Bu sunum; Gazi Üniversitesi İleri Teknolojiler ABD, Doc.Dr Sema BİLGE OCAK 'ın sorumluluğunda olan" Radyasyon Algılama Sistemleri" adlı derste sunmuş olduğum Radyasyonun Madde ile etkileşimini detaylı bir şekilde anlatmaktadır.

1. Zümrüt VAROL
RADYASYON
MADDE ETKİLEŞİMİ
Zümrüt VAROL
Gazi Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
İleri Teknolojiler ABD

2. Zümrüt VAROL
ANLATACAKLARIM
• Radyasyon
• Radyasyonun sınıflandırılması
• Yüklü Parçacıkların Madde İle Etkileşimi
• Ağır yüklü Parçacıkların Madde ile Etkileşmesi
– Durdurma Gücü
– Bethe Formülü
– Enerji Kaybı Özelliği
– Enerji Başıboşluğu
– Parçacık Menzili
– Menzil Başıboşluğu
– Durma Süresi
– İnce Dedektörlerde Enerji kaybı
– Fisyon Parçalarının Davranışları
• Hafif Yüklü Parçacıkların Madde iLe Etkileşimi
– Yüzeylerden İkincil Elektron Emisyonu
– Hızlı Elektron Etkileşimi
– Elektronların Bağıl Enerji Kaybı
– Elektron Menzili ve İletim Eğrileri
– Beta Parçacıkların Adsorpsiyonu
– Geri Saçılım
– Pozitron Etkileşimi
• Yüksüz Parçaların Madde İle Etkileşimi
• Gama Işınlarının Etkileşimleri
– Gama Işınlarının Etkileşim Mekanizmaları
– Fotoelektrik Soğurma
– Compton Saçılması
– Çift Oluşumu
– Koherent Şaçılması
• Nötron Etkileşimi
– Yavaş Nötron Etkileşimi
– Hızlı Nötron Etkileşimi
– Nötron Tesir Kesiti
• Radyasyon Maruziyet ve Doz
– Gama Işınları Pozlanma
– Soğurulan Doz
– Doz Eşdeğeri
• Kaynaklar

3. Zümrüt VAROL
Radyasyon
• Radyasyonun madde ile etkileşimi radyasyonun türü ve
miktarı ile maddenin fiziksel ve kimyasal niteliğine bağlıdır.
• Herhangi bir radyasyon dedektörünün çalışması, dedekte
edilecek radyasyonun madde içerisinde etkileşme şekline
bağlıdır.
• Dedektör belirli bir yanıt alabilmesi için mekanizmanın belirli
bir öğesiyle etkileşime girmesi gerekir radyasyonla
etkileşime girince ve enerjilerini yitirler, dedektör radyasyonu
algılar.

4. Zümrüt VAROL
Radyasyon Sınıflandırılması
Yüklü Parçacıklar Yüksüz Parçacıklar
Proton ve Ağır Parçacıklar Nötronlar
Elektronlar X-ray ve Gama Işınları
• Radyasyon dört gruba ayrılabilir.

5. Zümrüt VAROL
Yüklü Parçacıkların Madde İle Etkileşimi

6. Zümrüt VAROL
Ağır Yüklü Parçacıkların Etkileşimi
• Ağır yüklü bir parçacık soğurucu bir ortama girer girmez,
ortamdaki atomların yörünge elektronların negatif yükü ile
kendi pozitif yükleri arasında Coulomb kuvveti ile etkileşir.
• Mesafeye bağlı olarak absorbe atomu uyarmak bazen
uyararak daha yüksek bir elektron kabuğuna yükseltmek ya
da atomdan elektronu tamamen kopararak olur.
• Enerji, yüklü parçacığı zorlayacak şekilde elektrondan
transfer edilir ve hızı bu karşılaşma sonucunda enerji azalır.

7. Zümrüt VAROL
Ağır yüklü parçacıkların yayılması

8. Zümrüt VAROL
Ağır Yüklü Parçacıkların Etkileşimi
• Yüklü parçacık herhangi bir soğurucu ortamına girdikten
sonra yüklü parçacıklar birden fazla elektronla aynı anda
etkileşime girer.
• Herhangi bir elektronla karşılaşmasında parçacık atom
çevresinden geçerken çekici Coulomb kuvvetine karşılık bir
itici güç uygular.
• Ağır yüklü parçacıklar kararlı hale gelene kadar bozunma
eğilimindedirler.
• Yüklü parçacıklar bu özellikleriyle belirli bir soğurucu
malzemenin belirli bir aralığına göre karakterize edilir.

9. Zümrüt VAROL
Ağır Yüklü Parçacıkların Etkileşimi
• Soğuruculardaki bu karşılaşmaların ürünleri iyon çiftlerinin
bulunduğu kararsız atomlardır.
• Her bir elektron çifti serbest bir elektron oluşturur.
• İyon çiftleri nötr bir atomu için doğal bir tekrar birleştirme
eğilimindedir ama bazı dedektör türlerinde bu yeniden
birleştirme bastırılır ve enerjik elektronlar oluşur. Bu enerjik
elektronlara delta ışınları denir ve yüklü parçacık enerji
absorber ortama transfer edilir.
• Normal şartlar altında yüklü parçacığın enerji kaybının
çoğunluğu delta ışınları aracılığıyla gerçekleşir.

10. Zümrüt VAROL
Ağır Yüklü Parçacıkların Etkileşimi
• Delta ışınlarının aralığı bir enerji parçacığının aralığıyla
karşılaştırıldığında daha küçüktür iyonizasyon birincil
parçacığa yakın oluşmaktadır.
• Bu süreç mikroskopik ölçekte normalde rastgele bir tek
iyonlaşma aralığında görülmez ancak dağınık çoklu iyon
çiftleri parçacığın mesafesi boyunca kümeleşme
eğilimindedir.

11. Zümrüt VAROL
Durdurma Gücü
• Bir malzeme içinden geçen yüklü parçacıkların enerji
kaybetme hızına malzemenin durdurma gücü adı verilir.
•Herhangi bir yüklü parçacık için bir ortamın durdurma gücü;
iyonun kütlesi, yükü ve hızına ve malzemenin atom numarası
ve yoğunluğunun fonksiyonudur.
•Formülde yüklü parçacığın negatif işaretli olması yüklü
parçacığın kinetik enerji kaybetmesinden kaynaklıdır.
•Özgül enerji azaldıkça kinetik enerjinin azalmasına bağlı
hızda azalır.
S
dx
dE


12. Zümrüt VAROL
Bethe Formülü
• Bethe formülü: Birim mesafedeki ortalama enerji kaybı /
yoğunluk.
• v: Parçacığın relativistik hızı
• m0: Elektronun durgun kütle enerjisi
• I: İyonizasyon potansiyeli
• Z:Atom sayısı

13. Zümrüt VAROL
Enerji Kaybı Özelliği
Bragg Piki
Yüklü bir parçağın aldığı yolun sonuna doğru
kaybettiği enerjide gözlenen ani yükselmeye Bragg
Piki denir.

14. Zümrüt VAROL
Enerji Başıboşluğu
• Tek enerjili alfa parçacıkların paralel kaynağı değişken
kalınlık aralığında olan bir soğurucu içinden geçtikten sonra
dedektörle hesaplanır.
• Bu enerji dağılımının genişliği partikül yörünge boyunca
mesafeye göre değişir enerji yöne giden, bir ölçüsüdür.
• Yüklü parçacık elektron yakalar ve durdurma gücü düşer.

15. Zümrüt VAROL

16. Zümrüt VAROL
Parçacık Menzili
• Tek enerjili alfa parçacıklarının paralel kaynağı değişken
kalınlık aralığındaki absorbe edici bir dedektör ile
hesaplanır.
• Alfa parçacıkları bu olay esnasında enerji kaybaderler.
• Alfa parçacıkları doğrusal bozunduklarından dedektörlere
ulaştıklarında sayıları aynı kalabilir.
• Dedektörün kalınlılığı arttırılarak alfa parçacıkları
durdurulur ve
ışının yoğunluğu hızlı bir şekilde sıfıra düşer.

17. Zümrüt VAROL
Menzil Başıboşluğu
• Menzil başıboşluğu, yüklü parçacıklar aynı zamanda ilk
enerji düzeyini oluşturan parçacık taneleri yol uzunluğundaki
dalgalanma olarak tanımlanır.
• Proton ve alfa gibi yüklü parçacıklar için ortalama yüzde
aralıkları bulunmaktadır.
• İyon madde içine girdikçe menzil başıboşluğu büyür.

18. Zümrüt VAROL

19. Zümrüt VAROL
Durma Süresi
• Bir emicide yüklü parçacıkları durmak için gerekli süre
yelpazesi ve ortalama hızından çıkarılabilir.

20. Zümrüt VAROL
İnce Dedektörlerde Enerji Kaybı
Enerji kaybı düşükse durdurma gücü değişmez ve
parçacığın enerji değeri tahmin edilebilir.
t: absorber madde kalınlığı

21. Zümrüt VAROL
Fisyon Parçalarının Davranışları
• Nötron kaynaklı oluşan ağır bir parçacık ya da ağır
çekirdeğin kendiliğinden oluşan fisyonu oluşan
parçacıklarda enerji kaybı diğerlerine göre daha fazladır.
• Tipik bir fisyon parçaçığının aralığı yaklaşık 5MeV bir alfa
parçacığın yarısı enerjiyi taşımaktadır. Spesifik bir enerji
kaybı söz konusudur.
• Bu davranış hafif parçacıklara göre fark edilir derecede
zıttır. Protonlar bir alfa parçacıkları olarak kendi parçacığı
tarafından hızı azaltılır.

22. Zümrüt VAROL
Yüzeylerden İkincil Elektron
Emisyonu
• Yüklü parçacıklarda kinetik enerjinin azalmasına bağlı
yavaşlama söz konusudur.
• Absorberden kısa bir süreli ucuş için yeterli impuls verilir.
Diğer absorber atomu kadar yüksek iyonize enerjisine
sahiptir
• Katı bir yüzeye çıkması durumunda elektronların bir kısmı
göç etmek ya da kaçmak için yeterli enerjiye sahiptir.

23. Zümrüt VAROL
Hafif Yüklü Parçacıkların Madde İle
Etkileşimi

24. Zümrüt VAROL
Hızlı Elektronların Etkileşimi
• Ağır yüklü parçacıkların etkileşimene benzerler ve madde ile
Coulomb etkileşimi söz konusudur.
• Elektron yörüngesine gelip çarpttığında yörüngedeki
elektronu titreştirebilir, koparmayabilir.

25. Zümrüt VAROL
Elektronların Bağıl Enerji Kaybı
• Elektronların ağır yüklü parçacıklardan farkı ışıma sürelerinin
yanı sıra coulomb etkileşimiyle enerjilerini kaybetmiş
olabilirler.
• Bu kayıplar sonuçu oluşan ışıma Bremmstrahlung veya
elektromanyetik radyasyon (X-Ray) şeklinde adlandırılabilir.

26. Zümrüt VAROL
• Radyatif durdurma gücü elektronun radyasyonuna özgüdür.
• Radyatif durdurma gücünün matematiksel ifadesi:
şeklindedir.
• Radyatif durdurma gücü sadece atom numarası 80-90
aralığında olan maddelerde ve yüksek elektron enerjilerinde
(E~10-100 MeV) önemlidir.
• Beta parçacıklarının tipik enerjileri 1-10 MeV aralığında
olduğundan radyatif katkı çok düşüktür.

27. Zümrüt VAROL
Elektron Menzili ve İletim Eğrileri
Tek enerjili elektron absorpsiyonu:
• Çok küçük değerlerdeki kalınlıklarda bile algılanan ışınlar
elektronun saçılması nedeniyle elektron kaybına uğrar ve
dedektörde farkedilir bir akı oluşturur.
• Elektron demeti madde içine girdikçe yoğunluğu azalır.
• Enerjili elektronlara uygulanması zordur.
Absorberin kalınlığına karşı emilen elektronların sayısı

28. Zümrüt VAROL
Beta Parçacıklarının Absorpsiyonu
• Yumuşak ya da düşük enerjili beta parçacıkları kalınlığı
az olduğunda hızlı absorblanır.
• Beta spektrumlarında eğriler birbirne yakın üslü ve
büyük ölçüde doğrusaldır.

29. Zümrüt VAROL

30. Zümrüt VAROL
Geri Saçılım
• Etkileşim halinde bulunduğu maddenin çekirdeğiyle
sayıca fazla etkileşimiyle oluşur.
• Bu esnada elektronlar sürekli ve geniş açılı çarpışmalara
maruz kalması onların geri saçılmasına neden olur.
• Dedektördeki saçılan elektronlar ‘ giriş penceresi» ya da
ölü tabaka olarak adlandırılır ve burada bu elektronların
tespiti mümkün değildir.
• Yer değiştiren elektronlar ya da beta parçacıklarının
radyo izotop kaynakları geri saçılımı belirgin bir şekilde
etkileyebilir.

31. Zümrüt VAROL
Pozitron Etkileşimi
• Elektronların enerji kaybı mekanizmasını teşkil eden
Coulomb kuvveti; elektronlar ve ağır yüklü parçacıkların
üzerindeki pozitif ve negatif yüklerden ibarettir.
• Ya itme içeren etkileşim ya da parçacığın yörüngedeki
elektron arasında çekim kuvveti impulsu ve eşit kütleli
partiküllerin enerji transferleri aşağı yukarı aynıdır.
• Bu nedenle absorber pozitronun parçası normal negatif
elektrona benzer ve kendilerine özgü enerji kaybı ve
aralığı vardır ve başlangıç enerjilerine yaklaşık olarak
aynıdır.

32. Zümrüt VAROL
Yüksüz Parçacıkların Madde İle
Etkileşimi

33. Zümrüt VAROL
Gama Işınları Etkileşimleri
Gama ışınları, elektromanyetik spektrumdaki en kısa dalga
boylu
ve en fazla enerjili elektromanyetik radyasyonlardır.
• Yüksek enerjili bir parçacığın bir başka parçacık ile
çarpışmasıdır.
• Bir parçacık ve onun karşıt parçacığının birbirlerini yok
etmesidir.
• Radyoaktif bozunmadır.
• İvmelendirilmiş yüklü parçacıklardır.

34. Zümrüt VAROL
Gama Işılarının Etkileşim
Mekanizmaları
• Fotoelektrik Soğurma
• Compton Saçılması
• Çift Oluşumu
• Koherent Saçılma

35. Zümrüt VAROL
Fotoelektrik Soğurma
• Düşük enerjili bir foton bağlı bir elektronla etkileşir ve onu
atomdan fırlatır ve tek bir foton bir serbest elektrona dönüşür.
• Bu esnada tamamen soğurulur ve atomdan belirli bir kinetik
enerjiyle koparılır. Matematiksel olarak ifade edersek;
• Elektron madde içinde saçılmalara uğradıkça kinetik enerjisini
kaybeder.
• Soğurma, atoma bağlı bir elektronla oluşmalıdır. Genellikle iç
kabuktaki elektronlarla meydana gelir.
• Fotoelektrik soğurma katsayısı soğurucu maddenin atom
numarasına bağlıdır ve enerjinin bir fonksiyonudur.

36. Zümrüt VAROL
• Fotoelektrik Soğurma Katsayısı
• τ ≈ sabit×Z5/ E3

37. Zümrüt VAROL
• Atomun K kabuğundan kopan elektronun yerini diğer
kabuklardan elektron geçişleri ile doldurulur ve floresan
olayı adlandırılır. Karakteristik X- ışıması meydana gelir.

38. Zümrüt VAROL
Compton Saçılması
• Maddeye gelen foton, enerjisinin bir kısmını kaybetmiş
bir şekilde elektrondan saçılır ve atomdan elektron kopar.
Bu olaya Compton saçılması denir.
• Compton saçılması yapan foton, azalmış bir enerji ile
yolundan saparken, elektrona enerji aktararak onun da
yörüngeden çıkmasını sağlar.
• Elektrona enerji aktarımı Compton etkileşiminin en
önemli sonucudur. Fırlatılan elektronlar sıfırdan
maksimum değere kadar enerji aralığında olabilirler.

39. Zümrüt VAROL
• Compton Etkileşim Katsayısı:
• σ ≈ sabit × Z/E

40. Zümrüt VAROL
Çift Oluşumu
• Gelen yüksek enerjili bir foton iki elektron kütlesinden yani
1.022MeV’den büyükse, bir çekirdeğin em alanıyla
etkileştiğinde biri artı diğeri eksi yüklü olmak üzere iki
elektrona dönüşebilir ve çift üretimi olabilir.
• Gelen foton çekirdeğin Coulomb alanıyla etkileşir ve enerjisi
elektron-pozitron üretimine harcanır.
• Çift oluşumda gamanın enerjisinden elektron çiftlerinin durgun
kütle enerjilerinin çıkarılmasıyla kalan enerji iki yük arasında
paylaşılır.
• Bu yük asla eşit olarak paylaşılmaz. Pozitron negatrondan
0.0075Z kadar fazla kinetik enerji kazanır.

41. Zümrüt VAROL
• Çift Oluşum Etkileşme Katsayısı
• κ ≈ sabit×Z2 (E- 1.022)

42. Zümrüt VAROL
Koherent Saçılma
• Fotonların atomdan, enerjilerinde bir değişiklik olmadan
saçılması olarak tanımlanır.
• Bu saçılmada gelen fotonla saçılan fotonun dalga boyları
aynıdır.
• Bu olay, gelen bir foton bağlı bir elektron üzerine
düştüğünde, elektronun atomdan sökülecek kadar enerji
alamadığı hallerde meydana gelir bu saçılmaya Rayleigh
saçılması denir.
• Bu yüzden düşük foton enerjilerinde ve yüksek atom
numaralı ağır elementlerde daha çok meydana gelmektedir.

43. Zümrüt VAROL
• Madde içerisine giren fotonlar, maddenin çekirdeğiyle
etkileşene kadar ilerlemeye devam eder.
• Foton enerjisine bağlı olarak , etkileşim yüksek
enerjilerde baskın biçimde cift üretimi; düşük enerjilerde
Compton saçılması ya da fotoelektrik soğurma
gerçekleşir.

44. Zümrüt VAROL
Nötron Etkileşimi
• Nötronlar bir kaç cm olan bir maddeyle etkileşime girmeden uçuşuna
devam edebilir.
• Nötron etkileşime geçerse tamamen yok olabilir ve enerjisi birincil daha
çok ikincil radyasyona dönüşebilir ya da nötronun yönü değişebilir.
• Gama ışınlarının aksine nötron etkileşimi sonucu çıkan ikincil radyasyon
ışınları daima ağır yüklü parçacıklardır.
• Bu parçacıklar, ya uyarılmış nötronların nükleer reaksiyonları
sonucunda ya da nötron çarpışmaları sonucunda enerji kazanmış
absorber malzemenin çekirdeği olabilir.
• Ayrıca nötron etkileşimleri çekirdek ve nükleer dönüşümler
gerçekleşebileceğinden, etkileşim önemli radyasyon hasarı oluşur.

45. Zümrüt VAROL
Yavaş Nötron Etkileşimleri
• Kinetik enerjisi 1 eV’n altında olan nötronlardır.
• Absorber çekirdek ve nötronun nükleer reaksiyonlarından
oluşan bir dizi elastik saçılma söz konusudur.
• Elastik saçılma, nötronların temel etkileşimidir ve nötron ile
çekirdek arasında kinetik enerji aktarımı sürecidir.
• Yavaş nötronların düşük kinetik enerjisi az bir miktarını
elastik saçılmasıyla çekirdeğe aktarabilir.
• Elastik saçılma sonucu oluşan elastik çarpışmalar termal
denge eğilimindedir.

46. Zümrüt VAROL
• Gelen nötron atomun çekirdeğinde tutulur ve bu
sürede gama ışıması oluşur. Buna radyatif
yakalama denir.
– Radyatif yakalama düşük enerjili nötronlar için
oldukça önemli bir olaydır.
• Gelen nötron atomun çekirdeğinde tutulduğunda
nötronun bağlanma enerjisi fisyon yapabilen
çekirdeğin enerjisini aştığı durumda fisyon
tepkimesi gerçekleşir.
• Yüksek enerjilerde mümkün olan (n,p);(n,α);(n,t)
tepkimeleri de yavaş nötronun maddeyle etkileşimi
sonucu oluşur.

47. Zümrüt VAROL
Hızlı Nötron Etkileşimi
• Kinetik enerjisi 1 KeV üzerindeki nötronlardır.
• Çekirdek atomdan çok daha küçük olduğundan hızlı bir
nötronun maddenin çekirdeğiyle etkileşme olasılığı çok
düşüktür.
• Yeterince enerji taşıyan bir nötron maddenin çekirdeğiyle
çarpışarak İnelastik saçılma meydana getirir.
• Hidrojen atomu hızlı nötronlar için hedef atomtur.

48. Zümrüt VAROL
Nötronlar enerjilerine bağlı olarak madde içinde farklı
reaksiyonlara yol açarlar.
• Elastik saçılma, A(n,n)A: Nötronlar için temel etkileşimdir,
nötron ile çekirdek arasında kinetik enerji aktarımı şeklinde
gerçekleşir.
• İnelastik saçılma, A(n,n’)A*: Yeterince enerji taşıyan bir
nötron (1 MeV civarı) A çekirdeği ile çarpıştığında onu
uyararak A* durumuna geçirir.
• Radyatif yakalama, A(n,γ)A+1: Gelen nötron çekirdekte
tutulur ve açığa gama çıkar. Düşük enerjili nötronlar için
önemlidir.
• Fisyon, A(n,f): Her nötron enerjisinde mümkündür, ancak ısıl
enerjilerde (0.025 eV) daha olası bir reaksiyondur. Gelen
nötron çekirdekte tutulduğunda nötronun bağlanma enerjisi
çekirdeğin fisyon engel yüksekliğini aşıyorsa fisyon gerçekleşir.

49. Zümrüt VAROL
Nötron Tesir Kesiti
• Soğurucu malzemede bulunan her izotopun bir özelliği olup
yüzey alanına eşittir.
• Madde içerisinde birden fazla radyoizotop veya bileşik varsa
madde için tesir kesiti söz konusudur.
• Bu da σort= f1σtotal(E1)+ f2σtotal(E2)+ f3σtotal(E3)+.....şeklinde
hesaplanır.
fi: her bir radyoizotopun madde içindeki ağırlık yüzdesi

50. Zümrüt VAROL
Radyasyon Maruziyet ve Doz
• Işın üretim tesislerinde ve radyasyonun tıbbi uygulamarında
ilgili personelin korumasının taşıdığı önem radyasyon
ölçümlerinde radyasyona maruziyet ve doz kavramları daha
önemli hale getirmiştir.
• Radyasyonun maddeyle etkileşmesi sonucunda aktardığı
enerjinin sebep olduğu etkiyi açıklamak için radyasyon dozu
kavramları kullanılmaktadır.

51. Zümrüt VAROL
Gama Işınları Pozlaması
• Gama ışınlarıyla pozlanma miktarının birimi Röntgendir ve
havanın birim santimetreküpünde bir elektrostatik yük birimi
değerinde pozitif ya da negatif iyon üretecek radyasyon
miktarı olarak tanımlanır.
• 1 Röntgen = 2.58x10-4 Coulomb/kg

52. Zümrüt VAROL
Soğurulan Doz
• Soğurulan doz, herhangi bir malzemenin 1 kilogramında
soğurulan radyasyon enerjisi miktarıdır.
• Gray (Gy): herhangi bir maddenin bir kilogramı başına bir
joule’lük enerji soğurulmasıyla meyana gelen herhangi bir
radyasyon miktarıdır.
• 1 Gy = 1 J/kg = 100 rad = 6.24x1012 MeV/kg

53. Zümrüt VAROL
Doz Eşdeğeri
• Belirli bir maddedeki radyasyon etkileri, pozlanma
miktarından daha çok soğurma dozuna ve enerjisine
bağlıdır.
• Radyasyonun canlı organizmadaki etkisi de buna bağlı
olarak enerji yoğunluğuna bağlıdır.
• Ağır yüklü bir parçacığın canlı bir organizmadan geçişi
esnasında küçük bir hacimde çok sayıda iyonlaşma söz
konusu olduğunda kimysal değişimin şiddetine bağlı olarak
etkiler söz konusudur. Burada devreye Lineer Enerji
Transferi(LET) değeri devreye girer.
• LET değeri, -dE/dx değerinden küçüktür.

54. Zümrüt VAROL
• Doz Eşdeğeri, yüksek LET’li radyasyonların zarar verici
etkilerini sayısallaştırmak üzere geliştirilmiştir.
Soğurulan dozun kalite faktörü( Q) çarpılmasıyla elde edilir
Kalite Faktörü:birim mesafede aktarılan enerjiye göre belirli
bir radyasyon türü ve enerjisi için kullanılan kavramdır.
H= D.Q

55. Zümrüt VAROL
• Doz eşdeğerinin eski biri rem’dir. SI sisteminde birim
Sievert’tir.
• 1Sv=100 rem 10μSv= 1mrem
• EŞDEĞER DOZ
• Radyasyona maruz kalan bir insanda meydana gelebilecek zararlı
biyolojik etkileri de ölçebilen bir birime ihtiyaç vardır. Bazı organların
diğer organlar göre radyasyon hassasiyeti farklıdır ve aynı doza karşı
oluşan biyolojik etkide farklıdır.
• Birimi Sievert’tir
• Eşdeğer Doz (ED)= Soğurulan Doz (D)x Kalite Faktörü (QF)

56. Zümrüt VAROL
• Radyasyona maruz kalan bir insanda meydana gelebilecek
zararlı biyolojik etkileri de ölçebilen bir birime ihtiyaç vardır.
• Ayrıca bazı organların diğer organlar göre radyasyon
hassasiyeti farklıdır ve aynı doza karşı oluşan biyolojik etkide
farklıdır.

57. Zümrüt VAROL
Uluslararası Radyolojik Korunma Komisyonu (ICRP) tarafından önerilen
temel radyasyon korunma standartları:
• Mesleği gereği radyasyonla çalışanlar için bütün vücudun ışınlanma doz
limitleri:
50 mSv/yıl veya 5 rem/yıl
1 mSv/hafta veya 100 mrem/hafta
0,2 mSv/gün veya 20 mrem/gün
• Halk için bütün vücudun ışınlanma doz limitleri:
5 mSv/yıl veya 0,5 rem/yıl

58. Zümrüt VAROL
Kaynaklar
• Glenn F. Knoll Radiation Detection and Measuements,
2000.

59. Zümrüt VAROL
TEŞEKKÜRLER