1. Regulacje wewnętrzne i polityka
zakładów ubezpieczeń w zakresie
podziału zysku finansowego
w latach 2005 - 2008
Urząd Komisji Nadzoru Finansowego
Warszawa, 2009 r.

2. Wstęp
Zadaniem ustawowym organu nadzoru jest ochrona interesów ubezpieczających,
ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, przez
zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać tym
osobom należnego świadczenia. W związku z powyższym organ nadzoru w swoich
działaniach koncentruje się na ocenie stabilności sektora ubezpieczeniowego, w tym w
szczególności na ocenie poziomu i jakości środków własnych zakładów ubezpieczeń.
Obecnie środki własne sektora ubezpieczeń znacząco przewyższają wartość wymaganą
przepisami prawa, a cały sektor ubezpieczeń zakończył rok 2008, tak jak i trzy poprzednie
lata obrotowe dodatnim wynikiem finansowym.
W obecnej sytuacji rynkowej, charakteryzującej się wzrostem ryzyka związanego z
prowadzoną działalnością, polityka podmiotów finansowych, w tym zakładów ubezpieczeń,
w zakresie sposobu podziału wypracowanych zysków finansowych, ma szczególne
znaczenie. Odpowiednia polityka podziału zysku zapewnić może bowiem stabilność
finansową zakładu ubezpieczeń poprzez zwiększenie kapitałów własnych, które są
elementem środków własnych zakładu i służą jako zabezpieczenie zakładu przed
nieoczekiwanym ryzykiem ubezpieczeniowym i ryzykiem wynikającym z normalnej
działalności gospodarczej.
Z uwagi na powyższe w 2009 roku UKNF dokonał przeglądu regulacji wewnętrznych
zakładów ubezpieczeń Działu I i II w zakresie podziału zysku finansowego oraz
przeprowadził analizę polityki podziału zysku finansowego za lata 2005 – 2008.
I. Regulacje wewnętrzne zakładów ubezpieczeń w zakresie podziału
zysku.
Zasady podziału zysku (nadwyżki bilansowej) w zakładach ubezpieczeń (spółkach akcyjnych
oraz towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych) zostały uregulowane w przepisach m.in.
art. 348, art. 349, art. 395, art. 396 kodeksu spółek handlowych (dla spółek akcyjnych) oraz
przepisach art. 65 ustawy o działalności ubezpieczeniowej (dla towarzystw ubezpieczeń
wzajemnych).
1. Kodeks spółek handlowych
Jak stanowi art. 348 kodeksu spółek handlowych, kwota przeznaczona do podziału między
akcjonariuszy nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o
niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku
kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.
Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z
ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały
zapasowy lub rezerwowe.
Chodzi zatem o wynik finansowy netto, czyli dodatni wynik z działalności spółki w danym
roku obrotowym. Należy zwrócić uwagę, że normy zawarte w tym przepisie mają charakter
semiimperatywny, a więc statut spółki może zawierać większe obostrzenia w tym zakresie.
Zgodnie z §2 tegoż artykułu, uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są
akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
0

3. Zgodnie z przepisem art. 395 §1 kodeksu spółek handlowych, zwyczajne walne
zgromadzenie powinno się odbyć w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku
obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego zgromadzenia powinno być m.in.
powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty. Statut nie może zawierać
postanowień, który dozwalałyby na powierzenie podjęcia takiej decyzji innemu organowi
spółki, albo innemu podmiotowi. Walne zgromadzenie winno otrzymać wniosek w sprawie
podziału zysku albo pokryciu straty przedstawiony przez zarząd.
Walne zgromadzenie, przy podejmowaniu decyzji o podziale zysku albo pokryciu straty jest
związane innymi ograniczeniami zawartymi w przepisach kodeksu spółek handlowych oraz
innych powszechnie obowiązujących przepisach prawa (np. kwestie podatkowe).
I tak, stosownie do przepisów art. 396 §1 kodeksu spółek handlowych, na pokrycie straty
należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany
rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału
zakładowego. Należy zwrócić uwagę, że statut może wprowadzić również inny podział zysku
(art. 347 §3 kodeksu spółek handlowych).
Jak wyżej wskazano, przepis art. 349 §1 kodeksu spółek handlowych również traktuje o
kwestii dotyczącej podziału zysku spółki oraz wypłat dywidendy dla akcjonariuszy. Zgodnie z
tym przepisem statut może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet
przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego, jeżeli spółka posiada środki
wystarczające na wypłatę. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej.
Zgodnie z §2 tego przepisu, spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej
dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy
wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca
poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez
biegłego rewidenta, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu
wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje
własne. W tym przepisie zawarto obostrzenia w zakresie zaliczek na poczet dywidendy.
Wskazany przepis ma również jednak charakter semiimperatywny, a więc statut może
zawierać bardziej surowsze zasady wypłaty zaliczek dla akcjonariuszy. Decyzja w zakresie
wypłaty zaliczki pozostawiona została w gestii zarządu. Niemniej jednak, konieczna jest przy
tym również zgoda rady nadzorczej.
2. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej
Kwestie podziału nadwyżki bilansowej albo pokryciu straty finansowej dla towarzystw
ubezpieczeń wzajemnych zostały uregulowane w art. 65 ustawy o działalności
ubezpieczeniowej, zgodnie z którym zwyczajne walne zgromadzenie odbywa się w terminie
6 miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Przedmiotem obrad zwyczajnego walnego
zgromadzenia, poza innymi sprawami wymienionymi w statucie, jest m.in. powzięcie uchwały
o podziale nadwyżki bilansowej albo o pokryciu straty bilansowej. Należy zwrócić uwagę, że
kwestie nadwyżki bilansowej w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych zostały
uregulowane w sposób podobny, jak czyni to kodeks spółek handlowych w stosunku do
podziału zysku w spółkach akcyjnych.
Na istotne znaczenie, również z punktu widzenia organu nadzoru, sposobu podziału
osiąganego przez zakłady ubezpieczeń zysku wskazuje art. 187 ust. 4 ustawy o
działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli margines
wypłacalności, kapitał gwarancyjny lub rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zakładu
ubezpieczeń nie są pokryte zgodnie z prawem, organ nadzoru może zakazać
zakładowi dokonywania wypłat z zysku.
1

4. 3. Ustawa o rachunkowości
Należy również wskazać, iż kwestie podziału zysku zawarto również w ustawie
o rachunkowości. Zgodnie bowiem z art. 48 ust. 1, pkt 2 informacja dodatkowa do
sprawozdania finansowego powinna zawierać dodatkowe informacje i objaśnienia, w tym
proponowany podział zysku lub pokrycia straty.
4. Zakres analiz
Przedmiotem analizy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego były przyjęte przez zakłady
ubezpieczeń regulacje wewnętrzne w zakresie podziału zysku finansowego.
Z przeprowadzonej analizy przedstawionych przez zakłady ubezpieczeń informacji wynika, iż
kwestie dotyczące podziału osiągniętego zysku (nadwyżki bilansowej), pomimo zapisów
kodeksu spółek handlowych, w większości przypadków zostały dodatkowo uregulowane we
właściwych statutach zakładów ubezpieczeń. Statuty zakładów ubezpieczeń posiadają
właściwe zapisy dotyczące podziału zysku lub odsyłają do odpowiednich przepisów prawa.
W przypadku dużej części zakładów ubezpieczeń uregulowania w powyższym zakresie
znajdują się również w regulaminach zarządów i rad nadzorczych. W nielicznych
przypadkach odpowiednie regulacje zawierają regulaminy walnego zgromadzenia. Wyniki
analizy tych regulacji wewnętrznych zakładów ubezpieczeń wskazują, że szczegółowe
uregulowania w przedmiotowym zakresie zawarte są najczęściej w regulaminach rady
nadzorczej, rzadziej w regulaminach zarządu czy walnego zgromadzenia.
Typowe zapisy w poszczególnych regulaminach dotyczyły kwestii przekazania wniosku
(propozycji) do rady nadzorczej o sposobie podziale zysku lub pokrycia straty (regulamin
zarządu) oraz rozpatrywanie podziału tegoż zysku (lub pokryciu straty) przez radę nadzorczą
(regulamin rady nadzorczej). W statucie natomiast zwykle znajdował się zapis, iż do
kompetencji walnego zgromadzenia należy podejmowanie uchwał dotyczących podziału
zysków oraz pokryciu strat.
Ustanowienie przez zakłady ubezpieczeń regulaminów zarządu i rady nadzorczej jest
uzasadnione nie tyle z punktu widzenia przepisów kodeksu spółek handlowych, ale z
uwagi na regulacje pozaustawowe (np. corporate governance), bowiem zachowanie
pewnej ciągłości w regulacjach zawartych w dokumentach korporacyjnych organów
zakładów ubezpieczeń może mieć pozytywny wpływ na sam proces zarządzania tym
podmiotem.
Jednolite opracowanie, wprowadzenie i funkcjonowanie regulacji wewnętrznych
określających sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej (jak stanowi art. 30
ustawy o działalności ubezpieczeniowej) może ułatwić bowiem osiągnięcie przez
zakład ubezpieczeń wysokich standardów nadzoru korporacyjnego.
II. Analiza polityki zakładów ubezpieczeń dotyczącej podziału zysku
w latach 2005-2008.
Podział zysków w latach 2005-2008
Zakłady ubezpieczeń wypracowały w latach 2005-2008 podlegający podziałowi zysk
finansowy w łącznej wysokości 23,7 mld zł, przy czym w latach 2005-2007 łączna jego
wartość wyniosła 17,6 mld zł, a w roku 2008 (wg sprawozdań rocznych na 31.12.2008)
6,1 mld zł.
2

5. Zysk i sposób jego podziału w latach 2005-2008
pokrycie
kapitał kapitał
zysk dywidenda strat z lat Inne*
zapasowy rezerwowy
ubiegłych
2005 5 397 221 3 201 302 134 775 1 632 866 379 022 49 218
2006 6 758 136 627 932 183 180 5 448 301 446 547 52 170
2007 5 430 790 2 762 561 210 065 1 978 613 463 021 25 430
2008 6 106 802 1 814 150 125 909 3 582 652 554 797 31 193
razem lata
2005-2008 23 692 949 8 405 945 653 929 12 642 432 1 843 387 158 011
*np. fundusze celowe i fundusze świadczeń socjalnych
Zysk i sposób jego podziału w latach 2005-2008
Dział I i II
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2005 2006 2007 2008 2005-2008
dywidenda pokrycie strat z lat ubiegłych kapitał zapasowy kapitał rezerwowy inne
Analiza struktury łącznej wartości zysku finansowego w latach 2005-2008 wg celów,
na które został przeznaczony decyzjami walnych zgromadzeń, wskazuje, że gros
zysku tj. 53% przekazane zostało na kapitał zapasowy, 35% na wypłatę dywidendy, zaś
12% na pokrycie strat, kapitał rezerwowy i inne cele.
Dane te pozwalają na uznanie, że polityka zakładów ubezpieczeń w zakresie podziału zysku
w ostatnich 4 latach doprowadziła do zatrzymania przez zakłady 65% wypracowanego
zysku, co wzmocniło ich kapitały własne o 15,3 mld zł. Struktura podziału zysku za rok 2008
był zbliżona do średniej z lat 2005-2008.
3

6. Struktura podziału zysku w latach 2005 - 2008 Struktura podziału zysku w roku 2008
30%
35%
dywidenda dywidenda
pozostałe cele pozostałe cele
65%
70%
Zysk i sposób jego podziału w latach 2005-2008
Dział I i II
100%
90%
80% 41%
49%
70% 65%
70%
60%
91%
50%
40%
30% 59%
51%
20% 35%
30%
10%
9%
0%
2005 2006 2007 2008 2005-2008
dywidenda pozostałe cele
Analiza danych dotyczących liczby zakładów wykazujących zysk i liczby decyzji
o przeznaczeniu zysku na poszczególne cele wskazuje zaś, że wśród zakładów
wykazujących zysk przeważały zakłady przeznaczające jego część na kapitał zapasowy.
Liczba zakładów wypłacających dywidendę wzrosła w roku 2008 w porównaniu z latami
poprzednimi. Liczba zakładów przeznaczających część zysku na kapitał rezerwy i inne cele
pozostaje względnie stała. W porównaniu z poprzednimi latami spadła zaś liczba zakładów
przeznaczających część zysków na pokrycie strat z lat ubiegłych.
4

7. Decyzje o podziale zysku
liczba zakładów Działu I i II
60
50
zysk
liczba zakładów
40 dywidenda
pokrycie strat z lat ubiegłych
30
kapitał zapasowy
20 kapitał rezerwowy
inne
10
0
2005 2006 2007 2008
Łączna wartość zysku finansowego wykazanego przez zakłady ubezpieczeń, bez
uwzględnienia zysku zakładów z grupy PZU, wyniosła w latach 2005-2008 6,3 mld zł, przy
czym w roku 2008 1,7 mld zł.
Zysk i sposób jego podziału w latach 2005-2008 (bez grupy PZU)
pokrycie
kapitał kapitał
zysk dywidenda strat z lat Inne*
zapasowy rezerwowy
ubiegłych
2005 1 281 631 448 999 134 775 299 580 379 022 19 218
2006 1 540 924 627 932 183 180 261 090 446 547 22 170
2007 1 823 449 585 309 210 065 558 525 463 021 5 430
2008 1 660 858 395 004 125 909 576 854 554 797 10 193
razem lata
2005-2008 6 306 862 2 057 244 653 929 1 696 049 1 843 387 57 011
*np. fundusze celowe i fundusze świadczeń socjalnych
Istotne dysproporcje pomiędzy danymi dotyczącymi całego sektora i sektora bez
uwzględnienia grupy PZU wskazują na zdecydowany wpływ wyników zakładów
z grupy PZU na kształtowanie się wyników finansowych całego sektora. Zysk
finansowy wypracowany przez zakłady ubezpieczeń z grupy PZU stanowił bowiem aż
73% łącznej wartości zysków wypracowanych przez cały sektor w latach 2005-2008.
Z kolei analiza struktury łącznej wartości zysku finansowego w latach 2005-2008 wg celów,
na które został przeznaczony decyzjami walnych zgromadzeń zakładów ubezpieczeń,
z wyłączeniem zakładów z grupy PZU, wskazuje, że na wypłatę dywidendy przeznaczone
zostało 33% wypracowanych zysków, zaś na kapitał rezerwowy, zapasowy, inne fundusze
lub pokrycie strat łącznie 67% .
5

8. Zysk i sposób jego podziału w latach 2005-2008
bez grupy PZU
100%
90%
80%
70% 59%
65% 68% 67%
60% 76%
50%
40%
30%
20% 41%
35% 32% 33%
10% 24%
0%
2005 2006 2007 2008 2005-2008
dywidenda pozostałe cele
Istotnym jest, że wskutek decyzji o podziale zysku za rok 2008 kapitały własne
zakładów ubezpieczeń zasilone zostały aż 76% tego zysku. W latach 2005-2007
analizowany wskaźnik nie przekroczył 68% zysku będącego przedmiotem podziału.
Udział dywidendy w dzielonym zysku wyniósł 24% i był najniższy od 4 lat.
Dane te pozwalają na uznanie, że politykę pozostałych zakładów ubezpieczeń
w zakresie podziału zysku w ostatnich 4 latach można uznać za dosyć stabilną i
ostrożną bowiem doprowadziła do zatrzymania przez zakłady 67% wypracowanego
zysk, co wzmocniło ich kapitały własne o 4,2 mld zł.
Przedmiotem analiz UKNF, oprócz regulacji wewnętrznych w zakresie podziału zysku oraz
sposobu podziału zysku w latach 2005-2008, były również:
• planowane rekomendacje dotyczące podziału zysku osiągniętego w 2008 roku;
• informacje o znanych zakładom ubezpieczeń decyzjach lub intencjach
akcjonariuszy/udziałowców co do sposobu podziału zysków w podmiotach zależnych.
Planowany i ostateczny sposób podziału zysku za 2008 rok przez zakłady ubezpieczeń
planowany podział ostateczny podział
Dział I Dział II Razem Dział I Dział II Razem
całość zysku na dywidendę 3 3 6 1 1 2
część zysku na dywidendę, część na
pokrycie strat z lat ubiegłych i zasilenie
kapitałów własnych
5 6 11 6 8 14
pozostawienie zysku w zakładzie, pokrycie
strat z lat ubiegłych i zasilenie kapitałów
własnych 12 13 25 14 14 28
brak decyzji 1 0 1
Liczba zakładów wykazujących zysk 21 22 43 21 23 44
Liczba zakładów wykazujących stratę 9 14 23 9 13 22
6

9. Powyższe dane wskazują, że w przypadku poszczególnych kategorii decyzji o sposobie
podziału zysku brak było istotnych różnic pomiędzy liczbą zakładów ubezpieczeń Działu I i II.
Większość zakładów (36), co jest pozytywnym zjawiskiem, zamierzało rekomendować
pokrycie z zysku strat z lat ubiegłych lub zasilenie kapitałów własnych bądź wypłatę
w postaci dywidendy jedynie części zysku. W wyniku przedstawienia stanowiska
UKNF, wskazującego na potrzebę ponownej analizy zasadności przeznaczenia całości
zysku na wypłatę dywidendy w świetle trudnej sytuacji rynkowej, 2 zakłady zmieniły
swoje stanowisko i poinformowały ostatecznie organ nadzoru o planowanym
przeznaczeniu całości zysku na zasilenie kapitałów własnych, 2 kolejne zakłady
zdecydowały się zaś ostatecznie na wypłatę w postaci dywidendy jedynie części
zysku, resztę przeznaczając na zasilenie kapitałów własnych.
Porównanie danych dotyczących planowanego i ostatecznego podziału zysku
wypracowanego w 2008 roku wskazuje, że mniejsza liczba zakładów ubezpieczeń
przeznaczyła całość lub część zysku finansowego za 2008 rok na wypłatę dywidendy,
natomiast większa ilość zakładów zdecydowała o przeznaczeniu zysku na pokrycie
strat z lat ubiegłych i zasilenie kapitałów własnych zakładu.
Z analizy odpowiedzi zakładów ubezpieczeń w sprawie posiadanych przez te zakłady
informacji o decyzjach lub intencjach ich akcjonariuszy/udziałowców co do sposobu podziału
zysków w podmiotach zależnych wynika, że w większości przypadków nie posiadają one
informacji w przedmiotowym zakresie.
PODSUMOWANIE
Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują, że:
1. uregulowania wewnętrzne zakładów ubezpieczeń w zakresie zasad podziału zysku
w większości przypadków mają postać zapisów w statucie zakładu ubezpieczeń,
odzwierciedlających obowiązujące przepisy prawa;
2. zakłady ubezpieczeń, planując podział zysku kierują się ogólną sytuacją finansową
zakładu ubezpieczeń, poziomem nadwyżki środków własnych do marginesu
wypłacalności i kapitału gwarancyjnego oraz sytuacją panującą na rynkach finansowych
3. większość zakładów nie posiada informacji dotyczącej planowanych decyzji lub intencji
akcjonariuszy/udziałowców co do sposobu podziału osiąganych przez niego zysków;
4. politykę zakładów ubezpieczeń w zakresie podziału zysku za lata 2005-2008 można
uznać za dosyć stabilną i ostrożną bowiem doprowadziła do zatrzymania przez zakłady
65% wypracowanego zysku, co wzmocniło ich kapitały własne. Większość zakładów
ubezpieczeń decyduje o przeznaczeniu wypracowanego zysku na kapitały zapasowe i
rezerwowe.
Z punktu widzenia organu nadzoru istotnym jest, aby:
• zakłady ubezpieczeń dokonywały przeglądu i ewentualnych zmian regulacji
wewnętrznych w zakresie podziału zysku w celu osiągnięcia spójności i przejrzystości
pomiędzy powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, regulacjami wewnętrznymi
oraz przyjętą przez akcjonariuszy polityką działania w zakresie podziału zysku
osiąganego przez te podmioty;
• propozycje zarządów zakładów ubezpieczeń w zakresie podziału zysku były
każdorazowo poparte szczegółową analizą sytuacji finansowej zakładu, uwzględniającą
zarówno przewidywane kierunki jego rozwoju, jak i plany strategiczne grupy
ubezpieczeniowej lub konglomeratu, do których zakład należy;
• podejmowane przez władze zakładów ubezpieczeń decyzje w zakresie podziału zysku
uwzględniały zarówno sytuację na rynkach finansowych, jak i perspektywy pozyskania
ewentualnego zasilenia kapitałowego w sytuacji realizacji ryzyk z kategorii kredytowego,
rynkowego czy, reputacji. Należy mieć na uwadze, że decyzje te i ich ewentualne skutki
mogą być ważnym elementem w procesie dokonywania przez organ nadzoru oceny
rękojmi zarówno członków władz tych zakładów, jak i ich akcjonariuszy.
7