JEUGDLOKALEN EN BIJHORENDE BUITENRUIMTE
SPEELTUINEN EN SPEELTERREINEN
SPEELVRIENDELIJKE PARKEN
SPEELWEIDES, TRAPVELDJES EN RAVOTTERREINEN
VEILIGE KIND- EN FIETSVRIENDELIJKE VERBINDINGEN

5. Enkele basisbegrippen
• Betekenis?
• Belang voor kinderen, jongeren en hun organisaties?
FORMELE <> INFORMELE RUIMTE
PUBLIEKE <> PRIVATE RUIMTE
RUIMTE VOOR KINDEREN <> RUIMTE VOOR JONGEREN
JEUGDRESERVATEN <> MEDEGEBRUIK
PERMANENTE RUIMTE <> TIJDELIJKE RUIMTE
PLAATSEN <> VERBINDINGEN
FYSIEKE RUIMTE <> VIRTUELE RUIMTE

6. IK WERD
2. Problemen van
ECHT GEPEST
ruimtelijke organisatie

11. Ruimtelijke organisatie
Verschillende visies:
INDIVIDUELE VRIJHEID <> MAATSCHAPPELIJK BELANG
ECONOMISCHE MOTIEVEN <> MILIEU-OVERWEGINGEN <> …
Nood aan een efficiënte organisatie van de ruimte:
REGELINGEN NODIG I.F.V. “ALGEMEEN BELANG”
DUURZAAM RUIMTEGEBRUIK

12. IK WERD
3. Ruimtelijke barrières
ECHT GEPEST
voor kinderen en jongeren

13. Ruimtelijke barrières voor
kinderen en jongeren
Fysieke barrières:
VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE

15. Bevolkingsdichtheid
in Vlaanderen
Oppervlakte Vlaanderen: 13 684 km²
Bevolking Vlaanderen (eind 2011): meer dan 6 300 000 inwoners
= 461 inwoners / km²
= 2169 m² / inwoner (= minder dan de helft van een klein voetbalveld)
Om te wonen, naar school gaan / werken, vrije tijd, transport,
productie van voedsel e.a., afvalverwerking,…
Toekomst: bevolkingstoename, vergrijzing, gezinsverdunning,…

16. Andere oorzaken van
versnippering
Nederland:
VERGELIJKBARE BEVOLKINGSDICHTHEID
MINDER VERSNIPPERING
Filmfragment Panorama: ‘Huiswerk’ (12.22-17.06)
Waarom gaan mensen ‘op de buiten’ wonen?
HUIZEN OP HET PLATTELAND ZIJN GOEDKOPER
GROENE OMGEVING
PLAATS OM RUIM TE WONEN

17. Is versnippering een
probleem?
Filmfragment Panorama: ‘Huiswerk’ (9.21-12.22, 26.11-27.28)
Is versnippering een probleem?
HOGE KOST (WEGENAANLEG, RIOLERING, NUTSVOORZIENINGEN,…)
BIODIVERSITEIT GAAT ACHTERUIT (VERSNIPPERING VAN HABITATS)
ONVEILIG VERKEER (LINTBEBOUWING = DOORGAAND VERKEER DOOR WOONGEBIED)
SPREIDING VAN FUNCTIES = MEER VERKEER
LELIJK, CHAOTISCH, ROMMELIG

18. Ruimtelijke barrières voor
kinderen en jongeren
Fysieke barrières:
VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE
TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK

21. Ruimtelijke barrières voor
kinderen en jongeren
Fysieke barrières:
VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE
TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK
LUCHTVERONTREINIGING
Mentale barrières:
TOENEMENDE INTOLERANTIE

23. Ruimtelijke barrières voor
kinderen en jongeren
Fysieke barrières:
VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE
TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK
LUCHTVERONTREINIGING
Mentale barrières:
TOENEMENDE INTOLERANTIE
OBSESSIE VOOR HEALTH & SAFETY

24. Oefening
BOUW ZELF JE JEUGDVRIENDELIJKE STAD OF GEMEENTE
• Bebouwing
• Verkeersassen (wegen, openbaar vervoer, fietsassen,…)
• Open ruimte
• Landbouw: 50 %
• Natuur: 30 %
• Energieproductie: 10 %
• Recreatie: 10 %

25. Oefening
AANDACHTSPUNTEN:
• Concentratie of verspreiding: Eén grote kern of
verschillende kleine kernen (versnippering)?
• Bundeling of ruimtelijke spreiding van functies?
• Mobiliteit: Voorzieningen aan de rand (auto) of in het
centrum (te voet, fiets, openbaar vervoer)?
• Vorm van de nederzetting: Compact of
lobbenstructuur?
• Verbinding of versnippering van de open ruimte?
• …

26. IK WERD
4. Participatie aan
het ruimtelijk beleid
ECHT GEPEST

27. Casus 1: Jeugdraad
Lokeren

28. Jeugdraad Lokeren
• Vraag van buurtbewoonster om de Chrysantenlaan af
te sluiten voor gemotoriseerd verkeer, zodat Stadspark
en Kattenberg een aaneengesloten geheel zouden
vormen
• Geweigerd door de verkeerscel van Lokeren: Afsluiten
van de weg zou leiden tot grotere verkeersdruk in de
omliggende zone dertig (waarin een school gelegen
was)
• Jeugdraad werd gevraagd om advies: schaarde zich
achter de vraag voor een aaneengesloten gebied
• Verkeerstellingen uitgevoerd: weg werd weinig gebruikt
• Gebied gelegen op wandelafstand van de drie
belangrijkste jeugdwerksites van Lokeren
• Gebied gebruikt als speelterrein door vele kinderen uit
de buurt
=> SUCCES!

29. Jeugdraad Lokeren

30. Casus 2: Chiro Heffen

31. Chiro Heffen
• Gewestelijk RUP Cluster Dijlemonding: creatie van
nieuw natuurgebied
• Jeugdlokalen van Chiro Heffen gelegen aan de
rand van het planningsgebied (net erbuiten)
• Speelterreinen van Chiro Heffen opgenomen in het
planningsgebied
-> Probleem: spelen is slechts een ondergeschikte functie
in natuurgebied
• Inbreken in het planningsproces (tijdens het openbaar
onderzoek): speelterreinen omgevormd tot “gemengd
open ruimtegebied” waar natuur en recreatie
verweven worden.
=> SUCCES!

32. Chiro Heffen

33. Chiro Heffen
• Openbaar onderzoek
• Informeel overleg Kind & Samenleving – Jeugddienst
Mechelen - dienst Ruimtelijke Ordening Mechelen
• Informeren jeugdverenigingen
• Bezwaar natuurpunt
• Advies/bezwaar Jeugdraad
• Advies/bezwaar Stad
• Beslissing Vlacoro (Vlaamse Commissie voor
Ruimtelijke Ordening)

34. Lokaal ruimtebeleid
Wie is er allemaal betrokken?
RUIMTELIJKE DIENSTEN EN SCHEPENEN: RUIMTELIJKE PLANNING / STEDENBOUW,
MOBILITEIT, GROENDIENST, MILIEU/DUURZAAMHEID, STEDENBELEID,…
ONDERSTEUNENDE DIENSTEN: TECHNISCHE DIENST, GIS-DIENST, POLITIE,…
SECTOREN: SPORT, TOERISME, ONDERWIJS, JEUGD, SENIOREN,…
BEVOLKING: ADVIESRADEN (GECORO,…), BUURTBEWONERS, KINDEREN & JONGEREN,…
Lokaal ruimtebeleid is een gezamenlijk project van een
gemeente:
GEDRAGEN DOOR DIVERSE GEMEENTELIJKE DIENSTEN EN ACTOREN
POLITICI, AMBTENAREN, BURGERS,…

35. Rol van de Jeugdraad
• Verdedigen van belangen van kinderen, jongeren en
hun organisaties in het ruimtelijke beleid van de
gemeente
• Proactief opvolgen van het ruimtelijk beleid
• Vertegenwoordiging in de Gecoro
• Adviezen van de Jeugdraad
• …
• Zorgen voor inspraak, participatie en co-creatie door
kinderen, jongeren en hun organisaties bij ruimtelijk
beleid en ruimtelijke projecten in de gemeente
• Organiseren van participatieve acties
• Ruimtelijke actoren aansporen om kinderen en
jongeren actief te betrekken
• …

36. GECORO
Wat is de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO)?
• Opdracht: Adviesraad
• Advies over structuurplannen, RUP’s, verordeningen, eventueel
vergunningen
• Behandelen bezwaarschriften van openbare onderzoeken
• Advies aan College van Burgemeester en Schepenen (is niet verplicht het
advies te volgen)
• …
• Samenstelling:
• Aantal leden afhankelijk van aantal inwoners gemeente (7 – 21)
• Enerzijds “deskundigen”
• Anderzijds “maatschappelijke geledingen” (bv. jeugd) (= keuze van
bestuur)

37. Participatie van
kinderen en jongeren
• Waarom kinderen en jongeren betrekken bij het ruimtelijk
beleid?
• Belangrijke betrokkenen
• Ervaringsdeskundigen
• Frisse kijk: Zorgt voor betere kwaliteit van ruimtelijke plannen
• Betrek kinderen en jongeren op meerdere momenten:
• Analyse en beleving van de bestaande ruimte
• Onderzoek naar noden en behoeften
• Werken aan ruimtelijke projecten
• …
• Meer weten?
• Kind & Samenleving: Over reuzenkaarten & wegvragertjes.
Inspraak van kinderen in publiekeruimteprojecten.

38. IK WERD
5. Ruimtelijke ordening
ECHT GEPEST
voor dummies

39. Dienst Ruimtelijke
Ordening
Waarvoor kan je terecht op de dienst ruimtelijke
ordening van je gemeente?
• Vergunningen: stedenbouwkundige vergunningen,
verkavelingsvergunningen, planologische attesten en
stedenbouwkundige attesten,…
• Informatie en wetgeving over: bouwen en verbouwen,
verkavelen, vellen van bomen, plaatsen van reclameborden,
premies en subsidies, het toekennen van huisnummers,…
• Inkijken van kadasterplannen, het gewestplan, het
ruimtelijk structuurplan, goedgekeurde bijzondere plannen
van aanleg en verkavelingen,…

40. Ruimtelijke Ordening
RUIMTELIJKE ORDENING
=
de zoektocht naar maatschappelijke oplossingen voor
problemen van ruimtelijke inrichting
Filmfragment: België lelijkste land ter wereld (0.00-1.58
min)

41. Verschillende belangen
Ruimtelijke ordening moet verschillende belangen met
elkaar verzoenen:
• Eigendom versus algemeen belang (vb.
weekendhuizen)
• Economie <> landbouw <> natuur <> wonen <> jeugd
<> …
Concrete voorbeelden:
• Oosterweel
• U-place
• …
=> Overheid is scheidsrechter: heeft deze rol in de loop
der jaren op verschillende manieren ingevuld

42. Historiek van R.O. (1)
Wet van 1962
Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962)
• Begin van de ruimtelijke ordening in België
• Reactie op ongeordende bouwwoede van jaren 1950
• Wet (dus geldig voor heel België)
• Gewestplannen
• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)

43. Gewestplan
43

44. Historiek van R.O. (1)
Wet van 1962
Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962): BESTEMMINGSPLANNING
• Gewestplannen (25) (opgemaakt in jaren 70)
• Onderverdeling in woonzones, industriegebieden,
ambachtelijke zones, landbouwgebieden, natuurgebieden,
recreatiezones…
• Wettelijke basis voor bouw- en verkavelingsvergunningen
• Nog steeds geldig
• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)

45. 45
Bijzonder Plan van Aanleg (BPA)

46. Historiek van R.O. (1)
Wet van 1962
Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962): BESTEMMINGSPLANNING
• Gewestplannen (25) (opgemaakt in jaren 70)
• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)
• Afwijkingen op Gewestplan
• Voor nieuwe industrieterreinen, verkavelingen, wegen,… in
landbouw- of natuurgebied,…

47. Zonevreemdheid
Zone-eigen Zonevreemd
Vergund
Niet-vergund

48. Zonevreemdheid
Opgelet: zonevreemd is niet hetzelfde als “illegaal”!!!
Zonevreemd = functie is niet in overeenstemming met de
bestemming
-> Ontwikkelingsmogelijkheden zijn in principe onmogelijk of
beperkt
Zonevreemd = kan niet of moeilijk vergund worden
-> Mogelijkheden om te blijven bestaan en beperkt uit te breiden
-> Zeer moeilijk in ‘kwetsbare gebieden’

49. Zonevreemd of
zone-eigen?

50. Historiek van R.O. (1)
Wet van 1962
Gewestplannen lossen niet alles op:
• Meer woongebied en woonuitbreidingsgebied afgebakend dan
nodig: geen halt aan versnippering
• Bestaande verspreide bebouwing en lintbebouwing werden niet
aangepakt
• Bestemmingsplannen: spreiding van functies: geen functionele
mix
• Grondspeculatie waarvan vooral immobiliënmaatschappijen
profiteerden
• Weinig flexibel

51. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
Vanaf de jaren 1980 begon men te zoeken naar alternatieven:
• 1980: ruimtelijk ordening en stedenbouw worden
geregionaliseerd -> gewestelijke bevoegdheid
• Decreet betreffende de ruimtelijke ordening (22 oktober 1996):
STRUCTUURPLANNING
• Ruimtelijke structuurplannen
• Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s)

52. 52
Ruimtelijk Structuurplan

53. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
STRUCTUURPLANNEN: gewenste structuur
• Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV)
• 1997-2007 (intussen nog steeds geldig)
• Provinciale Ruimtelijke Structuurplannen
• Gemeentelijke Ruimtelijke Structuurplannen

54. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
STRUCTUURPLAN:
• Informatief gedeelte (bestaande structuur):
• Nederzettingsstructuur
• Open ruimte structuur
• Ruimtelijk economische structuur
• Lijn- en mobiliteitsstructuur
• Globale structuur
• Richtinggevend gedeelte (visie)
• Gewenste structuur
• Bindend gedeelte

55. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
RUIMTELIJKE UITVOERINGSPLANNEN (RUP’s):
• Gewestplannen blijven geldig (juridisch afdwingbaar)
• Om ruimtelijk structuurplan te realiseren, moeten gewestplannen
gewijzigd worden
• Via RUP’s (=bestemmingsplannen): op termijn moeten RUP’s de
gewestplannen volledig vervangen
• Gewestelijke, provinciale en gemeentelijke RUP’s
• Kaarten + tekstgedeelte (bestemming en voorschriften)

56. Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP)

57. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
Decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke
ordening
• Basis van de huidige ruimtelijke ordening
3 grote luiken:
• Planning (RUP’s,…)
• Vergunningen
• Handhaving

58. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN (1997)
Uitgangspunten:
• Grotere behoefte aan woningen door gezinsverdunning
• Nood aan meer industrie- en kantoorruimte
• Verhoging van vrachtverkeer en personenvervoer
• Verdere bedreiging van de open ruimte
=> Vrijwaren van de open ruimte
=> Verdichten en beter uitbouwen van stedelijke functies in de stad

59. Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen (RSV)
23/10/2014 Ruimtelijke ordening voor beginners 59

60. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
Ook structuurplannen lossen niet alles op:
• Stedenbeleid: Steden worden terug meer aantrekkelijk
• Versnippering afgeremd maar niet gestopt: druk op de open
ruimte blijft
• Problemen worden steeds groter: files, achteruitgang
biodiversiteit, luchtvervuiling,…

61. Historiek van R.O. (2)
Structuurplanning
Ook structuurplannen lossen niet alles op:
• Filmfragment Tram Wijnegem
Veel protest tegen ruimtelijke ordeningsprojecten:
• NIMBY (Not in my backyard)-syndroom
• Gebrek aan (goede) participatie

62. Historiek van R.O. (3)
Beleidsplanning
Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV): in opmaak
• 2012: Groenboek
• 2015 (?): Witboek
=> Lange termijn: 2020-2050

63. Historiek van R.O. (3)
Beleidsplanning
Maatschappelijke uitdagingen groenboek BRV
• Toenemende globalisering
• Toename van de bevolking (van 6 naar 7 miljoen)
• Klimaatverandering
• Bewuster omspringen met grondstoffen en energie
• Mobiliteitsproblemen
• Innovatie
• Bio- en voedseldiversiteit

64. Historiek van R.O.
Samenvatting
Bestemmingsplanning Structuurplanning Beleidsplanning
Gewestplannen Structuurplannen (RSV) Beleidsplan Ruimte
Vlaanderen (BRV)
BPA (Bijzondere Plannen
van Aanleg)
RUP (Ruimtelijke
Uitvoeringsplannen)
1962 1996 2015 (?)
België Vlaanderen Gemeenten (?)
Hiërarchisch model Marktmodel Netwerkmodel