Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL.

Programy zajęć
pozalekcyjnych
realizowanych
metodą CLIL.

Publikacja jest udostępniona na otwartej licencji CC 4.0 BY (Uznanie autorstwa 4.0).
Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie
i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa.
Więcej informacji https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode
Publikacja została zrealizowana przy wsparciu ﬁnansowym Komisji Europejskiej
w ramach programu Erasmus+. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko
jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za zamieszczoną
w niej zawartość merytoryczną.
Publikacja bezpłatna.

spis treści (Programy zajęć pozalekcyjnych realizowanych
w Zespole Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
w Toruniu)
1
Toruń, rok szkolny 2017/2018
CLILiterature
Zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe na lekcjach literatury . .
I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Cele kształcenia i wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Treści nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Ocena pracy ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Program zajęć pozalekcyjnych z geograﬁi i terenoznawstwa
„Świat bliżej Ciebie” prowadzonych metodą CLIL w języku angielskim . . . .
I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Treści nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Metody i środki kształcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Ocena pracy ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teatr po angielsku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Treści nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kuchnie Świata CUISINES OF THE WORLD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Treści nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Healthy lifestyle-zdrowy tryb życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Cele kształcenia i wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Treści nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia . . . . . . . . . . . .
V. Ocena pracy ucznia . . . . . . . . . . . .
VI. Literatura . . . . . . . . . . . .
ERASMUS+
2-9
2-4
4-5
5-6
5-7
7-8
8-9
9-15
9
10
10-14
15
15
16-20
16
16
18
18-19
19
20
20-28
20-23
23
23-24
25-27
27
27-28
29-33
29
29
31
33
33
31-33

ERASM
2
CLILiterature
Zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe na lekcjach literatury
Opracowała mgr Anita Streich / Nauczycielka języka polskiego i etyki
I. Wstęp
Program powstał jako jeden z rezultatów projektu pt.: „Visible learning”,
realizowanego przez Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Toruniu
w ramach programu Erasmus+.
Visible learning to kluczowe dla współczesnej edukacji przeniesienie uwagi
z procesu nauczania na proces uczenia się. Dotyczy to uzmysłowienia wszyst-
kim w szkole ich siły oddziaływania za zachodzące tu uczenie się (uczniów,
nauczycieli i szkolnych liderów). ‘Widoczność’ odnosi się również do una-
ocznienia nauczania uczniom – pozwoli to im stać się własnymi nauczyciela-
mi, co stanowi fundament uczenia się przez całe życie. Po trzecie ‘Widoczność’
odnosi się także do promowania wizerunku szkoły wdrażającej nowoczesne
metody edukacyjne .
Metoda zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego oraz tech-
niki wykorzystywane w CLIL były tematem zorganizowanego przez akredy-
towane przez British Council The International Projects Centre kursu metodycz-
no-językowego, w którym wzięłam udział 13.03-24.03.2017 r. Szkolenie odbyło
się w Exeter, mieście położonym w południowo-wschodniej Anglii, hrabstwie
Devon.
W czasie pobytu zdobyłam umiejętność planowania i prowadzenia lekcji
metodą CLIL oraz poznałam wiele atrakcyjnych dla uczniów, aktywnych tech-
nik nauczania. Pobyt w Wielkiej Brytanii był także dla mnie okazją do dosko-
nalenia kompetencji językowych, głównie w zakresie mówienia.
Co to jest CLIL (content language integrated learning)?
Metoda CLIL jest rekomendowana przez KE na rzecz promowania nauki
języków obcych i różnorodności językowej.
To zintegrowanie treści nauczanego przedmiotu oraz języka obcego. Dzięki
tej metodzie osiągane cele nauczania dotyczą zarówno języka obcego, jak
i treści danego przedmiotu. Jedna z bardziej użytecznych deﬁnicji CLIL zwraca
uwagę, że zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe polega na naucza-
niu poprzez język obcy, a nie w języku obcym.
Nauczycielowi stosującemu tę metodę pozostawiona jest swoboda w wy-
borze celów, na których osiągnięciu w danym momencie mu bardziej zależy tj.
języka (language), czy treści (content). CLIL więc może skuteczniej zaspokajać
zdiagnozowane przez edukatorów potrzeby uczniów.
Metoda CLIL składa się z kilku fundamentalnych składników:
1. 4C:
• Treść (content) U podstaw nauczania wykorzystującego podejście CLIL
1
1
Widoczne uczenie się dla nauczycieli, John Hattie, Biblioteka Szkoły Uczącej Się, Warszawa, 2015, s. 15.

3
leżą treści przedmiotowe. To one wyznaczają cele i przebieg nauczania. Naj-
ważniejszym zadaniem nauczyciela jest przekazanie treści zgodnie z podstawą
programową.
• Komunikacja (communication) Głównym założeniem komunikacji jest
kształcenie umiejętności językowych tj. słuchania, czytania (odbiorcze),
pisania i mówienia (produktywne) w języku obcym w celu przekazy-
wania treści przedmiotowych.
• Kultura (culture) Istotnym elementem jest powiązanie sposobów komu-
nikowania się w języku obcym z historią, literaturą, tradycjami i obycza-
jowością danego kraju.
• Poznanie (cognition) W nauczaniu dwujęzycznym stosuje się głównie
domenę kognitywną, która dzieli procesy myślowe na procesy niższego
rzędu i procesy wyższego rzędu (z ang. lower–order thinking skills i higher-
–order thinking skills). Procesy niższego rzędu, będące kategorią pod
stawową, obejmują zarówno wiedzę jak i zrozumienie (np.: umiejętności
interpretowania, porównywania czy wnioskowania).
2. ZPD (Zone of Proximal Development)
Opisuje trzy możliwości, tj. sytuację, kiedy uczeń może osiągnąć cel samodziel-
nie, kiedy może wykonać zadanie korzystając z pomocy (ZPD) oraz nie jest
w stanie osiągnąć celu w żaden sposób. Proces uczenia się zachodzi wtedy, gdy
rozpoznana i uaktywniona zostaje ZPD ucznia.
3. Chunking
Polega na dzieleniu nauczanych treści na partie, które uczeń może samodziel-
nie lub korzystając z pomocy (scaffolding) sobie przyswoić. Chunking wspoma-
ga proces nauczania poprzez dzielenie informacji na mniejsze, łatwiejsze do
zapamiętania (rola pamięci krótkotrwałej).
4. Code-switching
Odnosi się do pojęcia kodu w modelu komunikacji Jacobsona. Polega na świa-
domym korzystaniu w czasie nauczania metodą CLIL z języka ojczystego oraz
języka obcego, zmienianiu tych kodów w zależności od potrzeb osób uczących
się.
5. Scaffolding
Idea odnosi się do budownictwa i funkcji rusztowania. Zwraca uwagę na
różnicę między pomocą (help) a wspieraniem (scaffolding).
W edukacji scaffolding odnosi się do różnorodnych technik instruktażowych,
które stopniowo prowadzą do większego zrozumienia i ostatecznie większej
niezależności ucznia w procesie uczenia się. Metafora rusztowania, które
buduje edukator zapewnia kolejne poziomy tymczasowego wsparcia, które
pomagają uczniom osiągnąć wyższy poziom zrozumienia i zdobywania umie-
MUS +

4
jętności, których nie mogliby osiągnąć bez pomocy. Podobnie jak rusztowanie
fizyczne, strategie wspomagające są stopniowo usuwane, gdy nie są już pot-
rzebne, a nauczyciel stopniowo przesuwa większą odpowiedzialność za proces
uczenia się na ucznia.
Zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe
jest nowatorskim rozwiązaniem metodycznym
w Zespole Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
w Toruniu. Zajęcia prowadzone metodą CLIL
mają na celu poszerzenie i uzupełnienie
wiedzy, jak i umiejętności uczniów
z zakresu literatury oraz języka
angielskiego. Treści nauczania zawarte
w programie zawierają wybrane wymaga-
nia sprawdzane na egzaminie maturalnym
z języka polskiego oraz egzaminie GCSE
(The General Certificate of Secondary Education)
z języka i literatury angielskiej. W programie
wykorzystano twa tematy zawarte w publikacji
CLIL Lessons – Oxford University Press.
Program przeznaczony jest dla uczniów technikum w czteroletnim cyklu
kształcenia o profilu technik żywienia i usług gastronomicznych, technik
hotelarstwa, technik usług turystycznych.
Do realizacji programu potrzebne będą audiowizualne pomoce dydakty-
czne: telewizor, odtwarzacz DVD, komputer z dostępem do Internetu, rzutnik,
ekran i głośniki. W realizacji programu wykorzystywany jest model BYOD
(Bring Your Own Devices), czyli Przynieś Swoje Własne Urządzenie, który
przezwycięża trudności wynikające z niedostatecznego wyposażenia szkoły w
odpowiednie pomoce dydaktyczne, specjalistyczny sprzęt oraz programy mul-
timedialne służące rozwijaniu kompetencji cyfrowych.
Program rozpisany został na 30 jednostek lekcyjnych w cyklu rocznym –
1 jednostka lekcyjna/tydzień.
II. Cele kształcenia i wychowania
Głównym celem programu zajęć pozalekcyjnych zintegrowanego naucza-
nia przedmiotowo-językowego na lekcjach literatury jest nauczanie wy-
branych treści z zakresu literatury poprzez język angielski. Cele językowe
wynikają tu z treści przedmiotowych, a język obcy służy osiąganiu przez
uczniów celów poznawczych.
Ponadto zajęcia mają na celu motywowanie uczniów do uczenia się zarów-
ERASM

5
MUS +
no wykładanego przedmiotu, jak i języka, głównie poprzez poszerzanie znajo-
mości języka angielskiego z danej dziedziny. Stanowić to będzie motywujące
dla uczniów wyzwanie jednoczesnego uczenia się literatury i języka obcego.
Innym celem stosowania metody CLIL jest głębsze zrozumienie treści
nauczanego przedmiotu, ponieważ mózg ucznia nauczanego bilingwalnie
pracuje intensywniej i wytwarza więcej połączeń. Uczeń intensywniej kon-
centruje się nie tylko na treści, ale także na języku, dlatego w rezultacie jest
w stanie zapamiętać z lekcji więcej.
Kolejnym celem zajęć jest rozwój umiejętności komunikacyjnych. CLIL
kładzie nacisk na ćwiczenie wszystkich umiejętności językowych, tj. słucha-
nia, czytania, pisania oraz najważniejszej – mówienia. Co więcej, uczniowie
rozwijają umiejętności językowe na bardziej wyspecjalizowane tematy.
Ważnym celem zajęć jest budowanie wiedzy na temat innych kultur oraz
ułatwienie ich zrozumienia, gównie poprzez wykorzystywane przez nauczy-
ciela materiały w języku obcym.
III. Treści nauczania
1. Drabiny i rusztowania. Kluczowe pojęcia. (2h):
• Formy literackie
• Gatunki nieﬁkcyjne
• Perspektywy narracji
• Temat
• Struktura
• Odczytanie literackie i metaforyczne
• Wpływ wyborów pisarza
• Postawy i punkty widzenia
2. Rozumienie czytanego tekstu. Can you follow instructions? (1h)
3. P.E.E.D. (Point, Example, Explain, Develop) is how to put argument together.
(1h)
4. Giving evidence for points by quoting (1h)
• Wspieranie pomysłów dowodami i cytatami
• Zrozumienie inferencji i implikacji
5. Wyjaśnienie i komentowanie metod i technik literackich wykorzysty-
wanych przez pisarzy. (2h)
• Język tekstu
• Techniki literackie
• Elementy konstrukcyjne tekstu
6. Praca z kontekstem (1h)
• Zdeﬁniowanie kontekstu
• Powiązanie tematu i języka z kontekstem
• Różne perspektywy kontekstu
7. Creative writing. Story cubes, czyli historie opowiedziane kośćmi. (2h)
8. Jakie jest Twoje wypracowanie? 10 Writing Tips (1h)
9. Rhymes of the parallelograms . Rodzaje i układy rymów w wierszu (2h)
10. Warsztaty poetyckie – tworzymy sonety do… (2h)

ERASM
6
11. Who is your favourite poet? John Keats (2h)
12. Typy narratora. Wypowiedzi bohaterów – sposoby przytaczania wypo-
wiedzi postaci (2h).
13. The Diary of Samuel Pepys (2h).
14. Shakespeare „Romeo and Juliet”. Tworzenie proﬁli postaci na portalu społecz-
nościowym. (1h)
15. Post 1914 prose/drama. „Lord of the Flies” by Wiliam Golding (2h)
16. Unseen poetry (1h)
17. Literackie dobble (2h)
18. Story time! Activity sheet (2h).
19. Podsumowanie pracy.
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia – z uwzględnieniem możliwości indywi-
dualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków,
w jakich program będzie realizowany.
Scenariusz lekcji prowadzonej metodą CLIL składa się z pięciu modułów:
1. Zaangażowanie (Engage)
2. Uczenie się (Study)
3. Włączenie (Activate)
4. Utrwalenie (Consolidate)
5. Przemyślenie (Reﬂect)
Zajęcia przeprowadzane metodą CLIL zakładają duże zaangażowanie uczniów,
które jest osiągane poprzez stosowanie różnorodnych metod i form aktywizu-
jących, np.
• Odd one out
• Hot seat
• Transfer information
• A snowball game

MUS +
7
• Multidictaction
• Line-up
• Information gap
• Co-operative listening
• Place a bet
• Round Robin
• Brainstorm
• Loop
• Word cloud
• Chatterbox i in.
Efekty uczenia się osób nauczanych metodą CLIL skupiają się na umiejętnoś-
ciach intelektualnych (Intellectual Skills) oraz wiedzy i rozumieniu
(Knowledge and Understanding).
Proponowane zajęcia pozalekcyjne mają zachęcać uczniów do rozwijania
wiedzy i umiejętności w czytaniu, pisaniu i myśleniu krytycznym. Ponadto
zajęcia te mają zachęcić uczniów do poznania brytyjskiego dziedzictwa literac-
kiego oraz popularyzację czytelnictwa.
Uczeń:
1. Czytanie:
a) rozumie słowa, zdania lub zdania w kontekście:
• bada aspekty fabuły, charakterystyki, zdarzeń;
• rozróżnia to, co zostało wyraźnie określone i co jest domniemane;
• wyjaśnia motywację, sekwencję wydarzeń i związek między działaniami lub wydarzeniami.
b) krytycznie czyta:
• identyﬁkuje temat i rozróżnia motywy;
• popiera punkt widzenia, powołując się na dowody w tekście;
• uznaje możliwość różnych interpretacji tekstu;
• wykorzystuje zrozumienie kontekstów społecznych, historycznych i kulturowych w celu
formułowania oceny;
• tworzy indywidualną, świadomą opinię, która wynika z analizy i oceny tekstu.
c) ocenia wybór pisarza w zakresie słownictwa, gramatyki i cech konstrukcyjnych:
• analizuje i ocenia język, strukturę, formę i prezentację utworu;
• wykorzystuje terminologię lingwistyczną i literacką do swojej oceny.
d) porównuje teksty:
• porównuje badane teksty, temat, charakterystykę postaci, konteksty (jeśli jest znany), styl.
2. Pisanie
• tworzy jasny i spójny krótki tekst będący opisem, wyjaśnieniem, podsumowaniem, argu
mentacją, analizą czy oceną;
• tworzy tekst poprawny pod względem językowym;
• tworzy tekst poprawny pod względem ortograﬁi i interpunkcji
V. Ocena pracy uczniów
• Ocenianie w nauczaniu metodą CLIL może skupiać się na treści przedmiotu
i zawartości języka.
• W wariancie Soft CLIL ocena skupia się na języku, podczas gdy w Hard CLIL
skupia się na treści.
• Ocenianie w CLIL może również obejmować umiejętności komunikacyj-

ERASM
8
ne, umiejętności poznawcze i umiejętności praktyczne.
• Uczący się muszą znajdować się w centrum procesu oceny, tzn. wiedzą,
jakie cele oraz efekty muszą zostać osiągnięte. Z kolei nauczyciel wie,
dlatego przeprowadza proces diagnozy oraz planuje materialne i niema-
terialne efekty procesu uczenia się uczniów.
• Kryteria oceny to stwierdzenia, które pomagają ocenić, jak dobrze uczą-
cy osiągnął planowany efekt uczenia się.
• Ocena sumatywna (summative assessment) pomaga nauczycielom dowie-
dzieć się, co uczniowie osiągnęli w danym momencie.
• Ocena formatywna (formative assessment) pomaga nauczycielom zro-
zumieć, ile i jak dobrze uczą się uczniowie.
• Ocenianiu podlegają także prace wykonywane w określonym czasie, wyka-
zujące dowody osiągnięcia efektów uczenia się (portfolio assessment) .
• Wzajemne ocenianie się uczniów (pear assessment) i samoocena są
również ważnymi narzędziami oceny nauczaniu metodą CLIL.
• Kryteria oceny obejmują wypowiedzi i różne typy pytań np. otwarte/
/zamknięte.
• Uczący się potrzebują wsparcia (scaffolding), aby mogli zmaksyma-
lizować swój potencjał.
Ocena ucznia na tychże zajęciach jest kompatybilna z WSO.
Przykładowe ćwiczenia związane z ocenianiem, ewaluacją oraz otrzymywaniem
informacji zwrotnej:
• Assessment questions
• Complete a rubric
• Correction code
• Correction cards
• First person revision
• Group self-evaluation
• Jigsaw rubric: assessing speaking
• Language feedback
• Multiple inteligences: exploring
• Multiple inteligence: assessment
• Rewrite together
• Revision circles
• Stickers
• Visual assessment i in.
VI. Literatura
AQA GCSE. English Language and English Literature, Sarah Darragh, Phil Darragh, Mike Gould, Jo
Heathcote
CLIL Activities. A resource for subject and language teachers, Liz Dale, Rosie Tanner, Cambridge Uni-
versity Press
GCSE English Language. Writing workshops teacher’s resource, Mike Ferguson, Cambridge Universi-
ty Press
GCSE English Writing Skills. Study Guide - for the Grade 9-1 Courses, CGP
Teaching other subjects through English, Sheelagh Deller, Christine Price, Oxford University Press

MUS +
Widoczne uczenie się dla nauczycieli, John Hattie, Biblioteka Szkoły Uczącej Się
http://eduqas.co.uk/qualifications/english-literature/gcse/GCSE-English-Literature- Teacher-
Handbook.pdf?language_id=1
http://www.onestopenglish.com/clil/methodology/articles/article-what-is-clil/500453.article
https://www.teachingenglish.org.uk/article/clil-%E2%80%93-how-do-it
http://www.onestopenglish.com/clil/methodology/articles/article-teacher-collaboration-in-clil/
/157768.article
Literatura uzupełniana będzie na bieżąco
I. Wstęp
Geografia to bardzo rozległa dziedzina, która wiąże wiele dyscyplin m.in.
geologię, geomorfologię, kartografię, klimatologię, astronomię czy też nauki
związane z życiem społecznym i gospodarczym. Jest to nauka, której powin-
niśmy uczyć się nie tylko pamięciowo, ale przede wszystkim poprzez
angażowanie możliwie wszystkich zmysłów. W związku z tym narodził się
pomysł połączenia geografii z umiejętnościami językowymi i próba zaintereso-
wania uczniów zajęciami przedmiotowymi prowadzonymi w języku obcym.
Prowadzenie tego typu zajęć wymagać będzie stałych konsultacji z nauczy-
cielem języka angielskiego, szczególnie na etapie przygotowania poszcze-
gólnych tematów.
Uczniowie będą mieli możliwość uczyć się poprzez obserwacje bezpośred-
nie w terenie oraz samodzielnie lub z pomocą nauczyciela wykonywać
ciekawe ćwiczenia. Mam nadzieję, że działania te wpłyną na lepsze przyswoje-
nie wiadomości i umiejętności z zakresu geografii, zainteresują uczniów
otaczającym światem a także pozwolą im nabrać pewności w posługiwaniu się
językiem obcym.
9
Program zajęć pozalekcyjnych z geografii i terenoznawstwa
„Świat bliżej Ciebie” prowadzonych metodą CLIL
w języku angielskim
Opracował Paweł Lemparty

ERASM
10
Cele główne:
• Rozwijanie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności geograficznych po-
przez działanie praktyczne.
• Doskonalenie umiejętności rozumienia i posługiwania się językiem angiel-
skim.
Cele szczegółowe:
• Zrozumienie złożoności świata, współzależności jego poszczególnych ele-
mentów i możliwości jego przekształcania zgodnie z zasadami zrówno-
ważonego rozwoju.
• Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do rozumienia zjawisk oraz charakteru
i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym.
• Kształcenie umiejętności praktycznych, samodzielnych działań ucznia,
takich jak: obserwacja i badanie zjawisk przyrodniczych, społecznych
i ekonomicznych oraz wnioskowania i planowania rozwiązań pojawiają-
cych się problemów.
• Kształcenie umiejętności posługiwania się mapą.
• Rozwijanie umiejętności dokonywania pomiarów w terenie i na mapie,
kreślenia schematów, wykresów, diagramów, profili oraz ich analizowanie.
• Przedstawienie i interpretacja tematyki geograficznej za pomocą różnych
form przekazu, np. fotografii krajobrazu, zdjęć satelitarnych i lotniczych,
modelu, technik multimedialnych, danych statystycznych.
• Przygotowaniu uczniów do pracy samodzielnej i z podziałem na grupy
oraz odpowiedzialności za rezultaty tej pracy.
• Poznanie, zrozumienie interpretowanie związków przyczynowo-skutko-
wych w różnych skalach przestrzennych i czasowych.
• Wyrabianie poczucia tożsamości narodowej, regionalnej i lokalnej oraz
szacunku dla naszego dziedzictwa kulturowego.
• Uświadamianie postaw poszanowania innych narodów i kultur.
• Emocjonalne związanie ucznia z jego najbliższym środowiskiem.
• Dbanie o stan środowiska, kształtowanie postaw proekologicznych.
Wyciszanie napięć i stresów poprzez pobyt na świeżym powietrzu
w kontakcie z przyrodą.
• Przygotowanie uczniów do udziału w konkursach geograficznych.
•

MUS +
11
Lp.
1
Temat zajęć
Mapa topograficzna
i hipsometryczna.
• rozpoznaje wypukłe i wklęsłe formy terenu na
podstawie układu poziomic (dolina rzeczna,
pagórek, wzgórze, przełęcz, wierzchołek)
• potrafi narysować profil terenu
• oblicza wysokość względną
• analizuje wartości, układ i kształt poziomic,
• odczytuje różnice wysokości na mapie hipsome-
trycznej
2 Odległości w terenie
i na mapie.
• oblicza odległości rzeczywiste przy danej skali
• oblicza skalę mapy przy danej odległości
rzeczywistej,
• oblicza pole powierzchni
• oblicza czas pokonania danej odległości
rzeczywistej
3-4 Orientacja w terenie
– wycieczka piesza.
• posługuje się aplikacją do nawigacji satelitarnej
• rozpoznaje kierunki świata w terenie
• potrafi zorientować mapę względem kierunków
świata i obiektów terenowych
• potrafi odszukać obiekty w terenie oraz pokonać
zadaną trasę wykorzystując mapę
• określa położenia względem cech położenia, np.
nad morzem, przy szlaku komunikacyjnym, itp.
5 Graficzne metody
prezentowania
zjawisk na mapie.
• zna metody ilościowe i jakościowe,
• porównuje np. wielkość zjawisk klimatycznych -
- opadów ciśnienia, temperatury na mapie
(metoda izolinii),
• konstruuje kartodiagram i kartogram na podsta-
wie danych liczbowych
6 Współrzędne
geograficzne.
• odczytuje wartości południków i równoleżników,
• zapisuje położenie geograficzne za pomocą
międzynarodowych symboli,
• oblicza rozciągłość równoleżnikową i południ-
kową obiektów leżących na jednej półkuli lub
dwóch półkulach
• wykorzystuje siatkę kartograficzną do odszukania
obiektów
77 • zna następstwa ruchu obrotowego,
• uzasadnia np. spłaszczenie Ziemi przy biegunach
• uzasadni powstanie 24 stref czasowych i linii
zmiany dat, czasu urzędowego, letniego i umow-
• zna następstwa ruchu obrotowego,
• uzasadnia np. spłaszczenie Ziemi przy biegunach
• uzasadni powstanie 24 stref czasowych i linii
zmiany dat, czasu urzędowego, letniego i umow-
Następstwa ruchu
obrotowego.
Następstwa ruchu
obrotowego.
Treści kształcenia – Uczeń:

ERASM
12
8 Następstwa ruchu
obiegowego.
• zna następstwa ruchu obiegowego,
• porównuje oświetlenie ziemi w pierwszych
dniach astronomicznych pór roku,
• oblicza wysokość Słońca nad horyzontem
pierwszych dniach astronomicznych pór roku
• określa położenie geograﬁczne na podstawie
wysokości Słońca i różnicy czasu,
nego,
• oblicza czas słoneczny
9 Troposfera -
- tu przebywasz.
• zna pionowa budowę atmosfery
• zna skład atmosfery, wie, że zachodzą tutaj
zjawiska klimatyczne,
• zna schemat krążenia mas powietrza i rozkład
ciśnienia atmosferycznego
10 Czynniki
kształtujące klimat
na świecie.
• wyjaśnia rozkład temperatury i opadów na
świecie uwzględniając w szczególności szerokość
geograﬁczną,
• oblicza amplitudę temperatur,
• oblicza zmianę temperatury wraz z wysokością.
• wyjaśnia wpływ odległości od zbiorników wod-
nych na klimat
11
14
Zróżnicowanie
klimatów na Ziemi.
• rozpoznaje typ klimatu na podstawie
klimatogramu,
• interpretuje mapy klimatyczne w celu wykazanie
zróżnicowania klimatycznego Ziemi,
• uzasadnia wpływ klimatu na życie mieszkańców
w różnych częściach kuli ziemskiej
12-13 Przewidywanie
pogody – wizyta
na stacji meteorolo-
gicznej IMiGW
• ocenia elementów aktualnego stanu pogody
na podstawie samodzielnych obserwacji
• interpretuje mapy pogody
• rozpoznaje fronty atmosferyczne na mapie
oraz zna konsekwencje przejścia danego rodzaju
frontu
Zasoby wodne
na Ziemi.
• zna procentowe zasoby wody słodkiej i słonej,
• zna właściwości wody morskiej, omawia krążenie
wody,
• zna skutki ruchów wody morskiej; pływów,
falowania, prądów morskich
• wymienia rodzaje wód słodkich,

MUS +
13
15 Obiekty i zjawiska
hydrologiczne zna
Ziemi.
Susze i powodzie.
• rozumie, wyjaśnia, wskazuje: dział wodny,
dorzecze, źródło, ustrój rzeki, delta
• gromadzi informacje na temat powodzi i potrafi
je lokalizować,
• wyjaśnia geograficzne przyczyny powodzi,
• uzasadnia wpływ człowieka na hydrosferę,
16 Skały i minerały
budujące skorupę
ziemską.
• rozpoznaje skały osadowe, magmowe,
metamorficzne,
• wyjaśnia zależność pomiędzy budową geologiczną,
a ukształtowaniem powierzchni Ziemi
17 Skutki wybuchów
wulkanów
i trzęsień Ziemi.
• zna teorię ruchu płyt litosfery
• wyjaśnia kształt wulkanu tarczowego
i stożkowego, omawia znaczenie wybuchu
wulkanu dla środowiska i człowieka,
• wskazuje na mapach rejony najczęstszych
trzęsień Ziemi
18 Wietrzenie fizyczne
i chemiczne skał.
• zna rodzaje wietrzenia fizycznego i wskazuje
przykłady na mapie, np. gołoborza
w G. Świętokrzyskich,
• omawia wpływ zmiany temperatury na ten proces,
• omawia skutki zjawisk krasu powierzchniowego
i podziemnego,
• lokalizuje na mapach formy terenu będące
skutkiem tych zjawisk
19 Rzeźbotwórcza
działalność wody
płynącej, wody
morskiej, wiatru
i lodowców
• posługuję się pojęciami: erozja, akumulacja,
abrazja, deflacja, korazja, granica wiecznego
śniegu, egzaracja
• rozpoznaje formy terenu będące efektem
działania czynników zewnętrznych
• rozumie zależność: proces - czynnik - forma rzeźby,
22 Przyczyny
nierównomiernego
rozmieszczenia
ludności na Ziemi.
• wskazuje na mapach i nazywa obszary
przeludnione i o bardzo małej gęstości zaludnienia,
• zna formy osadnicze miast
• zna przyczyny i skutki ruchów migracyjnych
• rozróżnia rodzaje migracji
20-21 Rzeka na żywo -
- wycieczka nad
Drwęcę.
• rozpoznaje w terenie i nazywa elementy doliny
rzecznej
• mierzy prędkość płynięcia wody, szerokość koryta
rzecznego oraz średni przepływ wody w rzece

ERASM
14
23 Struktura demogra-
ficzna ludności
świata.
• zna cechy struktury demograficznej - wieku, płci,
struktury zawodowej
• oblicza przyrost naturalny,
• oblicza saldo migracji, przyrost rzeczywisty,
• oblicza współczynnik feminizacji
24 Rozmieszczenie
i podział głównych
surowców
mineralnych świata.
• zna podział surowców ze względu na zastoso-
wanie, w szczególności surowce energetyczne,
• lokalizuje na mapach ich rozmieszczenie
(regiony, kraje)
25 Zróżnicowanie
uprzemysłowienia
na świecie
• analizuje czynniki lokalizacji przemysłu,
• uzasadnia podział krajów na
„Bogatą Północ” i „Biedne Południe”
• zna rozmieszczenie okręgów przemysłowych
26 Bezpieczeństwo
energetyczne
świata.
• porównuje wielkość produkcji i zużycie
energii elektrycznej w poszczególnych krajach,
• zna konwencjonalne i alternatywne źródła energii
• zna wady i zalety poszczególnych rodzajów
elektrowni
27 Wzrost znaczenia
rozwoju turystyki
na świecie
• zna czynniki rozwoju turystyki
• zna walory turystyczne najważniejszych
regionów turystycznych świata,
• rozumie znaczenie turystyki we wzroście dochodu
narodowego poszczególnych krajów i regionów.
28 Przegląd krain
geograficznych
Polski z uwzględ-
nieniem własnego
regionu.
• zna pasowy układ krain geograficznych w Polsce,
• zna nazwy najważniejszych krain geograficznych
w Polsce,
• zna główne cechy rzeźby terenu poszczególnych
krain
29-30 Ochrona
dziedzictwa
kulturowego
i przyrodniczego
w Polsce -
- wycieczka
do rezerwatu
„Kępa Bazarowa”
• Zna i lokalizuje na mapie Polski obiekty
chronione z list UNESCO, rezerwaty biosfery,
parki narodowe, rezerwaty przyrody
z uwzględnieniem własnego regionu.
• rozumie konieczność poczucia tożsamości
lokalnej i narodowej
• zna zasady korzystania i poruszania
się w różnych rodzajach obszarów chronionych

MUS +
IV. Metody i środki nauczania:
Podczas zajęć wykorzystywane będą metody praktyczne, takie jak:
- ćwiczenia techniczne (np. rysowanie proﬁlu terenu, pomiar wysokości),
- metody badawcze (obserwacje).
- uzupełnianie map konturowych
Większość lekcji można prowadzić aktywizującymi metodami nauczania, np.:
- gry dydaktyczne,
- gorące krzesło,
- uzupełnianie luk w tekście
- interaktywne quizy z wykorzystaniem komputerów lub smartfonów,
- metaplan,
- burza mózgów,
- mapa myśli,
- drzewo decyzyjne,
- prezentacje.
- pokazy multimedialne.
- wyjścia w teren
W związku z trudnościami w czytaniu ze zrozumieniem, bardzo cenną
byłaby metoda tekstu przewodniego, zarówno w terenie, jak i na zajęciach tra-
dycyjnych. Każda jednostka lekcyjna odwołuje się do wiedzy potocznej
uczniów lub wiadomości zdobytych na wcześniejszych etapach kształcenia jak
również wykorzystuje korelację międzyprzedmiotową.
Środki nauczania:
1. Materiały przygotowane przez nauczyciela.
2. Mapy
3. Atlasy geograﬁczne
4. Materiały multimedialne
5. Sprzęt komputerowy z dostępem do sieci.
V. Ocena pracy ucznia
1. Test diagnozujący wiadomości ucznia „na wejściu”.
2. Formą oceny jest aktywność uczniów na zajęciach oraz przygotowanie
przez uczniów wybranych fragmentów tematów.
3. Porównanie wyników nauczania z najbliższą oceną semestralną
i roczną.
4. Udoskonalanie metod pracy w trakcie realizacji całości programu.
5. Test diagnozujący wiadomości ucznia „na wyjściu”.
6. Przeprowadzenie wśród uczniów ankiety oceniającej realizację pro-
gramu.
15

Teatr po Angielsku
opracowała mgr Alina Grudzińska
ERASM
I. Wstęp
Umiejętność wyrażenia swoich emocji, obaw oraz siebie poprzez sztukę
wraz z wykorzystaniem znajomości języka angielskiego umożliwia rozwój
intelektualny i poznawczy młodego człowieka.
Udział w zajęciach teatralnych pozwala znaleźć motywację, przełamać
własne słabości i rutynę dnia codziennego. Umiejętność zagrania danej roli
w języku obcym stwarza możliwości doskonalenia języka.
Zajęcia teatralne będą prowadzone innowacyjną metodą CLIL, czyli zinte-
growanego kształcenia przedmiotowo-językowego. Mają one umożliwić biegłe
opanowanie zarówno treści, jak i języka, w którym naucza się danego przedmio-
tu.
Program jest przeznaczony dla uczniów szkoły średniej. Do jego realizacji
programu potrzebne będą audiowizualne pomoce dydaktyczne: telewizor,
komputer z dostępem do internetu, projektor, ekran i głośniki.
Program rozpisany został na 30 jednostek lekcyjnych w cyklu 2 lekcje na
tydzień.
Głównym celem programu jest wspomaganie rozwoju uczniów, uwrażli-
wienie ich na potrzeby otaczającego świata oraz przygotowanie ich do aktyw-
nego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Ważne jest także rozwijanie umiejęt-
ności porozumiewania się w języku angielskim.
Zajęcia mają na celu rozwijanie koncentracji i wyobraźni, poznanie i dosko-
nalenie umiejętności porozumiewania się w języku angielskim, poszerzenie
znajomości słownictwa i gramatyki języka angielskiego, zdobycie przez
uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wyko-
nywania zadań i rozwiązywania problemów.
Kolejnym celem programu zajęć teatralnych jest rozwijanie wrażliwości
emocjonalnej, wspieranie kreatywności. Na zajęciach uczniowie będą mogli
nie tylko doskonalić swój warsztat językowy, ale również poznawać pracę
aktora, uczyć się współpracy w grupie i brania odpowiedzialności za własne
działanie.
Zajęcia zostaną przeprowadzone zgodnie z indywidualnymi potrzebami
uczniów.
16

MUS +
17

ERASM
18
1. Gry i zabawy integracyjne w grupie teatralnej (2h)
2. Podstawowe elementy procesu teatralnego: przestrzeń, aktorzy, widzo-
wie, akcja i czas (2h)
3. Dramat a komedia (2h)
4. Ekspresja emocji (2h)
5. Cwiczenia pamięci (2h)
6. Analiza tekstu, projekt scenariusza (2h)
7. Cwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową (2h)
8. Praca nad dykcją i wymową słownictwa (2h)
9. Wybór utworów do prezentacji (2h)
10. Scenki sytuacyjne, improwizowane (2h)
11. Gry pobudzające wyobraźnię (2h)
12. Poznanie pracy aktora (2h)
13. Scenograﬁa (2h)
14. Praca nad przedstawieniem (2h)
15. Występ przed publicznością
IV. Zakładane osiągnięcia ucznia
Osiągnięcia ucznia są zakładane z uwzględnieniem możliwości indywidua-
lizacji pracy w zależności od potrzeb i umiejętności uczniów oraz warunków,
w jakich program będzie realizowany.
Formy i metody pracy:
Skutecznymi metodami służącymi do realizacji programu będą metody
aktywizujące, które uczą komunikowania się i współdziałania oraz rozwiązy-
wania problemów.
1. Praca z różnymi gatunkami tekstów
2. „Burza mózgów”
3. Prezentacje multimedialne
4 Gry i zabawy językowe
5. Spotkanie z zaproszonymi gośćmi – próba wywiadu
6. Wyjście na imprezy kulturalne
7. Dyskusja
8. Komunikacja za pomocą gestów, mimiki
9. Techniki wyobrażeniowe
10. Obserwacja
11. Inscenizacja
Środki nauczania:
1. Fragmenty literatury
2. Słowniki
3. Komputer z dostępem do internetu

MUS +
4. Materiały przygotowane przez nauczyciela
Uczeń zna :
- strukturę teatru
- gatunki literackie
- emocje
- poprawną wymowę słownictwa
- zawody związane z teatrem
- elementy scenariusza
Uczeń potraﬁ :
- wymienić i opisać gatunki literackie w języku angielskim
- wyrazić swoje emocje i je nazwać
- zapamiętać krótkie partie dialogowe
- wymieniać się opiniami
- współpracować w grupie
- wymówić poprawnie dane kwestie dialogowe w języku angielskim
- zanalizować krótki tekst literacki
- przygotować krótką scenkę teatralną
- napisać prosty scenariusz
- stworzyć dekoracje
- przeprowadzić wywiad
- rozwiązywać problemy
- stworzyć wymyśloną postać
Program zakłada przeprowadzanie zajęć metodą łączenia przyswajania
wiedzy z doskonaleniem umiejętności językowych. Uczniowie będą nabywali
wiedzę stopniowo, równocześnie i naturalnie doskonalić swój warsztat języko-
wy z zakresu języka angielskiego.
Poprzez zmotywowanie uczniów do samodzielnej i zespołowej pracy
możemy osiągnąć sukces w komunikacji w języku angielskim, a także zaintere-
sować tematami szerszą publiczność.
Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe CLIL zakłada, że
uczniowie muszą znać kryteria oceniania dostosowane do ich indywidualnych
umiejętności oraz założone cele.
Skutecznym sposobem ocenienia ich pracy będzie ukończone przedstawienie
lub scenki teatralne, badanie ankietowe publiczności.
19

ERASMKuchnie Świata CUISINES OF THE WORLD
opracowała mgr Danuta Szychulska, nauczyciel języka angielskiego
20
VI. Literatura
1. Janus-Sitarz A.: Lekcje teatru. Kraków, 1999
2. Kurnicka A.: Kredą pisane: scenariusze przedstawień szkolnych: inscenizacje teatralne i poetyckie.
Kraków, Impuls, 1999
3. Łęska-Chabrowska K.: Teatr w nauczaniu języka angielskiego, Języki Obce w Szkole, 2001, nr 2,
s. 111-113
4. Kwiatkowski M.: Uruchomić wyobraźnię, Polonistyka, 1995, nr 9, s. 612-615
5. Hannowa A.: Młodzież i teatr. Warszawa Wrocław, PWN, 1990
6. Nowak D., Na spotkanie tęczy... Scenariusze spektakli dla dzieci i młodzieży.Toruń, Wydawnic-
two Aksjomat, 2005
7. Pietrzak M., Teatrzyk na cały rok. Scenariusze spektakli teatralnych i ćwiczenia przeznaczone dla
amatorskich zespołów teatralnych, teatrzyków szkolnych, bibliotekarzy, polonistów, wszystkich, lubią-
cych bawić się w teatr. Warszawa, Wydawnictwo SBP, 2004
I. Wstęp
Program powstał jako jeden z rezultatów projektu pt.: „Visible learning”,
realizowanego przez Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Toruniu
w ramach programu Erasmus+. Bezpośrednim bodźcem do jego opracowania
był mój udział w kursie metodycznym zorganizowanym przez Executive
Training Institute Malta. Szkolenie odbyło się w St.Julian`s na Malcie w dniach
12-16 czerwca 2017 r. i dotyczyło prowadzenia zajęć metodą CLIL – Content
and Language Integrated Learning, czyli zintegrowanego nauczania przedmio-
towo-językowego.
Metoda CLIL jest rekomendowana przez Komisję Europejską na rzecz pro-
mowania nauki języków obcych i różnorodności językowej. Nieliczne kraje
opierają swoje systemy edukacji wyłącznie na tej metodzie nauczania, jak
na przykład Malta, ale CLIL zyskuje coraz większą popularność na całym świe-
cie, w tym również w Polsce.
Metoda CLIL to nauczanie i uczenie się różnych przedmiotów w języku
obcym, najczęściej angielskim. Jej główną zaletą jest zintegrowanie dwóch
celów nauczania na tej samej lekcji, treści przedmiotowych i kompetencji języ-
kowych, które uczniowie doskonalą niejako podświadomie. Najbardziej wy-
miernym efektem stosowania CLIL jest przygotowanie młodych ludzi do pod-
jęcia pracy w międzynarodowym środowisku, w dowolnym kraju.
Nauczyciel stosujący tę metodę musi pamiętać, że ogólnie nauczanie
przedmiotu jak i języka obcego jest tak samo ważne, chociaż planując konk-

MUS +
retne lekcje może przykładać większą wagę do treści przedmiotowych lub
językowych, w zależności od potrzeb.
Każda dobrze zaplanowana lekcja powinna zawierać wszystkie 5 filarów
metody CLIL, nazywanych 5C:
IC. TREŚĆ (CONTENT), czyli czego chcemy nauczyć. U podstaw nauczania
wykorzystującego podejście CLIL leżą treści przedmiotowe. To one wyznaczają
cele i przebieg nauczania. Najważniejszym zadaniem nauczyciela jest przeka-
zanie treści zgodnie z podstawą programową.
2C. KOMUNIKACJA (COMMUNICATION), czyli jakie struktury w języku
obcym są niezbędne do przekazania treści przedmiotowych. Głównym założe-
niem komunikacji jest kształcenie umiejętności językowych tj. słuchania, czy-
tania (odbiorcze), pisania i mówienia (produktywne) w języku obcym w celu
przekazywania treści przedmiotowych. Jednak konkretna lekcja może wy-
magać tylko BICS - Basic Interpersonal Communications Skills (podstawowych
umiejętności komunikacji interpersonalnej), a inna lekcja języka CALP – Cogni-
tive Academic Language Proficiency (biegła znajomość języka akademickiego).
3C. KULTURA I SPOŁECZNOŚĆ (CULTURE AND COMMUNITY), czyli jak
wprowadzić aspekt kulturowy. Istotnym elementem jest powiązanie sposobów
komunikowania się w języku obcym z historią, literaturą, tradycjami i obycza-
jowością innych narodów. Należy w miarę możliwości pracować na autentycz-
nych materiałach, korzystać z Internetu, You Tube, zapewniać bezpośrednią
komunikację z rówieśnikami z innych krajów przez komunikatory typu Skype,
by osadzić nauczane treści w realiach danego kraju.
4C. POZNANIE (COGNITION), czyli w jaki sposób uczyć, by uczniowie przy-
swoili wiedzę. W nauczaniu dwujęzycznym stosuje się głównie domenę kog-
nitywną, która dzieli procesy myślowe na procesy niższego rzędu i procesy
wyższego rzędu (z ang. lower–order thinking skills i higher-order thinking
skills). Metoda CLIL wykorzystuje tutaj taksonomię Blooma:
*zapamiętywanie (remembering) LOTS
*rozumienie (understanding) LOTS
*zastosowanie (applying) LOTS
*anlizowanie (analysing) HOTS
*ocenianie (evaluating) HOTS
*tworzenie (creating) HOTS
5C. COMPETENCES (KOMPETENCJE), czyli co uczeń potrafi po zakończeniu
lekcji. Istotą metody CLIL jest kładzenie równorzędnego nacisku na rozwijanie
kompetencji przedmiotowych i językowych, tak więc po każdej lekcji uczeń
powinien nie tylko przyswoić wiedzę z przedmiotu lecz także sprawniej posłu-
21

ERASM
22
giwać się językiem obcym.
Pracując metodą ClIL, a więc w języku obcym dla uczniów, nauczyciel musi
maksymalnie ułatwiać uczniom proces uczenia się. Przede wszystkim musi
wziąć pod uwagę różne rodzaje inteligencji poznawczej swoich uczniów (lin-
guistic, logical, mathematical, visual, spatial, musical, bodily, kinaestatic, inter-
personal, intrapersonal, naturalistic) i stosować różnorodne techniki naucza-
nia, by trafić do każdego z uczących się. Ponadto, ważne jest wspomaganie
uczenia się, zwane w tej metodzie.
Scaffolding
Idea odnosi się do budownictwa i funkcji rusztowania. Zwraca uwagę na
różnicę między pomocą (help) a wspieraniem (scaffolding).
W edukacji scaffolding odnosi się do różnorodnych technik instruk-
tażowych, które stopniowo prowadzą do większego zrozumienia i ostatecznie
większej niezależności ucznia w procesie uczenia się. Metafora rusztowania,
które buduje edukator zapewnia kolejne poziomy tymczasowego wsparcia,
które pomagają uczniom osiągnąć wyższy poziom zrozumienia i zdobywania
umiejętności, których nie mogliby osiągnąć bez pomocy. Podobnie jak rusz-
towanie fizyczne, strategie wspomagające są stopniowo usuwane, gdy nie są
już potrzebne, a nauczyciel stopniowo przesuwa większą odpowiedzialność za
proces uczenia się na ucznia. Znane techniki wspomagania to pomoce wiz-
ualne, słowniki online, praca w grupach, metoda Think-Pair-Share, czyli prze-
myśl sam, omów w parze z kolegą-wypowiedz się na forum całej klasy, dicto-
gloss, TPR, parafrazowanie, definiowanie, dzielenie na mniejsze części, piosen-
ki, organizatory graficzne, itd.
Zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe jest nowatorskim
rozwiązaniem metodycznym w Zespole Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
w Toruniu. Zajęcia pozalekcyjne Kuchnie Świata będą prowadzone metodą
HARD CLIL, a więc wyłącznie w języku angielskim. Ich głównym celem jest
rozwijanie zainteresowań kulinarnych uczniów, poszerzenie wiedzy z dziedzi-
ny gastronomii i umiejętności przygotowywania potraw typowych dla krajów
anglojęzycznych oraz doskonalenie języka angielskiego.
Program przeznaczony jest dla uczniów technikum w czteroletnim cyklu
kształcenia o profilu technik żywienia i usług gastronomicznych, technik
hotelarstwa, technik usług turystycznych. Jako nauczyciel języka angielskiego
czuję się odpowiednio przygotowana do prowadzenia zajęć metodą CLIL, nato-
miast uczniowie chętni do uczestnictwa w programie zostaną zweryfikowani
pod kątem znajomości języka angielskiego.
Do realizacji programu potrzebne będą audiowizualne pomoce dydakty-
czne: telewizor, odtwarzacz DVD, komputer z dostępem do Internetu, rzutnik,

MUS +
ekran i głośniki. W realizacji programu wykorzystywany jest model BYOD
(Bring Your Own Devices), czyli Przynieś Swoje Własne Urządzenie, który
przezwycięża trudności wynikające z niedostatecznego wyposażenia szkoły w
odpowiednie pomoce dydaktyczne, specjalistyczny sprzęt oraz programy mul-
timedialne służące rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Ze względów technicz-
nych, uczniowie będą przygotowywali potrawy z poznanych na zajęciach
przepisów w domu, robili ich zdjęcia i opisy w formie prezentacji multimedi-
alnych i zamieszczali je na stronie internetowej szkoły.
Program rozpisany został na 30 jednostek lekcyjnych w cyklu rocznym -
1 jednostka lekcyjna / tydzień.
Głównym celem programu zajęć pozalekcyjnych zintegrowanego naucza-
nia przedmiotowo-językowego Kuchnie Świata jest rozwijanie zainteresowań
kulinarnych uczniów, zgodnie z proﬁlem naszej szkoły oraz poszerzenie wy-
branych treści z przedmiotów zawodowych gastronomicznych poprzez język
angielski. Cele językowe wynikają tu z treści przedmiotowych, a język obcy
służy osiąganiu przez uczniów celów poznawczych.
Ponadto zajęcia mają na celu przygotowanie uczniów do podjęcia pracy
w środowisku międzynarodowym, w dowolnym kraju anglojęzycznym.
Poprzez intensywną naukę specjalistycznego słownictwa, uczniowie będą
w stanie komunikować się w języku angielskim nie tylko na tematy ogólne
lecz przede wszystkim na tematy zawodowe.
W metodzie CLIL doskonalenie języka obcego jest tak samo ważnym celem
jak przekazanie treści przedmiotowych. Dlatego zakładanym efektem tego
programu jest także zwiększenie ilości uczniów przystępujących do matury
z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym.
Ważnym celem zajęć jest również przekazywanie wiedzy na temat krajów
anglojęzycznych, zwłaszcza pod kątem panujących tam zwyczajów żywienio-
wych, tradycyjnych potraw, celebrowania posiłków czy sposobów gotowania.
Pośrednim celem zajęć jest doskonalenie umiejętności uczniów z zakresu
technologii informacyjnych i multimedialnych, gdyż będą oni zobowiązani do
zamieszczania w Internecie ﬁlmików lub prezentacji dokumentujących przy-
gotowywanie przez nich dań typowych dla różnych krajów.
1. Co to jest CLIL? ( 1h)
2. ANGLIA (4h)
• Ogólne wiadomości o Anglii
• Ilość i pory posiłków
23

ERASM
24
• Typowe produkty, mięsa, warzywa, owoce, zboża
• Tradycyjne potrawy
• Przepis na Sheperd`s pie
3. SZKOCJA (4h)
• Ogólne wiadomości o Szkocji
• Przepis na Haggis
4. IRLANDIA (4h)
• Ogólne wiadomości o Irlandii
• Przepis na Coddle
5. USA (4h)
• Ogólne wiadomości o USA
• Przepis na stek i sos barbecue
6. AUSTRALIA (4h)
• Ogólne wiadomości o Australii
• Przepis na Lamingtons
7. NOWA ZELANDIA (4h)
• Ogólne wiadomości o Nowej Zelandii
• Przepis na Kia
8. REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI (4h)
• Ogólne wiadomości o RPA
• Przepis na Bobotie
9. Podsumowanie zajęć(1h)
( degustacja potraw, omówienie wpisów na stronę internetowa szkoły, samo-
ocena )

MUS +
1. Filmy w języku angielskim
2. Książki kucharskie w języku angielskim
3. Teksty kulinarne, przepisy
4. Pokazy multimedialne
5. Prezentacje
6. Praca w parach
7. Praca w grupach
8. Debata klasowa
10. Wykład
11. Jigsaw reading
12. Think-Pair-Share
13. Personalizacja
Środki nauczania:
1. Materiały przygotowane przez nauczyciela.
2. Prasa kulinarna, książki kucharskie
3. Słowniki
4. Sprzęt komputerowy z dostępem do sieci
Uczeń zna:
podstawowe dane geograﬁczno-statystyczne dotyczące Anglii, Szkocji,
Irlandii, USA, Australii, RPA i Nowej Zelandii
zwyczaje żywieniowe w wymienionych krajach
ilość i godziny posiłków w tych krajach
zwyczaje związane z jedzeniem i przygotowywaniem posiłków w wymie-
nionych krajach
podstawowe produkty wytwarzane i spożywane w wymienionych krajach,
z podziałem na mięsa, warzywa, owoce, zboża
tradycyjne potrawy każdego z wymienionych krajów
przepis na Sheperd`s pie
przepis na Haggis
przepis na Coddle
przepis na steki i sos barbecue
przepis na Lamingtons
przepis na Kia
przepis na Bobotie
25

ERASM
26
Uczeń zna w języku angielskim:
nazwy mięs, warzyw i owoców
nazwy posiłków
nazwy miar i wag stosowanych przy przygotowywaniu posiłków
nazwy urządzeń i pomocy kuchennych
czasowniki opisujące różne techniki obróbki mięs, warzyw i owoców
słownictwo i zwroty stosowane w przepisach kulinarnych
słownictwo opisujące smak, konsystencję, zapach i wygląd produktów i dań
wszystkie czasy teraźniejsze, przeszłe i przyszłe
stronę bierną
okresy warunkowe
tryb rozkazujący
czasowniki modalne
zwroty stosowane w prośbach, sugestiach, instrukcjach
różnicę między językiem formalnym i nieformalnym
Uczeń potrafi:
wymienić i krótko scharakteryzować kraje anglojęzyczne
opisać nawyki żywieniowe w tych krajach
podać nazwy i pory posiłków
omówić tradycyjne dania każdego kraju
wymienić typowe produkty każdego kraju: mięsa, warzywa, owoce, zboża
opisać każdy z tych produktów pod względem smaku, zapachu, wyglądu
i zastosowania
zrozumieć przepis kulinarny
napisać przepis na danie własnego pomysłu
przygotować jedno typowe danie z każdego omawianego kraju
zamieścić na stronie internetowej film, prezentację lub wpis na blogu kuli-
narnym
pracować indywidualnie, w parach i w grupie
zorganizować pracę
ocenić pracę własną i kolegów
Uczeń potrafi w języku angielskim:
komunikować się z kolegami i nauczycielem
zrozumieć tekst czytany, np. przepisy kulinarne
zrozumieć tekst słyszany, np. z kulinarnych filmów instruktażowych
napisać przepis na danie

MUS +
dobierać właściwe słownictwo fachowe dotyczące narzędzi pracy kucha-
rza,
technik obróbki produktów, sposobów podawania dań
poprawnie używać czasów gramatycznych w zdaniach twierdzących,
pytających i przeczeniach
poprawnie stosować stronę bierną, okresy warunkowe, tryb rozkazują-
cy, czasowniki modalne
poprawnie wyrażać prośby, instrukcje, sugestie
dobrać odpowiedni styl (formalny/nieformalny) stosownie do sytuacji
ocenić pracę swoją i kolegów
Każda jednostka lekcyjna odwołuje się do wiedzy potocznej uczniów lub
wiadomości zdobytych na wcześniejszych etapach kształcenia i wykorzystuje
korelację międzyprzedmiotową. Program jest otwarty, pozostawiający swo-
bodę tematyczną i metodyczną nauczycielowi i jego podopiecznym.
Ocena i ewaluacja są integralnymi składnikami metody CLIL, jednak
różnią się zasadniczo od zwyczajowego oceniania w szkole. Przy zastosowaniu
tej metody uczeń uczy się jednocześnie przedmiotu i języka obcego, więc
nauczyciel musi oceniać jego postępy w obu dziedzinach. Używa oceny i infor-
macji zwrotnej, by motywować uczniów do zgłębiania wiedzy przedmiotowej
i skupiać ich na używaniu właściwego i poprawnego języka obcego. Jeśli język
nie będzie podlegał ocenie, zatracona zostanie podwójna rola metody CLIL.
Powszechne w tym podejściu do nauczania jest przedstawienie uczniom kry-
teriów oceny na początku każdej lekcji, by dokładnie wiedzieli na czym mają
się skupić i jakie cele osiągnąć. Wykorzystuje się tzw. rubrics, czyli listę kry-
teriów oceny z podziałem na umiejętności, które uczeń musi zdobyć na kokret-
ną ocenę.
Bardzo istotne jest również wzajemne ocenianie się uczniów oraz samoo-
cena. Ma ona służyć wzmacnianiu pewności siebie, uświadamianiu swoich
osiągnięć, a drugiej strony wskazywać na umiejętności, nad którymi uczeń
musi jeszcze pracować, by osiągnąć sukces.
Ocenianie i ewaluacja pomagają nauczycielowi i uczniom sprawdzić czy
zostały osiągnięte założone efekty poszczególnych lekcji oraz ocenić postępy
poczynione w całym cyklu kształcenia.
Podczas zajęć Kuchnie Świata ocenianie będzie również odbywać się
w języku angielskim, ale kryteria oceny są kompatybilne z WSO ZSG-H.
VI. Literatura
Wędrówki po kuchniach świata, Tadeusz Olszański, Watra 2011
Księga smaków świata, praca zbiorowa, Buchmann 2009
27

ERASM
28
Kuchnie Świata. Najlepsze potrawy krok po roku, Judith Ferguson, Delta W-Z 2010
CLIL. Content and Language Integrated Language, David Marsh, Do Coyle, Philip Hood, Oxford Uni-
versity Press
Roles of Language in CLIL, Llinares Ana, Cambridge UNIV ELT 2012
Widoczne uczenie się dla nauczycieli, John Hattie, Biblioteka Szkoły Uczącej Się
http://ugotuj.to/ugotuj/kuchnia_region-kuchnia+australijska
http://www.kapsztad.com/kuchnia_rpa.html
http://www.kwestiasmaku.com/przepisy/kuchnia-amerykanska
http://www.ﬂuentu.com/blog/educator/clil-method-of-teaching/
https://www.slideshare.net/Polas2/clil-content-and-language-integrated-learning
https://www.slideshare.net/Polas2/clil-content-and-language-integrated-learning
Literatura uzupełniana będzie na bieżąco.

MUS +
I. Wstęp
W obecnym świecie termin „zdrowy tryb życia” stał się bardzo popularny
i modny. Nie wszyscy jednak jesteśmy świadomi, jakie elementy się na to
składają i jak ważne jest dbanie o poszczególne aspekty. Zdrowe życie to
zdrowe ciało i umysł, to sposób, który pozwala nam cieszyć się i żyć pełniej.
To dokonywanie odpowiednich wyborów, pozytywne myślenie, a także
dbanie o dobre relacje międzyludzkie.
Zajęcia te mają na celu poszerzenie i uzupełnienie wiedzy, jak i umiejęt-
ności uczniów z zakresu zdrowego stylu życia oraz kształtowanie odpowied-
niej świadomości w podejściu do własnego zdrowia.
Lekcje będą prowadzone w oparciu o metodę CLIL ( Content and Language
Integrated Learning), z którą zapoznałam się w marcu w 2017 roku podczas
odbywania kursu metodycznego w ramach realizacji programu Erasmus+.
Metoda ta jest rekomendowana przez Komisję Europejską. Istotne jej cechy to:
systematyczna praca w grupie, dobór ćwiczeń uwzględniających różne typy
inteligencji uczniów, nauka poprzez różne kanały sensoryczne, stosowanie
źródeł i materiałów odpowiednich do prowadzenia nauczania zintegrowanego.
Oprócz materiałów przygotowanych przez nauczyciela (kolorowe zdjęcia,
kopie artykułów), do realizacji programu potrzebne będą audiowizualne
pomoce dydaktyczne: komputer z dostępem do internetu, rzutnik, ekran
i głośniki.
Program rozpisany został na 30 jednostek lekcyjnych w cyklu rocznym -
- 1 jednostka lekcyjna / tydzień.
Głównym celem zajęć jest zapoznanie uczniów z podstawowymi elemen-
tami zdrowego stylu życia, kształtowanie ich umiejętności doboru odpowied-
niej diety oraz aktywności fizycznej. Uczniowie będą również poznawać oraz
analizować takie aspekty, jak: pozytywne myślenie, długość snu, wypoczynek
bierny, czynny, stosowanie używek (palenie papierosów, alkohol) oraz badania
profilaktyczne.
Zajęcia mają za zadanie zmotywować młodzież do bardziej świadomego
i odpowiedzialnego dbania o własne ciało, a także umysł. Uczniowie będą
sprawnie posługiwać się poszczególnymi pojęciami oraz będą potrafili ocenić
oraz spojrzeć krytycznie na pewnie elementy własnego życia, a następnie wy-
ciągnąć wnioski.
29
Healthy lifestyle-zdrowy tryb życia
opracowała mgr Anna Kułaczkowska

MUS +
1. Co to znaczy zdrowy tryb życia? Dlaczego warto?
2. Co jeść? Jak jeść? Kiedy jeść? Zasady zdrowego odżywiania (2h)
3. Produkty bogate w witaminy
4. Wpływ odżywiania na nasz organizm
5. Piramida żywieniowa
6. Przykłady i przepisy na proste i zdrowe dania (2h)
7. Wpływ aktywności fizycznej na nasz organizm
8. Jak zaprzyjaźnić się ze sportem i znaleźć mobilizację?
9. Zalety zajęć z trenerem personalnym
10. Choroby i dolegliwości, którym sprzyja „siedzący tryb życia”
11. Sen – element, który regeneruje organizm człowieka
12. Zaburzenia snu i higiena snu
13. Moc pozytywnego myślenia – wykorzystaj jego siłę (2h)
14. 10 sposobów na pozytywne myślenie
15. Skutki stresu, techniki radzenia sobie ze stresem (2h)
16. Prawidłowa organizacja wypoczynku (wypoczynek czynny i bierny)
17. Wpływ używek na zdrowie człowieka
18. Palenie papierosów a zdrowie
19. Alkohol – niepotrzebne kalorie
20. Powiedz NIE jedzeniu typu fast food
21. Komfort psychiczny i fizyczny
22. Utrzymanie pozytywnych relacji międzyludzkich
23. Podstawowe badania profilaktyczne
24. Spotkanie z dietetykiem
25. Spotkanie z trenerem personalnym
26. Podsumowanie pracy
1. Praca z różnymi artykułami, tekstami
2. Praca w parach
3. Praca w grupach
4. Debata klasowa
5. Prezentacje
6. Pokazy multimedialne
8. Wykład
9. Prace plastyczne – plakaty, reklama
10. Spotkania z przedstawicielami zawodów
Środki nauczania:
1. Materiały przygotowane przez nauczyciela
31

ERASM
32
2. Prasa
3. Słowniki
4. Sprzęt komputerowy z dostępem do sieci
Uczeń zna:
pojęcie zdrowego trybu życia
zasady zdrowego odżywiania
produkty bogate w witaminy
piramidę żywieniową
przykłady i przepisy na proste i zdrowe dania
wpływ aktywności fizycznej na nasz organizm
zaburzenia snu i higienę snu
zalety zajęć z trenerem personalnym
choroby i dolegliwości, którym sprzyja „siedzący tryb życia”
10 sposobów na pozytywne myślenie
skutki stresu, techniki radzenia sobie ze stresem
prawidłową organizację wypoczynku (wypoczynek czynny i bierny)
wpływ używek na zdrowie człowieka
efekty utrzymywania pozytywnych relacji międzyludzkich
zły wpływ jedzenia fast food
podstawowe badania profilaktyczne
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić, na czym polega prowadzenie zdrowego trybu życia
Streścić, co, jak i kiedy powinniśmy jeść
wymienić produkty bogate w witaminy
zanalizować wpływ odżywiania na nasz organizm
narysować piramidę żywieniową
zaproponować przepisy na proste i zdrowe dania
ocenić wpływ aktywności fizycznej na nasz organizm
zaproponować sposoby na zaprzyjaźnienie się ze sportem i znalezienie
mobilizacji
wskazać zalety uczęszczania na zajęcia z trenerem personalnym
wyszczególnić choroby i dolegliwości, którym sprzyja „siedzący tryb życia”
porównać wpływ ilości godzin snu na funkcjonowanie organizmu czło-
wieka
wyszczególnić oraz uzasadnić wagę pozytywnego myślenia
formułować i oceniać techniki radzenia sobie ze stresem

MUS +
zaplanować i przedstawić propozycje wypoczynku czynnego i biernego
ocenić wpływ stosowania używek (papierosy, alkohol) podając argumenty
uzasadniać konieczność zrezygnowania z jedzenia typu fast food
scharakteryzować wagę utrzymywania pozytywnych relacji międzyludz-
kich
wyjaśnić, jakie oraz dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne
przygotować pytania na wywiad z dietetykiem oraz trenerem personal-
nym
skonstruować plakat promujący zdrowy tryb życia oraz slogan
pracować indywidualnie, jak i w grupie, wywiązywać się ze swoich obowią-
zków, zorganizować pracę
Każda jednostka lekcyjna odwołuje się do wiedzy potocznej uczniów lub
wiadomości zdobytych na wcześniejszych etapach kształcenia jak i wyko-
rzystuje korelację międzyprzedmiotową. Program ten jest otwarty, pozostawia-
jący swobodę tematyczną i metodyczną nauczycielowi i jego podopiecznym.
Ocenianie pracy uczniów także będzie się odbywało w oparciu o metodę CLIL.
Uczniowie będą przygotowywać recenzje, prezentacje, wykresy, plakaty
reklamowe. Oceniana będzie ich aktywność na zajęciach, praca w grupie, zas-
tosowanie języka, oryginalność i kreatywność.
VI. Literatura
1. Fuhrman Joel ,,Jeść by żyć zdrowo!” Varsovia, 2012
2. Bator Julita „Zamień chemię na jedzenie” Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2013
3. Akademia witalności.pl: Witryna dla ludzi przewlekle zdrowych,
http://www.akademiawitalnosci.pl/nowa-piramida-zywienia-2016-warzywa-to-podstawa,
data dostępu: 15.04.2017
4. Guszkowska Monika „Aktywność fizyczna i psychika”, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek,
2013
5. Peale Norman Vincent „Moc pozytywnego myślenia” Wydawnictwo Studio EMKA, 2001
6. Clayton Mike „Zarządzanie stresem czyli jak sobie radzić w trudnych sytuacjach”, Wydawnic-
two Edgard, 2012
8. Bohdan T. Woronowicz „Dasz Radę! O pokonywaniu uzależnień”, Prószyński i S-ka, Warszawa,
2014
9. Spurlock Morgan „Życie w Fast Foodzie. Co czeka McCzłowieka”, Wydawnictwo Editio, 2007
10. Rath Tom, Clifton Donald O. „Pozytywne emocje. Jak rozwijać relacje międzyludzkie”, Wy-
dawnictwo Onepress, 2006
11. Poradnikzdrowie.pl: http://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/badania/pod-
stawowe-badania-profilaktyczne-krew-cukier-cholesterol_40150.html, data dostępu: 12.04.2017
33

Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL.

Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL.

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL.

Similar to Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL. (18)

More from Anita Streich

More from Anita Streich (20)

Programy zajęć pozalekcyjnych prowadzonych metodą CLIL.