SlideShare a Scribd company logo
1 of 18
Download to read offline
PENELITIAN
TINDAKAN KELAS
(PTK)
UNTUK GURU, KEPALA SEKOLAH, PENGAWAS,
DAN PENILAI




Suharsimi Arikunto
Universitas Negeri Yogyakarta
Juli 2007
Hari ulang tahun ke-1 putriku ,

 VATYA ZAYVA ZAHRA
            6 Juli 2007
Semoga jadi putri yang sholehah, Amin.




                                         2
MENU PEMBUKA
Ini bukan buku karya Prof. Dr. Suharsimi Arikunto,
tetapi merupakan presentasi beliau yang saya
“bukukan”. Jadi, kalau tulisan dianggap sebagai buku
jelas merupakan karya beliau juga. Tujuan saya
melakukan hal ini adalah agar dapat dimanfaatkan
bagi teman-teman guru yang akan melakukan
Penelitian Tindakan Kelas (action-research classroom).
Kemampuan melakukan refleksi dan koreksi terhadap
pembelajaran yang dilaksanakan oleh guru
merupakan salah satu segi dari profesionalisme guru.
Semoga Ibu Suharsimi Arikunto tidak keberatan pada
saya yang ingin menyambungkan amal kebaikan
beliau buat sesama. Terima kasih.

Wiyono, Gedong Tataan, Lampung Selatan,
masa liburan: 6 Juli 2007

Salam takzim,

Zainal Abidin
www.geocities.com/zai_abidin69/mypage.html

                                                 3
DAFTAR ISI

1. PERSYARATAN PENELITIAN, 5


2. PRINSIP PERENCANAAN, 6


3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN, 6


4. IDE/GAGASAN DARIU KESIMPULAN, 8


5. PENELITIAN TINDAKAN, 8


6. HASIL BELAJAR (SAAT INI), 14


7. HASIL BELAJAR (IDEAL), 15


8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI,   15

9. ASAS-ASAS DIDAKTIK/ILMU MENGAJAR, 16




                                             4
1. PERSYARATAN PENELITIAN
Persyaratan penelitian oleh guru:
    • Harus terlihat upaya peningkatan mutu
        professional guru.
    • Harus mengenai upaya untuk meningkatkan
        mutu siswa, jadi subjeknya harus siswa.
    • Harus dilakukan sendiri, bukan minta
        bantuan orang/pihak lain.




                                            5
2. PRINSIP PERENCANAAN
  -S   = Specific, khusus, tertentu
  -M   = Managable, dapat dilaksanakan
  -A   = Acceptable, dapat diterima
  -R   = Realistic, terdukung sumber daya
  -T    = Time-bound, ada batasan waktu



3. HAL-HAL PENTING
DALAM ALUR PENALARAN
1. Masalah: sebagai alasan penulisan, ada bukti data /
fakta; akan lebih jelas apabila dilengkapi tabel atau
bagan.

2. Tujuan: target secara spefisifk yang ingin dicapai
melalui penulisan ini.

3. Teori: sekurang-kurangnya 5 (lima) sumber;
   * bukan pedoman / acuan / ketentuan dari SK
   * bukan kamus
                  tetapi

                                                 6
- konsep (pengertian)
           - prinsip (hubungan sebab-akibat)
    * dipilih terbitan mutakhir
    * tertera dalam daftar pustaka
    * nama orang ditulis tanpa gelar; orang Indonesia
      namanya tidak dibalik (?)

4. Pembahasan: menghubungkan antara teori dengan
masalah ---- menerapkan teori untuk memecahkan
masalah, tetapi mungkin belum langsung pada data
untuk masalah yang akan dipecahkan.

5. Ide atau gagasan asli penulis:
    a. bukan kutipan dari teori
    b. bukan ide yang terlalu umum/sudah banyak
       dikenal tetapi Ide gagasan cemerlang, khusus dari
       penulis
    a. Ikuti rumus Smart
    b. Untuk meyakinkan, berikan gambaran tentang
        kondisi dan situasi kelas yang masalahnya akan
        dipecahkan.


                                                  7
4. IDE /GAGASAN DARI
KESIMPULAN
  1. DILAKSANAKAN ----
  menjadi KARYA TULIS TINJAUAN

  2. DILAKSANAKAN ----
  menjadi PENELITIAN TINDAKAN



5. PENELITIAN TINDAKAN
- MERUPAKAN KEGIATAN TINDAKAN
  PERBAIKAN
- DIGARAP SECARA SISTEMIK UNTUK
  MENINGKATKAN YANG SUDAH ADA
- BUKAN TEORITIK TETAPI BERPIJAK
   PADA KONDISI




                                   8
9
5.1 CIRI-CIRI
PENELITIAN TINDAKAN
   1. MERUPAKAN KEGIATAN NYATA, HASIL
PEMIKIRAN YANG DIRANCANG GURU UNTUK
MENINGKATKAN MUTU KBM

2. MERUPAKAN TINDAKAN YANG DIBERIKAN
OLEH GURU KEPADA SISWA

3. TINDAKAN HARUS TAMPAK NYATA
BERBEDA DARI BIASANYA – HARUS TIDAK
SEPERTI BIASANYA

4. TERJADI DALAM SIKLUS SEBAGAI
EKSPERIMEN BERKESINAMBUNGAN; MINIMUM
DUA SIKLUS

5. HARUS ADA PEDOMAN YANG JELAS SECARA
TERTULIS, DIBERIKAN KEPADA SISWA AGAR
DAPAT MENGIKUTI TAHAP DEMI TAHAP.

   6.   TERLIHAT ADANYA UNJUK KERJA SISWA
                                      10
SESUAI PEDOMAN TERTULIS YANG
DIBERIKAN OLEH GURU.

   7. ADA PENELUSURAN TERHADAP PROSES,
      DENGAN PEDOMAN PENGAMATAN
8. ADA EVALUASI TERHADAP HASIL DENGAN
INSTRUMEN YANG RELEVAN

9. KEBERHASILAN TINDAKAN DILAKUKAN
DALAM BENTUK REFLEKSI, MELIBATKAN SISWA
YANG DIKENAI TINDAKAN

10. HASIL REFLEKSI HARUS TERLIHAT DALAM
PERENCANAAN SIKLUS BERIKUTNYA



5.2 PENELITIAN TINDAKAN
  1. BUKAN TINDAKAN UNTUK MATERI
 TETAPI MENCOBAKAN CARA,
 PENDEKATAN ATAU METODE

   2.   JIKA MENYEBUT TOPIK, HARUS
                                     11
YANG SIFATNYA LUAS, BERULANG

5.3 KESALAHAN UMUM APA YANG
BANYAK DILAKUKAN GURU?
HANYA PEMBELAJARAN BIASA
PENJELASAN
  GURU MERASA SUDAH MELAKUKAN
  PENINGKATAN, PADAHAL SEBETULNYA
  BARU MERUPAKAN HAL YANG BIASA / HARUS
  DILAKUKAN, TETAPI SELAMA INI GURU
  BELUM MELAKUKAN (???)
CONTOH:
  1. MENGGUNAKAN LEMBAR KERJA
  2. MENGGUNAKAN ALAT PELAJARAN
  3. MENGEVALUASI ASPEK AFEKTIF
  4. MENGANALISIS PORTOFOLIO
  5. MENGANALISIS HASIL ULANGAN

PENELITIAN TINDAKAN
BUKAN
 EKSPERIMEN KOMPARASI


                                   12
APA MAKSUDNYA?

SIKLUS BERBEDA DENGAN TINDAKAN YANG
BERBEDA
CONTOH: -- SALAH!
* SIKLUS KE-1 : TUGAS KELOMPOK
                   HETEROGEN
* SIKLUS KE-2 : TUGAS KELOMPOK
                   HOMOGEN
LETAK TITIK-TITIK KRUSIAL
       1. PADA PERENCANAAN SIKLUS KE-1
      a. ikuti rumus SMART
      b. baru rencana siklus ke-1 saja
      c. ada pedoman tertulis

       2. PADA PELAKSANAAN
      a. dijelaskan langkah-langkahnya
      b. utamakan kegiatan yang dilaku-
         kan oleh siswa.
   3. PENGAMATAN:
       a. dijelaskan, apa yang dilakukan
       b. kapan – berapa lama

                                           13
c. instrumennya apa

  4. REFLEKSI
     a. siswa dilibatkan
     b. pendapat digali dengan apa?
     c. ada kesimpulan




6. HASIL BELAJAR (SAAT INI)
  •   KOGNITIF – ILMU PENGETAHUAN
  •   AFEKTIF - SIKAP
  •   PSIKOMOTOR – KETERAMPILAN




                                      14
7. HASIL BELAJAR (IDEAL)




8. KURIKULUM BERORIENTASI
KOMPETENSI
PRINSIP :
- MAMPU BERNALAR

- MAMPU BERBUAT / MELAKUKAN KOMPETENSI
                                    15
KOGNITIF

- MENGINGAT MATERI CUKUP BANYAK
  SESUAI ASLI, TAHAN LAMA, DAN SIAP
  UNTUK DITIMBULKAN KEMBALI

- MEMAHAMI KONSEP YANG BENAR
  DAN DAPAT MENJELASKAN

- MAMPU MENGANALISIS KOMPETENSI ACTION
 (MELAKUKAN) LIFE SKILLS

- CERMAT MELIHAT PELUANG

- MAMPU MENCARI KESEMPATAN

- MEMPERKUAT KEMAMPUAN BERTINDAK

- CERMAT MENCARI PASAR



9. ASAS-ASAS DEDAKTIK /
ILMU MENGAJAR
1. ASAS PERHATIAN

                                      16
2. ASAS AKTIVITAS JASMANI
3. ASAS AKTIVITAS ROHANI
4. ASAS PERAGAAN
5. ASAS PUSAT MINAT
6. ASAS LINGKUNGAN
7. ASAS KORELASI
8. ASAS KONSENTRASI
9. ASAS ULANGAN
10. ASAS SELINGAN
11. ASAS PENGUATAN
12. ASAS PANCINGAN




                            17
18

More Related Content

What's hot

Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematika
Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematikaTt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematika
Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematikaAgoesSampodoo1
 
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdf
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdfLK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdf
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdfKarnilaSustrayeni
 
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptx
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptxLK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptx
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptxMartyaPutri
 
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5RPP tema 3 subtema 1 kelas 5
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5Dianisa Sarjani
 
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)Anggi Saputra
 
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-laba
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-labaModel Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-laba
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-labahusnun niam
 
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SD
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SDPeta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SD
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SDEkaSabatina1
 
Laporan praktikum ipa modul 2 1
Laporan praktikum ipa modul 2 1Laporan praktikum ipa modul 2 1
Laporan praktikum ipa modul 2 1Lutfy Bharamukty
 
Presentasi Modul 10 kel 5.pptx
Presentasi Modul 10 kel 5.pptxPresentasi Modul 10 kel 5.pptx
Presentasi Modul 10 kel 5.pptxArieTitian1
 
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdf
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdfLK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdf
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdfWayanSusane2
 
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docx
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docxCONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docx
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docxFriscaDwiSeptianaPut
 

What's hot (20)

Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematika
Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematikaTt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematika
Tt2 pdgk4406 tugas tutorial 2 matematika
 
Tugas tutorial 2
Tugas tutorial 2Tugas tutorial 2
Tugas tutorial 2
 
Kasus pembelajaran tap
Kasus pembelajaran tapKasus pembelajaran tap
Kasus pembelajaran tap
 
Strategi Pembelajaran Matematika
Strategi Pembelajaran MatematikaStrategi Pembelajaran Matematika
Strategi Pembelajaran Matematika
 
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdf
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdfLK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdf
LK 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pdf
 
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptx
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptxLK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptx
LK. 2.1 Eksplorasi Alternatif Solusi.pptx
 
Kasus tap
Kasus tapKasus tap
Kasus tap
 
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5RPP tema 3 subtema 1 kelas 5
RPP tema 3 subtema 1 kelas 5
 
Alat penilaian kemampuan guru (apkg 1 dan 2)
Alat penilaian kemampuan guru (apkg 1 dan 2)Alat penilaian kemampuan guru (apkg 1 dan 2)
Alat penilaian kemampuan guru (apkg 1 dan 2)
 
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)
MODEL PEMBELAJARAN YANG EFEKTIF DI SEKOLAH DASAR (Oleh : Anggi Saputra)
 
Instrumen Penilaian Pembelajaran
Instrumen Penilaian PembelajaranInstrumen Penilaian Pembelajaran
Instrumen Penilaian Pembelajaran
 
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-laba
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-labaModel Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-laba
Model Pembelajaran sisten Jaring-Jaring laba-laba
 
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SD
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SDPeta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SD
Peta Konsep Modul 1-6 Pembelajaran Terpadu di SD
 
Laporan praktikum ipa modul 2 1
Laporan praktikum ipa modul 2 1Laporan praktikum ipa modul 2 1
Laporan praktikum ipa modul 2 1
 
Pdgk4104 m1
Pdgk4104 m1Pdgk4104 m1
Pdgk4104 m1
 
Presentasi Modul 10 kel 5.pptx
Presentasi Modul 10 kel 5.pptxPresentasi Modul 10 kel 5.pptx
Presentasi Modul 10 kel 5.pptx
 
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdf
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdfLK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdf
LK. 1.1. Identifikasi Masalah.pdf
 
Teori Belajar Bruner
Teori Belajar BrunerTeori Belajar Bruner
Teori Belajar Bruner
 
Apkg 1 & 2 PKP PAUD
Apkg 1 & 2 PKP PAUDApkg 1 & 2 PKP PAUD
Apkg 1 & 2 PKP PAUD
 
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docx
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docxCONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docx
CONTOH RPP PEMBELAJARAN KELAS RANGKAP MODEL 221.docx
 

Similar to PTK SUHARSIMI ARIKUNTO

2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02
2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp022473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02
2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02REVINA SRI UTAMI,S.Pd
 
Kajian tindakan ladap
Kajian tindakan   ladapKajian tindakan   ladap
Kajian tindakan ladapyvonnepng
 
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporan
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporanCeramah kajian tindakan konsep dan pelaporan
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporanAzizul Bakar
 
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagneTeori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagneMazliana Mahadzir
 
Peningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guruPeningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guruNatawijaya Apih
 
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppt
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.pptMateri Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppt
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppteltic2016
 
1 scl dan kbk (2)
1 scl dan kbk (2)1 scl dan kbk (2)
1 scl dan kbk (2)Kary Adi
 
Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)Ibenk Hallen
 
1 scl dan kbk
1 scl dan kbk1 scl dan kbk
1 scl dan kbkKary Adi
 
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)norzurakhuderi
 
Skpm 2010 pencerapan pd p guru(std 4)
Skpm 2010   pencerapan pd p guru(std 4)Skpm 2010   pencerapan pd p guru(std 4)
Skpm 2010 pencerapan pd p guru(std 4)Ra'baniah Nor Hamdan
 
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptxMengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptxmastikasinurat1
 
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporan
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporanCeramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporan
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporanmichaelmore
 
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsep
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan KonsepTugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsep
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsepmalingall
 
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)Ig Fandy Jayanto
 

Similar to PTK SUHARSIMI ARIKUNTO (20)

2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02
2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp022473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02
2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02
 
Kajian tindakan ladap
Kajian tindakan   ladapKajian tindakan   ladap
Kajian tindakan ladap
 
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporan
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporanCeramah kajian tindakan konsep dan pelaporan
Ceramah kajian tindakan konsep dan pelaporan
 
Ptk (1)
Ptk (1)Ptk (1)
Ptk (1)
 
Ptk
PtkPtk
Ptk
 
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagneTeori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
 
KBK (up) Batu 27 28 des
KBK (up) Batu 27 28 desKBK (up) Batu 27 28 des
KBK (up) Batu 27 28 des
 
Peningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guruPeningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guru
 
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppt
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.pptMateri Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppt
Materi Pengabdian PTK B Inggris - B Semi.ppt
 
1 scl dan kbk (2)
1 scl dan kbk (2)1 scl dan kbk (2)
1 scl dan kbk (2)
 
Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)
 
Pembelajaran berkesan
Pembelajaran berkesanPembelajaran berkesan
Pembelajaran berkesan
 
1 scl dan kbk
1 scl dan kbk1 scl dan kbk
1 scl dan kbk
 
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)
Pengenalan kepada konsep kajian tindakan 2014 (1)
 
Skpm 2010 pencerapan pd p guru(std 4)
Skpm 2010   pencerapan pd p guru(std 4)Skpm 2010   pencerapan pd p guru(std 4)
Skpm 2010 pencerapan pd p guru(std 4)
 
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptxMengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
 
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporan
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporanCeramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporan
Ceramah kajian tindakan_konsep_dan_pelaporan
 
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsep
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan KonsepTugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsep
Tugasan Kelas Model Kajian Tindakan Dan Konsep
 
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
 
TEORI BELAJAR
TEORI BELAJARTEORI BELAJAR
TEORI BELAJAR
 

PTK SUHARSIMI ARIKUNTO

  • 1. PENELITIAN TINDAKAN KELAS (PTK) UNTUK GURU, KEPALA SEKOLAH, PENGAWAS, DAN PENILAI Suharsimi Arikunto Universitas Negeri Yogyakarta Juli 2007
  • 2. Hari ulang tahun ke-1 putriku , VATYA ZAYVA ZAHRA 6 Juli 2007 Semoga jadi putri yang sholehah, Amin. 2
  • 3. MENU PEMBUKA Ini bukan buku karya Prof. Dr. Suharsimi Arikunto, tetapi merupakan presentasi beliau yang saya “bukukan”. Jadi, kalau tulisan dianggap sebagai buku jelas merupakan karya beliau juga. Tujuan saya melakukan hal ini adalah agar dapat dimanfaatkan bagi teman-teman guru yang akan melakukan Penelitian Tindakan Kelas (action-research classroom). Kemampuan melakukan refleksi dan koreksi terhadap pembelajaran yang dilaksanakan oleh guru merupakan salah satu segi dari profesionalisme guru. Semoga Ibu Suharsimi Arikunto tidak keberatan pada saya yang ingin menyambungkan amal kebaikan beliau buat sesama. Terima kasih. Wiyono, Gedong Tataan, Lampung Selatan, masa liburan: 6 Juli 2007 Salam takzim, Zainal Abidin www.geocities.com/zai_abidin69/mypage.html 3
  • 4. DAFTAR ISI 1. PERSYARATAN PENELITIAN, 5 2. PRINSIP PERENCANAAN, 6 3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN, 6 4. IDE/GAGASAN DARIU KESIMPULAN, 8 5. PENELITIAN TINDAKAN, 8 6. HASIL BELAJAR (SAAT INI), 14 7. HASIL BELAJAR (IDEAL), 15 8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI, 15 9. ASAS-ASAS DIDAKTIK/ILMU MENGAJAR, 16 4
  • 5. 1. PERSYARATAN PENELITIAN Persyaratan penelitian oleh guru: • Harus terlihat upaya peningkatan mutu professional guru. • Harus mengenai upaya untuk meningkatkan mutu siswa, jadi subjeknya harus siswa. • Harus dilakukan sendiri, bukan minta bantuan orang/pihak lain. 5
  • 6. 2. PRINSIP PERENCANAAN -S = Specific, khusus, tertentu -M = Managable, dapat dilaksanakan -A = Acceptable, dapat diterima -R = Realistic, terdukung sumber daya -T = Time-bound, ada batasan waktu 3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN 1. Masalah: sebagai alasan penulisan, ada bukti data / fakta; akan lebih jelas apabila dilengkapi tabel atau bagan. 2. Tujuan: target secara spefisifk yang ingin dicapai melalui penulisan ini. 3. Teori: sekurang-kurangnya 5 (lima) sumber; * bukan pedoman / acuan / ketentuan dari SK * bukan kamus tetapi 6
  • 7. - konsep (pengertian) - prinsip (hubungan sebab-akibat) * dipilih terbitan mutakhir * tertera dalam daftar pustaka * nama orang ditulis tanpa gelar; orang Indonesia namanya tidak dibalik (?) 4. Pembahasan: menghubungkan antara teori dengan masalah ---- menerapkan teori untuk memecahkan masalah, tetapi mungkin belum langsung pada data untuk masalah yang akan dipecahkan. 5. Ide atau gagasan asli penulis: a. bukan kutipan dari teori b. bukan ide yang terlalu umum/sudah banyak dikenal tetapi Ide gagasan cemerlang, khusus dari penulis a. Ikuti rumus Smart b. Untuk meyakinkan, berikan gambaran tentang kondisi dan situasi kelas yang masalahnya akan dipecahkan. 7
  • 8. 4. IDE /GAGASAN DARI KESIMPULAN 1. DILAKSANAKAN ---- menjadi KARYA TULIS TINJAUAN 2. DILAKSANAKAN ---- menjadi PENELITIAN TINDAKAN 5. PENELITIAN TINDAKAN - MERUPAKAN KEGIATAN TINDAKAN PERBAIKAN - DIGARAP SECARA SISTEMIK UNTUK MENINGKATKAN YANG SUDAH ADA - BUKAN TEORITIK TETAPI BERPIJAK PADA KONDISI 8
  • 9. 9
  • 10. 5.1 CIRI-CIRI PENELITIAN TINDAKAN 1. MERUPAKAN KEGIATAN NYATA, HASIL PEMIKIRAN YANG DIRANCANG GURU UNTUK MENINGKATKAN MUTU KBM 2. MERUPAKAN TINDAKAN YANG DIBERIKAN OLEH GURU KEPADA SISWA 3. TINDAKAN HARUS TAMPAK NYATA BERBEDA DARI BIASANYA – HARUS TIDAK SEPERTI BIASANYA 4. TERJADI DALAM SIKLUS SEBAGAI EKSPERIMEN BERKESINAMBUNGAN; MINIMUM DUA SIKLUS 5. HARUS ADA PEDOMAN YANG JELAS SECARA TERTULIS, DIBERIKAN KEPADA SISWA AGAR DAPAT MENGIKUTI TAHAP DEMI TAHAP. 6. TERLIHAT ADANYA UNJUK KERJA SISWA 10
  • 11. SESUAI PEDOMAN TERTULIS YANG DIBERIKAN OLEH GURU. 7. ADA PENELUSURAN TERHADAP PROSES, DENGAN PEDOMAN PENGAMATAN 8. ADA EVALUASI TERHADAP HASIL DENGAN INSTRUMEN YANG RELEVAN 9. KEBERHASILAN TINDAKAN DILAKUKAN DALAM BENTUK REFLEKSI, MELIBATKAN SISWA YANG DIKENAI TINDAKAN 10. HASIL REFLEKSI HARUS TERLIHAT DALAM PERENCANAAN SIKLUS BERIKUTNYA 5.2 PENELITIAN TINDAKAN 1. BUKAN TINDAKAN UNTUK MATERI TETAPI MENCOBAKAN CARA, PENDEKATAN ATAU METODE 2. JIKA MENYEBUT TOPIK, HARUS 11
  • 12. YANG SIFATNYA LUAS, BERULANG 5.3 KESALAHAN UMUM APA YANG BANYAK DILAKUKAN GURU? HANYA PEMBELAJARAN BIASA PENJELASAN GURU MERASA SUDAH MELAKUKAN PENINGKATAN, PADAHAL SEBETULNYA BARU MERUPAKAN HAL YANG BIASA / HARUS DILAKUKAN, TETAPI SELAMA INI GURU BELUM MELAKUKAN (???) CONTOH: 1. MENGGUNAKAN LEMBAR KERJA 2. MENGGUNAKAN ALAT PELAJARAN 3. MENGEVALUASI ASPEK AFEKTIF 4. MENGANALISIS PORTOFOLIO 5. MENGANALISIS HASIL ULANGAN PENELITIAN TINDAKAN BUKAN EKSPERIMEN KOMPARASI 12
  • 13. APA MAKSUDNYA? SIKLUS BERBEDA DENGAN TINDAKAN YANG BERBEDA CONTOH: -- SALAH! * SIKLUS KE-1 : TUGAS KELOMPOK HETEROGEN * SIKLUS KE-2 : TUGAS KELOMPOK HOMOGEN LETAK TITIK-TITIK KRUSIAL 1. PADA PERENCANAAN SIKLUS KE-1 a. ikuti rumus SMART b. baru rencana siklus ke-1 saja c. ada pedoman tertulis 2. PADA PELAKSANAAN a. dijelaskan langkah-langkahnya b. utamakan kegiatan yang dilaku- kan oleh siswa. 3. PENGAMATAN: a. dijelaskan, apa yang dilakukan b. kapan – berapa lama 13
  • 14. c. instrumennya apa 4. REFLEKSI a. siswa dilibatkan b. pendapat digali dengan apa? c. ada kesimpulan 6. HASIL BELAJAR (SAAT INI) • KOGNITIF – ILMU PENGETAHUAN • AFEKTIF - SIKAP • PSIKOMOTOR – KETERAMPILAN 14
  • 15. 7. HASIL BELAJAR (IDEAL) 8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI PRINSIP : - MAMPU BERNALAR - MAMPU BERBUAT / MELAKUKAN KOMPETENSI 15
  • 16. KOGNITIF - MENGINGAT MATERI CUKUP BANYAK SESUAI ASLI, TAHAN LAMA, DAN SIAP UNTUK DITIMBULKAN KEMBALI - MEMAHAMI KONSEP YANG BENAR DAN DAPAT MENJELASKAN - MAMPU MENGANALISIS KOMPETENSI ACTION (MELAKUKAN) LIFE SKILLS - CERMAT MELIHAT PELUANG - MAMPU MENCARI KESEMPATAN - MEMPERKUAT KEMAMPUAN BERTINDAK - CERMAT MENCARI PASAR 9. ASAS-ASAS DEDAKTIK / ILMU MENGAJAR 1. ASAS PERHATIAN 16
  • 17. 2. ASAS AKTIVITAS JASMANI 3. ASAS AKTIVITAS ROHANI 4. ASAS PERAGAAN 5. ASAS PUSAT MINAT 6. ASAS LINGKUNGAN 7. ASAS KORELASI 8. ASAS KONSENTRASI 9. ASAS ULANGAN 10. ASAS SELINGAN 11. ASAS PENGUATAN 12. ASAS PANCINGAN 17
  • 18. 18