SlideShare a Scribd company logo

Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,

•
•
Julia Sarnecka, née Płachecka
Julia Sarnecka, née Płachecka

A guide to Comenius, the EU programme for schools, that helps foreign language learning and improves intercultural awareness.

Education
1 of 130
Download to read offline
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2009 Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie
Redakcja: Agnieszka Fijałkowska i Julia Płachecka Przykłady dobrych praktyk: Beneficjenci programu Comenius Korekta: Weronika Walasek Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Eliza Goszczyńska Druk: Drukarnia PRINT-PAP Krynica-Zdrój ul.Słotwińska 33 www.print-pap.com.pl Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie” Warszawa 2009 ISBN: 978-83-87716-89-9
Warszawa 2009 Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie
Szanowni Państwo, Oddajemy w Państwa ręce kompendium wiedzy o możliwościach wykorzystywania funduszy unijnych w ramach programu Comenius na różnego typu przedsięwzięcia edukacyjne. Oferta, którą niektórzy z Państwa już znają, czyli dofinansowanie partnerskich, międzynarodowych projektów szkolnych oraz indywidualnych wyjazdów szkoleniowych dla kadry nauczycielskiej i staży studenckich, poszerzyła się w tym roku o możliwości realizacji wszechstronnych projektów, łączących różnorodne działania w ramach akcji Comenius Regio. Przyglądając się przez ostatnie lata projektom realizowanym w programie Comenius, oraz biorąc pod uwagę ich liczbę, ośmielam się twierdzić, że program ten ma ogromny wpływ na polską edukację. Zdarza się, że działania podejmowane przez polskie szkoły w ramach Comeniusa, stają się zaczynem do wprowadzania innowacji w pro- cesie dydaktycznym w kontekście lokalnych potrzeb edukacyjnych. W innych przypadkach, realizacja projektów Comeniusa pomaga szkołom wprowadzać zmiany związane z edukacyjną polityką kraju – szczególnie pomocna jest tu wymiana doświadczeń z krajami, gdzie tego rodzaju innowacje już funkcjonują. Wkład Comeniusa w rozwój polskiego systemu edukacyjnego należy też postrzegać w kontekście możliwości rozwijania kompetencji kluczowych przez uczniów, którzy uczą się w szkołach realizujących projekty między- narodowe. Kompetencje takie jak komunikowanie się w języku obcym, wykorzystywanie nowoczesnych techno- logii komunikacyjno – informacyjnych, przedsiębiorczość, kompetencja międzykulturowa i interpersonalna, są niezbędne do funkcjonowania na rynku pracy, przy czym przygotowania do wejścia w świat pracy muszą zaczynać się już szkole. Zachęcamy Państwa gorąco do lektury niniejszej publikacji, zapoznania się z przykładami już zrealizowanych projektów i wyboru odpowiedniej oferty dla siebie i instytucji, w której Państwo pracują. Wierzymy, że podjęty przez Państwa trud i zaangażowanie we współpracę międzynarodową, przyniesie Państwu osobiście, Waszym uczniom i szkołom wiele satysfakcji, bogatych doświadczeń i sporo nowych pomysłów na unowocześnienie polskiej szkoły. dr Paweł Poszytek dyrektor Narodowej Agencji programu „Uczenie się przez całe życie”
Spis treści 1. OGÓLNE INFORMACJE O PROGRAMIE COMENIUS Julia Płachecka 2. PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół 3. PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Agnieszka Fijałkowska Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Regio 4. PROJEKT – CO TO TAKIEGO? Anna Klimowicz Metoda projektu edukacyjnego Projekt edukacyjny a partnerski projekt szkolny Comeniusa 6 8 8 12 13 16 73 73 77 78 80
5. COMENIUS – PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ W STATYSTYCE – EDYCJE Z LAT 2007, 2008 Wanda Burdecka Ocena realizacji projektów w edycji 2007 roku na podstawie raportów statystycznych Ocena realizacji wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych w edycjach w latach 2007 i 2008 6. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ Aleksandra Długosz, Grzegorz Żółcik Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 7. ASYSTENTURA COMENIUSA Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski Procedury przystąpienia do akcji Asystentura Comeniusa Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – asystenci Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – szkoły goszczące Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Asystentura Comeniusa 8. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ ORAZ ASYSTENTURA COMENIUSA – DANE STATYSTYCZNE NA LATA 2007 I 2008 Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski, Grzegorz Żółcik Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Asystentura Comeniusa 83 86 88 90 90 93 94 102 102 104 105 106 119 119 122
Julia Płachecka Ogólne informacje o Programie Comenius Historia udziału Polski w działaniach mających na celu podniesienie jakości europejskich systemów kształcenia, sięga końca lat 90. Decyzję o przystąpie- niu do trzech wspólnotowych inicjatyw: programów Socrates, Leonardo da Vinci i „Młodzież dla Europy”, polskie władze podjęły w 1998 roku. Druga faza ich realizacji przypadła na lata 2000-2006. Program Socrates (powołany na podstawie art. 149 i 150 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, a w Polsce – na mocy decyzji Rady Stowarzyszeniowej od marca 1998 roku do grudnia 2006 roku) dawał możliwość europejskiej współpracy nauczycielom pracującym w różnych instytucjach edukacyjnych (od przedszkoli po wyższe uczelnie). Ponadto stwarzał nauczycielom, kadrze zarządzającej oraz studentom szansę pod- noszenia kwalifikacji podczas zagranicznych wyjaz- dów i wizyt studyjnych. Program Leonardo da Vinci (utworzony przez Komisję Europejską w 1994 roku) dofinansowywał projekty i staże osobom związanym ze szkolnictwem zawodowym, natomiast beneficjen- tami programu „Młodzież dla Europy” byli młodzi ludzie w wieku 15-25 lat oraz działające na ich rzecz instytucje i organizacje pozarządowe. Doświadczenia z realizacji I i II edycji programów Socrates i Leonardo da Vinci oraz ocena stopnia wdrożenia Strategii Lizbońskiej, jaką otrzymała Komisja Europejska od zewnętrznych ewaluatorów, zdecydowały o połączeniu niezależnych od siebie inicjatyw w jeden, zintegrowany program. Kon- tynuacją programu Socrates I i Socrates II – wzbo- gaconą o program Leonardo da Vinci – stał się 31 grudnia 2006 roku program „Uczenie się przez całe życie” („Lifelong Learning Programme”). Decyzją nr 17/20/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 listopada 2006 roku program ten został ustano- wiony na lata 2007-2013. Realizowany w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”, program sektorowy Comenius adre- sowany jest do nauczycieli i uczniów przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich – zawodowych oraz ogólnokształcących. Zadaniem programu jest wspieranie projektów edukacyjnych angażujących placówki edukacyjne i lokalne spo- łeczności (Partnerskie Projekty Szkół, Partnerskie Projekty Regio) oraz indywidualnych wyjazdów podnoszących kwalifikacje nauczycieli (Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej, Asystentura Come- niusa). Szczególne znaczenie ma tu jakość podejmo- wanych działań – Comenius pozwala na tworzenie i realizację innowacyjnych programów nauczania, wypróbowanie nowych metod pedagogicznych oraz popularyzację nowatorskich rozwiązań w obszarze zarządzania oświatą. Promuje naukę języków obcych i stosowanie nowoczesnych technologii informacyj- no-komunikacyjnych, a także równość szans eduka- cyjnych. Dzięki udziałowi w projektach Comeniusa nauczy- ciele i uczniowie rozwijają swoją wiedzę o różnorod- ności kultur i języków europejskich. Przygotowują się do roli aktywnych obywateli Wspólnoty Europejskiej: uczą się samodzielności, przedsiębiorczości, tole- rancji, radzenia sobie w nowych, czasem trudnych sytuacjach, twórczego rozwiązywania problemów. Głównym celem operacyjnym programu jest zwięk- szenie liczby i jakości wyjazdów edukacyjnych (nazy- wanych przez Komisję Europejską „mobilnościami”) na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia), krajów zachodniobałkańskich (Albania, Bośnia i Her- cegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM), Szwajcarii (na zasadzie specjalnej umowy) oraz kraju kandydującego do UE – Turcji. W ten sposób wspól- nymi działaniami oświatowymi ma być do końca 2013 roku objętych 3 miliony uczniów. W Polsce program Comenius cieszy się ogromną popularnością. Realizowane w jego ramach projekty 1
to międzynarodowe przedsięwzięcia o bardzo zróż- nicowanej skali i zasięgu. To zróżnicowanie, ale i wysoka jakość prowadzonych działań, wskazują na zmiany w sposobie postrzegania roli szkoły i na- uczania na wszystkich poziomach edukacji. Dzięki uczestnictwu w programie szkoły i przedszkola otwierają się na świat, stają się ośrodkami życia społecznego i kulturalnego swojej gminy, powiatu czy dzielnicy. Dyrektorzy tych placówek widzą w pro- jektach Comeniusa sposób na uatrakcyjnienie swojej oferty edukacyjnej, zachęcenie rodziców do współpracy oraz wypromowanie szkoły lub przed- szkola w społeczności lokalnej. O tym, czego się nauczyli od swoich zagranicznych kolegów, i czego sami mogli ich nauczyć, opowiadają z dumą i en- tuzjazmem – garść takich opowieści znajdą Pań- stwo w rozdziałach poświęconych opisom dobrych praktyk.
Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka Partnerskie Projekty Szkół Partnerskie Projekty Szkół to projekty edukacyjne o wymiarze międzynarodowym. Mogą mieć bardzo zróżnicowaną tematykę (np.: nauka języków obcych; muzyka, potrawy i obyczaje mieszkańców Europy; historia danego regionu; nowe metody nauczania) i niemal dowolną liczbę partnerów – dwóch w przypadku projektów dwustronnych i ponad trzech w projektach wielostronnych. Partnerami są w tym przypadku szkoły, przedszkola i inne placówki edu- kacyjne z różnych krajów, które – w zależności od specyfiki projektu – otrzymują dotację na za- graniczne wyjazdy swoich podopiecznych i/lub pracowników oraz realizację innych działań zmierza- jących do podniesienia jakości edukacji, urozmai- cenia programu nauczania czy wprowadzenia nowych metod pedagogicznych. Partnerskie Projekty Szkół to największa z akcji pro- gramu Comenius – w Polsce co roku w jej ramach Komisja Europejska finansuje około 500 projektów. Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Kto może brać udział? W akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół mogą brać udział szkoły i placówki realizujące obowiązek szkolny i obowiązek nauki, zgodnie z zapisami rozdziału 2 Ustawy o Systemie Oświaty. Ministerstwo Edukacji, na prośbę Komisji Europejskiej, sporzą- dziło listę przedszkoli i szkół uprawnionych do udziału w programie Comenius i są to: • przedszkola, w tym placówki z oddziałami integra- cyjnymi oraz przedszkola specjalne; • szkoły: • podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, spor- towe i mistrzostwa sportowego; • gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z od- działami integracyjnymi, dwujęzycznymi, spor- towymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego; • ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyj- ne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowe- go, rolnicze i leśne; • artystyczne realizujące kształcenie ogólne; • młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno- wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowaw- cze dla dzieci i młodzieży wymagających stoso- wania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania prowadzące szkoły; Instytucje mogące brać udział w akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół w innych krajach uczest- niczących w programie „Uczenie się przez życie” są zdefiniowane przez władze oświatowe w poszczegól- nych krajach, a ich wykaz można zaleźć na stronie internetowej: www.ec.europa.eu/llp. Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie? WramachakcjiComenius–PartnerskieProjektySzkół dofinansowywana jest współpraca międzynarodowa szkół przy realizacji projektów edukacyjnych (więcej na temat projektów edukacyjnych znaleźć można w rozdziale „Projekt – co to takiego?”). Między- narodowa współpraca w Partnerskich Projektach Szkół wiąże się z wyjazdami do partnerów zagranicz- nych oraz z przyjmowaniem gości u siebie, a także – z realizowaniem różnych działań o zasięgu lokalnym. Wyjazdy zagraniczne nazywane są mobilnościami. Wyjazd zagraniczny jednej osoby to jedna mobil- 2
ność. W wyjazdach zagranicznych mogą brać udział uczniowie oraz pracownicy szkoły. Budżet projektu można przeznaczyć na koszty zwią- zane z wyjazdami zagranicznymi, które mogą mieć charakter: wymian klas, wizyt studyjnych dyrektora szkoły lub nauczyciela, wymian nauczycieli, spotkań grupy zarządzającej projektem itp. Koszty związane z tymi aktywnościami to koszty podróży, utrzymania, przejazdów lokalnych, wejść do obiektów itp. Do zadań realizowanych przez szkołę w kraju mogą należeć na przykład: wycieczki związane z tematyką realizowanego projektu, badania opinii, próby dzien- nikarskie, eksperymenty lub opracowania multime- dialne. Koszty związane z tymi zadaniami to: koszt materiałów potrzebnych do wykonania produktów projektu, koszt druku publikacji i realizacji zajęć poza budynkiem szkolnym, fundusze przeznaczone na za- kup sprzętu niezbędnego do realizacji projektu oraz na działania promujące projekt i jego rezultaty wśród społeczności lokalnej. Więcej o tematyce projektów oraz rodzaju podej- mowanych działań znajdziesz w rozdziale „Przykłady dobrej praktyki”. Wysokość budżetu potrzebnego do realizacji projektu zależy od liczby wyjazdów zagranicznych, którą dana szkoła chce zrealizować w ciągu trwania projektu (im większa liczba mobilności, tym wyższy budżet). Budżet na realizację projektu przyznawany jest w for- mie ryczałtu. Projekty współpracy trwają 2 lata. Spośród przedstawi- cieli szkół biorących udział w projekcie wybierany jest koordynator. Rola koordynatora polega na organizacji wspólnej pracy przedstawicieli wszystkich szkół, które chcą wziąć udział w projekcie. Reprezentant szkoły lub placówki koordynującej sprawuje pieczę nad zaplano- waniem pracy i wypełnieniem wniosku o dofinanso- wanie, a w trakcie realizacji projektu motywuje szkoły partnerskie do wykonywania zadań i dotrzymywania terminów, natomiast na etapie zamykania projektu – bierze odpowiedzialność za opracowanie wspólnego raportu końcowego z realizacji działań. Rodzaje projektów, które można realizować w ramach Partnerskich Projektów Szkół • Projekty wielostronne Grupa partnerska musi się składać z co najmniej 3 szkół z 3 różnych krajów uczestniczących w pro- gramie „Uczenie się przez całe życie”, przy czym co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej. Projekty wielostronne mogą kon- centrować się na aktywności uczniowskiej w czasie realizacji projektu bądź na rozwijaniu metod dy- daktycznych czy też na sposobach zarządzania szkołą – wówczas aktywni w projekcie będą głów- nie nauczyciele. W zależności od tematyki, w mo- bilnościach będą brali udział głównie uczniowie lub nauczyciele. • Projekty dwustronne Jak wskazuje nazwa tej akcji, grupa partnerska składa się z 2 szkół z 2 krajów uczestniczących w progra- mie „Uczenie się przez całe życie” (podobnie jak w projektach wielostronnych, co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej). Rea- lizacja projektu dwustronnego zakłada wymianę grup uczniów (co najmniej 10-osobowych) trwającą mi- nimum 10 dni. Uczniowie biorący udział w wymianie muszą mieć ukończone 12 lat. Tak więc ten rodzaj projektów zawsze skoncentrowany jest na aktywności uczniów pod kierunkiem nauczycieli. Dobrze jest, je- żeli w programie nauczania polskiej szkoły jest język narodowy szkoły partnerskiej lub jeżeli uczniom zo- staje zapewnione przygotowanie językowe w języku partnera. Oba rodzaje projektów, zarówno wielostronne jak i dwustronne, realizowane są w oparciu o wybraną tematykę oraz zawartość merytoryczną, chociaż kon- strukcja projektów dwustronnych ma powodować, że ich efektem będzie szczególnie duże rozwinięcie kompetencji językowych uczniów. Ze szkołami z jakich krajów można współpracować? Można współpracować ze szkołami z 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islan-
10 dia, Liechtenstein, Norwegia) oraz krajem kan- dydującym do UE – Turcją. W najbliższym czasie możliwa będzie także współpraca z krajami zachod- nio-bałkańskimi (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwaj- carią (na zasadzie specjalnej umowy). Z jakich części składa się wniosek o dofinansowanie realizacji projektu? Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu jest co roku publikowany przez Komisję Europejską i obowią- zuje we wszystkich krajach, które uczestniczą w pro- gramie Comenius. Można go znaleźć na stronie inter- netowej Narodowej Agencji: www.comenius.org.pl, kilka tygodni przed terminem składania wniosków. Należy go wypełnić w języku komunikacji projektu, czyli w języku, w którym porozumiewać się będą ze sobą partnerskie szkoły. Wnioski obowiązujące w kolejnych latach realizacji akcji nie są zmieniane w dużym stopniu, ich główne elementy są stałe, po- nieważ odwzorowują etapy tworzenia projektu. Pierwsza część wniosku zawiera dane wszystkich szkół biorących udział w projekcie (adresy, tele- fony, dane osób kontaktowych oraz dyrektorów szkół) oraz „Oświadczenie”, w którym osoba uprawniona do zawierania umów w imieniu szkoły zaświadcza, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe, a szkoła wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec państwa i będzie w stanie realizować projekt. Następna część wniosku to część merytoryczna, która zawiera takie punkty jak: • streszczenie projektu; • opis środowiska społecznego szkół partnerskich; • cele i tematyka projektu oraz przyjęte metody służące osiągnięciu celów; • podział zadań między partnerami; • współpraca i komunikacja między partnerami; • wpływ projektu na grupy docelowe i europejską wartość dodaną (co daje szkołom realizacja pro- jektu we współpracy międzynarodowej i czego nie osiągnęliby, realizując projekt ze szkołami w kraju); • sposób ewaluacji projektu; • opis zaangażowania uczniów w planowanie, re- alizację i ewaluację projektu; • integracja treści i działań projektowych z pro- cesem nauczania i uczenia się w szkole; • planowane rezultaty projektu (materialne i nie- materialne) oraz sposób ich upowszechniania i wykorzystania; • harmonogram zaplanowanych działań wraz z ich opisem; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dla projektów dwustronnych wymagane jest zaplano- wanie działań realizowanych podczas wymian grup uczniowskich. Ważne jest, aby nie zaczynać pracy nad projektem od wypełniania wniosku. Oczywiście warto się z nim zapoznać, ale przedtem trzeba zastanowić się wraz z partnerami nad rodzajem działań podejmowanych w projekcie, ich celem i odbiorcami. Należy od- powiedzieć sobie na pytania: kto skorzysta na reali- zacji tego projektu, jak zmieni on szkołę i społecz- ność lokalną? Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofi- nansowanie realizacji projektów? Przyznawanie środków finansowych na realizację Partnerskich Projektów Szkół odbywa się na zasadzie konkursu. Termin składania wniosków o dofinansowanie jest ustalany jednorazowo w ciągu roku i obowiązuje we wszystkich krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. Przedstawiciele szkół partnerskich,powspólnymopracowaniuprojektuoraz wypełnieniu wniosku (za ostateczny kształt wniosku i rozesłanie go do wszystkich partnerów odpowiada koordynator projektu), przesyłają tak samo brzmiący wniosek na aktualnym w danym rok formularzu do swojej Narodowej Agencji. Przed wysłaniem wniosku należy zapoznać się z dodatkowymi wymaganiami. Mogą one dotyczyć liczby egzemplarzy wniosku, konieczności przesłania tłumaczenia wniosku na język narodowy danego kraju lub złożenia wniosku również w wersji elektronicznej. Wniosek podlega ocenie formalnej oraz merytorycz-
11 nej. Obie oceny dokonywane są w oparciu o wspólne europejskie karty oceny obowiązujące we wszyst- kich krajach. Oceny formalnej wszystkich wniosków w danym kraju dokonują pracownicy Narodowej Agencji, natomiast oceny merytorycznej – zewnętrzni eksperci. Ocena merytoryczna dotyczy wszystkich projektów dwustronnych, podczas gdy projekty wielo- stronne oceniane są tylko w Narodowej Agencji koordynatora projektu. Każdy projekt ocenia dwóch ekspertów, a średnia arytmetyczna ich ocen stanowi ocenę końcową. Wszystkie projekty, które przejdą pozytywnie etap oceny formalnej i merytorycznej, mogą uzyskać dofinansowanie. Ponieważ wniosków, które mogłyby być dofinansowane, jest co roku więcej niż środków budżetowych, konieczne jest tworzenie list rankingo- wych i finansowanie tych projektów, które otrzymały najwyższe oceny merytoryczne. Listy rankingowe tworzone są na poziomie europejskim. Proces selekcji trwa około 5 miesięcy, a wszyscy wnioskodawcy są informowani na piśmie o jego wynikach. W przypadku uzyskania dofinansowania podpisywana jest umowa z osobą uprawnioną do zawierania umów finansowych w imieniu szkoły. W Polsce umowy zawierane są z przedstawicielem organu prowadzą- cego szkołę. Umowa określa cel, zasady i okres finansowania oraz zasady kontroli beneficjanta i sposób oblicze- nia ostatecznej kwoty dofinansowania. Załączniki do umowy stanowią: wniosek o dofinansowanie realizacji projektu oraz wzory raportów – postępu i końcowego. Jakie obowiązki bierze na siebie szkoła realizująca Partnerski Projekt Szkolny Comeniusa? Po podpisaniu umowy i otrzymaniu środków finan- sowych szkoła przystępuje do realizacji projektu, wykonując działania zaplanowane we wniosku o dofinansowanie. Po pierwszym roku szkoła przesyła do Narodowej Agencji „Raport postępu”, w którym informuje o przebiegu realizacji projektu i ewentual- nych trudnościach z nią związanych. W trakcie realizacji projektu szkoła może zostać skontrolowana pod kątem merytorycznym przez przedstawicieli Narodowej Agencji. Po drugim roku realizacji projektu (a więc po jego zakończeniu) wszyscy partnerzy wspólnie opraco- wują merytoryczny „Raport końcowy”. Informuje on o osiągniętym stopniu realizacji celów, wpływie projektu na grupy docelowe i wypracowanych wspól- nie produktach końcowych. Ponadto każda szkoła indywidualnie raportuje do Narodowej Agencji o działaniach, które realizowała i o ewentualnych odstępstwach od planu. W celu rozliczenia finansowego szkoła przedstawia bilety, faktury (jeżeli dotyczy – karty pokładowe) związane ze zrealizowanymi mobilnościami oraz imienne listy osób biorących w nich udział potwier- dzone przez odwiedzaną szkołę. Szkoła wpisuje swój projekt do bazy zrealizowanych projektów programu „Uczenie się przez całe życie” – „European Shared Treasure”. Wszelkie dowody księgowe dokumentujące realiza- cję projektu szkoła jest zobowiązana przechowywać przez 5 lat. W jaki sposób można znaleźć partnerów do realizacji projektu? Partnerów do realizacji projektu warto szukać poprzez kontakty osobiste, nawiązaną już współpracę między regionami – organ prowadzący szkołę zapewne współpracuje z bliźniaczym miastem lub gminą w innym kraju europejskim. Można także skorzystać z wyjazdu na seminarium kontaktowe, którego celem jest poznanie nauczycieli z innych krajów i przygotowanie założeń wspólnych projektów (więcej na ten temat czytaj w rozdziale „Wizyty przygotowawcze”). Oprócz listy seminariów, na które można się w danym roku zapisać, na stro- nie www.comenius.org.pl znajdują się linki do baz
12 danych umożliwiających znalezienie szkół chętnych do współpracy. Można tam również umieścić ofertę własnej szkoły. Dobrym sposobem jest także skorzystanie z możli- wości oferowanych przez program eTwinning, który promuje międzynarodową współpracę szkół przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii i Inter- netu. Projekty realizowane w ramach eTwinningu pozwalają sprawdzić się we współpracy międzyna- rodowej, zbudować zespół uczniów i nauczycieli, którzy w przyszłości z większą pewnością siebie będą realizować nieco trudniejsze (bo oparte na bezpośrednim kontakcie z partnerami i wiążące się z większym budżetem) projekty w ramach programu Comenius. Partnerów do projektu możemy również znaleźć po- przez Eurodesk, czyli europejską sieć informacyj- ną, która funkcjonuje w 30 państwach. Konsultanci Eurodesku mają ze sobą stały kontakt online, po- siadają również dostęp do największej w Europie bazy organizacji oraz programów grantowych dla młodzieży i osób pracujących z młodzieżą. Korzy- stając z kontaktów i zasobów informacyjnych, udzie- lają informacji bezpośrednio w swoich siedzibach, przez telefon (0 801 134 001) lub przez Internet: www.eurodesk.org.pl. Wizyty Przygotowawcze i Seminaria Kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Nauczyciele zainteresowani nawiązaniem współpracy z partnerami i wspólną realizacją Partnerskiego Pro- jektu Szkół mogą skorzystać z udziału w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. Jeżeli szkoła nie nawiązała jeszcze współpracy z zagranicznymi partnerami, a jest zainteresowana realizacją projektu, jeden z jej nauczycieli może wziąć udział w seminarium kontaktowym. Są to spotkania organizowane przez Narodowe Agencje, pod konkretnym szyldem tematycznym i dla danego poziomu edukacji. Mają na celu zebranie w jednym miejscu nauczycieli zainteresowanych zawiązaniem partnerstw i realizacją projektów. W czasie kilku- dniowego szkolenia uczestnicy poznają się, wy- mieniają doświadczenia i pracują nad stworzeniem projektu, który będą wspólnie realizować. Pomagają im pracownicy Narodowej Agencji. Wizyty przygotowawcze to oferta dla nauczycieli, którzy mają już pomysł na projekt i znaleźli partnerów, a chcieliby spotkać się z nimi i wspólnie wypełnić wniosek o dofinansowanie. Wizyty przygotowawcze również trwają kilka dni. Aby wziąć udział w seminarium kontaktowym lub w wizycie przygotowawczej należy na kilka tygodni przed terminem ich rozpoczęcia złożyć wniosek do Narodowej Agencji o dofinansowanie udziału w wybranym spotkaniu. Wniosek składa się z następujących części: • dane szkoły, dane osoby mogącej zawierać umowy finansowe w imieniu szkoły, dane uczest- nika wyjazdu; • dane szkoły lub Narodowej Agencji, która przyj- muje uczestnika; • kwalifikacje i doświadczenie zawodowe uczest- nika; • cel wyjazdu; • opis wyjazdu, jego program; • założenia planowanego projektu; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dofinansowanie obejmuje koszty podróży oraz – w przypadku seminarium kontaktowego – opłatę za udział w nim, a w przypadku wizyty przygoto- wawczej – opłatę ryczałtową za każdy dzień udziału w wizycie. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku podpisywana jest umowa z prawnym przedstawicielem szkoły (w przypadku Polski jest to prawny przedstawiciel organu prowadzącego szkołę) o dofinansowanie
13 udziału nauczyciela w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. O udział w takich spot- kaniach mogą się ubiegać również przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz przedstawiciele kuratoriów oświaty, pod warunkiem, że zamierzają realizować Partnerski Projekt Regio. Po powrocie uczestnik wyjazdu jest zobowiązany sporządzić „Raport” opisujący przebieg i efekty wizyty czy seminarium. Uczestnik powinien także przestawić rachunki, faktury (i – jeżeli dotyczy – karty pokładowe) dokumentujące odbytą podróż oraz imienny certyfikat wydany przez szkołę lub Narodową Agencję, która go przyjmowała, poświadczający udział w spotkaniu. Przygotowując jeden projekt, można skorzystać albo z udziału w seminarium kontaktowym albo w wizycie przygotowawczej. Informacja o ofercie seminariów i wizyt, szcze- gółowe zasady uczestnictwa oraz wszelkie dokumenty niezbędne do starania się o dofinansowanie udziału w spotkaniach znajdują się na stronie internetowej www.comenius.org.pl. Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Przed napisaniem projektu warto: • dokonać analizy potrzeb szkoły/placówki i jej spo- łeczności (zarówno uczniów, jak i nauczycieli); • sprawdzić możliwości wkomponowania projektu w realizowane przez daną placówkę zadania (długo- lub krótkofalowe); • spróbować swoich sił w programie eTwinning polegającym na realizacji europejskiego projektu edukacyjnego za pośrednictwem platformy inter- netowej www.etwinning.net – tego typu działania nie wymagają aplikowania o dofinansowanie do Narodowej Agencji, nie wiążą się z dodatkowymi kosztami, nie mają wyznaczonych odgórnie ram czasowych (więcej informacji o programie i zasadach rejestracji – na stronie internetowej www.etwinning.pl ); • z dużym wyprzedzeniem rozpocząć poszukiwania partnerów zagranicznych – można skorzystać z baz dostępnych na stronie www.comenius.org.pl, skontaktować się ze szkołami, których ogłoszenia o poszukiwaniu partnerów są na bieżąco zamiesz- czane na forum na stronie www.comenius.org.pl, można też skorzystać z osobistych kontaktów lub z pomocy konsultantów Eurodesku; • pamiętać, że im wcześniej znajdziemy partnera i wspólnie zaczniemy pracować nad projektem, tym większa pewność, że unikniemy ewentual- nych nieporozumień i niejasności, które często utrudniają realizację zaplanowanych działań już po otrzymaniu dotacji; • poszukać inspiracji w bazie „European Shared Treasure” na stronie www.est.org.pl – baza zawiera opisy zrealizowanych projektów i ich efektów; • planować zadania możliwe do zrealizowania (także pod względem finansowym, w czym z pewnością pomoże przygotowany na własne potrzeby budżet projektu) i szczegółowo uzgodnić je z partnerami; • już na wstępnym etapie planowania podzielić się zadaniami i odpowiedzialnością z pozostałymi partnerami; ustalić, kto zostanie koordynatorem całego projektu; • wyznaczyć osobę odpowiedzialną za realizację projektu na terenie szkoły (w przypadku, gdy nasza palcówka koordynuje projekt funkcja koordynatora szkolnego oznacza na ogół sprawowanie pieczy nad realizacją całego projektu); • upewnić się, czy wszyscy partnerzy mają dostęp do Internetu – jeżeli nie jest to stałe łącze, warto ustalić dni, w których można liczyć na odpowiedź z placówki partnerskiej (połączenie z Internetem będzie potrzebne na przykład przy wymianie doku- mentów, wspólnej pracy nad wnioskiem aplikacyj- nym czy zawartością strony internetowej projektu); • pomyśleć o ewentualnych sponsorach – lokalne przedsiębiorstwa mogą nam pomóc w przygoto-
14 waniu materiałów promocyjnych lub zapewnieniu nagród dla uczestników. Wypełniając formularz aplikacyjny, pamiętajmy, aby: • w opisie projektu unikać pustosłowia, kwiecisto- ści, niepotrzebnych wyjaśnień, uważać na błędy – ortograficzne, stylistyczne, interpunkcyjne; • na postawione we wniosku pytania odpowiadać zwięźle, konkretnie i zrozumiale; • opis projektu przedstawić w sposób czytelny, kon- kretny i logiczny – jasno precyzując cele, zadania i formy ich realizacji, terminy i osoby odpowie- dzialne za wykonanie poszczególnych etapów; • projekt tworzył spójną całość – objęte nim działa- nia powinny wynikać z postawionych celów; • uważnie przeczytać informacje zamieszczone na pierwszych stronach wniosku – w tym miejscu Narodowa Agencja szczegółowo określa wyma- gania formalne, które należy spełnić, ubiegając się o dofinansowanie; • regularnie zaglądać na stronę internetową www. comenius.org.pl, na której znajdują się szcze- gółowe informacje na temat selekcji projektów w danym roku. W trakcie realizacji projektu zadbajmy o to, by: • na bieżąco monitorować postępy i pamiętać o ewaluacji, na przykład w formie ankiet i wy- wiadów przeprowadzanych podczas spotkań z partnerami lub na zakończenie kolejnych etapów projektu; • wyciągać wnioski z monitoringu i ewaluacji, pamiętając przy tym, że projekt czasem może wy- magać drobnej modyfikacji i elastyczności i nie zawsze na etapie planowania udaje się przewidzieć wszystkie trudności czy przeszkody; • jak najwięcej osób i instytucji wiedziało o naszym projekcie i brało w nim czynny udział – między- narodowy projekt to doskonała okazja do wy- promowania szkoły, wzbudzenia zaangażowania uczniów, ich rodziców, innych nauczycieli; • wydawać otrzymane środki na cele związane z re- alizacją projektu; • podczas spotkań z partnerami – niezależnie od tego, która z placówek partnerskich jest gospo- darzem – pamiętać o omówieniu wszystkich kwestii organizacyjnych (szczegółowy program i cele spotkania, kwestie finansowe związane np. z biletami wstępu do muzeów, posiłkami w szkol- nej stołówce itp.) już na samym początku trwania wizyty; • jeśli spotkanie odbywa się w Polsce, opracować program, który będzie uwzględniał prezentację różnorodnych form pracy szkoły: lekcje, przed- sięwzięcia artystyczne, spotkania z uczniami i rodzicami, wymiana prac uczniów i nauczycieli, a ponadto spotkania z przedstawicielami władz, możliwość poznania kultury, zabytków, zwyczajów regionu/kraju; • pomóc gościom z zagranicy w znalezieniu od- powiedniego hotelu na czas ich pobytu w Polsce; • dokładnie zapoznać się z treścią umowy, w wyma- ganych terminach złożyć właściwe sprawozdania; • przechowywać dokumentację finansową i meryto- ryczną przez określony w umowie czas. Dobrze też wiedzieć, że: • nasi partnerzy otrzymują fundusze na wizytę w naszej szkole i kraju, nie musimy więc obawiać się kosztów związanych z ich pobytem u nas (noc- legi, wyżywienie); • z otrzymanych w ramach grantu środków możemy sfinansować wydatki przeznaczone na materiały pro- mujące naszą placówkę, miejscowość, region, kraj; • formularz wniosku wypełniamy komputerowo, musimy też przestrzegać zaleceń dotyczących jego wypełniania, nie pominąć żadnego pola i nie przekraczać określonej liczby znaków.
15
16 Przykłady projektów zrealizowamych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Łąki Europy Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Gimnazjum im. św. Jana Kantego, Liszki 457, 32 - 060 Liszki Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Halina Wąsik Adres strony internetowej: www.gimnazjumliszki.pl Adres e-mail: gim.liszki@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Łotwa, Niemcy, Polska Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • zaangażowanie uczniów sprawnych i niepełno- sprawnych do wspólnej pracy; • poszerzenie zakresu wiedzy biologicznej uczniów i nauczycieli; • poszerzenie zakresu wiedzy o ochronie środowiska naturalnego; • kształtowanie umiejętności porozumiewania się w języku niemieckim; • rozwijanieumiejętnościpracyzkomputerem,pracy w grupie; • rozwijanie kreatywności. Najważniejszym zadaniem w projekcie było założe- nie łąki. Łąkę przy polskiej szkole zakładali wspólnie uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Najpierw jeden z rodziców zaorał kawałek gruntu obok szkoły, później uczniowie po zajęciach, na których uczyli się siania, sadzenia i uprawy roślin, zagrabili i rozdrobnili ziemię, posiali i posadzili na swojej łące rośliny, które suk- cesywnie przynosili ze swoich ogródków oraz te, które kupili w szkółce ogrodniczej. Podczas wizyt roboczych w Polsce międzynarodowe zespoły ucz- niów i nauczycieli ze szkół partnerskich plewiły łąkę, a także dosiewały nasiona roślin, które przywiozły ze swoich krajów. W ostatnim roku projektu na polskiej łące stanęła rzeźba upamiętniająca projekt. Jest na niej tablica ze słowami Jana Komeńskiego: „Całe życie jest szkołą”. Przez trzy lata projektu łąka była intensywnie pielęgnowana. Projekt się skończył, a łąka nadal znajduje się pod opieką uczniów i na- uczycieli gimnazjum. Z łąki korzystają ptaki, owady i drobne zwierzęta. Przychodzą na nią przedszkola- ki z pobliskiego przedszkola. Podobne łąki powsta- ły w Anglii, na Łotwie i w Niemczech. Przy szkole niemieckiej łąka została założona na specjalnym podwyższeniu tak, by mogły ją pielęgnować dzieci i młodzież niepełnosprawna na wózkach. Rezulta- ty projektu można obejrzeć na niemieckiej stronie internetowej: http://www.felsenstein.org/neu/newsarchiv_presse- mitteilung_60.html. Oto lista pozostałych zadań, jakie zostały wykonane w ramach projektu: • przygotowanie przez uczniów prac plastycznych i plakatów pod hasłem „Historie na łące”; • przeprowadzenie wspólnej lekcji angielskiego dla uczniów polskich i niemieckich; • przygotowanie dekoracji szkoły na tydzień Come- niusa w szkole; Cele projektu:
17 • przeprowadzenie zajęć z edukacji europejskiej; • przygotowanie prezentacji w Power Point na temat Europy; • przeprowadzenie zajęć krajoznawczych o Niem- czech w ramach lekcji języka niemieckiego; • opracowanie gazetki szkolnej na temat projektu „Łąki Europy”; • występ chóru Gimnazjum w Liszkach i prezentacja piosenek w języku angielskim, niemieckim i polskim; • uroczyste zakończenie projektu podczas wizyty roboczej w Niemczech – wernisaż; artystyczny, występy uczniów, wizyta u Burmistrza miasta Koenigsbrunn; • zebranie elektronicznych danych projektu, prezen- tacji, zdjęć z przebiegu projektu. W każdej ze szkół partnerskich, społeczności złożone z uczniów, ich rodziców i nauczycieli zdobyły wiele nowej wiedzy i doświadczeń. Ze strony polskiej oso- by realizujące projekt mają teraz dużo lepsze umiejęt- ności porozumiewania się w języku niemieckim. Nauczyciele zaobserwowali, jak dzięki udziałowi w projekcie uczniowie stają się bardziej śmiali, pewniejsi siebie i łatwiej się integrują. Można było również zauważyć, że podniósł się ich poziom to- lerancji i empatii socjalnej. Rozpoczynając współ- pracę nauczyciele ze szkół partnerskich szukali tema- tu, który pozwoliłby na wygenerowanie zadań możli- wych do wykonania przez wszystkich uczniów razem, niezależnie od ich stopnia niepełnosprawności czy poziomu intelektualnego. Udało się zainteresować uczniów różnorodnością fauny i flory i problemem ochrony środowiska. Na zajęciach z edukacji europej- skiej (z których część była prowadzona w języku niemieckim) uczniowie poznali przyrodę i historię wybranych krajów europejskich oraz dowiedzieli się, jakie są możliwości podjęcia pracy zawodowej w Europie. Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • łąki dla ptaków i owadów, które zostały założone przy szkołach oraz opieka nad nimi; • prace plastyczne, plakaty na temat Historie na łące; • rzeźba symbolizująca projekt Comenius umiesz- czona na przyszkolnej łące; • wieczne kalendarze, czyli tabele pozwalające w prosty sposób odnaleźć określony dzień tygodnia w kalendarzu gregoriańskim; wieczny kalendarz wykonany w ramach projektu został za- wieszony na stronie internetowej szkoły. W biblio- tece szkolnej znajduje się jego forma papierowa; • książki kucharskie z przepisami wykorzystującymi zioła i rośliny łąkowe; • scenariusze zajęć z edukacji europejskiej; • prezentacje elektroniczne na temat różnych państw Europy; • gazetki szkolne na temat projektu; • elektroniczna dokumentacja projektu (m.in. pre- zentacje, zdjęcia z przebiegu projektu). Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie wypracowane materiały znajdują się w szkolnej bibliotece. Część z nich można również odnaleźć na stronie internetowej: http://www.gimnazjumliszki.pl/viewpage.php?page_ id=41. Inni nauczyciele mogą skorzystać z dokumentacji projektu i zrealizować podobny.
18 Wspólne dziedzictwo – dialog odmiennych kultur. Strategie i metody w nauczaniu interkulturowym. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 25 im. Prymasa Tysiąclecia, 35-508 Rzeszów, ul. Starzyńskiego 17; tel. 0048 17 7483560 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alina Stadnik Adres strony internetowej: www.sp25rzeszow.x.pl Adres e-mail: dyr@sp25rzeszow.x.pl; alas11@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania, Grecja, Turcja Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • poznanie dziedzictwa kulturowego współpracują- cych krajów; • doskonalenie procesu nauczania i uczenia się w edukacji interkulturowej; • opracowanie materiałów dydaktycznych do edu- kacji interkulturowej; • zełamywanie barier kulturowych, stereotypów, uczenie postawy tolerancji i otwartości w od- niesieniu do odmiennych kultur, rozwijanie cie- kawości świata; • aktywowanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i zagrożonych wykluczeniem spo- łecznym; • kontynuacja europejskiego wymiaru nauczania w programie szkoły. Realizacja projektu stała się integralną częścią pro- gramu wychowawczo-dydaktycznego szkoły. W ra- mach ścieżki międzyprzedmiotowej na przedmiotach takich jak: historia, język polski, geografia, język an- gielski, język niemiecki, muzyka, sztuka i informa- tyka omawiane były różne zagadnienia związane z problematyką objętą projektem. Została utworzona i stale była aktualizowana wspólna strona projektu: http://www.villiers.ealing.sch.uk/Socrates/index.html. Wszyscy partnerzy pracowali nad wspólną broszurą zawierającą katalog stron internetowych związanych z dziedzictwem kulturowym krajów partnerskich. Stanowi ona teraz dla nauczycieli wartościowy ma- teriał dydaktyczny. Uczniowie brali udział w dodat- kowych zajęciach w ramach Klubu Europejskiego oraz edukacji interkulturowej (1 godzina w tygodniu przez cały rok szkolny). Wspólnie zaprojektowano i wykonano mały słownik zawierający podstawowe słownictwo z zakresu kultury. Przygotowano tak- że prezentację multimedialną o chrześcijańskich, hinduskich, sikhijskich i muzułmańskich świętach religijnych. Nauczyciele opracowali scenariusze lekcji na temat dziedzictwa kulturowego - metodą WebQuest. We wszystkich szkołach zorganizowane zostały wystawy prezentujące dziedzictwo kulturo- we współpracujących krajów; uczniowie gromadzili materiały na temat dziedzictwa kulturowego krajów partnerskich. Opracowano też scenariusz impre- zy szkolnej poświęconej dziedzictwu kulturowemu (Dzień Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Grecji). Impreza była tak udana, że na stałe zagościła w kalendarium roku szkolnego. W Regionalnym Centrum Informacji Europejskiej w Rzeszowie zorganizowano dodatkowe Cele projektu:
19 aktywności dla uczniów w postaci interaktywnych lekcji europejskich. Następnie w szkole zostało otwarte Centrum Informacji Europejskiej. Miała też miejsce stała wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy partnerami; nauczyciele dzielili się po- mysłami dotyczącymi strategii uczenia się i na- uczania. Uczniowie zaprojektowali plakaty o pięciu stolicach współpracujących krajów (Londyn, Ateny, Warszawa, Berlin, Rzym), angażując do współpra- cy swoich rówieśników ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W każdej z partnerskich szkół nauczy- ciele zorganizowali wyjazdy do historycznych miejsc, aby uczniowie mogli zebrać materiały do promocji dziedzictwa kulturowego wśród partnerów. Tematyka europejska i dziedzictwo kulturowe part- nerskich krajów stały się bardzo ważnymi zagad- nieniami, zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Projekt rozbudził zainteresowanie kulturą, religią, geografią różnych krajów europejskich oraz pro- blemem kształtowania się tożsamości narodowej i tym samym wpłynął na umocnienie się wśród uczniów i nauczycieli postawy obywatela Europy. Znacznie zwiększył się poziom motywacji uczniów do rozwijania rozmaitych twórczych aktywności, do doskonalenia komunikacji w językach angielskim i niemieckim, a także w języku ojczystym. Uczniowie pogłębili umiejętność współpracy w grupie zadanio- wej, wzrosła ich samoocena, a co za tym idzie po- czucie własnej wartości oraz odpowiedzialności za powierzone zadania. Wielu uczniów zyskało umie- jętność autoprezentacji, rozwinęło umiejętności w zakresie tworzenia aplikacji biurowych i pozys- kiwania informacji ze źródeł internetowych. Projekt przyczynił się do częstszego stosowania przez na- uczycieli metod aktywizujących. Nauczyciele na- uczyli się zarządzania projektem, wypełniania for- mularzy, planowania pracy oraz współpracy między- narodowej, poszerzyli wiedzę o krajach partnerskich, doskonalili znajomość języka angielskiego (kursy), zwiększyli częstotliwość wykorzystywania ITC, poznali interaktywną metodę nauczania WebQuest w na- uczaniu interkulturowym, wymienili doświadczenia i opinie na temat stosowanych metod nauczania. Rodzice wyrażali aprobatę dla możliwości, jakie stworzył projekt w zajęciach pozalekcyjnych (Klub Europejski, zajęcia z edukacji interkulturowej), byli zadowoleni z uczestnictwa swoich dzieci w takich imprezach jak np. Dni Krajów Europejskich; współ- finansowali i pomagali w organizacji wyjazdów do miejsc dziedzictwa kulturowego. Pracownicy szkoły odczuli wzrost prestiżu szkoły w środowisku lokal- nym. Zaczęto postrzegać szkołę jako lidera progra- mów europejskich – było to dla pracujących w niej nauczycieli, pozytywnym wyróżnikiem wśród szkół konkurujących o liczbę uczniów, nastąpiła ściślejsza integracja środowiska lokalnego ze szkołą, „cichym” partnerem w projekcie zostało Lokalne Przedszkole nr 37. W ten sposób Comenius stał się doskonałym elementem budowania wizerunku szkoły w środo- wisku lokalnym Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • Wspólna strona internetowa http://www.villiers. ealing.sch.uk/Socrates/index.html, która prezen- tuje rezultaty pracy uczniów i nauczycieli; • Katalog stron internetowych wgrany na CD za- wierający wyselekcjonowane i użyteczne strony poświęcone dziedzictwu kulturowemu współpra- cujących krajów. Jest dobrym źródłem informacji o historycznych i naturalnych skarbach partner- skich krajów; • Broszura: wspólny słownik (zawierający terminy dotyczące kultury w pięciu językach) - materiał dydaktyczny dla uczniów i nauczycieli; • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD zawierająca opisy celebracji świąt obchodzonych w różnych porządkach religijnych – od Bożego Narodzenia do hinduskich świąt Eid i Diwali, przepisy kulinarne, jasełka, fotografie szopek, świąteczne dekoracje, iluminacje, itd. - materiał Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu:
20 Sposoby upowszechniania projektu: Wszystkie informacje o realizacji projektu umiesz- czane były na bieżąco na stronie internetowej pro- jektu. W semestralnych biuletynach szkolnych wy- dawanych w dużych nakładach i dostępnych dla każdego nauczyciela ukazywały się sprawozdania. Relacje z realizacji zadań projektowych ukazywały się w szkolnej gazetce Figielek, w szkolnym radio i na szkolnych wystawach. Dodatkowo podawane były informacje dla rodziców podczas wywiadówek, rozdawano ulotki o projekcie. Informacje dociera- ły również do innych szkół, ukazywały się w prasie regionalnej i zagranicznej. Nawiązana została współ- praca z Biurem Promocji Miasta Rzeszowa i Urzędem Marszałkowskim. Informacje o projekcie zgodziły się rozpowszechniać również sklep Społem i pizzeria Skorpion. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie materiały wypracowane w czasie trwa- nia projektu – prezentacje multimedialne, broszury opracowane wspólnie przez partnerów, scenariusze zajęć dla uczniów - są dostępne w bibliotece do ponownego wykorzystania przez innych nauczycie- li. Opracowana metoda WebQuest oraz plany lekcji wykorzystano we wszystkich szkołach partnerskich. Część produktów finalnych znajduje się na stronie internetowej. dydaktyczny służący nawiązaniu interkulturowego dialogu wśród partnerskich szkół; • Wspólna broszura „Plany lekcji metodą WebQuest dotyczące dziedzictwa kulturowego” (CD); • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD z naj- bardziej atrakcyjnymi działaniami i produktami projektu; • Plakaty 5 europejskich stolic prezentujące dzie- dzictwo kulturowe (szkolna wystawa Comeniusa); • Dni Narodowe (Brytyjski, Hiszpański i Grecki) w polskiej szkole (dokumentacja fotograficzna); • Plakaty prezentujące kulturę Wielkiej Brytanii Grecji; • Wystawy w szkole, fotografie z oficjalnych wizyt, artykuły w prasie. Takie różne a takie podobne Numer umowy: 07-POL01-CO06-00267-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Publiczne Przedszkole w Modrzewiowym Ogrodzie Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Justyna Rutkowska Adres strony internetowej: — Adres e-mail: pp2pawlowice@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Malta, Niemcy, Hiszpania, Rumunia, Wielka Brytania Cele projektu: • kształtowanie w dzieciach przekonania, że dzieci są wszędzie podobne – mają podobne zaintere- sowania, bez względu na to, gdzie mieszkają; • poszerzenie horyzontów myślowych małych dzieci poprzez uczenie ich o dzieciach żyjących w innych krajach;
21 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzieci były mocno zaangażowane emocjonalnie w realizację projektu i z wielką ochotą uczestniczy- ły we wszystkich proponowanych przez nauczycielki aktywnościach. Zajęcia polegały na organizowaniu działań związanych z obchodami świąt (uroczystości, imprezy, przedstawienia) oraz uświadamianiu dzie- ciom istnienia obcych języków i tego, jak ważna jest ich znajomość. Nauczycielki pokazywały dzieciom wykorzystanie internetu, aparatu cyfrowego i kom- putera. Często stosowały metody aktywizujące, wykorzystując programy opracowane przez siebie (m.in. program edukacji regionalnej “Pawłowice - piękne okolice”, program adaptacyjny oraz pro- gram edukacji ekologicznej). Kadra pedagogiczna doskonaliła również swoje umiejętności w posługi- waniu się językiem angielskim, zdobywała coraz to większa wiedzę o państwach współpracują- cych. Przedszkolaki nauczyły się pokazywać pań- stwa partnerskie na mapie, zyskały świadomość, że w innych krajach sa nieco inne tradycje i trochę inaczej obchodzi się różne święta. Dzieci uczest- niczyly w zajęciach edukacyjnych posługując się ICT, w pracowni komputerowej uczyły się czytania, przyrody i matematyki. Z wielkim zaangażowaniem wykonywały prace plastyczne i przestrzenne związa- ne z realizowaną tematyką projektu, tworzyły kąciki europejskie w swoich salach, przygotowywały pre- zenty dla goszczących w przedszkolu Maskotek. Z radością witały i żegnały wędrujące Maskotki. Maskotki brały udział w codziennym życiu przed- szkola – towarzyszy dzieciom podczas spacerów, wycieczek, bierze udział w ważnych dla każdej pla- cówki uroczystościach. Miały też duży wpływ na tworzenie pamiętników Maskotek - decydowały o tym, jakie zdjęcia mają znaleźć się w pamiętnikach, wybierały wykonane przez siebie prace do wysłania. Projekt był okazją, by przedszkolaki zyskaly wiedzę o kulturze innych krajów, nauczyły się tolerancji, udoskonaliły swoje umiejętności w zakresie czytania, rozwijaly swoje umiejętności wokalne, recytatorskie oraz poczucie rytmu. Znajomość języka angielskiego w komunika- cji z dziećmi z innych krajów jest niezbędna, dlatego cztery nauczycielki kontynuują teraz naukę języka an- gielskiego. Nauczycielki poglębiły swoje wiadomości na temat krajów Unii oraz uczestniczyły w warszta- tach nauki tańców europejskich. Poznały systemy edukacyjne i tradycje związane z obchodami świąt w krajach partnerskich. W swojej pracy wykorzysty- wały internet, program Power Point i Corel. Stworzyły pamiętniki z wykorzystaniem zdjęć cyfrowych, zaj- mowaly się obsługą multiodtwarzacza. Powstala strona internetowa projektu. Nauczycielki wymieniały się informacjami i materialami o różnych technikach plastycznych, pracowały zespołowo, a udział wszyst- kich dzieci we wspólnych zajęciach zintegrował grupy wychowanków – dzieci młodsze i starsze. Miała miej- sce wspólna prezentacja pamiętników Maskotek z krajów partnerskich, wspólne było oglądanie zdjęć na CD i prezentacji w Power Point, filmów na DVD. W uroczystościach związanych z powitaniami i po- żegnaniami Maskotek także uczestniczyły wszystkie dzieci. Wzbogacono zajęcia dla dzieci poprzez wy- korzystanie atlasów świata, puzzli świata i Europy, albumów, książek i folderów, ilustracji i czasopism, gromadzenie materiałów do kącika europejskiego. W realizacji projektu uczestniczyli wszyscy nauczycie- le placówki (9 osób). Zajęcia związane z projektem wpisano do planu pracy placówki oraz planów mie- sięcznych nauczycieli. Program pracy dydaktycz- nej stal się bardziej urozmaicony. Planowaniu pracy poświęcano więcej czasu – nauczyciele pracowa- li zespołowo, rada pedagogiczna stała się otwarta • kształtowanie postawy charakteryzującej się res- pektem i tolerancją dla innych ludzi, żyjących w odmiennych kulturach, postępujących w nie- konwencjonalny sposób; • uświadomienie dzieciom, jak cenne w życiu czło- wieka jest środowisko naturalne i jak ważne jest, aby je chronić; • wzbudzenie zainteresowania dzieci nauką języków obcych.
22 i twórcza. Projekt dał nauczycielom dużo satysfak- cji. Nauczyli się zarządzać projektem i jego budże- tem, doskonalili swoje umiejętności organizacyjne. Ciągle wzbogacane są kąciki europejskie w salach oraz wystawka w holu. Realizacja projektu wpłynęła na prestiż placówki. Cała społeczność przedszkolna zaangażowała się w realizację projektu. Nastąpiła modyfikacja Programu Rozwoju Placówki – udział w projekcie stał się w nim priorytetem. W rocznym planie pracy oraz w planach miesięcznych zostały określone nowe zadania dla nauczycieli i wychowan- ków. W Planie Nadzoru Pedagogicznego wspólnie z nauczycielami zostały określone tamaty hospita- cji diagnozujących. Zaplanowano również udział w projekcie rodzicow i lokalnej społeczności. Zupełnie zmienił się wystrój przedszkola: w holu na piętrze został urządzony “kącik promocyjny” projektu, w holu w dużych antyramach zostały zawieszone prace dzieci związane z realizacją projektu. W salach po- wstały zorganizowane wspólnie z rodzicami “Kąciki europejskie”. Przedstawiciele lokalnych władz oświatowych i samorządowych byli zapraszani do udziału w zajęciach podczas międzynarodowych zjazdów. Wszystkim reprezentantom urzędów bardzo podobał się przyjazny dziecku sposób przekazywa- nia wiedzy. Rodziców zapraszano na uroczyste świę- towanie Dnia Comeniusa, wystawy i zajęcia zorga- nizowane w poszczególnych szkołach. Domowa ma- skotka stała się szczególnym przyjacielem dzieci, a rodzice opowiadali, że ich pociechy wypowiadają się o niej jak o żywej istocie. Miały miejsce spot- kania z wójtem dotyczące wyjazdów zagranicznych, przygotowano do wyjazdów materiały promują- ce gminę. Urząd gminy oddelegował informatyka gminnego do pomocy w przygotowaniu prezentacji multimedialnej projektu z okazji Dnia Comeniusa. Przedszkole mogło zawsze liczyć na pomoc urzędu. Urząd Pracy skierował do pracy w przedszkolu na pół roku informatyka, który prowadził zajęcia z dziećmi z zakresu ICT. Dom Kultury udostępnił salę na zor- ganizowanie uroczystości z okazji Dnia Matki z udziałem rodziców i mieszkańców osiedla. Dwu- krotnie odbyły się warsztaty z udziałem twórców ludowych ze Stryszawy. Biblioteka gminna włączyła się w realizacje konkursu ekologicznego. Rodzice wystawili teatrzyk dla dzieci z okazji Dnia Dziecka pt. „Sen Doroty”, pomagali w wystawieniu jaselek przez dzieci – szyli stroje i organizowali dowóz do Gmin- nego Ośrodka Kultury. Brali udział w przygotowaniach Dnia Comeniusa – przygotowali poczęstunek dla dzieci i zaproszonych gości. Na spotkaniach z Radą Rodziców i spotkaniach grupowych omawiane były tematy związane z realizacją projektu, wspólnie z ro- dzicami zorganizowano “Kąciki europejskie”. Rodzice pomogli w zbieraniu eksponatów pochodzących z naszych krajów partnerskich, uszyli stroje maskotek na występy dla dzieci, przygotowywali z nauczycie- lami uroczystość z okazji Dnia Comeniusa. Nau- czyciele zauważyli zwiększenie zainteresowania wśród rodziców zapisami do przedszkola Rezulta- tem wizyt w krajach partnerskich były upominki dla przedszkola, pamiętniki Maskotek, płyty CD i filmy. Zdjęcia posłużyły do wykonania pamiętnika naszej Maskotki, w którym opisane zostało codzienne życie i środowisko dziecka. Uczestnicy projektu bliżej się poznali, mogli wymienić informacje na temat funkcjo- nowania swojej placówki. Wizyty Maskotek i nowe doświadczenia nauczycieli ułatwiły dzieciom przy- swojenie nowych wiadomości i zachęcały do sa- modzielnych poszukiwań. Formą upowszechniania projektu był Dzień Comeniusa, w którym brały udział przedszkola z czterech sąsiednich gmin, wizytatorzy Delegatury Kuratorium Oświaty w Bielsku - Bialej, rodzice, wójt gminy. Na korytarzu przedszkola umieszczono tablice z informacjami na temat pro- jektu, w holu zorganizowano wystawę poświęconą projektowi. Projekt jest prezentowany na wspólnej stronie internetowej szkól partnerskich. Drugie ob- chody Dnia Comeniusa utrwalone zostały na plytach DVD, które rozdano rodzicom, przedstawicielom kuratorium i dyrektorom przedszkoli w regionie. Zo- stał wydany kalendarz na 2007r. poświęcony świę- tom placówek partnerskich, kalendarze rozdano wśród rodziców i lokalnej społeczności. O projekcie napisał Dziennik Zachodni i lokalna prasa Gminne Racje. Przedszkole wydalo folder na temat projektu w języku polskim i angielskim. Władze lokalne trak- tują obecnie przedszkole jako wizytówkę gminy, a rodzice są dumni, że ich dzieci brały udział w takim przedsięwzięciu. Pamiętniki maskotek były produ- kowane przez każdy kraj i wysyłane do pozostałych krajów. Nauczyciele z krajów partnerskich wysyłali
23 Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wspólna strona internetowa http://sodifferentyet- sosimilar.freedynamicwebsites.com; • „Hello book” – książka powitalna przygotowana przez każde państwo - wizerunek każdej szkoły, zawiera pozdrowienie w języku ojczystym i zdjęcia cyfrowe, na których Maskotka przedstawia swój dom, przedszkole, miejscowość z której pochodzi państwo i flagę; • paszporty Maskotek, wykonane na wzór praw- dziwych paszportów. Maskotka poprzez pieczątkę w paszporcie otrzymywała potwierdzenie pobytu za granicą na spotkaniu partnerskim lub goszcząc w wylosowanej placówce; • pamiętniki Maskotek oraz prezentacje w Power Point przestawiające podróże Maskotek i ich pobyt w domu; • puzzle – każda placówka przygotowała 4 zestawy puzzli przedstawiające Maskotkę i jej imię, flagę i mapę państwa, godło i mapę państwa, Maskotkę i mapę wraz z flagą; • drzewko przyjaźni – wykonane technika plas- tyczną. Składa się z odbitych dłoni dziecięcych każdego państwa. Prace są wykonane przez dzieci i podpisane ich imieniem; • kostiumy Maskotek wykonane przez stronę polską; zostały uszyte przez rodziców z miękkich materia- łów. Przedstawiają maskotki wszystkich partnerów: wiewiórkę Sandy z Niemiec, ptaka z Wysp kanaryj- skich Canario, delfinka Tinu z Malty, reniferka Finu z Rumunii, pieska Matta z Anglii oraz wiewiórkę Kitkę z Polski; • Dzień Comeniusa, który obchodzono uroczyście w każdym kraju; w Polsce z tej okazji odbyła się prezentacja projektu z udziałem zaproszonych gości – lokalna prasa i rodzice dzieci. Część arty- styczna składała się z występów dzieci ubranych w kostiumy Maskotek, które przedstawiały wszyst- kie współpracujące w projekcie państwa, śpiewały piosenki partnerów i tańczyły ich tańce; • kalendarz na rok 2007 – przedszkole w Polsce obchodziło uroczystości: urodziny maskotki Kitki, pasowanie na przedszkolaka, Dzień Górnika, święta Bożego Narodzenia, Dzień Babci i Dziadka, święta Wielkanocne, Dzień Matki, Dzień Dziecka; • scenariusze powitań i pożegnań maskotek. Pod- czas takich uroczystości wykorzystywane były tańce integracyjne w strojach maskotek uszytych przez rodziców. Dzieci składały życzenia, śpiewały piosenki, dokonywały podsumowań wiadomości na temat krajów partnerskich, pakowały bądź roz- pakowywały prezenty. Każdy z tych dni był długo oczekiwany w przedszkolu; • artykuły na temat projektu w lokalnej prasie – „Gminne Racje” oraz w „Dzienniku Zachodnim” oraz artykuły w prasie maltańskiej: „The Times”; • folder promujący projekt z wiadomościami na temat projektu. Po trzech latach pracy koordynatorzy zdobyli większe umiejętności i wiedzę o technologii informatycznej i sposobach przygotowywania prezentacji, które były przyjazne dzieciom. Konieczność korzystania z TIK motywowała wszystkich do pogłębiania wiedzy na ten temat. Nauczyciele zaczęli od bardzo prostych prezen- tacji w Power Point, a skończyli na bardziej skompliko- wanych, takich jak Microsoft Photo Story 3.1 i video. Rezultaty były bardzo interesujące dla dzieci. nawzajem do swoich placówek prace dzieci, zdjęcia, płyty DVD, filmy video z informacjami o narodowych świętach. Najcenniejszy dla polskiego przedszkola produkt końcowy – film na płycie DVD o pawłowi- ckiej przyrodzie - został rozpowszechniony w całej gminie Pawłowice. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Prace dzieci, pamiętniki maskotek, teksty piosenek, tańców, zdjęcia, filmy na CD i DVD, układanki dydak- tyczne z krajów partnerskich zostały udostępnione pozostałym przedszkolom w gminie. Na podstawie zebranych materiałów z wizyty na Malcie przed- szkole opracowało własne materiały, które posłużą
24 nauczycielom w gminie jako scenariusze do zajęć z dziećmi w wieku od 3 do 7 lat. Przedszkole zapre- zentowało również swoje osiągnięcia podczas targów dobrej praktyki pedagogicznej organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach. Książka – zapomniany wynalazek. Jak zachęcić europejskie dzieci do czytania? Projekt oparty na europejskiej literaturze dziecięcej Numer umowy: 07-POL01-CO06-00283-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2, ul. G. Morcinka 14, 44-273 Rybnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Aleksandra Kucharczak Adres strony internetowej: www.zsp-nr2.rybnik.ovh.org Adres e-mail: ZSP_nr2.rybnik@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Rumunia, Słowacja, Turcja, Włochy, Polska Cele projektu: • edukacja czytelnicza uczniów – poznanie literatury europejskiej w połączeniu z rozwijaniem umiejęt- ności językowych i komunikacyjnych uczniów; • rozwijanie wyobraźni i kształtowanie osobowości uczniów; • rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć u dzieci • poznawanie uczniów z krajów partnerskich i ich zainteresowań czytelniczych; • podniesienie poziomu wiedzy o krajach partner- skich; • doskonalenie znajomości języka angielskiego wśród nauczycieli; • rozwijanie umiejętności posługiwania się techno- logiami informacyjno-komunikacyjnymi; • kształtowanie postawy szacunku dla odmienności kulturowej. • Przeprowadzenie konkursu na pracę plastyczną pt. „Moja ulubiona książka”, przesłanie prac Inter- netem do krajów partnerskich, zapoznanie uczniów z pracami na temat ulubionych książek rówieś- ników z krajów partnerskich; • Stworzenie w każdej szkole partnerskiej, w oparciu o wykonane prace plastyczne, zestawu ulubio- nych książek uczniów, wysłanie zestawów ksią- żek do pozostałych szkół, sprawdzenie czy dane książki są dostępne w krajach partnerskich, za- mieszczenie uzyskanych informacji we wspólnym zestawieniu; • Przygotowanie w poszczególnych szkołach przed- stawień w języku angielskim, opartych na litera- turze z krajów partnerskich, nagranie przedsta- wień na płytach CD, wymiana materiałów między szkołami; • Pisanie na lekcjach języka angielskiego krótkich notatek na temat ulubionych książek uczniów; • Wykonanie prezentacji multimedialnej, zawiera- jącej prace plastyczne i notatki na temat ulubio- nych książek uczniów oraz dane dotyczące do- stępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • Zaprojektowanie i wydanie kalendarza pt. „The book – a wonderful invention” na 2008 rok, zawiera- jącego prace uczniów; • Zaprezentowanie własnego, narodowego alfabetu Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu:
25 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki różnym działaniom w ramach projektu ucz- niowie poznali bliżej swoich rówieśników z innych krajów, ich zainteresowania czytelnicze i ich rodzi- mą kulturę. Uczniowie chętnie i z zaangażowaniem wykonywali zadania związane z projektem. Zachę- tą była forma zadań – prace plastyczne, konkursy, spektakle. Wzrosło zainteresowanie uczniów czytel- nictwem. Ze środków projektu do biblioteki szkolnej zostały zakupione książki polecane w ramach pro- jektu przez uczniów z zagranicy. Uczniowie chętnie sięgają po te tytuły. W trakcie trwania projektu ucz- niowie i nauczyciele rozwinęli swoje umiejętności posługiwania się nowymi technologiami i uzyskali motywację do nauki języków obcych. Uczniowie dos- konalili znajomość języka angielskiego pracując nad realizacją projektu w szkole i w czasie wizyt zagranicą oraz w Polsce, przełamywali bariery językowe, uczyli się wykorzystywać język obcy do wyrażania swoich opinii i uczuć. Uczestnicy wyjazdów zagranicznych mieli możliwość zdobywania doświadczenia w sferze podróży zagranicznych, poznawania życia codzien- nego i zwyczajów w krajach partnerskich. Uczniowie i nauczyciele w spotkaniach z przedstawicielami innych krajów doświadczyli różnic kulturowych, uczyli się otwartości i akceptacji. Realizacja projek- tu wpłynęła pozytywnie na rodziny uczniów i lokalne środowiska, wyzwalając w nich inicjatywę i otwierając je bardziej na inne kraje europejskie i inne kultury. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • prace plastyczne wykonane na konkurs pt. „Moja ulubiona książka”; • kalendarz na 2008 rok, zawierający prace uczniów i wymyślone przez nich sentencje zachęcające do czytania książek (nakład 1000 egz.); • lista ulubionych książek uczniów z każdej ze szkół partnerskich; • zestawienie dostępności pozycji literackich w po- szczególnych krajach; • inscenizacje oparte na wybranych książkach lub legendach (uczniowie i nauczyciele polskiej szko- ły przygotowali spektakl na podstawie słowackiej legendy „Jak Janosik przez piekło wędrował”); • krótkie prace pisemne uczniów na temat ulubio- nych książek; • prezentacja multimedialna „Our favourite books” zawierająca prace plastyczne, notatki uczniów oraz dane dotyczące dostępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • prezentacja własnego, narodowego alfabetu w każ- dej ze szkół; • materiały na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w swoim miejscu zamieszkania; • prezentacja multimedialna podsumowująca dzia- łania w ramach projektu. w każdej ze szkół, wysłanie materiałów w formie filmów i prezentacji do krajów partnerskich; • Przygotowanie materiałów na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w miejscu zamiesz- kania, wymiana materiałów miedzy szkołami; • Przygotowanie prezentacji multimedialnej pod- sumowującej działania w ramach projektu; • Przeprowadzenie przez nauczycieli ze szkoły pol- skiej lekcji dla uczniów włoskich w czasie wymia- ny nauczycieli we Włoszech; • Zapoznanie z turecką techniką malarską „ebru” w czasie lekcji przeprowadzonej przez nauczy- ciela ze szkoły tureckiej z gośćmi z Rumunii, Słowacji i Włoch, biorącymi udział w wizycie roboczej w Polsce oraz uczniami i nauczycielami z Polski; • Przeprowadzenie przez nauczycieli szkoły pol- skiej lekcji na temat tradycji śląskich dla ucz- niów i nauczycieli z Włoch, Turcji, Rumunii, Sło- wacji w czasie kończącej projekt wizyty roboczej w Polsce.
26 Sposoby upowszechniania projektu: • Strona internetowa szkoły i Urzędu Miasta, au- dycja w telewizji TVT, artykuły w prasie regionalnej w krajach partnerskich; • wystawy, gazetki ścienne w szkole, artykuły w szkol- nej gazetce, foldery okolicznościowe, informacje dla rodziców podczas wywiadówek; • współpraca z lokalnym Domem Kultury, z filią Biblioteki Miejskiej, z parafią i z lokalnym muzeum; • rozprowadzenie wśród wszystkich uczniów szkoły polskiej i uczniów szkół partnerskich kalendarzy wydanych w ramach projektu. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Materiały przygotowane w trakcie trwania projek- tu mogą być wykorzystane przez nauczycieli języka angielskiego oraz przez znających język angielski bibliotekarzy. Przygotowane prezentacje oraz filmy mogą służyć jako pomoce dydaktyczne w edukacji czytelniczej, jak i interkulturowej. Wypracowane pro- dukty są dostępne na stronach internetowych szkoły i w bibliotece szkolnej. By stać się lepszym obywatelem świata poprzez prowadzenie badań i przyjęcie strategii, które zapewnią lepszą ochronę i umożliwią utworzenie nowego otoczenia dla niektórych rzadko występujących gatunków roślin i zwierząt. Numer umowy: 07-OL01-CO06-00053-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 9 im. kmdra. por. Stanisława Hryniewieckiego, ul. Małachowskiego 9, 76-200 Słupsk, tel. 59 84 00 610 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marek Łukasik Adres strony internetowej: www.sp9.slupsk.pl Adres e-mail: dyrektor@sp9.slupsk.pl Kraje uczestniczące w projekcie: (w ciągu 3 lat trwania projektu): Wielka Brytania, Hiszpania, Grecja, Niemcy, Czechy, Polska Cele projektu: • promowanie idei obywatelstwa światowego po- przez prowadzenie przez uczniów badań na temat lokalnych zagrożeń gatunkowych; • poszerzenie wiedzy uczniów i nauczycieli na temat ekologii; • promowanie rangi współpracy międzynarodowej
27 Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli przeprowadzili badania w zakresie zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, systematycznie pogłębiali wiedzęna temat zagrożeń gatunkowych występujących w innych regionach Europy. Nawiązali współpracę z organi- zacjami proekologicznymi. Rozwinęli umiejętności w ramach technik informacyjno-komunikacyjnych (kontakt mailowy, wykorzystanie Internetu jako źródła informacji, przygotowanie raportów, historyjek i filmu przy wykorzystaniu komputera, wykonanie zdjęć cyfrowych, itd.). W ramach projektu został przepro- wadzony szkolny, a następnie międzynarodo- wy konkurs plastyczny. Uczniowie wzięli udział w wycieczkach badawczych, poznali kulturę krajów partnerskich. Przygotowane również zostały: raport z badań, zestaw opowiadań i film dokumentalny. Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki opracowywaniu materiałów wielojęzycznych, raportów oraz przygotowaniu filmu dokumentalnego, który został zrealizowany w języku angielskim, ucz- niowie poszerzyli swoje umiejętności językowe. Zostały przeprowadzone dodatkowe lekcje z ucz- niami, którzy występowali w filmie dokumentalnym. Wydana w drugim roku projektowym publikacja pt. „Zbiór baśni wydanych w ramach projektu Socrates Comenius. Biblioteka Dziewiątki nr 8” (ISBN 978- 83-917648-7-9) została opracowana we wszystkich językach projektowych (angielski, niemiecki, grecki, hiszpański, czeski, polski). W związku z tym ucznio- wie mieli okazję zapoznać się z poszczególnymi zwrotami i nazwami (roślin i zwierząt) w innych ję- zykach. Jednym z elementów przygotowywania fil- mu dokumentalnego było opracowanie prezentacji multimedialnej, w realizacji której udział brali zarówno uczniowie, jak i nauczyciele. Dzięki inspirującym za- daniom i pracy w grupach udało się z jednej strony uzyskać poprawę motywacji uczniów, rozwinąć umiejętność samooceny i autonomiczność, a z dru- giej nauczyć pracy w grupie i oceny rówieśników (ang. peer assessment). Dzięki licznym prezenta- cjom, projektom indywidualnym i grupowym, ape- lom, gazetkom ściennym, jak również dzięki bez- pośredniemu kontaktowi z nauczycielami z innych krajów uczniowie mieli możliwość zapoznania się z kulturą i językiem innego kraju. Uwieńczeniem tych działań była Międzynarodowa Wystawa Prac Plas- tycznych, prezentująca zwycięskie prace w konkursie na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Element ten wpłynął bardzo pozytywnie na zwiększe- nie motywacji, gdyż zwycięskie prace były wystawia- ne we wszystkich szkołach partnerskich. Dzięki programowi mobilności nauczyciele mieli możliwość poszerzenia swoich umiejętności języko- wych oraz zawodowych. Wymiana nauczycieli dopro- wadziła przede wszystkim do zwiększenia motywacji w zakresie nauki języków obcych. Stały kontakt z językiem zapewniony był dzięki opracowywanym materiałom wielojęzycznym (np. raport z badań – I rok, zbiór opowiadań/baśni – II rok, film dokumen- talny – III rok). Nauczyciele językowcy tłumaczyli materiały do projektu (w tym wszystkie wspólne dla wszystkich partnerów produkty końcowe). W ciągu trzech lat trwania projektu w ramach mobilności na- uczyciele wyjechali do pięciu krajów europejskich, co zaowocowało poszerzeniem doświadczeń peda- gogów w zakresie systemów edukacji, rozwiązywania problemów edukacyjnych (m.in. wychowawczych) oraz w zakresie wiedzy na temat kultur krajów part- nerskich. Dzięki sprawozdaniom i prezentacjom dla Rady Pedagogicznej, organizowanym każdorazowo na terenie szkoły poprzez ścisłą współpracę ze szkołami z innych państw grupy partnerskiej; • poszerzenie doświadczenia zawodowego nauczy- cieli dzięki programom mobilności; • rozwijanie u uczniów i nauczycieli umiejętności wykorzystywania technik informacyjno-komuni- kacyjnych.
28 po wizycie zagranicznej, również inni pedagodzy mieli okazję zapoznać się z międzynarodowym wy- miarem projektu. Nauczyciele w widoczny sposób przenieśli doświadczenie i metody zdobyte pod- czas mobilności na grunt własnej pracy zawodowej. Opracowując razem z uczniami materiały multi- medialne (w tym film dokumentalny), partycypując w przeszukiwaniu zasobów Internetu czy współ- tworząc materiały na stronę www, nauczyciele roz- wijali swoje umiejętności TIK. W ciągu trwania projektu działający przy szkole Klub Europejski(kołozainteresowań)aktywnieuczestniczył w działaniach projektowych. Poszczególne zadania projektowe zostały włączone do programu nauczania poszczególnych przedmiotów. Dzięki wyjazdom na Konferencje Dyrektorów i Koordynatorów oraz ściśle współpracując z grupą projektową, dyrektor szkoły mógł dzielić się wiedzą i doświadczeniem z dyrek- torami innych, lokalnych placówek (podczas narad dyrektorów). Dzięki programowi mobilności i wizycie gości zagranicznych w Polsce Rada Rodziców, ściśle współpracując z Dyrekcją Szkoły, włączyła się w re- alizację programu wizyt. Nauczyciele nawiązali korzystną współpracę z lo- kalnymi organizacjami proekologicznymi, na stronie internetowej projektu: www.cpsp.info. rozpoczęto publikowanie wyników badań i produktów; zacieś- niła się współpraca z rodzicami oraz władzami lokalnymi. Rodzice uczniów, na czele z Radą Rodziców, każdo- razowo wspierali program wymiany, organizując uro- czyste spotkania z gośćmi i oferując swoją pomoc w kwestiach organizacji przyjazdu gości. Dzięki pro- jektowi udało się zacieśnić i skonkretyzować współ- pracę z Parkiem Krajobrazowym „Dolina Słupi” (wykłady, materiały, wycieczka do Parku), Polskim Związkiem Wędkarskim (materiały, wycieczka do przepławki łososia atlantyckiego), Urzędem Morskim w Słupsku (wizyta w latarni morskiej, kapitanacie, rejs statkiem badawczym) oraz Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Poprzez bazę produktów European Shared Treasure można znaleźć konkretne produkty projektu i dowol- nie je wykorzystać. Dzięki stronie internetowej pro- jektu każdy może zapoznać się z tematyką projektu i dowiedzieć czegoś więcej na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt (dzięki zamieszczonym tam raportom z badań, jak i filmowi dokumental- nemu). Zbiór baśni wydanych w ramach projektu jest dostępny we wszystkich większych bibliotekach w Polsce. Projekt zainspirował pracownika nauko- wego Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” do na- pisania dwóch artykułów na temat łososia atlanty- ckiego i ropuchy szarej (Jakub Kazimierski, „Łosoś atlantycki”, „Ropucha szara” [w:] Słupskie Studia Gimnazjalne, Z. 1 (10), 2006, Słupsk: Gimnazjum nr 5 im. Sejmu Polskiego, ISSN 1641-4365). • raporty z badań dotyczących zagrożonych gatun- ków roślin i zwierząt; • wewnątrzszkolny i międzynarodowy konkurs plas- tyczny; • wielojęzyczny zbiór opowiadań zawierający prace dzieci na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; • wycieczki badawcze; • słowniczek audio z podstawowymi zwrotami we wszystkich językach grupy partnerskiej; • prezentacja multimedialna szkoły polskiej; • przygotowanie, realizacja i edycja filmu o zagro- żonych gatunkach roślin i zwierząt; • gazetki ścienne; • polsko-angielski słowniczek pojęć ekologicznych; • kalendarz projektu; • tabliczki z nazwami poszczególnych sal/oddzia- łów w szkole we wszystkich językach grupy partnerskiej.
29 Szkoła Podstawowa w Rzeszowie Dzień Turecki w szkole Publiczne Przedszkole w Modrzewiowym Ogrodzie Spotkanie maskotek wszystkich krajów biorących udziała w projekcie. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rybniku Spektakl na podstawie słowackiej legendy „Jak Janosik przez piekło wędrował” Szkoła Podstawowa w Kraśniku Drzewko Pokoju
30 Pamiętnik pokoleń. Życie codzienne po obu stronach żelaznej kurtyny. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00081-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół nr 6 im. Agnieszki Osieckiej we Wrocławiu Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alicja Witwicka Adres strony internetowej: www.zs-6.com Adres e-mail: liceum@zs-6.com Kraje uczestniczące w projekcie: Czechy, Dania, Łotwa, Niemcy, Polska Cele projektu: • wzmocnienie poczucia własnej tożsamości oraz uświadomienie roli swojego pokolenia w zjedno- czonej Europie poprzez porównanie historii włas- nego kraju z dziejami krajów partnerskich szkół; • wzmocnienie porozumienia interkulturowego, szcze- gólnie pomiędzy byłym Zachodem i Wschodem; • rozwijanie kompetencji metodycznych; • rozwijanie kompetencji medialnych; • kształtowanie umiejętności wykorzystania nowo- czesnych technologii; • zwiększenie kompetencji językowych w zakresie języka niemieckiego, kompetencji medialnych. Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: W ramach projektu „Pamiętnik pokoleń – życie co- dzienne po obu stronach żelaznej kurtyny” młodzież z partnerskich szkół porównywała losy trzech pokoleń po obu stronach „Żelaznej Kurtyny”. Po przebadaniu losów i życia codziennego generacji dziadków, rodziców oraz swojej generacji, uczniowie rozważa- li, jak będzie wyglądało życie przyszłego pokolenia i stworzyli wizję roku 2030. Projekt realizowany był w ramach trzech projektów cząstkowych: I. Muzeum dnia codziennego Na przedmiotach historia i WOS uczniowie sporzą- dzili w porozumieniu z partnerskimi szkołami ankiety z pytaniami dotyczącymi konkretnych obszarów życia codziennego, które posłużyły do przeprowadzenia wywiadów z przedstawicielami różnych generacji. Następnie zbadali źródła, zbierali materiały (przed- mioty, fotografie) w celu urządzenia wystawy „Mu- zeum Dnia Codziennego”, przedstawiającej życie codzienne badanej generacji. Powstały wirtualne muzea oraz filmy z wywiadami przeprowadzonymi z przedstawicielami badanego pokolenia. II. Generacja XY Na podstawie przetłumaczonych fragmentów książ- ki Floriana Illiesa „Generation Golf” uczniowie na- pisali na lekcjach języka ojczystego własne kreatyw- ne teksty, odnoszące się do realiów życia codzienne- go w swoich krajach. Wyniki przedstawione zostały na stronie internetowej, a po zakończeniu całości projektu wgrane ne CD – ROM. III. Młodzieżowa kultura protestu Na lekcjach języka ojczystego, sztuki i muzyki ucz- niowie zajmowali się rozmaitymi formami kultury młodzieżowej. Później przygotowali i zaprezentowali za pomocą typowych dla swojego pokolenia środ- ków ekspresji wybraną formę kultury (przedstawienie teatralne, inscenizacja muzyczna, film).
31 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Projekt dostarczył jego uczestnikom nowej wiedzy i wielu interesujących przeżyć. Ponadto stał się powodem ich ogromnej satysfakcji. Nauczycie- le zdobyli doświadczenie w zakresie stosowania różnorodnych metod pracy i częściej proponowali uczniom ciekawe działania: kreatywne pisanie, two- rzenie scenariuszy, warsztaty, kręcenie filmów oraz ich montaż i produkcja. Twórcza, angażująca pra- ca sprzyjała bliższemu wzajemnemu poznaniu się nauczycieli i uczniów, integracji zespołów klaso- wych, a także integracji społeczności szkolnej. Re- alizacja projektu pogłębiła również dobre relacje między nauczycielami. Wzrosły też kompetencje uczniów: interkulturowe, metodyczne i medialne oraz umiejętności zastosowania nowoczesnej technologii informacyjnej. Fenomenem projektu było to, iż pobudził on do działania nie tylko uczniów, ale znalazł żywy od- dźwięk w najbliższym środowisku. W tę część pro- jektu, która obejmowała badanie generacji dziadków, zaangażowało się wielu dorosłych „świadków histo- rii”. Dziadkowie uczniów oraz starsze osoby z ich sąsiedztwa opowiadały o swoim życiu, nie mogąc niejednokrotnie ukryć przy tym wzruszenia. Budziło to u młodych ludzi wiele emocji. Często zdarzało się, że uczniowie dopiero poprzez wywiady z włas- nymi dziadkami poznawali prawdziwe, fascynujące, rodzinne historie. Również przedmioty gromadzone na wystawie, czasem zdawałoby się dziwaczne i dziś już bezużyteczne, nabierały poprzez związek z losami konkretnych osób szczególnej wartości. Na uwagę zasługuje również kreatywność uczniów, do jakiej zostali pobudzeni. Kreatywne działanie widoczne było podczas realizacji wszystkich części projektu. Każde nowe zadanie czy to przygotowanie wystawy, czy prezentacji, nakręcenie filmu było impulsem do takiego działania. Fragmenty oryginalnych tekstów Floriana Illiesa, z którymi uczniowie zapoznani zostali na lekcjach języka polskiego były przyczynkiem do kreatywnego pisania. Jedni uczniowie opisywali siebie, inni wyrażali własne opinie na temat całego pokolenia dzisiejszej młodzieży. To kreatywne two- rzenie tekstów dało młodzieży możliwość wyrażenia własnego „ja”, służyło lepszemu zrozumieniu siebie oraz budowania uświadomionej tożsamości. Projekt nabrał pełniejszego wyrazu na spotkaniu projek- towym we Wrocławiu. Uczniowie z partnerskich szkół, którzy do tej pory komunikowali się przez Internet, mieli okazję uczestniczyć w rzeczywistym spotkaniu swoich zagranicznych kolegów, poznać się wzajemnie, zaprezentować swój kraj, histo- rię oraz kulturę, dyskutować o treściach projektu, porównywać, wnioskować. Wspólne warsztaty na temat młodzieżowej kultury protestu były tym dzia- łaniem (wspólna praca twórcza), które podobało się młodzieży najbardziej. Spotkaniom projektowym towarzyszyła wspaniała atmosfera, otwartość i to- lerancja. Nawiązały się przyjaźnie. Uczniowie po- zostają w stałym kontakcie przez Internet. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wystawa „Muzeum dnia codziennego” i wirtualne muzea; • scenariusze inscenizacji; • filmy, wywiady, wideoklip; • strona internetowa; • prezentacje w Power Point; • teksty literackie uczniów zebrane we wspólnej publikacji; • kawiarenka literacka; • badania ankietowe.
32 Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Efekty projektu zaprezentowane przez wszystkie kraje uczestniczące w różnych formach stworzyły właści- wy „Pamiętnik pokoleń”. Ten pamiętnik, zaprezento- wany na stronie www.generationsproject.de, służy rozpowszechnieniu osiągniętych rezultatów projek- tu. Wszystkie produkty końcowe projektu „Pamięt- nik pokoleń” znajdują się w bibliotece szkolnej oraz na stronie internetowej projektu www.zs-6.com/co- menius i stanowią źródło wiedzy oraz materiał do dyskusji zarówno dla uczniów ZS Nr 6 we Wrocła- wiu, jak i dla szerszej społeczności. Mogą być wy- korzystywane na lekcjach historii, języka ojczystego, języka niemieckiego oraz wiedzy o kulturze. Nasze ulubione bajki Numer umowy: 07-POL01-CO06-00185-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno Przedszkolny dla Dzieci Niesłyszących i Słabo Słyszących ul. Grażyńskiego 17, 40 –126 Katowice, tel. 32 258 43 59 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Renata Zachariasz Adres strony internetowej: www.zspnieslyszacy.skyhost.pl Adres e-mail: biuro.nieslyszacy.katowice@gmail.com Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Czechy, Szwecja Cele projektu: Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • kształtowanie wśród uczniów świadomości róż- norodności narodów tworzących Unię Europejską (poznanie kultury, tradycji, przyrody, geografii, życia codziennego krajów partnerskich); • zapoznanie uczniów z ulubionymi legendami i baj- kami uczniów z krajów partnerskich (promocja własnego regionu za granicą); • integracja środowiskowa uczniów niesłyszących (poznanie podstawowych znaków języka migo- wego polskiego, czeskiego i szwedzkiego); • opanowanie przez uczniów i nauczycieli narzędzi informatycznych; • zwiększenie motywacji do nauki języka angiel- skiego zarówno uczniów, jak i nauczycieli; • poznanie przez nauczycieli różnych metod pracy z uczniem niesłyszącym. Podczas lekcji języka polskiego, angielskiego, migo- wego oraz geografii, przyrody, sztuki i informatyki uczniowie realizowali dodatkowe treści dotyczące projektu. Na początku każdego roku nauczyciele spotykali się w jednej ze szkół, omawiali dokładnie harmonogram projektu, zwiedzali szkoły, poznawali pracę surdopedagogiczną w innym kraju, wymie- niali poglądy i ciekawostki dotyczące pracy z ucz- niem niesłyszącym.
33 Uczniowie poznali ulubione legendy, bajki i co roku wybierali jedną, którą opracowywali w for- mie książeczki z własnymi ilustracjami, tłumaczyli na język angielski, opowiadali w języku migowym, przygotowywali przedstawienia pantomimiczne, któ- re filmowali (montaż był zadaniem nauczycieli). Ucz- niom udało się stworzyć polsko-czesko-szwedzki słownik języka migowego, do którego samodzielnie przygotowali i opracowali zdjęcia przedstawiające wybrane znaki języka migowego. Następnie ucz- niowie i nauczyciele nakręcili filmy pokazujące życie szkolne. Nauczyciele zorganizowali szereg quizów dotyczących krajów Unii Europejskiej (ich kultu- ry, tradycji, przyrody, geografii), znajomości języka angielskiego i podstawowych zwrotów języka migo- wego partnerów. Zwycięzcy byli uczestnikami wy- jazdów partnerskich. Na zakończenie każdego roku projektu w jednym z krajów partnerskich, organizo- wane były spotkania partnerskie i w czasie nich tzw. Festiwale bajek. Podczas Festiwali prezentowano filmy i inne produkty przygotowane przez szkoły, a uczniowie mieli możliwość praktycznego wykorzys- tania swoich umiejętności (język angielski, migowy, integracja), Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • projekt wyzwolił w nauczycielach kreatywność oraz pomógł zdobyć nowe umiejętności posłu- giwania się technologią informacyjną i językiem angielskim; • uczniowie zyskali szerszą wiedzę o krajach part- nerskich, zdobyli nowe umiejętności z zakresu informatyki, sztuki, zwiększyła się ich motywacja do nauki języka angielskiego, przełamali bariery komunikacyjne w kontaktach z obcokrajowcami, uczyli się samodzielności i otwartości na inne kultury; • Festiwal Bajek w mieście, wystawy produktów w centrum handlowym, banku i szkole prezen- tacje filmów podczas zakończenia roku szkolnego pozwoliły na zaprezentowanie projektu rodzicom i szerszej społeczności lokalnej. • Materiały audiowizualne projektu: pantomima „Czerwone i czarne kamienie” (2006), pantomima „Legenda o Smoku Wawelskim” (2007),film „Pomysłowy Dobromir?” (2008), film „Jeden dzień z życia naszej szkoły” (2006), film „Uroczystości w naszej szkole” (2007), film „U lekarza” (2008), film „On nie doczekał się” (2008), film „Sposób na dobry humor” (2008), Wspomnienia z Festiwalu bajek w Szwecji – czerwiec 2006, Wspomnienia ze Szwecji – luty 2007, Wspomnienia z Festiwalu bajek w Czechach – czerwiec 2007, Wspomnienia z Czech – maj 2008, Wspomnienia z Festiwalu Bajek w Polsce – czerwiec 2008; • Materiały w formie drukowanej: Dwujęzyko- wa książeczka – wycinanka „Czerwone i czarne kamienie”; • Dwujęzykowa ruchoma książeczka „Legenda o Smoku Wawelskim”; • Słownik języka migowego ze zdjęciami dzieci cz. I, cz. II oraz cz. III; • Strona internetowa projektu: www.zspnieslyszacy. skyhost.pl. Wszystkie działania wpłynęły na integrację społecz- ności szkolnej. Filmy i książeczki wykorzystywane są do początkowej nauki języka angielskiego oraz na języku polskim i migowym. Słownik języka migo- wego jest pomocny dla rodziców i nauczycieli. Filmy o uroczystościach i wydarzeniach stanowią mate- riał promujący szkołę. Nauczyciele po zakończeniu projektu kontynuują realizację pomysłów wypraco- wanych podczas trwania projektu.
34 Szkoła Podstawowa w Słupsku Konferencja Dyrektorów i Koordynatorów organizowana przez Szkołę Podstawową nr 9. Apel inauguracyjny. Szkoła Podstawowa w Kraśniku Wpólna praca na „Drzewkiem Pokoju” Szkoła Podstawowa w Dźwierzutach Wizyta nauczycieli z Niemiec, Finlandii, Hiszpanii, Austrii w dniu 09.05.2007r. Spotkanie w klasie II a na tle wystawy wykonanej przez uczniów (katedra w Barcelonie). Szkoła Podstawowa w Rzeszowie Dzień Włoski w szkole
35 Words to say Europe Numer umowy: 07-POL01-CO06-00485-2 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 3 im. A. Mickiewicza, ul. Urzędowska 435, 23- 200 Kraśnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marta Pelak Adres strony internetowej: www.sp3kra.neostrada.pl Adres e-mail: sp3krasnik@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Włochy, Słowacja Cele projektu: Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • kreowanie pozytywnego nastawienia do faktu przy- należności do społeczności europejskiej, uczenie szacunku i otwartości na innych; • Kreowanie pozytywnego nastawienia uczniów i na- uczycieli do faktu przynależności do społeczności europejskiej; • Rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem angielskim; • Podnoszenie poziomu umiejętności stosowania TIK; • Kształtowanie postawy szacunku i otwartości na innych; • uświadomienie uczniom, co to znaczy być obywa- telem Europy; • wzmacnianie wśród całej społeczności szkolnej motywacji do nauki języków obcych, a szczegól- nie języka angielskiego; • wzrost kompetencji uczniów i nauczycieli jeśli chodzi o wykorzystanie technologii komunikacyj- nej i informacyjnej. • przygotowanie ulotek informacyjno-promocyjnych dotyczących realizowanego projektu; • przygotowanie filmu prezentującego uczniów SP nr 3 w Kraśniku; • spotkanie robocze w Polsce. Omówione zostały wyniki ankiet służących ewaluacji projektu w roku 2006/07 w poszczególnych szkołach. Został opraco- wany szczegółowy plan pracy na drugi rok projektu; • uczniowie kontynuowali korespondencję za po- mocą poczty elektronicznej; • przygotowanie materiałów oraz aktualizacja strony internetowej projektu: www.sayeurope.org; • Przygotowanie materiałów do glosariusza obywa- telstwa europejskiego. Podejmowane działania związane były z pojęciem ‘pokój na świecie’. Uczniowie poszczególnych klas mieli za zadanie przygotować drzewka pokoju w formie plakatu lub konstrukcji przestrzennej. Wydany został tomik wierszy na temat pokoju na świecie; • Prace nad kolejnym hasłem do glosariusza: ‘Euro- pejczycy dbają o środowisko naturalne w trosce o przyszłe pokolenia’. Przeprowadzono cykl zajęć dotyczących różnych aspektów ochrony środowiska na lekcjach języka angielskiego, języka polskiego oraz przyrody. Przygotowanie przez uczniów klas IV –V prac projektowych dotyczących ochrony środo- wiska. We współpracy z Samorządem Uczniowskim zorganizowano akcję „Zielona szkoła”, w ramach której uczniowie sadzili kwiaty doniczkowe w kla- sach oraz drzewka i krzewy wokół szkoły; • opracowanie graficzne glosariusza; • spotkanie robocze szkół partnerskich w Mornago we Włoszech. Uroczysta prezentacja produktu końcowego i podsumowanie dwuletniego projektu; • Dzień Comeniusa – impreza szkolna promująca program i będąca podsumowaniem projektu.
36 W tym celu została przygotowana prezentacja multi- medialna w programie Power Point. Imprezie towa- rzyszyły liczne zabawy i konkursy dotyczące krajów partnerskich oraz zaprezentowany został produkt końcowy- glosariusz. Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczniowie mieli możliwość porównania życia swo- jego oraz kolegów z innych krajów, odkrycia po- dobieństw i różnic pomiędzy nimi. Dlatego projekt przyczynił się do rozwijania poczucia własnej war- tości wśród uczniów. Przeprowadzona ankieta oraz bezpośrednia obserwacja potwierdzają wzrost kom- petencji językowych oraz motywacji do nauki języka angielskiego. Wzrosły kompetencje językowe oraz motywacja do nauki języka angielskiego wśród na- uczycieli dzięki przygotowywaniu materiałów pro- jektowych oraz udziałowi w wizytach roboczych. Nauczyciele przygotowując się do wizyty roboczej we Włoszech uczestniczyli w kursie językowym. Wzrosły również kompetencje nauczycieli jeśli cho- dzi o posługiwanie się ICT – prowadzenie strony internetowej projektu, używanie poczty elektronicz- nej, przygotowanie prezentacji w programie Power Point. Wpływ projektu na szkołę to między innymi poszerzenie oferty edukacyjnej dla uczniów poprzez możliwość udziału w zajęciach pozalekcyj- nych służących pogłębianiu znajomości języka angielskiego oraz realizacji działań zaplanowanych w projekcie. Uczniowie pracowali metodą projektu. Zintegrowano treści dotyczące obywatelstwa eu- ropejskiego z nauczaniem j. angielskiego. Fakt realizacji projektu został bardzo pozytywnie odebrany przez środowisko lokalne oraz doceniony i wspierany przez władze lokalne. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • glosariusz zawierający słowa, które najlepiej od- dają ideę obywatelstwa europejskiego, zilustro- wany zdjęciami, rysunkami lub wierszami przy- gotowanymi przez uczniów i przetłumaczony na języki wszystkich partnerów projektu; • strona internetowa prezentująca realizowane działania: www.sayeurope.org. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Rezultaty i produkty projektu mogą być wykorzys- tywane na lekcjach języka angielskiego. Glosariusz obywatelstwa europejskiego stanowi pomoc dydak- tyczną dla nauczycieli wprowadzających elementy CLIL na zajęciach dotyczących tematów takich jak: pokój na świecie, tolerancja, wielokulturowość, wielo- języczność, ochrona środowiska.
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,
Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,

Recommended

Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
admkb
 
Erasmus+ Edukacja szkolna
Erasmus+ Edukacja szkolnaErasmus+ Edukacja szkolna
Erasmus+ Edukacja szkolna
FRSE
 
Program comenius prezentacja
Program comenius prezentacjaProgram comenius prezentacja
Program comenius prezentacja
wiosenka
 
Prezentacion comenius (1)
Prezentacion comenius (1)Prezentacion comenius (1)
Prezentacion comenius (1)
Luisa Márquez Rodríguez
 
Vet qi project
Vet qi projectVet qi project
Vet qi project
MonikaWSBINOZ
 
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptxeTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
Anna Sz.
 
eTtwinning webinar 1 IX 2016
eTtwinning webinar 1 IX 2016eTtwinning webinar 1 IX 2016
eTtwinning webinar 1 IX 2016
Jolanta Okuniewska
 
Erasmus + prezentacja
Erasmus + prezentacjaErasmus + prezentacja
Erasmus + prezentacja
wiosenka
 

Recommended

Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
Eco Citizens of Common Europe. Prezentacja projektu oraz jego korzyści dla ka...
admkb
 
Erasmus+ Edukacja szkolna
Erasmus+ Edukacja szkolnaErasmus+ Edukacja szkolna
Erasmus+ Edukacja szkolna
FRSE
 
Program comenius prezentacja
Program comenius prezentacjaProgram comenius prezentacja
Program comenius prezentacja
wiosenka
 
Prezentacion comenius (1)
Prezentacion comenius (1)Prezentacion comenius (1)
Prezentacion comenius (1)
Luisa Márquez Rodríguez
 
Vet qi project
Vet qi projectVet qi project
Vet qi project
MonikaWSBINOZ
 
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptxeTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
eTwinning regionalna Warsztaty o Akredytacji.pptx
Anna Sz.
 
eTtwinning webinar 1 IX 2016
eTtwinning webinar 1 IX 2016eTtwinning webinar 1 IX 2016
eTtwinning webinar 1 IX 2016
Jolanta Okuniewska
 
Erasmus + prezentacja
Erasmus + prezentacjaErasmus + prezentacja
Erasmus + prezentacja
wiosenka
 
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafięPrezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafięsp11bialystok
 
Booklet
Booklet Booklet
Booklet
Katarzyna Spisak
 
etwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programuetwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programu
Aleksandra Schoen-Kamińska
 
E twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portalE twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portal
Aleksandra Schoen-Kamińska
 
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polskaPrezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
mwci
 
About our project in Polish
About our project in PolishAbout our project in Polish
About our project in Polishwerkus
 
Erasmus+
Erasmus+Erasmus+
Erasmus+
Devliniusz
 
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymiKontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
annaszsp9
 
Prezentacja e twinning
Prezentacja e twinningPrezentacja e twinning
Prezentacja e twinningjol45
 
Biuletyn szkolny
Biuletyn szkolnyBiuletyn szkolny
Biuletyn szkolny
Zespół Szkół nr 26
 
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
FRSE
 
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdfeTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
Anna Sz.
 
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneurProjekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneurglzs
 
Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)
Katarzyna Spisak
 
Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016
FRSE
 
Prezentacja1
Prezentacja1Prezentacja1
Prezentacja1jacezal
 
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Empatic Project
 
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016Gra Studzińska Cavour
 
Projekt Comenius
Projekt ComeniusProjekt Comenius
Projekt Comeniusglzs
 
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie... Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 

More Related Content

Similar to Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,

Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafięPrezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafięsp11bialystok
 
Booklet
Booklet Booklet
Booklet
Katarzyna Spisak
 
etwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programuetwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programu
Aleksandra Schoen-Kamińska
 
E twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portalE twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portal
Aleksandra Schoen-Kamińska
 
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polskaPrezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
mwci
 
About our project in Polish
About our project in PolishAbout our project in Polish
About our project in Polishwerkus
 
Erasmus+
Erasmus+Erasmus+
Erasmus+
Devliniusz
 
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymiKontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
annaszsp9
 
Prezentacja e twinning
Prezentacja e twinningPrezentacja e twinning
Prezentacja e twinningjol45
 
Biuletyn szkolny
Biuletyn szkolnyBiuletyn szkolny
Biuletyn szkolny
Zespół Szkół nr 26
 
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
FRSE
 
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdfeTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
Anna Sz.
 
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneurProjekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneurglzs
 
Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)
Katarzyna Spisak
 
Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016
FRSE
 
Prezentacja1
Prezentacja1Prezentacja1
Prezentacja1jacezal
 
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Empatic Project
 
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016Gra Studzińska Cavour
 
Projekt Comenius
Projekt ComeniusProjekt Comenius
Projekt Comeniusglzs
 
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie... Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 

Similar to Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009, (20)

Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafięPrezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
Prezentacja projektu wiem, umiem, potrafię
 
Booklet
Booklet Booklet
Booklet
 
etwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programuetwinning prezentacja programu
etwinning prezentacja programu
 
E twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portalE twinning 2012-nowy_portal
E twinning 2012-nowy_portal
 
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polskaPrezentacja dla rodziców_wersja_polska
Prezentacja dla rodziców_wersja_polska
 
About our project in Polish
About our project in PolishAbout our project in Polish
About our project in Polish
 
Erasmus+
Erasmus+Erasmus+
Erasmus+
 
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymiKontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
Kontakty szkoły z partnerami krajowymi i zagranicznymi
 
Prezentacja e twinning
Prezentacja e twinningPrezentacja e twinning
Prezentacja e twinning
 
Biuletyn szkolny
Biuletyn szkolnyBiuletyn szkolny
Biuletyn szkolny
 
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
Erasmus+ Edukacja dorosłych - Ogólnopolski Dzień Informacyjny 2016
 
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdfeTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
eTwinning regionalna konferencja Dzierżoniów.pdf
 
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneurProjekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
Projekt Comenius Today's child tommorow's entrepreneur
 
Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)Psp1 broszura b5 40str(1)
Psp1 broszura b5 40str(1)
 
Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016Erasmus+ Młodzież 2016
Erasmus+ Młodzież 2016
 
Prezentacja1
Prezentacja1Prezentacja1
Prezentacja1
 
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
Kształtowanie kompetencji informacyjnych dzięki projektom eTwinning
 
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
CV-PL Grażyna Studzińska Cavour_kwiecień2016
 
Projekt Comenius
Projekt ComeniusProjekt Comenius
Projekt Comenius
 
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie... Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
Dobre przejście. Współpraca między pokoleniami w szkole w ramach Europejskie...
 

More from Julia Sarnecka, née Płachecka

Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VODMEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
Julia Sarnecka, née Płachecka
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
Julia Sarnecka, née Płachecka
 

More from Julia Sarnecka, née Płachecka (20)

Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process (editio...
 
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
Emerge! European Seminar for Audiovisual Talents. Event programme, Creative E...
 
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 2, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
 
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
Zaprojektuj działanie, cz. 1, Punkt Kontaktowy "Europa dla obywateli", 2015
 
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
Images That Move. European Conference on Film Education. Event Programme, Cre...
 
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
Innovate, Create Share. Where Innovation and Creativity Meet. Event Programme...
 
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
Nowe wizje rzeczywistosci. Jak immersyjne media zmieniaja nasze otoczenie? Pr...
 
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
Let's Be Series. Europejskie seminarium o serialach. Program wydarzenia, Crea...
 
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
Game Story II. MIędzy filmem a grą. Program wydarzenia, Creative Europe Desk ...
 
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VODMEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
MEDIA. Wsparcie dla producentów i nadawców TV i VOD
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
MEDIA. Przewodnik po schematach 2019, Creative Europe Desk Polska 2019
 
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
MEDIA. Innowacje w sektorze audiowizualnym, Creative Europe Desk Polska, 2019
 
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2018
 
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
MEDIA. Przewodnik dla developerów gier video, Creative Europe Desk Polska, 2017
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
MEDIA. Przewodnik po schematach 2018, Creative Europe Desk Polska 2018
 
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
Let’s Go to School! Together Through the Transition to School Process, Fundac...
 
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
Wszyscy gotowi?! Jak przygotować dziecko do szkoły, Fundacja Rozwoju Dzieci, ...
 
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
Idziemy do szkoły! Jak razem pokonać próg szkolny (red. i tłum. z jęz. ang.),...
 
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
MEDIA. Przewodnik dla producentów, Creative Europe Desk Polska, 2016
 
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
MEDIA. Przewodnik po schematach 2016/2017, Creative Europe Desk Polska 2016
 

Z Comeniusem dookoła Europy w ramach edukacyjnego programu „Uczenie się przez całe życie” (współred. z A. Fijałkowską., aut. rozdz.), Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2009,

  • 1. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2009 Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie
  • 2. Redakcja: Agnieszka Fijałkowska i Julia Płachecka Przykłady dobrych praktyk: Beneficjenci programu Comenius Korekta: Weronika Walasek Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Eliza Goszczyńska Druk: Drukarnia PRINT-PAP Krynica-Zdrój ul.Słotwińska 33 www.print-pap.com.pl Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie” Warszawa 2009 ISBN: 978-83-87716-89-9
  • 3. Warszawa 2009 Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie
  • 4. Szanowni Państwo, Oddajemy w Państwa ręce kompendium wiedzy o możliwościach wykorzystywania funduszy unijnych w ramach programu Comenius na różnego typu przedsięwzięcia edukacyjne. Oferta, którą niektórzy z Państwa już znają, czyli dofinansowanie partnerskich, międzynarodowych projektów szkolnych oraz indywidualnych wyjazdów szkoleniowych dla kadry nauczycielskiej i staży studenckich, poszerzyła się w tym roku o możliwości realizacji wszechstronnych projektów, łączących różnorodne działania w ramach akcji Comenius Regio. Przyglądając się przez ostatnie lata projektom realizowanym w programie Comenius, oraz biorąc pod uwagę ich liczbę, ośmielam się twierdzić, że program ten ma ogromny wpływ na polską edukację. Zdarza się, że działania podejmowane przez polskie szkoły w ramach Comeniusa, stają się zaczynem do wprowadzania innowacji w pro- cesie dydaktycznym w kontekście lokalnych potrzeb edukacyjnych. W innych przypadkach, realizacja projektów Comeniusa pomaga szkołom wprowadzać zmiany związane z edukacyjną polityką kraju – szczególnie pomocna jest tu wymiana doświadczeń z krajami, gdzie tego rodzaju innowacje już funkcjonują. Wkład Comeniusa w rozwój polskiego systemu edukacyjnego należy też postrzegać w kontekście możliwości rozwijania kompetencji kluczowych przez uczniów, którzy uczą się w szkołach realizujących projekty między- narodowe. Kompetencje takie jak komunikowanie się w języku obcym, wykorzystywanie nowoczesnych techno- logii komunikacyjno – informacyjnych, przedsiębiorczość, kompetencja międzykulturowa i interpersonalna, są niezbędne do funkcjonowania na rynku pracy, przy czym przygotowania do wejścia w świat pracy muszą zaczynać się już szkole. Zachęcamy Państwa gorąco do lektury niniejszej publikacji, zapoznania się z przykładami już zrealizowanych projektów i wyboru odpowiedniej oferty dla siebie i instytucji, w której Państwo pracują. Wierzymy, że podjęty przez Państwa trud i zaangażowanie we współpracę międzynarodową, przyniesie Państwu osobiście, Waszym uczniom i szkołom wiele satysfakcji, bogatych doświadczeń i sporo nowych pomysłów na unowocześnienie polskiej szkoły. dr Paweł Poszytek dyrektor Narodowej Agencji programu „Uczenie się przez całe życie”
  • 5. Spis treści 1. OGÓLNE INFORMACJE O PROGRAMIE COMENIUS Julia Płachecka 2. PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół 3. PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Agnieszka Fijałkowska Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Regio 4. PROJEKT – CO TO TAKIEGO? Anna Klimowicz Metoda projektu edukacyjnego Projekt edukacyjny a partnerski projekt szkolny Comeniusa 6 8 8 12 13 16 73 73 77 78 80
  • 6. 5. COMENIUS – PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ W STATYSTYCE – EDYCJE Z LAT 2007, 2008 Wanda Burdecka Ocena realizacji projektów w edycji 2007 roku na podstawie raportów statystycznych Ocena realizacji wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych w edycjach w latach 2007 i 2008 6. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ Aleksandra Długosz, Grzegorz Żółcik Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 7. ASYSTENTURA COMENIUSA Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski Procedury przystąpienia do akcji Asystentura Comeniusa Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – asystenci Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – szkoły goszczące Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Asystentura Comeniusa 8. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ ORAZ ASYSTENTURA COMENIUSA – DANE STATYSTYCZNE NA LATA 2007 I 2008 Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski, Grzegorz Żółcik Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Asystentura Comeniusa 83 86 88 90 90 93 94 102 102 104 105 106 119 119 122
  • 7. Julia Płachecka Ogólne informacje o Programie Comenius Historia udziału Polski w działaniach mających na celu podniesienie jakości europejskich systemów kształcenia, sięga końca lat 90. Decyzję o przystąpie- niu do trzech wspólnotowych inicjatyw: programów Socrates, Leonardo da Vinci i „Młodzież dla Europy”, polskie władze podjęły w 1998 roku. Druga faza ich realizacji przypadła na lata 2000-2006. Program Socrates (powołany na podstawie art. 149 i 150 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, a w Polsce – na mocy decyzji Rady Stowarzyszeniowej od marca 1998 roku do grudnia 2006 roku) dawał możliwość europejskiej współpracy nauczycielom pracującym w różnych instytucjach edukacyjnych (od przedszkoli po wyższe uczelnie). Ponadto stwarzał nauczycielom, kadrze zarządzającej oraz studentom szansę pod- noszenia kwalifikacji podczas zagranicznych wyjaz- dów i wizyt studyjnych. Program Leonardo da Vinci (utworzony przez Komisję Europejską w 1994 roku) dofinansowywał projekty i staże osobom związanym ze szkolnictwem zawodowym, natomiast beneficjen- tami programu „Młodzież dla Europy” byli młodzi ludzie w wieku 15-25 lat oraz działające na ich rzecz instytucje i organizacje pozarządowe. Doświadczenia z realizacji I i II edycji programów Socrates i Leonardo da Vinci oraz ocena stopnia wdrożenia Strategii Lizbońskiej, jaką otrzymała Komisja Europejska od zewnętrznych ewaluatorów, zdecydowały o połączeniu niezależnych od siebie inicjatyw w jeden, zintegrowany program. Kon- tynuacją programu Socrates I i Socrates II – wzbo- gaconą o program Leonardo da Vinci – stał się 31 grudnia 2006 roku program „Uczenie się przez całe życie” („Lifelong Learning Programme”). Decyzją nr 17/20/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 listopada 2006 roku program ten został ustano- wiony na lata 2007-2013. Realizowany w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”, program sektorowy Comenius adre- sowany jest do nauczycieli i uczniów przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich – zawodowych oraz ogólnokształcących. Zadaniem programu jest wspieranie projektów edukacyjnych angażujących placówki edukacyjne i lokalne spo- łeczności (Partnerskie Projekty Szkół, Partnerskie Projekty Regio) oraz indywidualnych wyjazdów podnoszących kwalifikacje nauczycieli (Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej, Asystentura Come- niusa). Szczególne znaczenie ma tu jakość podejmo- wanych działań – Comenius pozwala na tworzenie i realizację innowacyjnych programów nauczania, wypróbowanie nowych metod pedagogicznych oraz popularyzację nowatorskich rozwiązań w obszarze zarządzania oświatą. Promuje naukę języków obcych i stosowanie nowoczesnych technologii informacyj- no-komunikacyjnych, a także równość szans eduka- cyjnych. Dzięki udziałowi w projektach Comeniusa nauczy- ciele i uczniowie rozwijają swoją wiedzę o różnorod- ności kultur i języków europejskich. Przygotowują się do roli aktywnych obywateli Wspólnoty Europejskiej: uczą się samodzielności, przedsiębiorczości, tole- rancji, radzenia sobie w nowych, czasem trudnych sytuacjach, twórczego rozwiązywania problemów. Głównym celem operacyjnym programu jest zwięk- szenie liczby i jakości wyjazdów edukacyjnych (nazy- wanych przez Komisję Europejską „mobilnościami”) na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia), krajów zachodniobałkańskich (Albania, Bośnia i Her- cegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM), Szwajcarii (na zasadzie specjalnej umowy) oraz kraju kandydującego do UE – Turcji. W ten sposób wspól- nymi działaniami oświatowymi ma być do końca 2013 roku objętych 3 miliony uczniów. W Polsce program Comenius cieszy się ogromną popularnością. Realizowane w jego ramach projekty 1
  • 8. to międzynarodowe przedsięwzięcia o bardzo zróż- nicowanej skali i zasięgu. To zróżnicowanie, ale i wysoka jakość prowadzonych działań, wskazują na zmiany w sposobie postrzegania roli szkoły i na- uczania na wszystkich poziomach edukacji. Dzięki uczestnictwu w programie szkoły i przedszkola otwierają się na świat, stają się ośrodkami życia społecznego i kulturalnego swojej gminy, powiatu czy dzielnicy. Dyrektorzy tych placówek widzą w pro- jektach Comeniusa sposób na uatrakcyjnienie swojej oferty edukacyjnej, zachęcenie rodziców do współpracy oraz wypromowanie szkoły lub przed- szkola w społeczności lokalnej. O tym, czego się nauczyli od swoich zagranicznych kolegów, i czego sami mogli ich nauczyć, opowiadają z dumą i en- tuzjazmem – garść takich opowieści znajdą Pań- stwo w rozdziałach poświęconych opisom dobrych praktyk.
  • 9. Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka Partnerskie Projekty Szkół Partnerskie Projekty Szkół to projekty edukacyjne o wymiarze międzynarodowym. Mogą mieć bardzo zróżnicowaną tematykę (np.: nauka języków obcych; muzyka, potrawy i obyczaje mieszkańców Europy; historia danego regionu; nowe metody nauczania) i niemal dowolną liczbę partnerów – dwóch w przypadku projektów dwustronnych i ponad trzech w projektach wielostronnych. Partnerami są w tym przypadku szkoły, przedszkola i inne placówki edu- kacyjne z różnych krajów, które – w zależności od specyfiki projektu – otrzymują dotację na za- graniczne wyjazdy swoich podopiecznych i/lub pracowników oraz realizację innych działań zmierza- jących do podniesienia jakości edukacji, urozmai- cenia programu nauczania czy wprowadzenia nowych metod pedagogicznych. Partnerskie Projekty Szkół to największa z akcji pro- gramu Comenius – w Polsce co roku w jej ramach Komisja Europejska finansuje około 500 projektów. Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Kto może brać udział? W akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół mogą brać udział szkoły i placówki realizujące obowiązek szkolny i obowiązek nauki, zgodnie z zapisami rozdziału 2 Ustawy o Systemie Oświaty. Ministerstwo Edukacji, na prośbę Komisji Europejskiej, sporzą- dziło listę przedszkoli i szkół uprawnionych do udziału w programie Comenius i są to: • przedszkola, w tym placówki z oddziałami integra- cyjnymi oraz przedszkola specjalne; • szkoły: • podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, spor- towe i mistrzostwa sportowego; • gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z od- działami integracyjnymi, dwujęzycznymi, spor- towymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego; • ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyj- ne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowe- go, rolnicze i leśne; • artystyczne realizujące kształcenie ogólne; • młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno- wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowaw- cze dla dzieci i młodzieży wymagających stoso- wania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania prowadzące szkoły; Instytucje mogące brać udział w akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół w innych krajach uczest- niczących w programie „Uczenie się przez życie” są zdefiniowane przez władze oświatowe w poszczegól- nych krajach, a ich wykaz można zaleźć na stronie internetowej: www.ec.europa.eu/llp. Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie? WramachakcjiComenius–PartnerskieProjektySzkół dofinansowywana jest współpraca międzynarodowa szkół przy realizacji projektów edukacyjnych (więcej na temat projektów edukacyjnych znaleźć można w rozdziale „Projekt – co to takiego?”). Między- narodowa współpraca w Partnerskich Projektach Szkół wiąże się z wyjazdami do partnerów zagranicz- nych oraz z przyjmowaniem gości u siebie, a także – z realizowaniem różnych działań o zasięgu lokalnym. Wyjazdy zagraniczne nazywane są mobilnościami. Wyjazd zagraniczny jednej osoby to jedna mobil- 2
  • 10. ność. W wyjazdach zagranicznych mogą brać udział uczniowie oraz pracownicy szkoły. Budżet projektu można przeznaczyć na koszty zwią- zane z wyjazdami zagranicznymi, które mogą mieć charakter: wymian klas, wizyt studyjnych dyrektora szkoły lub nauczyciela, wymian nauczycieli, spotkań grupy zarządzającej projektem itp. Koszty związane z tymi aktywnościami to koszty podróży, utrzymania, przejazdów lokalnych, wejść do obiektów itp. Do zadań realizowanych przez szkołę w kraju mogą należeć na przykład: wycieczki związane z tematyką realizowanego projektu, badania opinii, próby dzien- nikarskie, eksperymenty lub opracowania multime- dialne. Koszty związane z tymi zadaniami to: koszt materiałów potrzebnych do wykonania produktów projektu, koszt druku publikacji i realizacji zajęć poza budynkiem szkolnym, fundusze przeznaczone na za- kup sprzętu niezbędnego do realizacji projektu oraz na działania promujące projekt i jego rezultaty wśród społeczności lokalnej. Więcej o tematyce projektów oraz rodzaju podej- mowanych działań znajdziesz w rozdziale „Przykłady dobrej praktyki”. Wysokość budżetu potrzebnego do realizacji projektu zależy od liczby wyjazdów zagranicznych, którą dana szkoła chce zrealizować w ciągu trwania projektu (im większa liczba mobilności, tym wyższy budżet). Budżet na realizację projektu przyznawany jest w for- mie ryczałtu. Projekty współpracy trwają 2 lata. Spośród przedstawi- cieli szkół biorących udział w projekcie wybierany jest koordynator. Rola koordynatora polega na organizacji wspólnej pracy przedstawicieli wszystkich szkół, które chcą wziąć udział w projekcie. Reprezentant szkoły lub placówki koordynującej sprawuje pieczę nad zaplano- waniem pracy i wypełnieniem wniosku o dofinanso- wanie, a w trakcie realizacji projektu motywuje szkoły partnerskie do wykonywania zadań i dotrzymywania terminów, natomiast na etapie zamykania projektu – bierze odpowiedzialność za opracowanie wspólnego raportu końcowego z realizacji działań. Rodzaje projektów, które można realizować w ramach Partnerskich Projektów Szkół • Projekty wielostronne Grupa partnerska musi się składać z co najmniej 3 szkół z 3 różnych krajów uczestniczących w pro- gramie „Uczenie się przez całe życie”, przy czym co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej. Projekty wielostronne mogą kon- centrować się na aktywności uczniowskiej w czasie realizacji projektu bądź na rozwijaniu metod dy- daktycznych czy też na sposobach zarządzania szkołą – wówczas aktywni w projekcie będą głów- nie nauczyciele. W zależności od tematyki, w mo- bilnościach będą brali udział głównie uczniowie lub nauczyciele. • Projekty dwustronne Jak wskazuje nazwa tej akcji, grupa partnerska składa się z 2 szkół z 2 krajów uczestniczących w progra- mie „Uczenie się przez całe życie” (podobnie jak w projektach wielostronnych, co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej). Rea- lizacja projektu dwustronnego zakłada wymianę grup uczniów (co najmniej 10-osobowych) trwającą mi- nimum 10 dni. Uczniowie biorący udział w wymianie muszą mieć ukończone 12 lat. Tak więc ten rodzaj projektów zawsze skoncentrowany jest na aktywności uczniów pod kierunkiem nauczycieli. Dobrze jest, je- żeli w programie nauczania polskiej szkoły jest język narodowy szkoły partnerskiej lub jeżeli uczniom zo- staje zapewnione przygotowanie językowe w języku partnera. Oba rodzaje projektów, zarówno wielostronne jak i dwustronne, realizowane są w oparciu o wybraną tematykę oraz zawartość merytoryczną, chociaż kon- strukcja projektów dwustronnych ma powodować, że ich efektem będzie szczególnie duże rozwinięcie kompetencji językowych uczniów. Ze szkołami z jakich krajów można współpracować? Można współpracować ze szkołami z 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islan-
  • 11. 10 dia, Liechtenstein, Norwegia) oraz krajem kan- dydującym do UE – Turcją. W najbliższym czasie możliwa będzie także współpraca z krajami zachod- nio-bałkańskimi (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwaj- carią (na zasadzie specjalnej umowy). Z jakich części składa się wniosek o dofinansowanie realizacji projektu? Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu jest co roku publikowany przez Komisję Europejską i obowią- zuje we wszystkich krajach, które uczestniczą w pro- gramie Comenius. Można go znaleźć na stronie inter- netowej Narodowej Agencji: www.comenius.org.pl, kilka tygodni przed terminem składania wniosków. Należy go wypełnić w języku komunikacji projektu, czyli w języku, w którym porozumiewać się będą ze sobą partnerskie szkoły. Wnioski obowiązujące w kolejnych latach realizacji akcji nie są zmieniane w dużym stopniu, ich główne elementy są stałe, po- nieważ odwzorowują etapy tworzenia projektu. Pierwsza część wniosku zawiera dane wszystkich szkół biorących udział w projekcie (adresy, tele- fony, dane osób kontaktowych oraz dyrektorów szkół) oraz „Oświadczenie”, w którym osoba uprawniona do zawierania umów w imieniu szkoły zaświadcza, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe, a szkoła wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec państwa i będzie w stanie realizować projekt. Następna część wniosku to część merytoryczna, która zawiera takie punkty jak: • streszczenie projektu; • opis środowiska społecznego szkół partnerskich; • cele i tematyka projektu oraz przyjęte metody służące osiągnięciu celów; • podział zadań między partnerami; • współpraca i komunikacja między partnerami; • wpływ projektu na grupy docelowe i europejską wartość dodaną (co daje szkołom realizacja pro- jektu we współpracy międzynarodowej i czego nie osiągnęliby, realizując projekt ze szkołami w kraju); • sposób ewaluacji projektu; • opis zaangażowania uczniów w planowanie, re- alizację i ewaluację projektu; • integracja treści i działań projektowych z pro- cesem nauczania i uczenia się w szkole; • planowane rezultaty projektu (materialne i nie- materialne) oraz sposób ich upowszechniania i wykorzystania; • harmonogram zaplanowanych działań wraz z ich opisem; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dla projektów dwustronnych wymagane jest zaplano- wanie działań realizowanych podczas wymian grup uczniowskich. Ważne jest, aby nie zaczynać pracy nad projektem od wypełniania wniosku. Oczywiście warto się z nim zapoznać, ale przedtem trzeba zastanowić się wraz z partnerami nad rodzajem działań podejmowanych w projekcie, ich celem i odbiorcami. Należy od- powiedzieć sobie na pytania: kto skorzysta na reali- zacji tego projektu, jak zmieni on szkołę i społecz- ność lokalną? Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofi- nansowanie realizacji projektów? Przyznawanie środków finansowych na realizację Partnerskich Projektów Szkół odbywa się na zasadzie konkursu. Termin składania wniosków o dofinansowanie jest ustalany jednorazowo w ciągu roku i obowiązuje we wszystkich krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. Przedstawiciele szkół partnerskich,powspólnymopracowaniuprojektuoraz wypełnieniu wniosku (za ostateczny kształt wniosku i rozesłanie go do wszystkich partnerów odpowiada koordynator projektu), przesyłają tak samo brzmiący wniosek na aktualnym w danym rok formularzu do swojej Narodowej Agencji. Przed wysłaniem wniosku należy zapoznać się z dodatkowymi wymaganiami. Mogą one dotyczyć liczby egzemplarzy wniosku, konieczności przesłania tłumaczenia wniosku na język narodowy danego kraju lub złożenia wniosku również w wersji elektronicznej. Wniosek podlega ocenie formalnej oraz merytorycz-
  • 12. 11 nej. Obie oceny dokonywane są w oparciu o wspólne europejskie karty oceny obowiązujące we wszyst- kich krajach. Oceny formalnej wszystkich wniosków w danym kraju dokonują pracownicy Narodowej Agencji, natomiast oceny merytorycznej – zewnętrzni eksperci. Ocena merytoryczna dotyczy wszystkich projektów dwustronnych, podczas gdy projekty wielo- stronne oceniane są tylko w Narodowej Agencji koordynatora projektu. Każdy projekt ocenia dwóch ekspertów, a średnia arytmetyczna ich ocen stanowi ocenę końcową. Wszystkie projekty, które przejdą pozytywnie etap oceny formalnej i merytorycznej, mogą uzyskać dofinansowanie. Ponieważ wniosków, które mogłyby być dofinansowane, jest co roku więcej niż środków budżetowych, konieczne jest tworzenie list rankingo- wych i finansowanie tych projektów, które otrzymały najwyższe oceny merytoryczne. Listy rankingowe tworzone są na poziomie europejskim. Proces selekcji trwa około 5 miesięcy, a wszyscy wnioskodawcy są informowani na piśmie o jego wynikach. W przypadku uzyskania dofinansowania podpisywana jest umowa z osobą uprawnioną do zawierania umów finansowych w imieniu szkoły. W Polsce umowy zawierane są z przedstawicielem organu prowadzą- cego szkołę. Umowa określa cel, zasady i okres finansowania oraz zasady kontroli beneficjanta i sposób oblicze- nia ostatecznej kwoty dofinansowania. Załączniki do umowy stanowią: wniosek o dofinansowanie realizacji projektu oraz wzory raportów – postępu i końcowego. Jakie obowiązki bierze na siebie szkoła realizująca Partnerski Projekt Szkolny Comeniusa? Po podpisaniu umowy i otrzymaniu środków finan- sowych szkoła przystępuje do realizacji projektu, wykonując działania zaplanowane we wniosku o dofinansowanie. Po pierwszym roku szkoła przesyła do Narodowej Agencji „Raport postępu”, w którym informuje o przebiegu realizacji projektu i ewentual- nych trudnościach z nią związanych. W trakcie realizacji projektu szkoła może zostać skontrolowana pod kątem merytorycznym przez przedstawicieli Narodowej Agencji. Po drugim roku realizacji projektu (a więc po jego zakończeniu) wszyscy partnerzy wspólnie opraco- wują merytoryczny „Raport końcowy”. Informuje on o osiągniętym stopniu realizacji celów, wpływie projektu na grupy docelowe i wypracowanych wspól- nie produktach końcowych. Ponadto każda szkoła indywidualnie raportuje do Narodowej Agencji o działaniach, które realizowała i o ewentualnych odstępstwach od planu. W celu rozliczenia finansowego szkoła przedstawia bilety, faktury (jeżeli dotyczy – karty pokładowe) związane ze zrealizowanymi mobilnościami oraz imienne listy osób biorących w nich udział potwier- dzone przez odwiedzaną szkołę. Szkoła wpisuje swój projekt do bazy zrealizowanych projektów programu „Uczenie się przez całe życie” – „European Shared Treasure”. Wszelkie dowody księgowe dokumentujące realiza- cję projektu szkoła jest zobowiązana przechowywać przez 5 lat. W jaki sposób można znaleźć partnerów do realizacji projektu? Partnerów do realizacji projektu warto szukać poprzez kontakty osobiste, nawiązaną już współpracę między regionami – organ prowadzący szkołę zapewne współpracuje z bliźniaczym miastem lub gminą w innym kraju europejskim. Można także skorzystać z wyjazdu na seminarium kontaktowe, którego celem jest poznanie nauczycieli z innych krajów i przygotowanie założeń wspólnych projektów (więcej na ten temat czytaj w rozdziale „Wizyty przygotowawcze”). Oprócz listy seminariów, na które można się w danym roku zapisać, na stro- nie www.comenius.org.pl znajdują się linki do baz
  • 13. 12 danych umożliwiających znalezienie szkół chętnych do współpracy. Można tam również umieścić ofertę własnej szkoły. Dobrym sposobem jest także skorzystanie z możli- wości oferowanych przez program eTwinning, który promuje międzynarodową współpracę szkół przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii i Inter- netu. Projekty realizowane w ramach eTwinningu pozwalają sprawdzić się we współpracy międzyna- rodowej, zbudować zespół uczniów i nauczycieli, którzy w przyszłości z większą pewnością siebie będą realizować nieco trudniejsze (bo oparte na bezpośrednim kontakcie z partnerami i wiążące się z większym budżetem) projekty w ramach programu Comenius. Partnerów do projektu możemy również znaleźć po- przez Eurodesk, czyli europejską sieć informacyj- ną, która funkcjonuje w 30 państwach. Konsultanci Eurodesku mają ze sobą stały kontakt online, po- siadają również dostęp do największej w Europie bazy organizacji oraz programów grantowych dla młodzieży i osób pracujących z młodzieżą. Korzy- stając z kontaktów i zasobów informacyjnych, udzie- lają informacji bezpośrednio w swoich siedzibach, przez telefon (0 801 134 001) lub przez Internet: www.eurodesk.org.pl. Wizyty Przygotowawcze i Seminaria Kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Nauczyciele zainteresowani nawiązaniem współpracy z partnerami i wspólną realizacją Partnerskiego Pro- jektu Szkół mogą skorzystać z udziału w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. Jeżeli szkoła nie nawiązała jeszcze współpracy z zagranicznymi partnerami, a jest zainteresowana realizacją projektu, jeden z jej nauczycieli może wziąć udział w seminarium kontaktowym. Są to spotkania organizowane przez Narodowe Agencje, pod konkretnym szyldem tematycznym i dla danego poziomu edukacji. Mają na celu zebranie w jednym miejscu nauczycieli zainteresowanych zawiązaniem partnerstw i realizacją projektów. W czasie kilku- dniowego szkolenia uczestnicy poznają się, wy- mieniają doświadczenia i pracują nad stworzeniem projektu, który będą wspólnie realizować. Pomagają im pracownicy Narodowej Agencji. Wizyty przygotowawcze to oferta dla nauczycieli, którzy mają już pomysł na projekt i znaleźli partnerów, a chcieliby spotkać się z nimi i wspólnie wypełnić wniosek o dofinansowanie. Wizyty przygotowawcze również trwają kilka dni. Aby wziąć udział w seminarium kontaktowym lub w wizycie przygotowawczej należy na kilka tygodni przed terminem ich rozpoczęcia złożyć wniosek do Narodowej Agencji o dofinansowanie udziału w wybranym spotkaniu. Wniosek składa się z następujących części: • dane szkoły, dane osoby mogącej zawierać umowy finansowe w imieniu szkoły, dane uczest- nika wyjazdu; • dane szkoły lub Narodowej Agencji, która przyj- muje uczestnika; • kwalifikacje i doświadczenie zawodowe uczest- nika; • cel wyjazdu; • opis wyjazdu, jego program; • założenia planowanego projektu; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dofinansowanie obejmuje koszty podróży oraz – w przypadku seminarium kontaktowego – opłatę za udział w nim, a w przypadku wizyty przygoto- wawczej – opłatę ryczałtową za każdy dzień udziału w wizycie. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku podpisywana jest umowa z prawnym przedstawicielem szkoły (w przypadku Polski jest to prawny przedstawiciel organu prowadzącego szkołę) o dofinansowanie
  • 14. 13 udziału nauczyciela w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. O udział w takich spot- kaniach mogą się ubiegać również przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz przedstawiciele kuratoriów oświaty, pod warunkiem, że zamierzają realizować Partnerski Projekt Regio. Po powrocie uczestnik wyjazdu jest zobowiązany sporządzić „Raport” opisujący przebieg i efekty wizyty czy seminarium. Uczestnik powinien także przestawić rachunki, faktury (i – jeżeli dotyczy – karty pokładowe) dokumentujące odbytą podróż oraz imienny certyfikat wydany przez szkołę lub Narodową Agencję, która go przyjmowała, poświadczający udział w spotkaniu. Przygotowując jeden projekt, można skorzystać albo z udziału w seminarium kontaktowym albo w wizycie przygotowawczej. Informacja o ofercie seminariów i wizyt, szcze- gółowe zasady uczestnictwa oraz wszelkie dokumenty niezbędne do starania się o dofinansowanie udziału w spotkaniach znajdują się na stronie internetowej www.comenius.org.pl. Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Przed napisaniem projektu warto: • dokonać analizy potrzeb szkoły/placówki i jej spo- łeczności (zarówno uczniów, jak i nauczycieli); • sprawdzić możliwości wkomponowania projektu w realizowane przez daną placówkę zadania (długo- lub krótkofalowe); • spróbować swoich sił w programie eTwinning polegającym na realizacji europejskiego projektu edukacyjnego za pośrednictwem platformy inter- netowej www.etwinning.net – tego typu działania nie wymagają aplikowania o dofinansowanie do Narodowej Agencji, nie wiążą się z dodatkowymi kosztami, nie mają wyznaczonych odgórnie ram czasowych (więcej informacji o programie i zasadach rejestracji – na stronie internetowej www.etwinning.pl ); • z dużym wyprzedzeniem rozpocząć poszukiwania partnerów zagranicznych – można skorzystać z baz dostępnych na stronie www.comenius.org.pl, skontaktować się ze szkołami, których ogłoszenia o poszukiwaniu partnerów są na bieżąco zamiesz- czane na forum na stronie www.comenius.org.pl, można też skorzystać z osobistych kontaktów lub z pomocy konsultantów Eurodesku; • pamiętać, że im wcześniej znajdziemy partnera i wspólnie zaczniemy pracować nad projektem, tym większa pewność, że unikniemy ewentual- nych nieporozumień i niejasności, które często utrudniają realizację zaplanowanych działań już po otrzymaniu dotacji; • poszukać inspiracji w bazie „European Shared Treasure” na stronie www.est.org.pl – baza zawiera opisy zrealizowanych projektów i ich efektów; • planować zadania możliwe do zrealizowania (także pod względem finansowym, w czym z pewnością pomoże przygotowany na własne potrzeby budżet projektu) i szczegółowo uzgodnić je z partnerami; • już na wstępnym etapie planowania podzielić się zadaniami i odpowiedzialnością z pozostałymi partnerami; ustalić, kto zostanie koordynatorem całego projektu; • wyznaczyć osobę odpowiedzialną za realizację projektu na terenie szkoły (w przypadku, gdy nasza palcówka koordynuje projekt funkcja koordynatora szkolnego oznacza na ogół sprawowanie pieczy nad realizacją całego projektu); • upewnić się, czy wszyscy partnerzy mają dostęp do Internetu – jeżeli nie jest to stałe łącze, warto ustalić dni, w których można liczyć na odpowiedź z placówki partnerskiej (połączenie z Internetem będzie potrzebne na przykład przy wymianie doku- mentów, wspólnej pracy nad wnioskiem aplikacyj- nym czy zawartością strony internetowej projektu); • pomyśleć o ewentualnych sponsorach – lokalne przedsiębiorstwa mogą nam pomóc w przygoto-
  • 15. 14 waniu materiałów promocyjnych lub zapewnieniu nagród dla uczestników. Wypełniając formularz aplikacyjny, pamiętajmy, aby: • w opisie projektu unikać pustosłowia, kwiecisto- ści, niepotrzebnych wyjaśnień, uważać na błędy – ortograficzne, stylistyczne, interpunkcyjne; • na postawione we wniosku pytania odpowiadać zwięźle, konkretnie i zrozumiale; • opis projektu przedstawić w sposób czytelny, kon- kretny i logiczny – jasno precyzując cele, zadania i formy ich realizacji, terminy i osoby odpowie- dzialne za wykonanie poszczególnych etapów; • projekt tworzył spójną całość – objęte nim działa- nia powinny wynikać z postawionych celów; • uważnie przeczytać informacje zamieszczone na pierwszych stronach wniosku – w tym miejscu Narodowa Agencja szczegółowo określa wyma- gania formalne, które należy spełnić, ubiegając się o dofinansowanie; • regularnie zaglądać na stronę internetową www. comenius.org.pl, na której znajdują się szcze- gółowe informacje na temat selekcji projektów w danym roku. W trakcie realizacji projektu zadbajmy o to, by: • na bieżąco monitorować postępy i pamiętać o ewaluacji, na przykład w formie ankiet i wy- wiadów przeprowadzanych podczas spotkań z partnerami lub na zakończenie kolejnych etapów projektu; • wyciągać wnioski z monitoringu i ewaluacji, pamiętając przy tym, że projekt czasem może wy- magać drobnej modyfikacji i elastyczności i nie zawsze na etapie planowania udaje się przewidzieć wszystkie trudności czy przeszkody; • jak najwięcej osób i instytucji wiedziało o naszym projekcie i brało w nim czynny udział – między- narodowy projekt to doskonała okazja do wy- promowania szkoły, wzbudzenia zaangażowania uczniów, ich rodziców, innych nauczycieli; • wydawać otrzymane środki na cele związane z re- alizacją projektu; • podczas spotkań z partnerami – niezależnie od tego, która z placówek partnerskich jest gospo- darzem – pamiętać o omówieniu wszystkich kwestii organizacyjnych (szczegółowy program i cele spotkania, kwestie finansowe związane np. z biletami wstępu do muzeów, posiłkami w szkol- nej stołówce itp.) już na samym początku trwania wizyty; • jeśli spotkanie odbywa się w Polsce, opracować program, który będzie uwzględniał prezentację różnorodnych form pracy szkoły: lekcje, przed- sięwzięcia artystyczne, spotkania z uczniami i rodzicami, wymiana prac uczniów i nauczycieli, a ponadto spotkania z przedstawicielami władz, możliwość poznania kultury, zabytków, zwyczajów regionu/kraju; • pomóc gościom z zagranicy w znalezieniu od- powiedniego hotelu na czas ich pobytu w Polsce; • dokładnie zapoznać się z treścią umowy, w wyma- ganych terminach złożyć właściwe sprawozdania; • przechowywać dokumentację finansową i meryto- ryczną przez określony w umowie czas. Dobrze też wiedzieć, że: • nasi partnerzy otrzymują fundusze na wizytę w naszej szkole i kraju, nie musimy więc obawiać się kosztów związanych z ich pobytem u nas (noc- legi, wyżywienie); • z otrzymanych w ramach grantu środków możemy sfinansować wydatki przeznaczone na materiały pro- mujące naszą placówkę, miejscowość, region, kraj; • formularz wniosku wypełniamy komputerowo, musimy też przestrzegać zaleceń dotyczących jego wypełniania, nie pominąć żadnego pola i nie przekraczać określonej liczby znaków.
  • 16. 15
  • 17. 16 Przykłady projektów zrealizowamych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Łąki Europy Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Gimnazjum im. św. Jana Kantego, Liszki 457, 32 - 060 Liszki Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Halina Wąsik Adres strony internetowej: www.gimnazjumliszki.pl Adres e-mail: gim.liszki@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Łotwa, Niemcy, Polska Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • zaangażowanie uczniów sprawnych i niepełno- sprawnych do wspólnej pracy; • poszerzenie zakresu wiedzy biologicznej uczniów i nauczycieli; • poszerzenie zakresu wiedzy o ochronie środowiska naturalnego; • kształtowanie umiejętności porozumiewania się w języku niemieckim; • rozwijanieumiejętnościpracyzkomputerem,pracy w grupie; • rozwijanie kreatywności. Najważniejszym zadaniem w projekcie było założe- nie łąki. Łąkę przy polskiej szkole zakładali wspólnie uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Najpierw jeden z rodziców zaorał kawałek gruntu obok szkoły, później uczniowie po zajęciach, na których uczyli się siania, sadzenia i uprawy roślin, zagrabili i rozdrobnili ziemię, posiali i posadzili na swojej łące rośliny, które suk- cesywnie przynosili ze swoich ogródków oraz te, które kupili w szkółce ogrodniczej. Podczas wizyt roboczych w Polsce międzynarodowe zespoły ucz- niów i nauczycieli ze szkół partnerskich plewiły łąkę, a także dosiewały nasiona roślin, które przywiozły ze swoich krajów. W ostatnim roku projektu na polskiej łące stanęła rzeźba upamiętniająca projekt. Jest na niej tablica ze słowami Jana Komeńskiego: „Całe życie jest szkołą”. Przez trzy lata projektu łąka była intensywnie pielęgnowana. Projekt się skończył, a łąka nadal znajduje się pod opieką uczniów i na- uczycieli gimnazjum. Z łąki korzystają ptaki, owady i drobne zwierzęta. Przychodzą na nią przedszkola- ki z pobliskiego przedszkola. Podobne łąki powsta- ły w Anglii, na Łotwie i w Niemczech. Przy szkole niemieckiej łąka została założona na specjalnym podwyższeniu tak, by mogły ją pielęgnować dzieci i młodzież niepełnosprawna na wózkach. Rezulta- ty projektu można obejrzeć na niemieckiej stronie internetowej: http://www.felsenstein.org/neu/newsarchiv_presse- mitteilung_60.html. Oto lista pozostałych zadań, jakie zostały wykonane w ramach projektu: • przygotowanie przez uczniów prac plastycznych i plakatów pod hasłem „Historie na łące”; • przeprowadzenie wspólnej lekcji angielskiego dla uczniów polskich i niemieckich; • przygotowanie dekoracji szkoły na tydzień Come- niusa w szkole; Cele projektu:
  • 18. 17 • przeprowadzenie zajęć z edukacji europejskiej; • przygotowanie prezentacji w Power Point na temat Europy; • przeprowadzenie zajęć krajoznawczych o Niem- czech w ramach lekcji języka niemieckiego; • opracowanie gazetki szkolnej na temat projektu „Łąki Europy”; • występ chóru Gimnazjum w Liszkach i prezentacja piosenek w języku angielskim, niemieckim i polskim; • uroczyste zakończenie projektu podczas wizyty roboczej w Niemczech – wernisaż; artystyczny, występy uczniów, wizyta u Burmistrza miasta Koenigsbrunn; • zebranie elektronicznych danych projektu, prezen- tacji, zdjęć z przebiegu projektu. W każdej ze szkół partnerskich, społeczności złożone z uczniów, ich rodziców i nauczycieli zdobyły wiele nowej wiedzy i doświadczeń. Ze strony polskiej oso- by realizujące projekt mają teraz dużo lepsze umiejęt- ności porozumiewania się w języku niemieckim. Nauczyciele zaobserwowali, jak dzięki udziałowi w projekcie uczniowie stają się bardziej śmiali, pewniejsi siebie i łatwiej się integrują. Można było również zauważyć, że podniósł się ich poziom to- lerancji i empatii socjalnej. Rozpoczynając współ- pracę nauczyciele ze szkół partnerskich szukali tema- tu, który pozwoliłby na wygenerowanie zadań możli- wych do wykonania przez wszystkich uczniów razem, niezależnie od ich stopnia niepełnosprawności czy poziomu intelektualnego. Udało się zainteresować uczniów różnorodnością fauny i flory i problemem ochrony środowiska. Na zajęciach z edukacji europej- skiej (z których część była prowadzona w języku niemieckim) uczniowie poznali przyrodę i historię wybranych krajów europejskich oraz dowiedzieli się, jakie są możliwości podjęcia pracy zawodowej w Europie. Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • łąki dla ptaków i owadów, które zostały założone przy szkołach oraz opieka nad nimi; • prace plastyczne, plakaty na temat Historie na łące; • rzeźba symbolizująca projekt Comenius umiesz- czona na przyszkolnej łące; • wieczne kalendarze, czyli tabele pozwalające w prosty sposób odnaleźć określony dzień tygodnia w kalendarzu gregoriańskim; wieczny kalendarz wykonany w ramach projektu został za- wieszony na stronie internetowej szkoły. W biblio- tece szkolnej znajduje się jego forma papierowa; • książki kucharskie z przepisami wykorzystującymi zioła i rośliny łąkowe; • scenariusze zajęć z edukacji europejskiej; • prezentacje elektroniczne na temat różnych państw Europy; • gazetki szkolne na temat projektu; • elektroniczna dokumentacja projektu (m.in. pre- zentacje, zdjęcia z przebiegu projektu). Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie wypracowane materiały znajdują się w szkolnej bibliotece. Część z nich można również odnaleźć na stronie internetowej: http://www.gimnazjumliszki.pl/viewpage.php?page_ id=41. Inni nauczyciele mogą skorzystać z dokumentacji projektu i zrealizować podobny.
  • 19. 18 Wspólne dziedzictwo – dialog odmiennych kultur. Strategie i metody w nauczaniu interkulturowym. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 25 im. Prymasa Tysiąclecia, 35-508 Rzeszów, ul. Starzyńskiego 17; tel. 0048 17 7483560 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alina Stadnik Adres strony internetowej: www.sp25rzeszow.x.pl Adres e-mail: dyr@sp25rzeszow.x.pl; alas11@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania, Grecja, Turcja Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • poznanie dziedzictwa kulturowego współpracują- cych krajów; • doskonalenie procesu nauczania i uczenia się w edukacji interkulturowej; • opracowanie materiałów dydaktycznych do edu- kacji interkulturowej; • zełamywanie barier kulturowych, stereotypów, uczenie postawy tolerancji i otwartości w od- niesieniu do odmiennych kultur, rozwijanie cie- kawości świata; • aktywowanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i zagrożonych wykluczeniem spo- łecznym; • kontynuacja europejskiego wymiaru nauczania w programie szkoły. Realizacja projektu stała się integralną częścią pro- gramu wychowawczo-dydaktycznego szkoły. W ra- mach ścieżki międzyprzedmiotowej na przedmiotach takich jak: historia, język polski, geografia, język an- gielski, język niemiecki, muzyka, sztuka i informa- tyka omawiane były różne zagadnienia związane z problematyką objętą projektem. Została utworzona i stale była aktualizowana wspólna strona projektu: http://www.villiers.ealing.sch.uk/Socrates/index.html. Wszyscy partnerzy pracowali nad wspólną broszurą zawierającą katalog stron internetowych związanych z dziedzictwem kulturowym krajów partnerskich. Stanowi ona teraz dla nauczycieli wartościowy ma- teriał dydaktyczny. Uczniowie brali udział w dodat- kowych zajęciach w ramach Klubu Europejskiego oraz edukacji interkulturowej (1 godzina w tygodniu przez cały rok szkolny). Wspólnie zaprojektowano i wykonano mały słownik zawierający podstawowe słownictwo z zakresu kultury. Przygotowano tak- że prezentację multimedialną o chrześcijańskich, hinduskich, sikhijskich i muzułmańskich świętach religijnych. Nauczyciele opracowali scenariusze lekcji na temat dziedzictwa kulturowego - metodą WebQuest. We wszystkich szkołach zorganizowane zostały wystawy prezentujące dziedzictwo kulturo- we współpracujących krajów; uczniowie gromadzili materiały na temat dziedzictwa kulturowego krajów partnerskich. Opracowano też scenariusz impre- zy szkolnej poświęconej dziedzictwu kulturowemu (Dzień Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Grecji). Impreza była tak udana, że na stałe zagościła w kalendarium roku szkolnego. W Regionalnym Centrum Informacji Europejskiej w Rzeszowie zorganizowano dodatkowe Cele projektu:
  • 20. 19 aktywności dla uczniów w postaci interaktywnych lekcji europejskich. Następnie w szkole zostało otwarte Centrum Informacji Europejskiej. Miała też miejsce stała wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy partnerami; nauczyciele dzielili się po- mysłami dotyczącymi strategii uczenia się i na- uczania. Uczniowie zaprojektowali plakaty o pięciu stolicach współpracujących krajów (Londyn, Ateny, Warszawa, Berlin, Rzym), angażując do współpra- cy swoich rówieśników ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W każdej z partnerskich szkół nauczy- ciele zorganizowali wyjazdy do historycznych miejsc, aby uczniowie mogli zebrać materiały do promocji dziedzictwa kulturowego wśród partnerów. Tematyka europejska i dziedzictwo kulturowe part- nerskich krajów stały się bardzo ważnymi zagad- nieniami, zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Projekt rozbudził zainteresowanie kulturą, religią, geografią różnych krajów europejskich oraz pro- blemem kształtowania się tożsamości narodowej i tym samym wpłynął na umocnienie się wśród uczniów i nauczycieli postawy obywatela Europy. Znacznie zwiększył się poziom motywacji uczniów do rozwijania rozmaitych twórczych aktywności, do doskonalenia komunikacji w językach angielskim i niemieckim, a także w języku ojczystym. Uczniowie pogłębili umiejętność współpracy w grupie zadanio- wej, wzrosła ich samoocena, a co za tym idzie po- czucie własnej wartości oraz odpowiedzialności za powierzone zadania. Wielu uczniów zyskało umie- jętność autoprezentacji, rozwinęło umiejętności w zakresie tworzenia aplikacji biurowych i pozys- kiwania informacji ze źródeł internetowych. Projekt przyczynił się do częstszego stosowania przez na- uczycieli metod aktywizujących. Nauczyciele na- uczyli się zarządzania projektem, wypełniania for- mularzy, planowania pracy oraz współpracy między- narodowej, poszerzyli wiedzę o krajach partnerskich, doskonalili znajomość języka angielskiego (kursy), zwiększyli częstotliwość wykorzystywania ITC, poznali interaktywną metodę nauczania WebQuest w na- uczaniu interkulturowym, wymienili doświadczenia i opinie na temat stosowanych metod nauczania. Rodzice wyrażali aprobatę dla możliwości, jakie stworzył projekt w zajęciach pozalekcyjnych (Klub Europejski, zajęcia z edukacji interkulturowej), byli zadowoleni z uczestnictwa swoich dzieci w takich imprezach jak np. Dni Krajów Europejskich; współ- finansowali i pomagali w organizacji wyjazdów do miejsc dziedzictwa kulturowego. Pracownicy szkoły odczuli wzrost prestiżu szkoły w środowisku lokal- nym. Zaczęto postrzegać szkołę jako lidera progra- mów europejskich – było to dla pracujących w niej nauczycieli, pozytywnym wyróżnikiem wśród szkół konkurujących o liczbę uczniów, nastąpiła ściślejsza integracja środowiska lokalnego ze szkołą, „cichym” partnerem w projekcie zostało Lokalne Przedszkole nr 37. W ten sposób Comenius stał się doskonałym elementem budowania wizerunku szkoły w środo- wisku lokalnym Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • Wspólna strona internetowa http://www.villiers. ealing.sch.uk/Socrates/index.html, która prezen- tuje rezultaty pracy uczniów i nauczycieli; • Katalog stron internetowych wgrany na CD za- wierający wyselekcjonowane i użyteczne strony poświęcone dziedzictwu kulturowemu współpra- cujących krajów. Jest dobrym źródłem informacji o historycznych i naturalnych skarbach partner- skich krajów; • Broszura: wspólny słownik (zawierający terminy dotyczące kultury w pięciu językach) - materiał dydaktyczny dla uczniów i nauczycieli; • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD zawierająca opisy celebracji świąt obchodzonych w różnych porządkach religijnych – od Bożego Narodzenia do hinduskich świąt Eid i Diwali, przepisy kulinarne, jasełka, fotografie szopek, świąteczne dekoracje, iluminacje, itd. - materiał Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu:
  • 21. 20 Sposoby upowszechniania projektu: Wszystkie informacje o realizacji projektu umiesz- czane były na bieżąco na stronie internetowej pro- jektu. W semestralnych biuletynach szkolnych wy- dawanych w dużych nakładach i dostępnych dla każdego nauczyciela ukazywały się sprawozdania. Relacje z realizacji zadań projektowych ukazywały się w szkolnej gazetce Figielek, w szkolnym radio i na szkolnych wystawach. Dodatkowo podawane były informacje dla rodziców podczas wywiadówek, rozdawano ulotki o projekcie. Informacje dociera- ły również do innych szkół, ukazywały się w prasie regionalnej i zagranicznej. Nawiązana została współ- praca z Biurem Promocji Miasta Rzeszowa i Urzędem Marszałkowskim. Informacje o projekcie zgodziły się rozpowszechniać również sklep Społem i pizzeria Skorpion. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie materiały wypracowane w czasie trwa- nia projektu – prezentacje multimedialne, broszury opracowane wspólnie przez partnerów, scenariusze zajęć dla uczniów - są dostępne w bibliotece do ponownego wykorzystania przez innych nauczycie- li. Opracowana metoda WebQuest oraz plany lekcji wykorzystano we wszystkich szkołach partnerskich. Część produktów finalnych znajduje się na stronie internetowej. dydaktyczny służący nawiązaniu interkulturowego dialogu wśród partnerskich szkół; • Wspólna broszura „Plany lekcji metodą WebQuest dotyczące dziedzictwa kulturowego” (CD); • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD z naj- bardziej atrakcyjnymi działaniami i produktami projektu; • Plakaty 5 europejskich stolic prezentujące dzie- dzictwo kulturowe (szkolna wystawa Comeniusa); • Dni Narodowe (Brytyjski, Hiszpański i Grecki) w polskiej szkole (dokumentacja fotograficzna); • Plakaty prezentujące kulturę Wielkiej Brytanii Grecji; • Wystawy w szkole, fotografie z oficjalnych wizyt, artykuły w prasie. Takie różne a takie podobne Numer umowy: 07-POL01-CO06-00267-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Publiczne Przedszkole w Modrzewiowym Ogrodzie Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Justyna Rutkowska Adres strony internetowej: — Adres e-mail: pp2pawlowice@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Malta, Niemcy, Hiszpania, Rumunia, Wielka Brytania Cele projektu: • kształtowanie w dzieciach przekonania, że dzieci są wszędzie podobne – mają podobne zaintere- sowania, bez względu na to, gdzie mieszkają; • poszerzenie horyzontów myślowych małych dzieci poprzez uczenie ich o dzieciach żyjących w innych krajach;
  • 22. 21 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzieci były mocno zaangażowane emocjonalnie w realizację projektu i z wielką ochotą uczestniczy- ły we wszystkich proponowanych przez nauczycielki aktywnościach. Zajęcia polegały na organizowaniu działań związanych z obchodami świąt (uroczystości, imprezy, przedstawienia) oraz uświadamianiu dzie- ciom istnienia obcych języków i tego, jak ważna jest ich znajomość. Nauczycielki pokazywały dzieciom wykorzystanie internetu, aparatu cyfrowego i kom- putera. Często stosowały metody aktywizujące, wykorzystując programy opracowane przez siebie (m.in. program edukacji regionalnej “Pawłowice - piękne okolice”, program adaptacyjny oraz pro- gram edukacji ekologicznej). Kadra pedagogiczna doskonaliła również swoje umiejętności w posługi- waniu się językiem angielskim, zdobywała coraz to większa wiedzę o państwach współpracują- cych. Przedszkolaki nauczyły się pokazywać pań- stwa partnerskie na mapie, zyskały świadomość, że w innych krajach sa nieco inne tradycje i trochę inaczej obchodzi się różne święta. Dzieci uczest- niczyly w zajęciach edukacyjnych posługując się ICT, w pracowni komputerowej uczyły się czytania, przyrody i matematyki. Z wielkim zaangażowaniem wykonywały prace plastyczne i przestrzenne związa- ne z realizowaną tematyką projektu, tworzyły kąciki europejskie w swoich salach, przygotowywały pre- zenty dla goszczących w przedszkolu Maskotek. Z radością witały i żegnały wędrujące Maskotki. Maskotki brały udział w codziennym życiu przed- szkola – towarzyszy dzieciom podczas spacerów, wycieczek, bierze udział w ważnych dla każdej pla- cówki uroczystościach. Miały też duży wpływ na tworzenie pamiętników Maskotek - decydowały o tym, jakie zdjęcia mają znaleźć się w pamiętnikach, wybierały wykonane przez siebie prace do wysłania. Projekt był okazją, by przedszkolaki zyskaly wiedzę o kulturze innych krajów, nauczyły się tolerancji, udoskonaliły swoje umiejętności w zakresie czytania, rozwijaly swoje umiejętności wokalne, recytatorskie oraz poczucie rytmu. Znajomość języka angielskiego w komunika- cji z dziećmi z innych krajów jest niezbędna, dlatego cztery nauczycielki kontynuują teraz naukę języka an- gielskiego. Nauczycielki poglębiły swoje wiadomości na temat krajów Unii oraz uczestniczyły w warszta- tach nauki tańców europejskich. Poznały systemy edukacyjne i tradycje związane z obchodami świąt w krajach partnerskich. W swojej pracy wykorzysty- wały internet, program Power Point i Corel. Stworzyły pamiętniki z wykorzystaniem zdjęć cyfrowych, zaj- mowaly się obsługą multiodtwarzacza. Powstala strona internetowa projektu. Nauczycielki wymieniały się informacjami i materialami o różnych technikach plastycznych, pracowały zespołowo, a udział wszyst- kich dzieci we wspólnych zajęciach zintegrował grupy wychowanków – dzieci młodsze i starsze. Miała miej- sce wspólna prezentacja pamiętników Maskotek z krajów partnerskich, wspólne było oglądanie zdjęć na CD i prezentacji w Power Point, filmów na DVD. W uroczystościach związanych z powitaniami i po- żegnaniami Maskotek także uczestniczyły wszystkie dzieci. Wzbogacono zajęcia dla dzieci poprzez wy- korzystanie atlasów świata, puzzli świata i Europy, albumów, książek i folderów, ilustracji i czasopism, gromadzenie materiałów do kącika europejskiego. W realizacji projektu uczestniczyli wszyscy nauczycie- le placówki (9 osób). Zajęcia związane z projektem wpisano do planu pracy placówki oraz planów mie- sięcznych nauczycieli. Program pracy dydaktycz- nej stal się bardziej urozmaicony. Planowaniu pracy poświęcano więcej czasu – nauczyciele pracowa- li zespołowo, rada pedagogiczna stała się otwarta • kształtowanie postawy charakteryzującej się res- pektem i tolerancją dla innych ludzi, żyjących w odmiennych kulturach, postępujących w nie- konwencjonalny sposób; • uświadomienie dzieciom, jak cenne w życiu czło- wieka jest środowisko naturalne i jak ważne jest, aby je chronić; • wzbudzenie zainteresowania dzieci nauką języków obcych.
  • 23. 22 i twórcza. Projekt dał nauczycielom dużo satysfak- cji. Nauczyli się zarządzać projektem i jego budże- tem, doskonalili swoje umiejętności organizacyjne. Ciągle wzbogacane są kąciki europejskie w salach oraz wystawka w holu. Realizacja projektu wpłynęła na prestiż placówki. Cała społeczność przedszkolna zaangażowała się w realizację projektu. Nastąpiła modyfikacja Programu Rozwoju Placówki – udział w projekcie stał się w nim priorytetem. W rocznym planie pracy oraz w planach miesięcznych zostały określone nowe zadania dla nauczycieli i wychowan- ków. W Planie Nadzoru Pedagogicznego wspólnie z nauczycielami zostały określone tamaty hospita- cji diagnozujących. Zaplanowano również udział w projekcie rodzicow i lokalnej społeczności. Zupełnie zmienił się wystrój przedszkola: w holu na piętrze został urządzony “kącik promocyjny” projektu, w holu w dużych antyramach zostały zawieszone prace dzieci związane z realizacją projektu. W salach po- wstały zorganizowane wspólnie z rodzicami “Kąciki europejskie”. Przedstawiciele lokalnych władz oświatowych i samorządowych byli zapraszani do udziału w zajęciach podczas międzynarodowych zjazdów. Wszystkim reprezentantom urzędów bardzo podobał się przyjazny dziecku sposób przekazywa- nia wiedzy. Rodziców zapraszano na uroczyste świę- towanie Dnia Comeniusa, wystawy i zajęcia zorga- nizowane w poszczególnych szkołach. Domowa ma- skotka stała się szczególnym przyjacielem dzieci, a rodzice opowiadali, że ich pociechy wypowiadają się o niej jak o żywej istocie. Miały miejsce spot- kania z wójtem dotyczące wyjazdów zagranicznych, przygotowano do wyjazdów materiały promują- ce gminę. Urząd gminy oddelegował informatyka gminnego do pomocy w przygotowaniu prezentacji multimedialnej projektu z okazji Dnia Comeniusa. Przedszkole mogło zawsze liczyć na pomoc urzędu. Urząd Pracy skierował do pracy w przedszkolu na pół roku informatyka, który prowadził zajęcia z dziećmi z zakresu ICT. Dom Kultury udostępnił salę na zor- ganizowanie uroczystości z okazji Dnia Matki z udziałem rodziców i mieszkańców osiedla. Dwu- krotnie odbyły się warsztaty z udziałem twórców ludowych ze Stryszawy. Biblioteka gminna włączyła się w realizacje konkursu ekologicznego. Rodzice wystawili teatrzyk dla dzieci z okazji Dnia Dziecka pt. „Sen Doroty”, pomagali w wystawieniu jaselek przez dzieci – szyli stroje i organizowali dowóz do Gmin- nego Ośrodka Kultury. Brali udział w przygotowaniach Dnia Comeniusa – przygotowali poczęstunek dla dzieci i zaproszonych gości. Na spotkaniach z Radą Rodziców i spotkaniach grupowych omawiane były tematy związane z realizacją projektu, wspólnie z ro- dzicami zorganizowano “Kąciki europejskie”. Rodzice pomogli w zbieraniu eksponatów pochodzących z naszych krajów partnerskich, uszyli stroje maskotek na występy dla dzieci, przygotowywali z nauczycie- lami uroczystość z okazji Dnia Comeniusa. Nau- czyciele zauważyli zwiększenie zainteresowania wśród rodziców zapisami do przedszkola Rezulta- tem wizyt w krajach partnerskich były upominki dla przedszkola, pamiętniki Maskotek, płyty CD i filmy. Zdjęcia posłużyły do wykonania pamiętnika naszej Maskotki, w którym opisane zostało codzienne życie i środowisko dziecka. Uczestnicy projektu bliżej się poznali, mogli wymienić informacje na temat funkcjo- nowania swojej placówki. Wizyty Maskotek i nowe doświadczenia nauczycieli ułatwiły dzieciom przy- swojenie nowych wiadomości i zachęcały do sa- modzielnych poszukiwań. Formą upowszechniania projektu był Dzień Comeniusa, w którym brały udział przedszkola z czterech sąsiednich gmin, wizytatorzy Delegatury Kuratorium Oświaty w Bielsku - Bialej, rodzice, wójt gminy. Na korytarzu przedszkola umieszczono tablice z informacjami na temat pro- jektu, w holu zorganizowano wystawę poświęconą projektowi. Projekt jest prezentowany na wspólnej stronie internetowej szkól partnerskich. Drugie ob- chody Dnia Comeniusa utrwalone zostały na plytach DVD, które rozdano rodzicom, przedstawicielom kuratorium i dyrektorom przedszkoli w regionie. Zo- stał wydany kalendarz na 2007r. poświęcony świę- tom placówek partnerskich, kalendarze rozdano wśród rodziców i lokalnej społeczności. O projekcie napisał Dziennik Zachodni i lokalna prasa Gminne Racje. Przedszkole wydalo folder na temat projektu w języku polskim i angielskim. Władze lokalne trak- tują obecnie przedszkole jako wizytówkę gminy, a rodzice są dumni, że ich dzieci brały udział w takim przedsięwzięciu. Pamiętniki maskotek były produ- kowane przez każdy kraj i wysyłane do pozostałych krajów. Nauczyciele z krajów partnerskich wysyłali
  • 24. 23 Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wspólna strona internetowa http://sodifferentyet- sosimilar.freedynamicwebsites.com; • „Hello book” – książka powitalna przygotowana przez każde państwo - wizerunek każdej szkoły, zawiera pozdrowienie w języku ojczystym i zdjęcia cyfrowe, na których Maskotka przedstawia swój dom, przedszkole, miejscowość z której pochodzi państwo i flagę; • paszporty Maskotek, wykonane na wzór praw- dziwych paszportów. Maskotka poprzez pieczątkę w paszporcie otrzymywała potwierdzenie pobytu za granicą na spotkaniu partnerskim lub goszcząc w wylosowanej placówce; • pamiętniki Maskotek oraz prezentacje w Power Point przestawiające podróże Maskotek i ich pobyt w domu; • puzzle – każda placówka przygotowała 4 zestawy puzzli przedstawiające Maskotkę i jej imię, flagę i mapę państwa, godło i mapę państwa, Maskotkę i mapę wraz z flagą; • drzewko przyjaźni – wykonane technika plas- tyczną. Składa się z odbitych dłoni dziecięcych każdego państwa. Prace są wykonane przez dzieci i podpisane ich imieniem; • kostiumy Maskotek wykonane przez stronę polską; zostały uszyte przez rodziców z miękkich materia- łów. Przedstawiają maskotki wszystkich partnerów: wiewiórkę Sandy z Niemiec, ptaka z Wysp kanaryj- skich Canario, delfinka Tinu z Malty, reniferka Finu z Rumunii, pieska Matta z Anglii oraz wiewiórkę Kitkę z Polski; • Dzień Comeniusa, który obchodzono uroczyście w każdym kraju; w Polsce z tej okazji odbyła się prezentacja projektu z udziałem zaproszonych gości – lokalna prasa i rodzice dzieci. Część arty- styczna składała się z występów dzieci ubranych w kostiumy Maskotek, które przedstawiały wszyst- kie współpracujące w projekcie państwa, śpiewały piosenki partnerów i tańczyły ich tańce; • kalendarz na rok 2007 – przedszkole w Polsce obchodziło uroczystości: urodziny maskotki Kitki, pasowanie na przedszkolaka, Dzień Górnika, święta Bożego Narodzenia, Dzień Babci i Dziadka, święta Wielkanocne, Dzień Matki, Dzień Dziecka; • scenariusze powitań i pożegnań maskotek. Pod- czas takich uroczystości wykorzystywane były tańce integracyjne w strojach maskotek uszytych przez rodziców. Dzieci składały życzenia, śpiewały piosenki, dokonywały podsumowań wiadomości na temat krajów partnerskich, pakowały bądź roz- pakowywały prezenty. Każdy z tych dni był długo oczekiwany w przedszkolu; • artykuły na temat projektu w lokalnej prasie – „Gminne Racje” oraz w „Dzienniku Zachodnim” oraz artykuły w prasie maltańskiej: „The Times”; • folder promujący projekt z wiadomościami na temat projektu. Po trzech latach pracy koordynatorzy zdobyli większe umiejętności i wiedzę o technologii informatycznej i sposobach przygotowywania prezentacji, które były przyjazne dzieciom. Konieczność korzystania z TIK motywowała wszystkich do pogłębiania wiedzy na ten temat. Nauczyciele zaczęli od bardzo prostych prezen- tacji w Power Point, a skończyli na bardziej skompliko- wanych, takich jak Microsoft Photo Story 3.1 i video. Rezultaty były bardzo interesujące dla dzieci. nawzajem do swoich placówek prace dzieci, zdjęcia, płyty DVD, filmy video z informacjami o narodowych świętach. Najcenniejszy dla polskiego przedszkola produkt końcowy – film na płycie DVD o pawłowi- ckiej przyrodzie - został rozpowszechniony w całej gminie Pawłowice. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Prace dzieci, pamiętniki maskotek, teksty piosenek, tańców, zdjęcia, filmy na CD i DVD, układanki dydak- tyczne z krajów partnerskich zostały udostępnione pozostałym przedszkolom w gminie. Na podstawie zebranych materiałów z wizyty na Malcie przed- szkole opracowało własne materiały, które posłużą
  • 25. 24 nauczycielom w gminie jako scenariusze do zajęć z dziećmi w wieku od 3 do 7 lat. Przedszkole zapre- zentowało również swoje osiągnięcia podczas targów dobrej praktyki pedagogicznej organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach. Książka – zapomniany wynalazek. Jak zachęcić europejskie dzieci do czytania? Projekt oparty na europejskiej literaturze dziecięcej Numer umowy: 07-POL01-CO06-00283-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2, ul. G. Morcinka 14, 44-273 Rybnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Aleksandra Kucharczak Adres strony internetowej: www.zsp-nr2.rybnik.ovh.org Adres e-mail: ZSP_nr2.rybnik@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Rumunia, Słowacja, Turcja, Włochy, Polska Cele projektu: • edukacja czytelnicza uczniów – poznanie literatury europejskiej w połączeniu z rozwijaniem umiejęt- ności językowych i komunikacyjnych uczniów; • rozwijanie wyobraźni i kształtowanie osobowości uczniów; • rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć u dzieci • poznawanie uczniów z krajów partnerskich i ich zainteresowań czytelniczych; • podniesienie poziomu wiedzy o krajach partner- skich; • doskonalenie znajomości języka angielskiego wśród nauczycieli; • rozwijanie umiejętności posługiwania się techno- logiami informacyjno-komunikacyjnymi; • kształtowanie postawy szacunku dla odmienności kulturowej. • Przeprowadzenie konkursu na pracę plastyczną pt. „Moja ulubiona książka”, przesłanie prac Inter- netem do krajów partnerskich, zapoznanie uczniów z pracami na temat ulubionych książek rówieś- ników z krajów partnerskich; • Stworzenie w każdej szkole partnerskiej, w oparciu o wykonane prace plastyczne, zestawu ulubio- nych książek uczniów, wysłanie zestawów ksią- żek do pozostałych szkół, sprawdzenie czy dane książki są dostępne w krajach partnerskich, za- mieszczenie uzyskanych informacji we wspólnym zestawieniu; • Przygotowanie w poszczególnych szkołach przed- stawień w języku angielskim, opartych na litera- turze z krajów partnerskich, nagranie przedsta- wień na płytach CD, wymiana materiałów między szkołami; • Pisanie na lekcjach języka angielskiego krótkich notatek na temat ulubionych książek uczniów; • Wykonanie prezentacji multimedialnej, zawiera- jącej prace plastyczne i notatki na temat ulubio- nych książek uczniów oraz dane dotyczące do- stępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • Zaprojektowanie i wydanie kalendarza pt. „The book – a wonderful invention” na 2008 rok, zawiera- jącego prace uczniów; • Zaprezentowanie własnego, narodowego alfabetu Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu:
  • 26. 25 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki różnym działaniom w ramach projektu ucz- niowie poznali bliżej swoich rówieśników z innych krajów, ich zainteresowania czytelnicze i ich rodzi- mą kulturę. Uczniowie chętnie i z zaangażowaniem wykonywali zadania związane z projektem. Zachę- tą była forma zadań – prace plastyczne, konkursy, spektakle. Wzrosło zainteresowanie uczniów czytel- nictwem. Ze środków projektu do biblioteki szkolnej zostały zakupione książki polecane w ramach pro- jektu przez uczniów z zagranicy. Uczniowie chętnie sięgają po te tytuły. W trakcie trwania projektu ucz- niowie i nauczyciele rozwinęli swoje umiejętności posługiwania się nowymi technologiami i uzyskali motywację do nauki języków obcych. Uczniowie dos- konalili znajomość języka angielskiego pracując nad realizacją projektu w szkole i w czasie wizyt zagranicą oraz w Polsce, przełamywali bariery językowe, uczyli się wykorzystywać język obcy do wyrażania swoich opinii i uczuć. Uczestnicy wyjazdów zagranicznych mieli możliwość zdobywania doświadczenia w sferze podróży zagranicznych, poznawania życia codzien- nego i zwyczajów w krajach partnerskich. Uczniowie i nauczyciele w spotkaniach z przedstawicielami innych krajów doświadczyli różnic kulturowych, uczyli się otwartości i akceptacji. Realizacja projek- tu wpłynęła pozytywnie na rodziny uczniów i lokalne środowiska, wyzwalając w nich inicjatywę i otwierając je bardziej na inne kraje europejskie i inne kultury. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • prace plastyczne wykonane na konkurs pt. „Moja ulubiona książka”; • kalendarz na 2008 rok, zawierający prace uczniów i wymyślone przez nich sentencje zachęcające do czytania książek (nakład 1000 egz.); • lista ulubionych książek uczniów z każdej ze szkół partnerskich; • zestawienie dostępności pozycji literackich w po- szczególnych krajach; • inscenizacje oparte na wybranych książkach lub legendach (uczniowie i nauczyciele polskiej szko- ły przygotowali spektakl na podstawie słowackiej legendy „Jak Janosik przez piekło wędrował”); • krótkie prace pisemne uczniów na temat ulubio- nych książek; • prezentacja multimedialna „Our favourite books” zawierająca prace plastyczne, notatki uczniów oraz dane dotyczące dostępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • prezentacja własnego, narodowego alfabetu w każ- dej ze szkół; • materiały na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w swoim miejscu zamieszkania; • prezentacja multimedialna podsumowująca dzia- łania w ramach projektu. w każdej ze szkół, wysłanie materiałów w formie filmów i prezentacji do krajów partnerskich; • Przygotowanie materiałów na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w miejscu zamiesz- kania, wymiana materiałów miedzy szkołami; • Przygotowanie prezentacji multimedialnej pod- sumowującej działania w ramach projektu; • Przeprowadzenie przez nauczycieli ze szkoły pol- skiej lekcji dla uczniów włoskich w czasie wymia- ny nauczycieli we Włoszech; • Zapoznanie z turecką techniką malarską „ebru” w czasie lekcji przeprowadzonej przez nauczy- ciela ze szkoły tureckiej z gośćmi z Rumunii, Słowacji i Włoch, biorącymi udział w wizycie roboczej w Polsce oraz uczniami i nauczycielami z Polski; • Przeprowadzenie przez nauczycieli szkoły pol- skiej lekcji na temat tradycji śląskich dla ucz- niów i nauczycieli z Włoch, Turcji, Rumunii, Sło- wacji w czasie kończącej projekt wizyty roboczej w Polsce.
  • 27. 26 Sposoby upowszechniania projektu: • Strona internetowa szkoły i Urzędu Miasta, au- dycja w telewizji TVT, artykuły w prasie regionalnej w krajach partnerskich; • wystawy, gazetki ścienne w szkole, artykuły w szkol- nej gazetce, foldery okolicznościowe, informacje dla rodziców podczas wywiadówek; • współpraca z lokalnym Domem Kultury, z filią Biblioteki Miejskiej, z parafią i z lokalnym muzeum; • rozprowadzenie wśród wszystkich uczniów szkoły polskiej i uczniów szkół partnerskich kalendarzy wydanych w ramach projektu. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Materiały przygotowane w trakcie trwania projek- tu mogą być wykorzystane przez nauczycieli języka angielskiego oraz przez znających język angielski bibliotekarzy. Przygotowane prezentacje oraz filmy mogą służyć jako pomoce dydaktyczne w edukacji czytelniczej, jak i interkulturowej. Wypracowane pro- dukty są dostępne na stronach internetowych szkoły i w bibliotece szkolnej. By stać się lepszym obywatelem świata poprzez prowadzenie badań i przyjęcie strategii, które zapewnią lepszą ochronę i umożliwią utworzenie nowego otoczenia dla niektórych rzadko występujących gatunków roślin i zwierząt. Numer umowy: 07-OL01-CO06-00053-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 9 im. kmdra. por. Stanisława Hryniewieckiego, ul. Małachowskiego 9, 76-200 Słupsk, tel. 59 84 00 610 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marek Łukasik Adres strony internetowej: www.sp9.slupsk.pl Adres e-mail: dyrektor@sp9.slupsk.pl Kraje uczestniczące w projekcie: (w ciągu 3 lat trwania projektu): Wielka Brytania, Hiszpania, Grecja, Niemcy, Czechy, Polska Cele projektu: • promowanie idei obywatelstwa światowego po- przez prowadzenie przez uczniów badań na temat lokalnych zagrożeń gatunkowych; • poszerzenie wiedzy uczniów i nauczycieli na temat ekologii; • promowanie rangi współpracy międzynarodowej
  • 28. 27 Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli przeprowadzili badania w zakresie zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, systematycznie pogłębiali wiedzęna temat zagrożeń gatunkowych występujących w innych regionach Europy. Nawiązali współpracę z organi- zacjami proekologicznymi. Rozwinęli umiejętności w ramach technik informacyjno-komunikacyjnych (kontakt mailowy, wykorzystanie Internetu jako źródła informacji, przygotowanie raportów, historyjek i filmu przy wykorzystaniu komputera, wykonanie zdjęć cyfrowych, itd.). W ramach projektu został przepro- wadzony szkolny, a następnie międzynarodo- wy konkurs plastyczny. Uczniowie wzięli udział w wycieczkach badawczych, poznali kulturę krajów partnerskich. Przygotowane również zostały: raport z badań, zestaw opowiadań i film dokumentalny. Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki opracowywaniu materiałów wielojęzycznych, raportów oraz przygotowaniu filmu dokumentalnego, który został zrealizowany w języku angielskim, ucz- niowie poszerzyli swoje umiejętności językowe. Zostały przeprowadzone dodatkowe lekcje z ucz- niami, którzy występowali w filmie dokumentalnym. Wydana w drugim roku projektowym publikacja pt. „Zbiór baśni wydanych w ramach projektu Socrates Comenius. Biblioteka Dziewiątki nr 8” (ISBN 978- 83-917648-7-9) została opracowana we wszystkich językach projektowych (angielski, niemiecki, grecki, hiszpański, czeski, polski). W związku z tym ucznio- wie mieli okazję zapoznać się z poszczególnymi zwrotami i nazwami (roślin i zwierząt) w innych ję- zykach. Jednym z elementów przygotowywania fil- mu dokumentalnego było opracowanie prezentacji multimedialnej, w realizacji której udział brali zarówno uczniowie, jak i nauczyciele. Dzięki inspirującym za- daniom i pracy w grupach udało się z jednej strony uzyskać poprawę motywacji uczniów, rozwinąć umiejętność samooceny i autonomiczność, a z dru- giej nauczyć pracy w grupie i oceny rówieśników (ang. peer assessment). Dzięki licznym prezenta- cjom, projektom indywidualnym i grupowym, ape- lom, gazetkom ściennym, jak również dzięki bez- pośredniemu kontaktowi z nauczycielami z innych krajów uczniowie mieli możliwość zapoznania się z kulturą i językiem innego kraju. Uwieńczeniem tych działań była Międzynarodowa Wystawa Prac Plas- tycznych, prezentująca zwycięskie prace w konkursie na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Element ten wpłynął bardzo pozytywnie na zwiększe- nie motywacji, gdyż zwycięskie prace były wystawia- ne we wszystkich szkołach partnerskich. Dzięki programowi mobilności nauczyciele mieli możliwość poszerzenia swoich umiejętności języko- wych oraz zawodowych. Wymiana nauczycieli dopro- wadziła przede wszystkim do zwiększenia motywacji w zakresie nauki języków obcych. Stały kontakt z językiem zapewniony był dzięki opracowywanym materiałom wielojęzycznym (np. raport z badań – I rok, zbiór opowiadań/baśni – II rok, film dokumen- talny – III rok). Nauczyciele językowcy tłumaczyli materiały do projektu (w tym wszystkie wspólne dla wszystkich partnerów produkty końcowe). W ciągu trzech lat trwania projektu w ramach mobilności na- uczyciele wyjechali do pięciu krajów europejskich, co zaowocowało poszerzeniem doświadczeń peda- gogów w zakresie systemów edukacji, rozwiązywania problemów edukacyjnych (m.in. wychowawczych) oraz w zakresie wiedzy na temat kultur krajów part- nerskich. Dzięki sprawozdaniom i prezentacjom dla Rady Pedagogicznej, organizowanym każdorazowo na terenie szkoły poprzez ścisłą współpracę ze szkołami z innych państw grupy partnerskiej; • poszerzenie doświadczenia zawodowego nauczy- cieli dzięki programom mobilności; • rozwijanie u uczniów i nauczycieli umiejętności wykorzystywania technik informacyjno-komuni- kacyjnych.
  • 29. 28 po wizycie zagranicznej, również inni pedagodzy mieli okazję zapoznać się z międzynarodowym wy- miarem projektu. Nauczyciele w widoczny sposób przenieśli doświadczenie i metody zdobyte pod- czas mobilności na grunt własnej pracy zawodowej. Opracowując razem z uczniami materiały multi- medialne (w tym film dokumentalny), partycypując w przeszukiwaniu zasobów Internetu czy współ- tworząc materiały na stronę www, nauczyciele roz- wijali swoje umiejętności TIK. W ciągu trwania projektu działający przy szkole Klub Europejski(kołozainteresowań)aktywnieuczestniczył w działaniach projektowych. Poszczególne zadania projektowe zostały włączone do programu nauczania poszczególnych przedmiotów. Dzięki wyjazdom na Konferencje Dyrektorów i Koordynatorów oraz ściśle współpracując z grupą projektową, dyrektor szkoły mógł dzielić się wiedzą i doświadczeniem z dyrek- torami innych, lokalnych placówek (podczas narad dyrektorów). Dzięki programowi mobilności i wizycie gości zagranicznych w Polsce Rada Rodziców, ściśle współpracując z Dyrekcją Szkoły, włączyła się w re- alizację programu wizyt. Nauczyciele nawiązali korzystną współpracę z lo- kalnymi organizacjami proekologicznymi, na stronie internetowej projektu: www.cpsp.info. rozpoczęto publikowanie wyników badań i produktów; zacieś- niła się współpraca z rodzicami oraz władzami lokalnymi. Rodzice uczniów, na czele z Radą Rodziców, każdo- razowo wspierali program wymiany, organizując uro- czyste spotkania z gośćmi i oferując swoją pomoc w kwestiach organizacji przyjazdu gości. Dzięki pro- jektowi udało się zacieśnić i skonkretyzować współ- pracę z Parkiem Krajobrazowym „Dolina Słupi” (wykłady, materiały, wycieczka do Parku), Polskim Związkiem Wędkarskim (materiały, wycieczka do przepławki łososia atlantyckiego), Urzędem Morskim w Słupsku (wizyta w latarni morskiej, kapitanacie, rejs statkiem badawczym) oraz Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Poprzez bazę produktów European Shared Treasure można znaleźć konkretne produkty projektu i dowol- nie je wykorzystać. Dzięki stronie internetowej pro- jektu każdy może zapoznać się z tematyką projektu i dowiedzieć czegoś więcej na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt (dzięki zamieszczonym tam raportom z badań, jak i filmowi dokumental- nemu). Zbiór baśni wydanych w ramach projektu jest dostępny we wszystkich większych bibliotekach w Polsce. Projekt zainspirował pracownika nauko- wego Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” do na- pisania dwóch artykułów na temat łososia atlanty- ckiego i ropuchy szarej (Jakub Kazimierski, „Łosoś atlantycki”, „Ropucha szara” [w:] Słupskie Studia Gimnazjalne, Z. 1 (10), 2006, Słupsk: Gimnazjum nr 5 im. Sejmu Polskiego, ISSN 1641-4365). • raporty z badań dotyczących zagrożonych gatun- ków roślin i zwierząt; • wewnątrzszkolny i międzynarodowy konkurs plas- tyczny; • wielojęzyczny zbiór opowiadań zawierający prace dzieci na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; • wycieczki badawcze; • słowniczek audio z podstawowymi zwrotami we wszystkich językach grupy partnerskiej; • prezentacja multimedialna szkoły polskiej; • przygotowanie, realizacja i edycja filmu o zagro- żonych gatunkach roślin i zwierząt; • gazetki ścienne; • polsko-angielski słowniczek pojęć ekologicznych; • kalendarz projektu; • tabliczki z nazwami poszczególnych sal/oddzia- łów w szkole we wszystkich językach grupy partnerskiej.
  • 30. 29 Szkoła Podstawowa w Rzeszowie Dzień Turecki w szkole Publiczne Przedszkole w Modrzewiowym Ogrodzie Spotkanie maskotek wszystkich krajów biorących udziała w projekcie. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rybniku Spektakl na podstawie słowackiej legendy „Jak Janosik przez piekło wędrował” Szkoła Podstawowa w Kraśniku Drzewko Pokoju
  • 31. 30 Pamiętnik pokoleń. Życie codzienne po obu stronach żelaznej kurtyny. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00081-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół nr 6 im. Agnieszki Osieckiej we Wrocławiu Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alicja Witwicka Adres strony internetowej: www.zs-6.com Adres e-mail: liceum@zs-6.com Kraje uczestniczące w projekcie: Czechy, Dania, Łotwa, Niemcy, Polska Cele projektu: • wzmocnienie poczucia własnej tożsamości oraz uświadomienie roli swojego pokolenia w zjedno- czonej Europie poprzez porównanie historii włas- nego kraju z dziejami krajów partnerskich szkół; • wzmocnienie porozumienia interkulturowego, szcze- gólnie pomiędzy byłym Zachodem i Wschodem; • rozwijanie kompetencji metodycznych; • rozwijanie kompetencji medialnych; • kształtowanie umiejętności wykorzystania nowo- czesnych technologii; • zwiększenie kompetencji językowych w zakresie języka niemieckiego, kompetencji medialnych. Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: W ramach projektu „Pamiętnik pokoleń – życie co- dzienne po obu stronach żelaznej kurtyny” młodzież z partnerskich szkół porównywała losy trzech pokoleń po obu stronach „Żelaznej Kurtyny”. Po przebadaniu losów i życia codziennego generacji dziadków, rodziców oraz swojej generacji, uczniowie rozważa- li, jak będzie wyglądało życie przyszłego pokolenia i stworzyli wizję roku 2030. Projekt realizowany był w ramach trzech projektów cząstkowych: I. Muzeum dnia codziennego Na przedmiotach historia i WOS uczniowie sporzą- dzili w porozumieniu z partnerskimi szkołami ankiety z pytaniami dotyczącymi konkretnych obszarów życia codziennego, które posłużyły do przeprowadzenia wywiadów z przedstawicielami różnych generacji. Następnie zbadali źródła, zbierali materiały (przed- mioty, fotografie) w celu urządzenia wystawy „Mu- zeum Dnia Codziennego”, przedstawiającej życie codzienne badanej generacji. Powstały wirtualne muzea oraz filmy z wywiadami przeprowadzonymi z przedstawicielami badanego pokolenia. II. Generacja XY Na podstawie przetłumaczonych fragmentów książ- ki Floriana Illiesa „Generation Golf” uczniowie na- pisali na lekcjach języka ojczystego własne kreatyw- ne teksty, odnoszące się do realiów życia codzienne- go w swoich krajach. Wyniki przedstawione zostały na stronie internetowej, a po zakończeniu całości projektu wgrane ne CD – ROM. III. Młodzieżowa kultura protestu Na lekcjach języka ojczystego, sztuki i muzyki ucz- niowie zajmowali się rozmaitymi formami kultury młodzieżowej. Później przygotowali i zaprezentowali za pomocą typowych dla swojego pokolenia środ- ków ekspresji wybraną formę kultury (przedstawienie teatralne, inscenizacja muzyczna, film).
  • 32. 31 Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Projekt dostarczył jego uczestnikom nowej wiedzy i wielu interesujących przeżyć. Ponadto stał się powodem ich ogromnej satysfakcji. Nauczycie- le zdobyli doświadczenie w zakresie stosowania różnorodnych metod pracy i częściej proponowali uczniom ciekawe działania: kreatywne pisanie, two- rzenie scenariuszy, warsztaty, kręcenie filmów oraz ich montaż i produkcja. Twórcza, angażująca pra- ca sprzyjała bliższemu wzajemnemu poznaniu się nauczycieli i uczniów, integracji zespołów klaso- wych, a także integracji społeczności szkolnej. Re- alizacja projektu pogłębiła również dobre relacje między nauczycielami. Wzrosły też kompetencje uczniów: interkulturowe, metodyczne i medialne oraz umiejętności zastosowania nowoczesnej technologii informacyjnej. Fenomenem projektu było to, iż pobudził on do działania nie tylko uczniów, ale znalazł żywy od- dźwięk w najbliższym środowisku. W tę część pro- jektu, która obejmowała badanie generacji dziadków, zaangażowało się wielu dorosłych „świadków histo- rii”. Dziadkowie uczniów oraz starsze osoby z ich sąsiedztwa opowiadały o swoim życiu, nie mogąc niejednokrotnie ukryć przy tym wzruszenia. Budziło to u młodych ludzi wiele emocji. Często zdarzało się, że uczniowie dopiero poprzez wywiady z włas- nymi dziadkami poznawali prawdziwe, fascynujące, rodzinne historie. Również przedmioty gromadzone na wystawie, czasem zdawałoby się dziwaczne i dziś już bezużyteczne, nabierały poprzez związek z losami konkretnych osób szczególnej wartości. Na uwagę zasługuje również kreatywność uczniów, do jakiej zostali pobudzeni. Kreatywne działanie widoczne było podczas realizacji wszystkich części projektu. Każde nowe zadanie czy to przygotowanie wystawy, czy prezentacji, nakręcenie filmu było impulsem do takiego działania. Fragmenty oryginalnych tekstów Floriana Illiesa, z którymi uczniowie zapoznani zostali na lekcjach języka polskiego były przyczynkiem do kreatywnego pisania. Jedni uczniowie opisywali siebie, inni wyrażali własne opinie na temat całego pokolenia dzisiejszej młodzieży. To kreatywne two- rzenie tekstów dało młodzieży możliwość wyrażenia własnego „ja”, służyło lepszemu zrozumieniu siebie oraz budowania uświadomionej tożsamości. Projekt nabrał pełniejszego wyrazu na spotkaniu projek- towym we Wrocławiu. Uczniowie z partnerskich szkół, którzy do tej pory komunikowali się przez Internet, mieli okazję uczestniczyć w rzeczywistym spotkaniu swoich zagranicznych kolegów, poznać się wzajemnie, zaprezentować swój kraj, histo- rię oraz kulturę, dyskutować o treściach projektu, porównywać, wnioskować. Wspólne warsztaty na temat młodzieżowej kultury protestu były tym dzia- łaniem (wspólna praca twórcza), które podobało się młodzieży najbardziej. Spotkaniom projektowym towarzyszyła wspaniała atmosfera, otwartość i to- lerancja. Nawiązały się przyjaźnie. Uczniowie po- zostają w stałym kontakcie przez Internet. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wystawa „Muzeum dnia codziennego” i wirtualne muzea; • scenariusze inscenizacji; • filmy, wywiady, wideoklip; • strona internetowa; • prezentacje w Power Point; • teksty literackie uczniów zebrane we wspólnej publikacji; • kawiarenka literacka; • badania ankietowe.
  • 33. 32 Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Efekty projektu zaprezentowane przez wszystkie kraje uczestniczące w różnych formach stworzyły właści- wy „Pamiętnik pokoleń”. Ten pamiętnik, zaprezento- wany na stronie www.generationsproject.de, służy rozpowszechnieniu osiągniętych rezultatów projek- tu. Wszystkie produkty końcowe projektu „Pamięt- nik pokoleń” znajdują się w bibliotece szkolnej oraz na stronie internetowej projektu www.zs-6.com/co- menius i stanowią źródło wiedzy oraz materiał do dyskusji zarówno dla uczniów ZS Nr 6 we Wrocła- wiu, jak i dla szerszej społeczności. Mogą być wy- korzystywane na lekcjach historii, języka ojczystego, języka niemieckiego oraz wiedzy o kulturze. Nasze ulubione bajki Numer umowy: 07-POL01-CO06-00185-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno Przedszkolny dla Dzieci Niesłyszących i Słabo Słyszących ul. Grażyńskiego 17, 40 –126 Katowice, tel. 32 258 43 59 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Renata Zachariasz Adres strony internetowej: www.zspnieslyszacy.skyhost.pl Adres e-mail: biuro.nieslyszacy.katowice@gmail.com Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Czechy, Szwecja Cele projektu: Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • kształtowanie wśród uczniów świadomości róż- norodności narodów tworzących Unię Europejską (poznanie kultury, tradycji, przyrody, geografii, życia codziennego krajów partnerskich); • zapoznanie uczniów z ulubionymi legendami i baj- kami uczniów z krajów partnerskich (promocja własnego regionu za granicą); • integracja środowiskowa uczniów niesłyszących (poznanie podstawowych znaków języka migo- wego polskiego, czeskiego i szwedzkiego); • opanowanie przez uczniów i nauczycieli narzędzi informatycznych; • zwiększenie motywacji do nauki języka angiel- skiego zarówno uczniów, jak i nauczycieli; • poznanie przez nauczycieli różnych metod pracy z uczniem niesłyszącym. Podczas lekcji języka polskiego, angielskiego, migo- wego oraz geografii, przyrody, sztuki i informatyki uczniowie realizowali dodatkowe treści dotyczące projektu. Na początku każdego roku nauczyciele spotykali się w jednej ze szkół, omawiali dokładnie harmonogram projektu, zwiedzali szkoły, poznawali pracę surdopedagogiczną w innym kraju, wymie- niali poglądy i ciekawostki dotyczące pracy z ucz- niem niesłyszącym.
  • 34. 33 Uczniowie poznali ulubione legendy, bajki i co roku wybierali jedną, którą opracowywali w for- mie książeczki z własnymi ilustracjami, tłumaczyli na język angielski, opowiadali w języku migowym, przygotowywali przedstawienia pantomimiczne, któ- re filmowali (montaż był zadaniem nauczycieli). Ucz- niom udało się stworzyć polsko-czesko-szwedzki słownik języka migowego, do którego samodzielnie przygotowali i opracowali zdjęcia przedstawiające wybrane znaki języka migowego. Następnie ucz- niowie i nauczyciele nakręcili filmy pokazujące życie szkolne. Nauczyciele zorganizowali szereg quizów dotyczących krajów Unii Europejskiej (ich kultu- ry, tradycji, przyrody, geografii), znajomości języka angielskiego i podstawowych zwrotów języka migo- wego partnerów. Zwycięzcy byli uczestnikami wy- jazdów partnerskich. Na zakończenie każdego roku projektu w jednym z krajów partnerskich, organizo- wane były spotkania partnerskie i w czasie nich tzw. Festiwale bajek. Podczas Festiwali prezentowano filmy i inne produkty przygotowane przez szkoły, a uczniowie mieli możliwość praktycznego wykorzys- tania swoich umiejętności (język angielski, migowy, integracja), Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • projekt wyzwolił w nauczycielach kreatywność oraz pomógł zdobyć nowe umiejętności posłu- giwania się technologią informacyjną i językiem angielskim; • uczniowie zyskali szerszą wiedzę o krajach part- nerskich, zdobyli nowe umiejętności z zakresu informatyki, sztuki, zwiększyła się ich motywacja do nauki języka angielskiego, przełamali bariery komunikacyjne w kontaktach z obcokrajowcami, uczyli się samodzielności i otwartości na inne kultury; • Festiwal Bajek w mieście, wystawy produktów w centrum handlowym, banku i szkole prezen- tacje filmów podczas zakończenia roku szkolnego pozwoliły na zaprezentowanie projektu rodzicom i szerszej społeczności lokalnej. • Materiały audiowizualne projektu: pantomima „Czerwone i czarne kamienie” (2006), pantomima „Legenda o Smoku Wawelskim” (2007),film „Pomysłowy Dobromir?” (2008), film „Jeden dzień z życia naszej szkoły” (2006), film „Uroczystości w naszej szkole” (2007), film „U lekarza” (2008), film „On nie doczekał się” (2008), film „Sposób na dobry humor” (2008), Wspomnienia z Festiwalu bajek w Szwecji – czerwiec 2006, Wspomnienia ze Szwecji – luty 2007, Wspomnienia z Festiwalu bajek w Czechach – czerwiec 2007, Wspomnienia z Czech – maj 2008, Wspomnienia z Festiwalu Bajek w Polsce – czerwiec 2008; • Materiały w formie drukowanej: Dwujęzyko- wa książeczka – wycinanka „Czerwone i czarne kamienie”; • Dwujęzykowa ruchoma książeczka „Legenda o Smoku Wawelskim”; • Słownik języka migowego ze zdjęciami dzieci cz. I, cz. II oraz cz. III; • Strona internetowa projektu: www.zspnieslyszacy. skyhost.pl. Wszystkie działania wpłynęły na integrację społecz- ności szkolnej. Filmy i książeczki wykorzystywane są do początkowej nauki języka angielskiego oraz na języku polskim i migowym. Słownik języka migo- wego jest pomocny dla rodziców i nauczycieli. Filmy o uroczystościach i wydarzeniach stanowią mate- riał promujący szkołę. Nauczyciele po zakończeniu projektu kontynuują realizację pomysłów wypraco- wanych podczas trwania projektu.
  • 35. 34 Szkoła Podstawowa w Słupsku Konferencja Dyrektorów i Koordynatorów organizowana przez Szkołę Podstawową nr 9. Apel inauguracyjny. Szkoła Podstawowa w Kraśniku Wpólna praca na „Drzewkiem Pokoju” Szkoła Podstawowa w Dźwierzutach Wizyta nauczycieli z Niemiec, Finlandii, Hiszpanii, Austrii w dniu 09.05.2007r. Spotkanie w klasie II a na tle wystawy wykonanej przez uczniów (katedra w Barcelonie). Szkoła Podstawowa w Rzeszowie Dzień Włoski w szkole
  • 36. 35 Words to say Europe Numer umowy: 07-POL01-CO06-00485-2 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 3 im. A. Mickiewicza, ul. Urzędowska 435, 23- 200 Kraśnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marta Pelak Adres strony internetowej: www.sp3kra.neostrada.pl Adres e-mail: sp3krasnik@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Włochy, Słowacja Cele projektu: Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • kreowanie pozytywnego nastawienia do faktu przy- należności do społeczności europejskiej, uczenie szacunku i otwartości na innych; • Kreowanie pozytywnego nastawienia uczniów i na- uczycieli do faktu przynależności do społeczności europejskiej; • Rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem angielskim; • Podnoszenie poziomu umiejętności stosowania TIK; • Kształtowanie postawy szacunku i otwartości na innych; • uświadomienie uczniom, co to znaczy być obywa- telem Europy; • wzmacnianie wśród całej społeczności szkolnej motywacji do nauki języków obcych, a szczegól- nie języka angielskiego; • wzrost kompetencji uczniów i nauczycieli jeśli chodzi o wykorzystanie technologii komunikacyj- nej i informacyjnej. • przygotowanie ulotek informacyjno-promocyjnych dotyczących realizowanego projektu; • przygotowanie filmu prezentującego uczniów SP nr 3 w Kraśniku; • spotkanie robocze w Polsce. Omówione zostały wyniki ankiet służących ewaluacji projektu w roku 2006/07 w poszczególnych szkołach. Został opraco- wany szczegółowy plan pracy na drugi rok projektu; • uczniowie kontynuowali korespondencję za po- mocą poczty elektronicznej; • przygotowanie materiałów oraz aktualizacja strony internetowej projektu: www.sayeurope.org; • Przygotowanie materiałów do glosariusza obywa- telstwa europejskiego. Podejmowane działania związane były z pojęciem ‘pokój na świecie’. Uczniowie poszczególnych klas mieli za zadanie przygotować drzewka pokoju w formie plakatu lub konstrukcji przestrzennej. Wydany został tomik wierszy na temat pokoju na świecie; • Prace nad kolejnym hasłem do glosariusza: ‘Euro- pejczycy dbają o środowisko naturalne w trosce o przyszłe pokolenia’. Przeprowadzono cykl zajęć dotyczących różnych aspektów ochrony środowiska na lekcjach języka angielskiego, języka polskiego oraz przyrody. Przygotowanie przez uczniów klas IV –V prac projektowych dotyczących ochrony środo- wiska. We współpracy z Samorządem Uczniowskim zorganizowano akcję „Zielona szkoła”, w ramach której uczniowie sadzili kwiaty doniczkowe w kla- sach oraz drzewka i krzewy wokół szkoły; • opracowanie graficzne glosariusza; • spotkanie robocze szkół partnerskich w Mornago we Włoszech. Uroczysta prezentacja produktu końcowego i podsumowanie dwuletniego projektu; • Dzień Comeniusa – impreza szkolna promująca program i będąca podsumowaniem projektu.
  • 37. 36 W tym celu została przygotowana prezentacja multi- medialna w programie Power Point. Imprezie towa- rzyszyły liczne zabawy i konkursy dotyczące krajów partnerskich oraz zaprezentowany został produkt końcowy- glosariusz. Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczniowie mieli możliwość porównania życia swo- jego oraz kolegów z innych krajów, odkrycia po- dobieństw i różnic pomiędzy nimi. Dlatego projekt przyczynił się do rozwijania poczucia własnej war- tości wśród uczniów. Przeprowadzona ankieta oraz bezpośrednia obserwacja potwierdzają wzrost kom- petencji językowych oraz motywacji do nauki języka angielskiego. Wzrosły kompetencje językowe oraz motywacja do nauki języka angielskiego wśród na- uczycieli dzięki przygotowywaniu materiałów pro- jektowych oraz udziałowi w wizytach roboczych. Nauczyciele przygotowując się do wizyty roboczej we Włoszech uczestniczyli w kursie językowym. Wzrosły również kompetencje nauczycieli jeśli cho- dzi o posługiwanie się ICT – prowadzenie strony internetowej projektu, używanie poczty elektronicz- nej, przygotowanie prezentacji w programie Power Point. Wpływ projektu na szkołę to między innymi poszerzenie oferty edukacyjnej dla uczniów poprzez możliwość udziału w zajęciach pozalekcyj- nych służących pogłębianiu znajomości języka angielskiego oraz realizacji działań zaplanowanych w projekcie. Uczniowie pracowali metodą projektu. Zintegrowano treści dotyczące obywatelstwa eu- ropejskiego z nauczaniem j. angielskiego. Fakt realizacji projektu został bardzo pozytywnie odebrany przez środowisko lokalne oraz doceniony i wspierany przez władze lokalne. Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • glosariusz zawierający słowa, które najlepiej od- dają ideę obywatelstwa europejskiego, zilustro- wany zdjęciami, rysunkami lub wierszami przy- gotowanymi przez uczniów i przetłumaczony na języki wszystkich partnerów projektu; • strona internetowa prezentująca realizowane działania: www.sayeurope.org. Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Rezultaty i produkty projektu mogą być wykorzys- tywane na lekcjach języka angielskiego. Glosariusz obywatelstwa europejskiego stanowi pomoc dydak- tyczną dla nauczycieli wprowadzających elementy CLIL na zajęciach dotyczących tematów takich jak: pokój na świecie, tolerancja, wielokulturowość, wielo- języczność, ochrona środowiska.