Deze sessie trekt je uit je zetel. Natuurlijke speelruimte, op het gemeentelijk speelplein, op het terrein naast de jeugdbewegingslokalen en zelfs op school! (groene speelplaats) Jean-François leert je werken met natuurlijke materialen, een creatief brein en weinig centen.

1. Trip Lokaal – Provincie Oost-Vlaanderen 8 dec 2014
Speelnatuur
Avontuurlijke speelruimte: ruimte voor scharrelkinderen
Fris in het Landschap
Jean-François Van den Abeele
Els Huigens,
www.frisinhetlandschap.be

2. Programma
1. Speelnatuur: wat en waarom?
2. Ontwerprichtlijnen
bouwstenen
kwaliteitscriteria
stappenplan
3. Aanleg en beheer
4. Info

3. 1 speelnatuur: wat er waarom

4. Speelnatuur: wat en waarom?
Kinderen brengen teveel tijd voor tv- of computerscherm!
Meeste kinderen willen ‘wilde natuurplekjes’ in hun woonomgeving
plekjes die fantasie prikkelen,
waar ze kunnen ravotten,
putten maken,
in bomen klimmen,
kampen bouwen,
met water spelen...

5. Soorten buitenspel
- bewegingsspel
- constructiespel
- fantasiespel
veelzijdig
- huttenbouwers
- verzamelaars
- broodjesbakkers
- jagers
- kunstenaars
Speelnatuur: wat en waarom?

6. Speelnatuur: natuur en avontuur!
Jeugdbeweging is hiervoor de ideale plek
Band met de natuur
Minder agressie
Motorisch ontwikkeling
Zelfvertrouwen
Sociale ontwikkeling
Zintuiglijke ontwikkeling
Psychologische ontwikkeling
Verantwoordelijkheidsgevoel
Leren omgaan met risico’s
…
Speelnatuur: wat en waarom?

7. Veiligheid=
leren omgaan met risico’s
kansen bieden om dit te
leren
- valondergrond
- beknelling
- giftige planten
- toezicht

8. = evenwicht uit uitdaging en veiligheid
Gezonde
risico’s

9. 2.1 bouwstenen
Ruimte voor spel en beweging
Ruimte voor creativiteit en kunst
Ruimte voor natuurbeleving
Ruimte voor rust en communicatie

10. Reliëf...
reliëf: spannende ruimte
voor natuurbeleving en
gevarieerde beweging

11. klimmen en klauteren
uitzicht
lommer
kampen bouwen
Klimboom

12. Klimboom

13. Gevelde boomreus

14. Chill plekken

15. Chill plekken

16. klassiekers
Schommelen, glijden....

17. Struikhuisjes en vogelbosjes
schuilen, verstoppen, observeren....

18. Kampen bouwen

19. Kampen bouwen
Overleg
met
scoutsleiding

20. Vlotten
drijven, varen, zinken
in klein en groot

21. Water
fascinatie
spel en natuur

22. herbruik water drinkfontein

23. waarom natuurrijke speelruimtes?
Water

24. Bloemen - insecten - dieren

25. Bloemen - insecten - dieren

26. Groenten, fruit
kruiden, geuren,
konfituur maken...

27. Kringloop
alles op het terrein composteren
en verwerken

28. zand – stenen & water
Losse materialen
Om zelf vorm te geven
zand, keien, kiezel...

29. zand

30. Leem

31. Zelf stapelen, metsen, bouwen
herbruik materiaal
om zelf mee aan de
slag te gaan

32. Wilgen
levende wilgenconstructies

34. Mozaïek, muziek, totempalen…
kunstzinnig en creatief

35. paadjes voor padvinders

36. Amfitheater

37. Amfitheater

38. Vuurplek

39. Zitplekjes

40. fietsenstalling - meervoudig gebruikt

41. 2.2 Kwaliteitscriteria voor speelnatuur

42. Kwaliteitscriteria voor speelnatuur
Ruimte, oppervlakte en vorm:
- Variatie in plekken: elke ruimte met andere sfeer
- Grootte en schaal afhankelijk van de leeftijd, functie.
- Scheiden actief bewegingsspel van rustig fantasiespel
- hoeken waar niet iedereen zicht op heeft zijn spannend.
- aandacht voor de toegang tot het gebied
- goede verbinding tussen de verschillende ruimtes
- veel verschillende routes zijn leuk
- Laat bij de inrichting ruimte over voor het
groeien van planten en bomen.

43. Kwaliteitscriteria voor speelnatuur
Variatie
- verschillende soorten spel stimuleren (fantasie-, constructie- en
bewegingsspel)
- geschikt voor zowel jongens als meisjes in verschillende leeftijdsgroepen.
- Diversiteit in het speelgebied: speelaanleidingen die op verschillende
manieren te gebruiken zijn en de fantasie prikkelen (objecten, groen, water,
verschillende soorten ondergrond en materialen, afscheidingen,
hoogteverschillen en inhammen…)
- Afvoer van water: kan op een leuke, originele manier.
- niet erg als er wat plassen op het terrein blijven staan (extra
speelaanleiding)

44. Kwaliteitscriteria voor speelnatuur
Reliëf:
- hoogteverschillen structureren ruimte en dagen kinderen uit tot beweging.
- niveauverschillen maken het gebied spannend maar minder overzichtelijk.
- graaf wadi uit en gebruik grond voor heuvels
Veranderbaarheid:
- veranderbare ruimte (een zandspeelplek, een bosje waar je hutten kunt
bouwen, een watergoot met zand)
- losse materialen (zand, grind, stenen, hout…)
- omkeerbaarheid, aanpasbaarheid in de tijd.
Zichtbaarheid:
- beschutte hoekjes,
- podia waar (oudere) kinderen zich bewust kunnen presenteren.
- hoeken waar niet iedereen zicht op heeft zijn spannend.

45. 2.3. Stappenplan
1. aandachtspunten
2. Doelgroep leren kennen
3. Randvoorwaarden analyseren
4. Samen dromen
5. Van praatplan tot ontwerp
6. Samen aanleggen

46. stap 1: aandachtspunten
- duurzaamheid als grondhouding:
draag zorg voor bestaand groen - geen ophoging in wortelzone
herbruik materialen zoveel mogelijk
- nooit-af principe: fasering omwille van proces en budget
- participatie: samen denken, samen doen

47. stap 2: doelgroep leren kennen
Doelgroep leren kennen:
- observeren
- activiteit meemaken
- eigenheid van elke jeugdbeweging

48. stap 3: randvoorwaarden
1. Juridische context: BPA, Gewestplan, RUP...
Planologisch kader: bestemming Gewestplan, BPA, RUP, klassering
Bouwaanvraag, Bodemattest bij grondverzet meer dan 250 M3
2. Speelweefsel Context analyseren
Wat zijn de speelmogelijkheden in de omgeving? Relatie met
omgeving, veiligheid oversteekplaatsen

49. stap 3: randvoorwaarden
3. Het terrein analyseren
inhoudelijke analyse
Hoe wordt de het terrein nu gebruikt? Wat zijn de knelpunten?
Wat willen we doen/ beleven? Wat hebben we daarvoor nodig?
ruimtelijke en functionele randvoorwaarden
Toegankelijkheid, ligging, leidingen,
gebruikers… integrale toegankelijkheid
Morfologie, aanwezig beplanting, bodem, bezonning,
van wie zijn de muren? …
bestaande inrichting en materialen
Wat is er aanwezig?
Wat willen we behouden / wat kunnen we hergebruiken?

50. stap 3: randvoorwaarden
4. financiële en organisatorische randvoorwaarden
• Beschikbaar budget?
• Wat kunnen we betalen/ wat zelf maken?
• Wie kan er meehelpen?
• Mogelijkheden aanvullende budgetten en ondersteuning?
• Timing

51. stap 4: samen dromen
Beeld verruimen rond speelnatuur
Voorbeelden bezoeken en bespreken met jeugdbeweging
Prikkelen:
Maquettes bouwen (groot/klein)
Dromen schilderen/beschrijven
Op bezoek
Prioriteiten stellen:
Wat kan/kan niet?
Programma van eisen voor ontwerp

52. stap 5: van praatplan tot ontwerp
1. Stedenbouwkundige verweving : bondgenoten zoeken
speelweefsel
verbindingen
oversteekbaarheid
meervoudig gebruik
Functies
Gedeeld gebruik van de ruimte
Materialen via de gemeente
Beheer door jeugdbeweging…

54. stap 5: van praatplan tot ontwerp
2. Praatplan :
discussieplan met aanduiding van
verschillende functies.
zoneringen en functies
padenstelsel
omheining
Reliëf
inrichtingselementen
materiaalkeuze
beplanting

56. stap 5: van praatplan tot ontwerp
3. schetsen :
Leesbaar voor jongeren en volwassenen!
voor…
bijna klaar …

57. 3. Aanleg en beheer
Aandachtspunten bij aanleg en beheer
• Samen aanleggen
• Wil je bomen behouden: let op tijdens de werken
• Beheer: moet niet allemaal netjes zijn..
• vraag advies voor natuurrijk beheer

58. samen aanleggen
iedereen helpt mee
• na het samen plannen (kinderen, leiding, ...)
• het samen bouwen met kinderen:
minder vandalisme door: mee opbouwen, medeverantwoordelijkheid

59. samen aanleggen

61. 4. info

62. 1. Ontwerpen van speelnatuur
“vrij spel voor natuur en kinderen” Willy Leufgen en
Marianne van Lier. ISBN: 978 90 6224 470 6
Een boek vol tips rond avontuurlijke speelplekken
2. Inspirerende voorbeelden in je regio
www.springzaad.be
3. Ontwerpen van speelnatuur
“Speelnatuur in de stad” hoe maak je dat
ISBN: 978 90 6224 4980
4. Klimbomen
“Goe gespeeld”
http://www.steunpuntjeugd.be/publicatie/detail/2251
5.