Phân tích kết quả khí máu BS Nguyễn Minh Tiến BV Nhi Đồng Thành Phố Update: 26.6.2019

1. PHAÂN TÍCH
KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
BSCK2. Nguyễn Minh Tiến
Nhoùm Hoâ Haáp Hoã Trôï
BV. NHI ÑOÀNG TP

2. MUÏC TIEÂU
BIEÁT TRÒ SOÁ BÌNH THÖÔØNG
KEÅ CAÙC NGUYEÂN TAÉC BUØ TRÖØ
NEÂU CAÙC BÖÔÙC ÑOÏC KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
THAØNH THAÏO PHAÂN TÍCH OXY, THOÂNG KHÍ

3. NOÄI DUNG
ÑAÏI CÖÔNG
TRÒ SOÁ BÌNH THÖÔØNG, NGUYEÂN TAÉC BUØ TRÖØ
CAÙC BÖÔÙC ÑOÏC KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
PHAÂN TÍCH OXY, THOÂNG KHÍ

4. ÑAÏI CÖÔNG
* Hoaït ñoäng teá baøo /MT noäi moâi oån ñònh
thaêng baèng kieàm toan
* PT Hendersen-Hasselbach
- CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3
-
+ +
HBuf Buf-
⇒ pH = pK + lg (HCO3
-/H2CO3) = 6,1 +
lg20 = 7,4 (αPCO2 = 40 × 0,031 # 1,2)
* Buf-: Hb + Protein + Phosphates

5. SBC: PaCO2 = 40 mmHg, T = 370C
- Kieàm dö maùu: BBE = (SBC - 24). K (Blood
Base Excess)
- Kieàm ñeäm: BB = HCO3
- + Hb + Protein +
Phosphates (Buffer Base)
- Kieàm dö ngoaïi baøo: BE ecf: Hb = 3 - 5g%
phaûn aùnh kieàm dö toaøn cô theå (Base Excess
extracellular fluid) quan troïng hôn BBE

6. BE khoâng bò aûnh höôûng bôûi RL hoâ haáp,
chæ thay ñoåi trong RL chuyeån hoùa
* ↑ CO2 (toan hoâ haáp): CO2 + H2O H2CO3 ↑ H+ +↑ HCO3
-
+ ⇒BB, BE ⊥
Buf- ↓ Buf-
* ↓ CO2 (kieàm hoâ haáp):CO2 + H2O H2CO3 ↓ H+ +↓ HCO3
-
+ + ⇒BB,BE ⊥
HBuf ↑Buf-

7. CO2 content, TCO2 = HCO3
- (24) + H2CO3 (40 ×
0,031 # 1,2)
- Anion gap = UA – UC = Na+ (95%) - (HCO3
-+ Cl-
(85%)) # phosphate, sulfate, protein, organic acid
, lactate (non-volatile, fixed acid)(U: Unmeasured
A: Anion, C: Cation)
- Osmolar gap (< 15 - 20 mosmol/L): Osmol ño
ñöôïc - Osmol tính toaùn
- Osmol tính toaùn = 2 × [Na+] + [glucose(mg%)]/18
+ [BUN(mg%)]/2,8

8. - Trong toan CH AG↑:
* HCO3 ñieàu chænh = corrected HCO3 = HCO3 ño
ñöôïc + (AG – 12)
> 24: toan CH AG↑ keøm kieàm CH, 24: toan CH AG↑, <
24: toan CH AG↑ + maát HCO3
* ∆AG/∆HCO3- = (AG.BN – BT)/(HCO3.BT - BN) = (AG –
12)/(24 – HCO3 ño ñöôïc)
1-2: toan CH AG↑ , < 1: toan CH AG ↑ keøm maát HCO3,
> 2: toan CH AG↑ keøm kieàm CH
- Toan CH AG ⊥ → AG nieäu = Na+ + K+ - Cl-: < 0: maát
HCO3 qua ñ.TH, ≥ 0: maát qua thaän
- pH ↓ 0,1 → K+ ↑ 0,6, H+ vaøo noäi baøo, K+ ra ngoaïi baøo

9. • Heä ñeäm: HCO3
-/H2CO3, Buf-/BufH
• Phoåi: Toan chuyeån hoùa: ↓ HCO3
-
⇒ ↑ thoâng khí ⇒ ↓ PCO2
• Kieàm chuyeån hoùa: ↑ HCO3
-
⇒ ↓ thoâng khí ⇒ ↑ PCO2
• Thaän: Toan hoâ haáp: ↑ PCO2
⇒ ↑ haáp thu HCO3
- (oáng thaän gaàn)
Toan chuyeån hoùa: ↓ HCO3
- ⇒ ↑ haáp thu
HCO3
- (oáng thaän gaàn), taêng thaûi H+, taïo
môùi HCO3
- (oáng thaän xa)
- Möùc ñoä toan: pH = 7,3 - 7,35: nheï,
7,2 - 7,29: trung bình; < 7,20: naëng

10. TRÒ SOÁ BÌNH THÖÔØNG
Thoâng soá Keát quaû bình thöôøng Ghi chuù
pH 7,35 - 7,45 (7,38 – 7,42)
PaCO2 35 - 45 mmHg (38-42mmHg) Aùp suaát phaàn cuûa CO2 trong maùu
PaO2 80 - 100 mmHg Aùp suaát phaàn cuûa O2 trong maùu
SaO2 94 - 100% Ñoä baõo hoøa O2 cuûa Hb trong maùu
HCO3 22 - 26 mEq/l Noàng ñoä HCO3 trong huyeát töông
SBC 22 - 26 mEq/l Noàng ñoä HCO3 trong ñieàu kieän chuaån
tCO2 24 - 28 mEq/l Noàng ñoä toaøn phaàn cuûa CO2
ctO2 15,8 – 22,2 V% (ml/dl) Toång löôïng oxy chuyeân chôû trong maùu
ABE (BBE) -2 - +2 mEq/l Kieàm dö trong maùu
SBE (BEecf) -2 - +2 mEq/l Kieàm dö trong dòch ngoaïi baøo
AaDO2 (*) < 10 – 60 mmHg Khuynh aùp O2 pheá nang vaø maùu ÑM

11. LÖU YÙ
* pH, PaCO2, PaO2 ño baèng maùy,
* Caùc thoâng soá coøn laïi coù ñöôïc qua tính toaùn
döïa pH, PCO2, PO2, FiO2, T0, Hb.
* Do ñoù, phaûi ghi caùc thoâng soá FiO2, T0, Hb
* Neáu khoâng ghi, maùy ngaàm hieåu FiO2 =
21%, T0 = 370C, Hb = 15 g%
(*) AaDO2 = PAO2 – PaO2 = FiO2 (Pb –
47) - PACO2 – PaO2 = FiO2 (Pb – 47) -
PaCO2 /R – PaO2. R: thöông soá hoâ haáp

12. PHÖÔNG TRÌNH & NGUYEÂN TAÉC BUØ TRÖØ
Roái loaïn kieàm toan Thay ñoåi chính (nguyeân phaùt) Thay ñoåi phuï thuoäc
Toan hoâ haáp caáp
( < 12 - 24 h)
PaCO2 ↑ 10 mmHg pH ↓ 0.08, HCO3
-
↑ 1
Toan hoâ haáp maïn
(3 - 5 ngaøy)
PaCO2 ↑ 10 mmHg pH ↓ 0.03, HCO3
-
↑ 4
Kieàm hoâ haáp caáp
( < 12 h)
PaCO2 ↓ 10 mmHg pH ↑ 0.08, HCO3
-
↓ 2 (1 - 3)
Kieàm hoâ haáp maïn
(1 - 2 ngaøy)
PaCO2 ↓ 10 mmHg pH ↑ 0.03, HCO3
-
↓ 4 (3 - 5)
Toan chuyeån hoùa HCO3
-
↓ 1 mmol/L . PaCO2 ↓ 1 - 1,5 (1,3)
. PaCO2 = 1,5 × HCO3
-
ño
ñöôïc + (8 ± 2) (CT. Winter)
Kieàm chuyeån hoùa HCO3
-
↑ 1 mmol/L PaCO2 ↑ 0,25 - 1 (0,7)
Anion gap Na+
- (HCO3
-
+ Cl-
) ⊥ 12 mmol/l
HCO3
-
ñieàu chænh HCO3
-
ño ñöôïc + (anion gap - 12) 24 ± 2

13. CAÙC BÖÔÙC ÑOÏC KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
ÑAÙNH GIAÙ TÌNH TRAÏNG ACID - BASE:
Döïa vaøo: + 3 thoâng soá chính: pH, PCO2, HCO3-
+ Caùc thoâng soá phuï: SBC, SBE, ABE, tCO2.
∗ Böôùc 1: ñoïc pH → Toan hay kieàm, chyù yù pH bình
thöôøng khoâng coù nghóa laø khoâng coù roái loaïn toan
kieàm.
∗ Böôùc 2: xaùc ñònh chuyeån hoùa hay hoâ haáp laø chính
toan hay kieàm laø chính
∗ Böôùc 3: neáu coù roái loaïn veà hoâ haáp (toan hay kieàm)
→ xaùc ñònh caáp hay maïn
∗ Böôùc 4: neáu coù toan chuyeån hoùa → tính anion gap
∗ Böôùc 5: neáu coù roái loaïn veà chuyeån hoùa → tính
PaCO2 → heä hoâ haáp buø tröø ñuû ?
∗ Böôùc 6: toan chuyeån hoùa ↑ anion gap keøm roái loaïn
chuyeån hoùa khaùc ?

14. CAÙC BÖÔÙC ÑOÏC NHANH KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
ÑAÙNH GIAÙ TÌNH TRAÏNG ACID - BASE:
Döïa vaøo: + 3 thoâng soá chính: pH, PCO2, HCO3-
+ Caùc thoâng soá phuï: SBC, SBE, ABE, tCO2.
∗ Böôùc 1: ñoïc pH → Toan hay kieàm, chyù yù pH bình thöôøng
khoâng coù nghóa laø khoâng coù roái loaïn toan kieàm.
∗ Böôùc 2:
đọc PaCO2: thay đổi ngược chiều pH → RL hô hấp
thay đổi cùng chiều pH → RL chuyển hóa
∗ Böôùc 3: đọc BE nếu < -5: toan chuyển hóa
> +5: kiềm chuyển hóa

15. Các ví dụ
pH: 7.46 PaCO2: 28.8 HCO3: 10 BE: -2,4
PaO2: 161,1 AaDO2: 228,9, FiO2: 60%

16. Các ví dụ
pH: 7.27 PaCO2: 46 HCO3: 20,7 BE: -6
PaO2: 103,6 AaDO2: 423,3 FiO2: 80%

17. Các ví dụ
pH: 7.39 PaCO2: 23,4 HCO3: 13,6 BE: -10,6
PaO2: 121,6 AaDO2: 102,9 FiO2: 40%

18. Các ví dụ
pH: 7.44 PaCO2: 16,7 HCO3: 11 BE: -12,9
PaO2: 184.3 AaDO2: 222,9 FiO2: 60%

19. Các ví dụ
pH: 7.49 PaCO2: 13,1 HCO3: 10,1 BE: -13,5
PaO2: 178,7 AaDO2: 512,4 FiO2: 100%

20. ÑAÙNH GIAÙ TÌNH TRAÏNG OXY, THOÂNG KHÍ
Oxy trong maùu trong maùu ñoäng maïch:
+ Oxy töï do (O2) → PaO2.
+ Oxy gaén Hb (O2Hb) → SaO2.
♦ PaO2:
- PaO2: ⊥ : 80 - 100 mmHgPaO2 < 60 mmHg → Suy hoâ haáp.
♦ SaO2: (ñoä baõo hoøa Oxy cuûa Hb) töø keát quaû khí maùu, laø SaO2
tính toaùn (calculated)
- SaO2 töø maùy Pulse-Oximeter = cO2Hb / ceHb: SaO2 chöùc
naêng (function)
+ cO2Hb: noàng ñoä Hb gaén O2.
+ ceHb: noàng doä Hb hieäu quaû (ceHb = Hb + O2Hb).
- SaO2 töø maùy Co-Oxymeter = cO2Hb/(ceHb + HbCO + MetHb
+…): SaO2 baùch phaân (fraction)
- Methemoglobinemia: SaO2 fr. < SaO2 f. < SaO2 cal.

21. ÑAÙNH GIAÙ TÌNH TRAÏNG OXY, THOÂNG KHÍ
♦PaO2/FiO2: < 200: ARDS, 200-300: ALI
♦AaDO2 taêng:
. Giảm thông khí
. shunt trong phoåi, tim,
. ¢.V/Q
. Khueách taùn

22. Baát thöôøng thoâng khí – töôùi maùu (V/A)/shunt

23. Khueách taùn

24. ÑAÙNH GIAÙ TÌNH TRAÏNG OXY, THOÂNG KHÍ
♦PaCO2:
. giaûm (<35mmHg): taêng thoâng khí, ↑ F,
Vt
. taêng (> 45mmHg): giaûm thoâng khí,
thông khí khoảng chết, ↓ F, Vt
Tuy nhieân coøn tuøy thuoäc thay ñoåi HCO3

25. TIEÁP CAÄN LAÂM SAØNG THIEÁU OXY MAÙU

26. ĐIỀU CHỈNH THÔNG SỐ THỞ MÁY KHI CÓ KẾT
QUẢ KHÍ MÁU
BẤT THƯỜNG KHÍ
MÁU
ĐIỀU CHỈNH THÔNG SỐ GHI CHÚ/CAN THIỆP
Toan hô hấp ↑ tần số thở hoặc Vt, ↓
khoảng chết
Hút đàm nhớt nội khí
quản-thông đường thở
Giảm khoảng chết
Thuốc dãn phế quản
Kiềm hô hấp ↓ tần số thở hoặc Vt Có thể ức chế hô hấp
bằng an thần / dãn cơ
Toan / kiềm
chuyển hoá
chỉnh tần số bình thường
theo tuổi
Điều chỉnh toan kiềm
chuyển hoá
Thiếu oxy máu ↑ FiO2 hoặc ↑ PEEP hoặc
↑ I/E hoặc ↑ IP
FiO2 tăng đến 60%,
sau đó tăng PEEP, I/E,
IP
Dư oxy máu ↓ FiO2 ↓IP hoặc↓ I/E
hoặc↓PEEP

27. TOAN CHUYỂN HÓA
Hỏi bệnh sử:
• Dấu hiệu cơ năng: mệt mỏi, buồn nôn, nôn.
• Dấu hiệu giúp chẩn đoán nguyên nhân:
– Tiêu chảy.
– Hỏi tiền căn những bệnh đã được chẩn đoán:
+ Bệnh thận: suy thận, toan hóa ống thận,
+ Tiểu đường
– Hỏi bệnh sử của ngộ độc: thuốc (aspirine, INH,…),
rượu, ethylen glycol
– Hỏi điều trị trước đó: truyền dung dịch Acid amine, dẫn
lưu các dịch của đường tiêu hóa (trừ dịch dạ dày).

28. TOAN CHUYỂN HÓA
Khám:
• Dấu hiệu tăng thông khí bù trừ: đây là dấu
hiệu gợi ý giúp nghĩ đến toan chuyển hóa:
• Thở sâu, ở giai đọan đầu.
• Thở nhanh, thở kiểu Kussmaul và rối loạn tri giác ở
giai đọan sau.
• Dấu hiệu giúp chẩn đoán nguyên nhân:
• Dấu mất nước: tiêu chảy, tiểu đường
• Dấu hiệu sốc: sốc nhiểm trùng, sốc giảm thể tích

29. Xét nghiệm
Xét nghiệm cơ bản:
• Khí máu động mạch
• Ion đồ: Na+, K+, Ca++, Cl- → Anion gap = Na - (Cl
+ HCO3)
• Đường huyết
• Chức năng thận
• 10 chỉ số nước tiểu (pH, đường, ketone)
• Xquang phổi

30. Xét nghiệm
Xét nghiệm tìm nguyên nhân dựa bệnh sử, lâm sàng:
• CN gan, NH3 máu, triglyceride, acid uric,
cholesterol
• Ketone máu, Lactate máu
• Bilan nhiễm trùng
• Ion đồ: Na+, K+, Cl- → AG niệu
• Osmolalité máu → OG máu
• Xét nghiệm tìm thuốc (salicylate,…), độc chất
(rượu, cyanide…), hormone (cortisone máu,
aldosterone máu, 17-OHP máu, 17-KS, 17-OHCS
niệu 24giờ)
• Siêu âm bụng: đánh giá gan, thận, thượng thận,…

31. Chẩn đoán
• Toan chuyển hóa:
– pH < 7,35.
– HCO3
- < 21 mEq/L
– BE < - 2
– PCO2 < 40 mHg (do bù trừ), thường pCO2 giảm
11-13 mmHg cho mỗi 10 mEq/L HCO3 bị
giảm, nếu pCO2 thấp hoặc cao hơn so với dự
tính thì gợi ý có sự phối hợp với kiềm hoặc toan
hô hấp.

34. Chẩn đoán nguyên nhân toan chuyển hóa
– Bệnh sử và dấu hiệu lâm sàng
– Anion gap:
+ Tăng: tiểu đường (do ketoacids), đói, giảm tưới
máu mô (sốc), suy gan, đái tháo nhạt, bệnh ác
tính, tăng acid lactic, suy thận (do ứ đọng
phosphate, sulfates, urate,…), ngộ độc
Methanol, ethylene glycol, salycilate (tích tụ
anion hữu cơ ngọai sinh), rối loạn chuyển hóa:
thiếu men G6P, F1,6P, multiple carboxylase.
+ Bình thường: tiêu chảy, mất dịch tiêu hóa qua
dẫn lưu mật, tụy, dịch ruột (mất HCO3), toan
hóa ống thận gần hoặc xa, bệnh thận mô kẻ
(giảm bài tiết H+)

35. Toan chuyển hóa tăng acid lactic
Có 2 loại
• Type A: giảm tưới máu, thiếu oxy mô (+).
Tăng SX: sốc, suy hô hấp.
Giảm sử dụng/chuyển hóa: suy gan, ức chế tân tạo
glucose, thiếu B1, RL phosphoryl hóa.
Type B: giảm tưới máu, thiếu oxy mô (-).
Type B1 bệnh hệ thống: thận, gan, TĐ, bl ác tính.
Type B2: thuốc: biguanides, alcohols, iron,
isoniazid, zidovudine, and salicylate, độc chất
Type B3: bất thường chuyển hóa bẩm sinh.

37. Toan chuyển hóa tăng acid lactic

38. Điều trị
– Điều chỉnh toan máu bằng bù Natri Bicarbonate:
– Chỉ định bù Bicarbonate:
* Toan chuyển hóa trong sốc SXH: HCO3
- < 15,
PaCO2 < 25 - 35 mmHg
* Ketoacidosis/tiểu đường: pH < 7.1 hoặc
HCO3
- < 5 sau bù dịch và insulin
* Khác: pH < 7.2 hoặc HCO3
- < 8
– Chống chỉ định: có toan hô hấp đi kèm, chỉ bù khi
toan hô hấp đã được giải quyết

39. Điều trị
Công thức bù Bicarbonate:
• HCO3
- cần bù = (18 - HCO3
-) × CN × 0,4 hoặc =
BE × CN × 0,4
• Chỉ bù 1/2 lượng HCO3
- được tính theo công thức
trên, truyền chậm trong 6 - 8 giờ, pha loãng thành
dd đẳng trương 1,4% . Nếu chuyển hóa nặng, có
thể tiêm tĩnh mạch 1-2 mEq/kg, sau đó truyền duy
trì phần còn lại trong 6-8 giờ.
• Thử lại khí máu sau khi truyền, nếu tCO2 hoặc
HCO3 ≥ 15mmol/l → không cần bù tiếp vì thận có
thể bù phần còn lại nếu NN toan được giải quyết.

40. Điều trị
• Natribicarbonate 8,4% pha loãng thành dd 4,2%
TMC ở trẻ < 2 tuổi
• Lưu ý: Khi truyền Bicarbonate theo dõi ion đồ: ↑
Na+, ↓ K+, ↓ Ca++ , pha loãng thành dd đẵng trương,
truyền chậm (< 0,5mEq/l, bơm nhanh gây RLNT).
Không chích Calcium, truyền thuốc Dopamine,
Dobutamine chung với đường truyền Natri
Bicarbonate.
• Điều trị nguyên nhân:
– Sốc: bù dịch chống sốc.
– Tiêu chảy cấp: bù dịch.

42. TOÙM TAÉT
CAÙC BÖÔÙC ÑOÏC KEÁT QUAÛ KHÍ MAÙU
PHAÂN TÍCH OXY, THOÂNG KHÍ