2. 2 ﻣ
ﻦ II ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
Bu yazımızda Gestalt Kuramı Nedir? Gestalt İlkerli Nelerdir?
Gestalt psikolojisi ya da gestaltizm 20. Yüzyılın ilk yarısında Almanya’da
ortaya çıkmıştır. Gestaltizm(Gesatl, Almanca’da “form, konfigürasyon”
anlamına gelir.) gestalt ekolü adı altında bilişsel süreçler Içerisinde
özellikle “algı” ve “algısal örgütlenme” konularında yoğunlaşmış psikoloji
teorisidir. Gestaltizm, kaotik görünen bir dünyada anlamlı bir algıya sahip
olmamızın temelde hangi kanunlara dayandığını anlamaya çalışır.
Gestaltizmin ana prensibi zihnin kendi kendisini algıladığı şeylerde bir
.bütün görmeye organize etmesidir
Wertheimer, Gestalt kuramı öncülerinden kabul
edilir. Davranışçıların ve strukturcuların atomcu
görüşüne bir tepki hareketi olarak gelişme
göstermiştir. Almanya’da doğan Gestalt kuramı
ilerleyen aşamalarda Amerika Birleşik Devletleri’ne
3. 3 ﻣ
ﻦ III ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
kadar yayıldı.
Gestalt Kuramı Nedir?
Gestalt psikolojisi ya da gestaltizm 1912’de
Almanya Wertheimer’in yazdığı bir makale ile
başlamış ve kuramının ilkelerini Wertheimer, Köhler
ve Koffka tarafından geliştirilmiştir. Bu kurama göre
bütün, parçaların toplamından farklı bir anlam ifade
eder ve birey, bütünü parçalarına ayrıştırarak değil,
bütünlük içinde algılar.
Yazının giriş kısmında anlamın aslında şekil,biçim
ve bütünlük olduğunu söylemiştim. Bir davranışı
parçalarına bölmek, onun bütünlüğünü bozmaktadır.
Aynı zamanda anlam ve niteliğini değiştirmektedir.
Örneğin, bir nehirde su zerrecikleri her an
değişmektedir. Ancak nehir varlığını sürdürmektedir.
Bir toplum içerisinde insanlar doğup, büyür ve
ölürler. Ama toplum süre gider. “Kalem” sözcüğünü
“k-a-l-e-m” harflerine böldüğümüz zaman anlamı
kalmaz. Doğadaki nesneler ve olaylar da en küçük
parçaları değil, büyük parçaları ve bütünü
incelendiğinde daha iyi anlaşılabilmektedir.
Wertheimer belli uyarıcıların nasıl gruplanacağını,
nasıl yapılandırılacağını ya da yorumlanacağını
belirleyen uyarıcı değişkenleri tanımlamıştır. Bir
objenin değişik koşullar altında aynı biçimde
algılanmasına algısal değişmezlik adı verilir.
Uzaktaki bir ağacı küçük, yakındakini büyük
görmemiz gerekirken, ağaç deyince her daim aynı
4. 4 ﻣ
ﻦ IV ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
şekilde algılanır. Algının temel özellikleri Gestalt
yaklaşımına göre zihinde oluşan bir süreçtir.
Çevreden gelen uyarıcılar duyu organlarını uyarır ve
bu şekilde meydana gelen sinir akımı beyine
.ulaştığında duyumla birlikte algılama meydana gelir
Gestalt psikologları algı konusunda birçok uyaranın
karışık bağlantıları sonucu Insan algısının ürün
çıkardığını öne sürmüşlerdir. Uyaran-sonuç ilişkisine
odaklanan davranışsalcıların aksine Gestalt
psikologları bilişsel sürecin organizasyonunu
anlamaya çalışmışlardır. Gestalt etkisi beynimizin,
özellikle basit ve bağlantısız ögeleri (çizgiler,
noktalar, eğriler…) görsel olarak bir araya getirerek,
tanıdık ve bütün figürler çıkarma kabiliyetine denir.
Günümüz davranışçı kuramda öğrenmeyi sadece
uyarı-tepki ilişkisi içerisinde değerlendiriyordu.
5. 5 ﻣ
ﻦ V ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
Davranışçı kuramın aksine, gestalt psikolojisi zihnin
uyarıcılar arasında bir bağlantı (örüntü) kurduğunu
.savunur
Örneğin, sıcak sudan çıkan elimize Ilık su, soğuk su
gibi geldiği halde, buzlu sudan çıkan elimize aynı
derecedeki ılık su sıcak gibi gelmektedir. Çok tatlI
yendikten sonra yenilen bir meyve, bireye
olduğundan daha tatsız gelmektedir. Peki, bu
kurama neden Ihtiyaç duyulmuştur? Bu soruyu
cevaplayabilmek Için algı kelimesini incelemek
gerekir. Algı; dikkatin yöneltildiği herhangi bir şey
hakkında duyu organları aracılığıyla edinilen
bilgilerdir. Dikkat edilen şeyin bilince varması
.durumu da algılamaktır
Gestalt kuramı genel Itibariyle bu bilgileri
Içermektedir. Gestalt psikolojisi hakkında bilgi
sahibi olduktan sonra Gestalt ilkelerinin neler
.olduğunu öğrenelim
Veri Görselleştirmede de Gestalt kuramından
faydalanıldığını biliyor muydunuz? Detaylar Veri
!Görselleştirme Nedir? Yazımızda
6. 6 ﻣ
ﻦ VI ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
Gestalt Prensipleri İlkeleri Nelerdir?
Gestalt okulu, psikolojik araştırmalara yaklaşımı
yeniden tanımlamak içim girişimlerde bulunan bir
dizi teorik (kuramsal) ve metodolojik (yöntem-
bilimsel) ilkeler üzerinde çalıştı. Bu, 20. Yüzyılın
başında geliştirilen, geleneksel bilimsel
metodolojiye dayalı olan ve çalışma konusunu, onun
karışıklığını azaltma amacıyla ayrı ayrı analiz
edilebilecek bir dizi parçalara ayıran araştırmalara
terstir.
Gestalt kuramının ana bileşenleri olan Gestalt
İlkeleri, tasarımda görsel algıyı açıklamak amacıyla
:kullanılır. Bu ilkeler şunlardır
7. 7 ﻣ
ﻦ VII ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
Yakınlık İlkesi:
Bu ilkeye göre Insanlar çeşitli nesneleri algılarken
birbirine yakın olanları grup oluşturarak algılarlar. Bu
Ilke günlük hayatta sık sık reklam amblemlerinde,
.olayın ilişkili yönünü vurgulamak için kullanılır
Benzerlik İlkesi:
Bu ilkeye göre eğer parçalar birbirine benziyorsa, bu
çeşitli parçalar algısal olarak birbirleriyle gruplaşır.
Bu benzerlik; şekil, renk, gölgelendirme ya da bu gibi
8. 8 ﻣ
ﻦ VIII ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
diğer özelliklerle meydana gelebilir. Algı sıraları
.benzerlik ilkesinden kaynaklanır
Tamamlama (Kapatma) İlkesi:
Bu ilkeye göre nesneler tamamlanmasa bile insanlar
bu nesneleri bütün bir şekil, harf, resim gIbi algılar.
Yani resmin bütünün bazı parçaları olmadığı zaman
bizim algımız bu görsel parçaları tamamlar.
Araştırmalar gösteriyor ki aklın bir şekli
tamamlamasının nedeni şekli duyu aracılığıyla
tamamlanmış şekilde algılaması değil, uyaranların
.etrafındaki düzeni arttırmak içindir
Devamlılık İlkesi:
9. 9 ﻣ
ﻦ IX ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
Devamlılık İlkesi, nesnelerin parçalarının bir grup
oluşturuyormuş gibi algılanma eğiliminde olduğunu,
ve bu sebeple bir nesnenin parçalarının, yan yana
konumlandırıldıkları durumda algısal bütünlük
yarattıklarını belirtir. İki nesnenin kesişmeleri
durumunda, bireyler bu Iki nesneyi Iki ayrı
bölünmemiş nesne şeklinde algılarlar. Uyarıcılar,
kesişime rağmen ayrı görünmeyi sürdürürler. Keskin
ve net yön değişimleri olan nesneleri grup olarak
görüp tek bir nesne olarak daha az algılama
eğilimindeyizdir
İyi Gestalt İlkesi (Prägnanz İlkesi):
Eğer bir nesnenin parçaları düzenli, yalın ve sıralı bir
örüntü oluşturuyorlarsa grup oluşturuyorlarmış gibi
algılanırlar. Bu yasadan çıkarılabilecek şey şudur:
Bireyler dünyayı algılarken karmaşık ve yabancı
10. 10 ﻣ
ﻦ X ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
olanı ortadan kaldırırlar ki gerçekliği en yalın hali ile
gözlemleyebilsinler. Konu dışı uyarıcıları dikkate
almamak aklın çevresini anlamlandırmasına
yardımcı olur. Algılama sırasında yaratılan bu
anlam, zihnin konumsal Ilişkilerden üstün tuttuğu
evrensel düzen unsurlarının yardımıyladır. İyi Gestalt
İlkesi, tüm gestalt teorisinin temeli olan netlik fikrine
odaklanır. Bu yasa aynı zamanda Prägnanz İlkesi
olarak da adlandırılır. Prägnanz, direkt olarak
“özlülük” anlamına gelen Almanca bir kelimedir ve
.belirginlik, netlik ve düzenlilik anlamlarını taşır
Simetri İlkesi:
Bu ilkeye göre akıl nesneleri simetrik olarak ve bir
merkez noktası etrafında şekillendirerek algılar.
Nesneleri eşit sayıda simetrik olarak bölmek algısal
olarak memnuniyet vericidir. Sonuç olarak birbirine
bağlı olmayan Iki simetrik parça olduğunda akıl
algısal olarak uyumlu bir şekil oluşturmak Için onları
birleştirir. Birleşik simetrik nesne oluşturmak için
grup olan nesneler simetrik nesneler arasındaki
.benzerliği arttırabilir
Ortak Kader İlkesi:
Bu ilkeye göre nesneler düzgün bir yörünge şeklinde
ilerleyen sıralar olarak algılanır. Araştırmacılar
11. 11 ﻣ
ﻦ XI ا
ﻟ
ﺼ
ﻔ
ﺤ
ﺔ
görsel duyu şekilleri (modeliteleri) kullanarak
insanların yörünge üzerindeki hareketli unsurlardan
oluşan objeyi algılamasını bulmuşlar. Bu Ilke aynı
hareket eğilimi ve sonuçta aynı yörünge üzerinde
.olan bir araya gruplanmış nesneleri ifade eder
