Plants and animal Breeding (SSLC)

1. Presented by :-
.
1
Eshwaranaik
GD,MSc,B,ed.
GHS.Taraganahalli,
Honnali,Tq,
Davanagere.Dist.

2. Eshwaranaik

3. ¸À¸Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁætÂUÀ¼À vÀ½ C©üªÀÈ¢Þ
DºÁgÀ ¨É¼ÉUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀÄĪÀ CxÀªÀ PÉÆAiÀÄÄè ªÀiÁqÀĪÀ
IÄvÀÄUÀ½UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁVAiÀÄÆ 2 UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ-
1 .SÁj¥ï ¨É¼ÉUÀ¼ÀÄ- ªÀļÉUÁ®zÀ°è ¨É¼ÉzÀÄ ªÀļÉÃUÁ®zÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ°è
PÉÆAiÀÄÄè (¸É¥ÀÖA§gï/ CPÉÆÖçgï).
2. gÀ©¨É¼ÉUÀ¼ÀÄ ZÀ½UÁ®zÀ°è ¨É¼ÉzÀÄ ¨ÉùUÉAiÀÄ°è PÉÆAiÀÄÄ– è(ªÀiÁZïð/ J¦æ¯ï)
E¼ÀĪÀj ºÉaѸÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß ¸À¸Àå vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ «zsÁ£ÀUÀ½UÉ
PÁgÀtªÁ¬ÄvÀÄ.
¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ §zÀ¯ÁUÀÄwÛgÀĪÀ ºÀªÀªÀiÁ£ÀzÀ
¥Àj¹ÜvÀUÀ½UÉ MUÀÄΪÀAxÀºÀ ºÉƸÀ vÀ½UÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ, gÀÄa
ªÀÄvÀÄÛ ¥Ë¶ÖPÁA±ÀzÀ UÀÄtªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÉÆÃAPÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ
gÉÆÃUÀPÁgÀPÀ ¦ÃqÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÄzÁjvÀ jÃwAiÀÄ°è ¤ªÀð»¸ÀĪÀ ¤nÖ£À°è ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß
vÀAiÀiÁgÀÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀ½ÃPÀgÀt.
3

4.  MAzÉÃjÃwAiÀÄ ªÀA±ÀªÁ»¤AiÀÄ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ PÉ®ªÀÅ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è
ªÀiÁvÀæ ªÀåvÁå¸À vÉÆÃgÀĪÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À UÀÄA¦UÉ vÀ½J£ÀÄߪÀgÀÄ.
 ¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ ¸À¸Àå vÀ½ÃPÀgÀtzÀ°è£À «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ:-
 1. DAiÉÄÌ :- ¥Áæa£À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ «zsÁ£À. MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ ¥Àæ¨sÉÃzÀzÀ ¸À¸ÀåzÀ
UÀÄA¥ÀUÀ¼À°è£À CªÀ±ÀåPÀªÁVgÀĪÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÄÌ
ªÀiÁrzÀ ¸À¸ÀåUÀ½AzÀ ªÀiÁvÀæ ©ÃdUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
 2.¸ÀAPÀgÀt(Hybridization)- ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV §¼ÀPÉAiÀÄ°ègÀĪÀ «zsÁ£À.
¥ÀgÀQÃAiÀÄ ¥ÀgÁUÀ¸Àà±ÀðzÀ ªÀÄÆ®PÀ JgÀqÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¸À¸ÀåUÀ¼À°ègÀĪÀ C¥ÉÃQëvÀ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß MAzÉà ¸À¸ÀåzÀ°è C©üêÀåQÛUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ.
 GzÁ : UÉÆâAiÀÄ ºÀ®ªÀÅvÀ½UÀ¼À£ÀÄß eÉÆvɪÀiÁr ºÉƸÀvÀ½UÀ¼À£ÀÄß
GAlĪÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. EzÀPÉ CAvÀgï vÀ½PÀgÀt(internal hybridization).
 DºÁgÀ ¨É¼ÉAiÀÄ ¥Àæ¨sÉÃzÀªÉÇÃAzÀ£ÀÄß F ¥Àæ¨sÉÃzÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¨ÉÃgÉ ¥Àæ¨sÉÃzÀzÀ
¸À¸ÀåzÉÆA¢UÉ ¸ÀAPÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ EzÀPÉÌ CAvÀgï ¥Àæ¨sÉÃzÀ(Interspecific
hybridization)
GzÁ : ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ J®è PÀ©â£À vÀ½UÀ¼ÀÄ.(«Ä±Àæ vÀ½UÀ¼ÀÄ)
¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ vÀ½ PÀgÀt ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ¸ÀA§A¢üvÀ ºÉaÑ£À ¸ÁªÀÄå«gÀĪÀ JgÀqÀÄ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÝ£ÀÄ
¸ÀAPÀj¸ÀĪÀ(crossing)¥ÀæQæAiÉÄ EzÀgÀ GzÉÝñÀ C£ÉÃ¥ÉQëvÀUÀÆtUÀ¼À£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄ GvÀÛªÀĪÁzÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß
MlÄÖUÀÆr¸ÀĪÀÅzÁVzÉ.
EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ ºÉƸÀ vÀ½AiÀÄ ¸À¸Àå GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
4

5.  GzÁ : mÉænPÉïï JA§ ºÉƸÀvÀ½AiÀÄ ¸À¸Àå¥ÀqÉAiÀÄ®Ä nænPÀªÀiï lfðqÀªÀiï
JA§ UÉÆâüAiÀÄ ¥Àæ¨sÉÃzÀªÀ£ÀÄß ¹PÉÃ¯ï ¹ÃjAiÉÄïï JA§ ¸ÀtÚ UÉÆâüAiÀÄ
¥Àæ¨sÉÃzÀzÀ eÉÆÃvÉUÉ ¸ÀAPÀj¸À¯ÁVzÉ.
 3.§ºÀÄUÀÄtÂvÀvÉ (polyploidy) :-
ªÀtðvÀAvÀÄUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ½AzÁVzÉ
¢éUÀÄtÂvÀ (diploid, 2n) JgÀqÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À ªÀtðvÀAvÀÄUÀ½gÀĪÀ ¸À¸ÀåUÀ½UÉ
§ºÀÄUÀÄtÂvÀ ¸À¸ÀåUÀ¼ÉAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ.
CªÀÅUÀ¼ÀÄ wæUÀÄtÂvÀ (Triploid 3n), ZÀvÀÄUÀðtÂvÀ (Tetraploid 4n), µÀlÄÎtÂvÀ
(hexaploid, 6n) DVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
§ºÀ¼À C¥ÀgÀÆ¥ÀªÁV ºÉƸÀ «zsÀzÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÀA§A¢üvÀ
¸À¸ÀåPÀÄ®zÀ(Genera) ¸ÀzÀ¸Àå ¸À¸ÀåUÀ¼ÉgÀqÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ EzÀPÉÌ CAvÀgï
eÁwÃAiÀÄ ¸ÀAPÀgÀt JAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ(Inetrgeneric hybridization)
5

6.  4. ¥ÉæÃgÉævÀ GvÀàjªÀvÀð£É (Induced mutation):-
GvÀàjPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ MAzÀÄ ¸À¸ÀåzÀ C£ÀĪÀA²ÃAiÀÄ ªÀiÁ¥Áðl£ÀÄß
ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. F gÁ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ «QgÀtUÀ¼ÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
F QæÃAiÉÄAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ £ÀªÀÄä zÉñÀzÀ°è 200PÀÆÌ ºÉaÑ£À vÀ½UÀ¼À£ÀÄß
C©üªÀÈ¢Þ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
DzÀgÉ DUÀ¨ÉÃPÁzÀ vÁtªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸À¯ÁUÀĪÀÅ¢®è, F PÁgÀtPÁÌV
EzÀÄ §ºÀÄ ¥ÀæZÀ°vÀ«®è.
o ¸À¸Àå vÀ½ÃPÀgÀtPÉÌ eÉÊ«PÀ vÉÆÃvÀæeÁÕ£ÀzÀ PÉÆqÀÄUÉ:-
 CvÀåzsÀĤPÀ vÁAwæPÀvÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ C£ÀĪÀA²ÃAiÀÄ ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ ªÀiÁr
ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ.
6
 PÉÆðѹ£ï JA§ gÁ¸ÁAiÀĤzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀævÉÆAiÉÆAzÀÄ fêÀPÉÆñÀzÀ®zÀ°è
ªÀtðvÀAvÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß PÀÈvÀPÀªÁV ºÉaѸÀ§ºÀÄzÀÄ.(PÉÆðѹAiÀĪÀiï
DlªÀiï£Éïï JA§ FgÀĽî eÁwUÉ ¸ÉÃjzÀ ¸À¸Àå¢AzÀ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ)

7.  eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ MAzÀÄ ªÀĺÀvÀézÀ PÉÆqÀÄUÉ CAUÁA±À PÀȶ.
 CAUÁA±À PÀȶ :- ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ ¤AiÀÄAwævÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è ¸ÀÆPÀÛ
¥ÉÆõÀPÁA±ÀzÀ°è ¨É¼É¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ, EzÀPÉÌ CAUÁA±À PÀȶ.
 ¥ÁæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è MAzÉÃMAzÀÄ fêÀPÉÆñÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ CAUÁA±À
¢AzÀ Er ¸À¸ÀåªÀ£ÀÄß ¨É¼É¸ÀĪÀ «zsÁ£À.
 F «zÁ£ÀzÀ°è ¥ÀgÁUÀPÉÆñÀ , ¨sÀÆæt, CAqÁ±ÀAiÀÄ, ªÀzsÀð£À CAUÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
§¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
 fêÀPÉÆñÀ PÀȶ CxÀªÁ fêÀzÀæªÀå PÀȶ ºÉZÀÄÑ §¼ÀPÉAiÀÄ°èzÉ.
 CAUÁA±À PÀȶAiÀÄ ªÀÄÆ® vÀvÀé mÉÆÃn¥ÉÆmɤì.
 MAzÀÄ fêÀPÉÆñÀ ¸ÀA¥ÀÆtð ºÉƸÀfëAiÀiÁV ¨É¼ÀªÀtÂUÉ ºÁUÀÆ
«PÁ¸ÀªÁUÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðPÉÌ mÉÆÃn¥ÉÆmɤì.
7
¸Á¥ÁæzÁ¬ÄPÀ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è UÉÆvÀÄÛ UÀÄj¬Ä®èzÉ ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß
¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀgÀ §zÀ¯ÁV £ÉÃgÀªÁV ¸À¸ÀåUÀ¼À ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß
§zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀ «zsÁ£À eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉUÉ zÁj
ªÀiÁr¯ÉÆnÖvÀÄ

8.  DºÁgÀ ¨É¼É ºÁUÀÆ vÉÆÃlzÀ ¨É¼ÉUÀ¼À ¥Àæd£À£ÀPÁÌV.
 gÉÆÃUÀ ªÀÄÄPÀÛ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸À®Ä.
 §ºÀĪÀÄÆ®å G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ G¥Á¥ÀZÀAiÀÄPÀUÀ¼À£ÀÄß(metabolities)
¥ÀævÉåÃQ¸À®Ä F vÀAvÀæeÁÕ£À ¸ÀºÀPÁj.
 PÀįÁAvÀjÃPÀgÀt (genitic modification)
 ¥ÀÄ£Àgï ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ r.£ï.J vÀAvÀæeÁÕ£À.
PÀįÁAvÀj ¸À¸ÀåUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉ
8
OµÀ¢ÃAiÀÄ ºÁUÀÆ C®APÁgÀPÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À zÉÆqÀݪÀÄlÖzÀ ¥Àæd£À£ÀPÁÌV(propagation)
PÀæ ¸À ®PÀët GvÁàzÀ£É
1 PÀ¼É£Á±À ¤gÉÆÃzsÀPÀ ¸ÀĪÀtð UÀqÉØ, D®ÆUÀqÉØ, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ, ºÉÆUÉ ¸ÉÆ¥ÀÄà, ºÀwÛ.
2 ¦ÃqÉ ¤ÃgÉÆÃzsÀPÀ D®ÆUÀqÉØ, eÉÆüÀ, ºÀwÛ, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ.
3 ªÉÊgÀ¸ï ¤gÉÆÃzsÀPÀ ¥À¥ÁAiÀÄ, ¸ËvÉ, PÀ®èAUÀr, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ, D®ÆUÀqÉØ.
4 §zÀ¯Á¬Ä¹zÀ ªÀiÁUÀÄ«PÉ ¥ÉèêÀgï ¸ÉªÀgï mÉƪÀiÁåmÉÆÃ
5 £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¹ÜjÃPÀgÀt §mÁt eÁwAiÀÄ ¸À¸ÀåUÀ¼ÀÄ
6 «l«Ä£ï ‘J’ ¥ÀÆjvÀ a£Àß §tÚzÀ CQÌ

9.  F ¨ÁåQÖÃjAiÀiÁ¢AzÀ ¥ÀqÉzÀ ªÀA±ÀªÁ»¤ ºÀwÛ VqÀPÉÌ vÀUÀĮĪÀ ¨ÉÆïï
QÃlUÀ¼À£ÀÄß £Á±À¥Àr¸ÀĪÀ «µÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀ¸ÀÄÛªÉÇAzÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð EzÉ.
d®PÀȶ(Hydroponics) :-
 ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀºÁAiÀÄ«®èzÉà PÉêÀ® ¥ÉÆõÀPÀ ®ªÀtUÀ¼À zÀæªÀUÀ¼À°è ¸À¸ÀåUÀ¼À ¨ÉÃgÀ£ÀÄß
CzÀÄݪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¨É¼ÉAiÀÄĪÀ «zsÁ£À.
d®PÀȶAiÀÄ ¥ÀæAiÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ:-
 ªÀÄtÂÚ£À CUÀvÀå«®è.
 ¤Ãj£À CUÀvÀå §ºÀ¼À PÀrªÉÄ.
 E¼ÀĪÀj ºÉZÀÄÑ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÜgÀ.
 PÀ¼ÉUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀ CUÀvÀå«®è.
 ¸À¸Àå ºÉZÀÄÑ DgÉÆÃUÀåPÀgÀªÁV ¨É¼ÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
 JPÉÊPÀ ¸ÀªÀĸÀå JAzÀgÉ, F jÃw ¨É¼ÉzÀ ¸À¸ÀåUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À ¨ÉÃUÀ ¸ÁAiÀÄÄvÀÛªÉ.
9
PÀįÁAvÀj ¸À¸ÀåUÀ½UÉ MAzÀÄ dé®AvÀ GzÁºÀgÀuÉ ©.n ºÀwÛ ¨Áå¹®è¸ï
xÀÄjAfAiÉĤì¸ï,

10. 10
d®PÀȶ(Hydroponics) :-

11.  d®PÀȶAiÀÄ E£ÉÆßAzÀÄ «zsÁ£À, EzÀgÀ°è ¸À¸ÀåªÉÇêÀÄzÀgÀ ¨ÉÃgÀÄUÀ¼À£ÀÄß
¤gÀAvÀgÀªÁV, E®èªÉà DUÁUÉÎ ¥ÉÆõÀPÁA±À®ªÀtUÀ¼À ºÀ¤UÀ½UÉ MqÀدÁUÀÄvÀÛzÉ.
 ¨ÉÃgÀÄUÀ¼À£ÀÄß UÁ½AiÀÄ°è ªÀÄÄPÀÛªÁV ©qÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀªÀÇ F ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß
¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
 ºÉZÀÄÑ ªÁAiÀÄÄ ¸ÀAZÁgÀ«gÀĪÀ ºÀ¹gÀÄ PÉÆÃuÉUÀ¼À°èAiÀÄÆ ¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
 ¸À¸ÀåzÀ ¨ÉÃgÀÄUÀ½UÉ DUÁUÉÎ ¥ÉÆõÀPÁA¸ÀUÀ¼À£ÀÄß ¹A¥Àr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
 d® ªÀÄvÀÄÛ ªÁAiÀÄÄ PÀȶ«zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRåªÁV DAvÀjPÀë ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á
PÉÃAzÀæUÀ¼À°è ªÀĺÀvÀé ¥ÀqÉzÀÄPÉÆArzÉ.
 UÀUÀ£ÀAiÀiÁwæUÀ½UÉ «±ÉõÀªÁzÀ DºÁgÀªÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þü¥Àr¸ÀĪÀ°è ªÀÄÄRåªÁVzÉ.
EzÀPÉÌ PÁgÀt, UÀÄgÀÄvÁéPÀµÀðt ±ÀQÛ E®èzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è zÀæªÀQÌAvÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
vÀÄAvÀÄgÀ£ÀÄß ¤ªÀð»¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀ.
 d® ªÀÄvÀÄÛ ªÁAiÀÄÄ PÀȶ CAvÀjPÀëzÀ°è §¼À¸ÀĪÀ DºÁgÀzÀ vÀAvÀæeÁÕ£À PÉëÃvÀæPÉÌ
¥ÀæªÀÄÄR PÉÆqÀÄUÉAiÀiÁVzÉ.
11
ªÁAiÀÄÄ PÀȶ (Aeroponics)

12. 12
ªÁAiÀÄÄ PÀȶ (Aeroponics)

13.  £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è VqÀUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀÄ®Ä CªÀ±ÀåPÀªÁzÀ eÁUÀ zÉÆgÉPÀ¯ÁUÀzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è
vÁgÀ¹ GzÁå£À MAzÀÄ £À«£À «zsÁ£ÀªÁV ºÉÆgÀºÉÆ«ÄäzÉ.
 F «zsÁ£À¢AzÀ C®APÁgÀPÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À eÉÆÃvÉUÉ PÉ®ªÀÅ vÀgÀPÁj ºÁUÀÆ DºÁgÀ
¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
 F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß AiÀiÁgÀÄ ¨ÉÃPÁzÀgÀÆ C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÀÄzÀÄ.
 ªÀÄÄRåªÁV ¥Á°¸À ¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÄ£ÀÆìZÀ£É JAzÀgÉ vÁgÀ¹ ¤ÃgÀÄ E½AiÀÄzÀAvÉÛ
£ÉÆÃrPÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ.
¥ÀæAiÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ :-
 ¸ÀÄgÀQëvÀ ºÀ¹gÀÄ ¥ÀæzÉñÀUÀ½UÉ ªÀÄÄPÀÛ CªÀPÁ±À.
 PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï »ÃjPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ UÁ½AiÀÄ UÀÄtªÀÄlÖ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ.
 ºÀQÌ ªÀÄvÀÄÛ amÉÖUÀ½UÉ ªÁ¸À£É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ.
 £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è DºÁgÀ ¨É¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß GvÉÛÃf¸ÀÄvÀÛzÉ.
 ªÀÄ£ÀgÀAd£ÉAiÀÄ MAzÀÄ vÁt.
 F J¯Áè C®APÁgÀPÀ ºÁUÀÆ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ CA±ÀUÀ¼À eÉÆÃvÉUÉ EzÀÄ vÁ¥ÀªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁV PÉ®¸ÀªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
13
vÁgÀ¹ GzÁå£À () :-

14. 14
vÁgÀ¹ GzÁå£À

15.  ªÀiÁ£ÀªÀ ¥ÁætÂUÀ¼À£ÀÄß DºÁgÀ, ZÀªÀÄð, GuÉÚ, UÉƧâgÀ, PÀȶ ,¸ÁUÁtÂPÁ ªÉʪÀ¸ÀÜAiÀÄ
ZÀlĪÀnPÉUÀ½UÉ §¼À¸ÀÄvÀÛ£É.
 ¸À¸Àå vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è GAmÁzÀ jÃwAiÀÄ°èAiÉÄà ¥ÁætÂUÀ¼À ¸ÁPÁtÂPÉAiÀÄ®Æè
¸ÁPÀµÀÄÖ §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ GAmÁVzÉ.
 ¥ÁætÂUÀ¼À ¥ÉÆõÀuÉ, ¸ÀAgÀëuÉ, ºÁUÀÆ vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß
MmÁÖgÉAiÀiÁV ¥À±ÀĸÀAUÉÆÃ¥À£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
¥ÁætÂUÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ :-
 ºÀ¸ÀÄ - ºÁ°£À DPÀgÀUÀ¼ÀÄ
 PÉÆý - ªÉÆmÉÖ ºÀUÀÆ ªÀiÁA¸À
 JvÀÄÛ PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁUÀtÂPÉ–
 PÀÄj ZÀªÀÄð ªÀÄvÀÄÛ GuÉÚ–
 eÉãÀÄ £ÉÆÃt, gÉõÉä ºÀƼÀÄ, CgÀUÀÄQÃl- eÉãÀÄ, gÉõÉä ºÁUÀÆ CgÀUÀÄ.
15
¥Áæt vÀ½ C©üªÀÈ¢Þ(Animal husbandry)

16.  ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ.
 ºÁ®Ä, ªÀiÁA¸À, ªÉÆmÉÖ, GuÉÚ ªÀÄÄAvÁzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¥ÀæªÀiÁt ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ.
 GvÀà£ÀßUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖ ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ.
 gÉÆÃUÀUÀ½UÉ ¥ÀæwgÉÆÃzsÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ.
 ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ.
¥ÁætÂvÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀiÁUÉÆÃð¥ÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ:-
 CAvÀgï vÀ½ÃPÀgÀt(In breeding)
 ¨ÁºÀå vÀ½PÀgÀt(Out breeding)
 ¸ÀAPÀgÀt(hybridization)
1. CAvÀgï vÀ½ÃPÀgÀt(In breeding) :-MAzÉà vÀ½AiÀÄ UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ
¥ÁætÂUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAvÁÀ£ÉÆÃvÀàwÛUÉ §¼À¸À¯ÁUÀÄAiÀÄÛzÉ.
2. D vÀ½AiÀÄ GvÀÌøµÀÖ UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
16
¥ÁætÂvÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ UÀÄj :-

17.  JgÀqÀÄ vÀ½UÀ¼À C¥ÉÃQëvÀ ®PÀë£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄA¢£À ¦½UÉAiÀÄ°è PÁt¹PÉƼÀÄîªÀAvÉ
vÀ½ DAiÉÄÌ ªÀÄqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀAPÀgÀt(hybridization) :- ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼À UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
ºÉtÄÚUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛ ªÀiÁr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
 ªÀÄÄA¢£À ¦Ã½UÉAiÀÄ ¸ÀAvÁ£À vÀ£Àß JgÀqÀÄ ¥ÉÆõÀPÀUÀ½AzÀ ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉ.
 £ÀªÀÄä zÉñÀzÀ°è 3 §UÉAiÀÄ vÀ½UÀ½ªÉ :-
1. zÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ(Indogenous breed) - ¹Azsï, ¸Á»ªÁ¯ï
Vgï, ºÀ½îPÁgï, EvÁå¢
2. ¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ (Exotic breed) – d¹ð, ºÁ¯ï ¸ÉàöÊ£ï,
¨Ëæ£ï ¹é¸ï, ¥sÉæöʹAiÀÄ£ï , EvÁå¢
3. ¸ÀAPÀgÀt vÀ½UÀ¼ÀÄ (hybridized breed)- PÀgÀuï ¹é¸ï, PÀgÀuï
¥sÉæöʹAiÀÄ£ï, ¥sÉæöÊ¸ï ªÁ¯ï PÀgÀuï, EvÁå¢.
17
¨ÁºÀå vÀ½PÀgÀt(Out breeding) :- JgÀqÀÄ «©ü£Àß vÀ½UÀ¼À UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛ.

18. 18
zÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ(Indogenous breed)

19. 19
¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ
¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ

20. 20

21. 21

22.  GzÁºÀgÀuÉ
 ªÀÄ£ÀĵÀå£À ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸À¯ÁVgÀĪÀ ºÀ¸ÀÄ, ªÉÄÃPÉ
ºÁUÀÆ PÀÄjUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉ, ºÁ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁA¸À GvÁàzÀ£É
vÉÆÃj¹ªÉ.
 ¨ÁåQÖÃjAiÀÄUÀ½AzÀ ¥ÀqÉzÀ ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß CªÀr¸À¯ÁVgÀĪÀ
PÀÄjUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ GuÉÚAiÀÄ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð ¥ÀqÉ¢zÉ.
 ªÀiÁ£ÀªÀ£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ ºÁªÉÆÃð£ï GvÁàzÀ£ÉUÉ PÁgÀtªÁzÀ
ªÀA±ÀªÁ»¤AiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¹gÀĪÀ ºÀ¸ÀÄUÀ¼ÀÄ GvÁࢸÀĪÀ ºÁ°£À°è
F ºÁªÉÆÃð£ï UÀ¼ÀÄ ¥ÀvÉÛAiÀiÁVªÉ.
22
C£ÉÃPÀ PÀįÁAvÀj ¥ÁætÂÃUÀ¼À£ÀÄß EAzÀÄ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ

23.  DºÁgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ ºÁUÀÆ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉÛ
DºÁgÉÆÃzÀåªÀÄzÀ°è ¥ÀæªÀÄÄR §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ.
 DºÁgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ ºÁUÀÆ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ C£ÉÃPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀÄwÛzÀÄÝ
CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ.
 FUÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ªÀÄÆgÀÄ ¸Á«gÀzÀµÀÄÖ §UÉAiÀÄ «Ä±ÀæPÀUÀ¼À£ÀÄß
§¼À¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ.
 «Ä±ÀæPÀUÀ¼À°è 3 §UÉUɼÀÄ :-
1. £ÉʸÀVðPÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ :
©ÃlÆæmï, PɸÀj ªÀÄvÀÄÛ Cj¹£À ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ¸À¸ÉÆåÃvÀà£ÀßUÀ¼À WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß
ªÀtðPÁgÀPÀªÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
2. ªÀiÁ£ÀªÀ ¤«ÄðvÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ :-
¥ÀæPÀÈwAiÀÄ°è zÉÆgÀPÀĪÀ £ÉʸÀVðPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À £ÀPÀ®ÄUÀ¼ÁVªÉ. GzÁ;
¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ §zÀ®Ä §¼À¸ÀĪÀ ¸ÁåPÀj£ï.
23
DºÁgÀ GzÀåªÀÄzÀ°è eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ¥ÁvÀæ

24.  PÀÈvÀPÀªÁV ¸ÀȶָÀ¯ÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ.
 CvÀåAvÀ ºÉZÀÄÑ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛgÀĪÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÉAzÀgÉ
¸ÀAgÀPÀëUÀ¼ÀÄ, EªÀÅ ¸ÀÆPÁëöätÄfëUÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉzÀÄ DºÁgÀ
PÉqÀzÀAvÉÛ ¸ÀAgÀQë¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ DºÁgÀzÀ fëvÁ CªÀ¢üAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ.
 DºÁgÀ ¥ÀzÁxÀðzÀ°ègÀĪÀ PÉƧÄâ ªÀÄvÀÄÛ vÉÊ®zÀ PÉlÖªÁ¸À£ÉAiÀÄ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä ¥ÀæwGvÀ̵ÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
 DºÁgÀ ¸ÀA¸ÀÌj¸ÀĪÁUÀ £Á±ÀªÁUÀĪÀ §tÚªÀ£ÀÄß ªÀÄvÉÛ MzÀV¸À®Ä
ªÀtðPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
 ¤¢ðµÀÖ gÀÄaAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸À®Ä gÀÄaPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß.
 DºÁgÀzÀ°è ¹» gÀÄaAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀ®Ä ¹»PÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß.
 F J¯Áè PÀÈvÀPÀ DºÁgÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼À£ÀÄß FUÀ ¥ÀÄ£Àgï ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ
vÀAvÀæeÁÕ£À §¼À¹ GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ.
24
3. PÀÈvÀPÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ:-

25. 25
THANK YOU
FRIENDS
SAVE