Phe binh ly luan van hoc anh my 898

Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä
http://ebooks.vdcmedia.com
TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC SÛ PHAÅM HAÂ NÖÅI
KHOA NGÛÄ VÙN
Lï huy bùæc
(Tuyïín dõch)
Haâ Nöåi - 2000

Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 2
MUÅC LUÅC
HEMINGWAY ÚÃ PARIS................................................................................................................ 3
KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY ..................................................................................... 12
ERNEST HEMINGWAY ............................................................................................................. 17
HAVANA, 1948 ............................................................................................................................ 20
CHÊN DUNG NGAÂI PAPA ......................................................................................................... 27
PHOÃNG VÊËN HEMINGWAY...................................................................................................... 51
"TÖI HOÅC VIÏËT BÙÇNG CAÁCH XEM TRANH BAÃO TAÂNG"..................................................... 57
NGÛÚÂI ÚÃ TUÖÍI SAÁU MÛÚI....................................................................................................... 63
ANH TRAI TÖI, HEMINGWAY ................................................................................................. 68
NGHÔ VÏÌ HEMINGWAY ............................................................................................................ 74
TÑN ÀIÏÌU CUÃA MÖÅT CON NGÛÚÂI........................................................................................... 89
PHOÃNG VÊËN TONI MORRISON............................................................................................... 99

HEMINGWAY ÚÃ PARIS
Gertrude Stein
Khi chuáng töi quay vïì Paris thò Hemingway àaä mang bûác
thû giúái thiïåu cuãa Sherwood Anderson àúåi úã àoá.
Töi nhúá rêët roä êën tûúång cuãa mònh vïì Hemingway vaâo buöíi
chiïìu àêìu tiïn êëy. Anh treã, rêët àeåp trai, hai mûúi ba tuöíi. Maâ röìi
khöng lêu sau àoá con ngûúâi ta seä bûúác qua tuöíi hai saáu, seä söëng
trong àöå tuöíi hai saáu. Trong voâng hai hoùåc ba nùm nûäa têët caã
nhûäng chaâng trai treã naây seä bûúác vaâo àöå tuöíi hai saáu. Àêëy laâ àöå
tuöíi hoaân toaân thñch húåp cho thúâi àiïím vaâ võ thïë xuêët hiïån. Coá àöi
ngûúâi chûa àïën hai mûúi, chùèng haån nhû George Lynes, nhûng hoå
khöng àûúåc tñnh àïën nhû Gertrude Stein cêín thêån giaãi thñch cho
hoå. Nïëu hoå laâ ngûúâi treã tuöíi thò hoå phaãi hai saáu. Röìi vïì sau, hùèn laâ
khaá lêu hoå seä laâ hai möët vaâ hai hai.
Nhûng Hemingway múái hai ba, tröng khaá ngoaåi quöëc, àêìy
nhiïåt tònh, àöi mùæt rêët chên thaânh. Anh ngöìi àöëi diïån vúái Gertrude
Stein lùæng nghe vaâ quan saát.
Khi êëy hoå noái chuyïån, say sûa vïì nhûäng àiïìu hai ngûúâi quan
têm. Anh ngoã lúâi múâi cö gheá qua cùn höå cuãa mònh vaâo möåt töëi naâo
àoá àïí xem qua cöng viïåc cuãa anh. Ngay tûâ luác êëy Hemingway àaä toã
roä baãn nùng cûåc töët cuãa mònh trong viïåc tòm kiïëm nhûäng cùn höå
quaái dõ nhûng úã võ trñ thuêån tiïån vûâa choån àûúåc ngûúâi nöåi trúå àaãm
àang vûâa coá thûác ùn ngon. Àêy laâ cùn höå àêìu tiïn luác anh tûâ
Tertre àïën. Chuáng töi àïën thùm vaâo buöíi töëi, anh vaâ Gertrude
Stein xem xeát nhûäng thûá anh àaä viïët khi êëy. Anh bùæt àêìu viïët möåt
cuöën tiïíu thuyïët nhû möåt khúãi àêìu têët yïëu vaâ dùm ba baâi thú maâ
vïì sau àûúåc McAlmon in trong Contact Edition. Gertrude Stein

thñch nhûäng baâi thú êëy, chuáng xaác thûåc, theo phong caách Kipling,
nhûng cuöën tiïíu thuyïët thò cö thêëy coân yïëu. Trong naây coá quaá
nhiïìu nhûäng àoaån miïu taã, cö noái, maâ khöng phaãi thûåc sûå töët. Haäy
bùæt àêìu laåi vaâ têåp trung hún, cö noái.
Luác êëy Hemingway àïën Paris vúái tû caách laâ phoáng viïn cho
möåt túâ baáo Canada. Anh nhêån nhiïåm vuå àïën àoá àïí baây toã nhûäng gò
theo caách anh goåi laâ quan àiïím Canada.
Anh vaâ Gertrude Stein thûúâng ài daåo vúái nhau vaâ say sûa
thaão luêån nhûäng gò hai ngûúâi quan têm. Ngaây noå cö baão anh, "Naây,
cêåu baão vúái töi laâ cêåu coá möåt ñt tiïìn. Liïåu coá àuã àïí töìn taåi nïëu hai
ngûúâi söëng bònh dõ". "Coá thïí", anh àaáp. "Töët", cö noái "vêåy thò cûá
laâm nhû thïë. Nïëu cûá theo àuöíi cöng viïåc baáo chñ thò cêåu seä chùèng
bao giúâ àaåt àûúåc caái gò àêu, cêåu seä chó thêëy möîi tûâ ngûä khö cûáng
maâ thöi vaâ àiïìu àoá seä khöng, dô nhiïn, giuáp cêåu nïëu cêåu dûå àõnh
trúã thaânh nhaâ vùn".
Anh cuâng vúå ài xa vaâo kyâ nghó vaâ ngay sau àoá, Hemingway
àïën möåt mònh. Anh àïën chöî chuáng töi vaâo khoaãng mûúâi giúâ saáng
vaâ ngöìi laåi ùn trûa, suöët caã buöíi chiïìu, anh úã laåi duâng bûäa töëi, röìi
ngöìi tiïëp cho àïën mûúâi giúâ àïm vaâ àöåt nhiïn anh thöng baáo cö vúå
àaä coá thai vaâ àêëy laâ nöîi thêët voång ghï gúám rùçng "töi, töi quaá treã àïí
laâm cha". Chuáng töi cöë hïët sûác àöång viïn röìi khuyïn anh cûá tiïëp
tuåc dûå àõnh cuãa mònh.
Khi hoå quay laåi, Hemingway baão anh àaä quyïët àõnh. Hoå seä
quay vïì Myä vaâ anh seä cêåt lûåc laâm luång trong möåt nùm röìi vúái söë
tiïìn kiïëm àûúåc cöång vúái khoaãn hoå àaä coá, hai vúå chöìng seä àõnh cû vaâ
anh seä tûâ boã nghïì baáo àïí theo àuöíi nghiïåp vùn cuãa mònh. Hoå ài xa
trong voâng möåt nùm nhû àaä heån röìi quay laåi vúái möåt àûáa beá vûâa
sinh. Cöng viïåc baáo chñ àaä chêëm dûát.
Àiïìu àêìu tiïn cêìn laâm khi hoå quay laåi nhû hoå nghô laâ phaãi
laâm lïî rûãa töåi cho àûáa beá. Hoå muöën Gertrude Stein vaâ töi laâm meå
àúä àêìu vaâ möåt chiïën hûäu ngûúâi Anh cuãa Hemingway laâm cha àúä
àêìu. Têët caã chuáng töi àïìu àûúåc khai sinh tûâ nhûäng tñn ngûúäng
khaác nhau vaâ hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu khöng thaåo vïì lïî rûãa töåi lùæm
nïn thêåt khoá àïí quyïët àõnh àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ thúâ naâo.
Muâa àöng êëy, chuáng töi àaä mêët rêët nhiïìu thò giúâ àïí baân baåc vêën àïì
êëy. Cuöëi cuâng moåi ngûúâi thöëng nhêët àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ

thúâ theo Giaáo höåi Anh giaáo vaâ noá trúã thaânh tñn àöì cuãa giaáo phaái êëy.
Töi chùæc laâ mònh chùèng thïí hiïíu lïî rûãa töåi àûúåc xoay xúã ra laâm sao
vúái möåt múá höí löën tñn ngûúäng cuãa caác öng cha, baâ meå àúä àêìu nhûng
thùçng beá cuäng àûúåc rûãa töåi taåi möåt ngöi thaánh àûúâng thuöåc giaáo
phaái Anh giaáo.
Cha meå àúä àêìu laâ hoåa sô hay vùn sô thò thêåt chùèng coá thïí nhúâ
vaã àûúåc chuát naâo. Búãi vò rêët coá thïí möëi quan hïå tònh baån giûäa hoå seä
phai nhaåt khöng lêu sau àoá. Töi biïët vaâi trûúâng húåp nhû thïë, cha
meå àúä àêìu cuãa Paulot Picasso töåi nghiïåp àaä biïën mêët tùm vaâ nheå
nhaâng hïåt nhû thïí khoaãng thúâi gian daâi kïí tûâ khi chùèng möåt ai
trong söë chuáng töi tröng thêëy hoùåc nghe àûúåc tin tûác gò vïì àûáa con
àúä àêìu Hemingway êëy.
Têët nhiïn, thuúã ban àêìu, chuáng töi laâ nhûäng öng cha baâ meå
àúä àêìu nhiïåt tònh, àùåc biïåt laâ töi. Töi trang trñ möåt caái ghïë nhoã,
àan möåt chiïëc aáo ngöå nghônh cho àûáa con àúä àêìu. Trong thúâi gian
àoá, cha àeã àûáa beá laåi miïåt maâi cöng viïåc àïí trúã thaânh nhaâ vùn.
Gertrude Stein khöng bao giúâ sûãa löîi baãn thaão cho bêët kyâ ai,
cö àùåc biïåt nghiïm khùæc vúái nhûäng nguyïn tùæc saáng taåo chung,
caách nhaâ vùn choån àiïím nhòn vaâ möëi quan hïå giûäa nhûäng gò àûúåc
quan saát vaâ caách thïí hiïån chuáng trïn trang giêëy. Khi viïåc quan saát
khöng röëi rùæm thò vùn viïët seä dung dõ, rêët dung dõ, chùèng coá löîi gò úã
àoá caã, cö nhêën maånh thïë. Àêëy laâ thúâi àiïím Hemingway viïët nhûäng
truyïån ngùæn maâ vïì sau àûúåc in trong têåp Trong thúâi àaåi cuãa chuáng
ta.
Ngaây noå, Hemingway àïën vaâ rêët haáo hûác vïì Ford Madox
Ford vaâ túâ Transatlantic. Ford Madox Ford àaä cho ra
Transatlantic tûâ vaâi thaáng trûúác. Nhiïìu nùm thaáng ïm àïìm trûúác
àêy, thêåm chñ trûúác caã chiïën tranh, chuáng töi àaä quen vúái Ford
Madox Ford, luác êëy vêîn coân àang laâ Ford Madox Hueffer. Öng àaä
kïët hön vúái cö Violet Hunt, maâ Violet Hunt vaâ Gertrude Stein laåi
quen biïët nhau, têm àêìu húåp yá bïn baân traâ vaâ nhûäng chuyïån hoå
cuâng quan têm. Lêìn êëy, töi ngöìi gêìn Ford Madox Hueffer, töi rêët
thñch öng, töi thñch nhûäng cêu chuyïån öng ta viïët vïì Mistral vaâ
Tarascon vaâ töi thñch öng àaä coá mùåt trïn vuâng àêët cuãa nhûäng
ngûúâi baão hoaâng Phaáp êëy, búãi sûå giöëng nhau giûäa öng vaâ nhûäng
ngûúâi Bourbon. Töi chûa bao giúâ thêëy bêët kyâ möåt ngûúâi theo phaái

Bourbon naâo nhûng chùèng nghi ngúâ gò nûäa, vaâo thúâi àiïím àoá, Ford
hùèn laâ möåt ngûúâi Bourbon.
Chuáng töi àaä nghe tin Ford àïën Paris nhûng khöng àïën
thùm. Tuy nhiïn Gertrude Stein cuäng àaä xem mêëy söë
Transatlantic, thêëy noá hêëp dêîn nhûng nghô noá khöng coá triïín
voång.
Khi àoá Hemingway àïën, rêët haâo hûáng vaâ noái Ford muöën xin
baãn thaão cuãa Gertrude Stein àïí in vaâo söë túái vaâ anh ta,
Hemingway, muöën Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc àùng nhiïìu kyâ
trïn taåp chñ êëy vaâ anh cêìn gêëp nùm mûúi trang àêìu tiïn. Gertrude
Stein dô nhiïn laâ kòm àûúåc veã vui mûâng trûúác yá tûúãng naây, nhûng
chùèng coá baãn thaão naâo chuêín bõ xong ngoaåi trûâ baãn àaä àoáng thaânh
quyïín. Chùèng hïì gò àêu, Hemingway noái, töi seä sao laåi. Anh vaâ töi
àûa ài sao laåi vaâ phêìn êëy àaä àûúåc in vaâo söë tiïëp theo cuãa túâ
Transatlantic. Thïë laâ lêìn àêìu tiïn möåt phêìn cuãa taác phêím bêët huã
maâ àaä àoáng vai troâ khúãi àêìu, thûåc sûå khúãi àêìu cho vùn xuöi hiïån
àaåi, àûúåc in vaâ chuáng töi rêët haånh phuác. Vïì sau khi coá möëi bêët hoâa
xaãy ra giûäa Gertrude Stein vaâ Hemingway, cö vêîn luön nhúá vúái
loâng biïët ún rùçng dêîu sao thò chñnh Hemingway laâ ngûúâi àêìu tiïn
àïì nghõ in möåt phêìn taác phêím Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä. Cö luön noái,
vêng chùæc chùæn laâ töi coá àiïím khöng phaãi vúái Hemingway. Dêîu sao
thò anh ta laâ ngûúâi àêìu tiïn trong söë nhûäng àaân öng treã àïën goä
caánh cûãa cuãa töi vaâ thuyïët phuåc Ford in phêìn àêìu cuãa Saáng taåo
cuãa ngûúâi Myä.
Baãn thên töi thò khöng quaá tin rùçng chñnh Hemingway àaä
laâm àiïìu àoá. Töi chùèng hïì biïët truyïån laâ gò nhûng töi luön chùæc
rùçng coá möåt cêu chuyïån naâo àoá àùçng sau noá. Àêëy laâ caách töi caãm
nhêån.
Gertrude Stein vaâ Sherwood Anderson hay àuâa tïëu vïì
Hemingway. Lêìn cuöëi cuâng, luác Sherwood úã Paris hoå thûúâng xuyïn
noái vïì anh. Hemingway àaä àûúåc hai ngûúâi giuáp àïí thaânh nhaâ vùn
vaâ caã hai vûâa tûå haâo vûâa húi xêëu höí vïì nhûäng suy nghô trong àêìu
hoå. Hemingway àaä coá luác, khi anh baác boã Sherwood Anderson vaâ
taác phêím cuãa öng ta, àaä viïët cho Sherwood möåt bûác thû nhên danh
vùn hoåc Myä maâ anh, Hemingway, vaâ nhûäng nhaâ vùn àûúng àaåi
nhû mònh seä ra tay cûáu nguy cho noá vaâ noái vúái Sherwood rùçng anh

ta, Hemingway àaä suy nghô vïì taác phêím cuãa öng bùçng yá nghô laâ
chùèng coá gò àaáng àïí taán dûúng caã. Khi Sherwood àïën Paris, roä
raâng Hemingway súå. Nhûng Sherwood nhû baãn tñnh cuãa mònh laâ
khöng theâm chêëp.
Nhû töi àaä noái, öng ta vaâ Gertrude Stein maäi àuâa tïëu vïì
chuyïån êëy. Hoå thûâa nhêån rùçng, Hemingway laâ ngûúâi nhaát gan,
anh chaâng êëy, Gertrude Stein nhêën maånh, chó hïåt nhû mêëy anh
chaâng ài thuyïìn àaáy bùçng trïn söng Mississipi maâ Mark Twain àaä
miïu taã. Nhûng vïì möåt cuöën saách, caã hai àïìu àöìng yá, laâ cêu
chuyïån thûåc cuãa Hemingway, khöng phaãi do anh hû cêëu maâ nhû
lúâi tûå thuá tûâ chñnh cuöåc àúâi thûåc cuãa Ernest Hemingway. Bêy giúâ
cêu chuyïån êëy hùèn daânh cho àöåc giaã khaác hún laâ cho àöåc giaã
Hemingway, nhûng àêëy laâ taác phêím rêët tuyïåt vúâi. Vaâ röìi caã hai
àöìng yá laâ hoå àaä mùæc bïånh mï Hemingway, búãi anh ta laâ möåt hoåc
troâ gioãi. Hoåc troâ hû thò coá, töi phaãn àöëi. Cö khöng hiïíu, caã hai cuâng
noái, coá veã húi tûå haâo khi coá möåt hoåc troâ laâm maâ khöng hiïíu viïåc
mònh laâm, noái caách khaác anh ta àang hoåc, maâ hïî bêët kyâ ai àang
hoåc thò àïìu laâ hoåc troâ ngoan.
Caã hai thûâa nhêån laâ àaä mùæc bïånh mï. Gertrude Stein coân noái
thïm, cö thêëy àêëy anh ta giöëng nhû Derain. Cö coá nhúá ngaâi De
Tuille noái, khi töi khöng hiïíu taåi sao Derain thaânh cöng, anh ta
thaânh cöng laâ búãi tröng anh ta giöëng möåt ngûúâi hiïån àaåi vaâ sùåc
muâi baão taâng. Vaâ Hemingway cuäng thïë, tröng anh ta hiïån àaåi vaâ
sùåc muâi baão taâng. Nhûng cêu chuyïån êëy laâ chuyïån thûåc cuãa
Hemingway vaâ laâ chuyïån anh ta nïn kïí cho chñnh baãn thên mònh,
nhûng húäi öi anh ta seä khöng bao giúâ. Toám laåi nhû chñnh anh ta coá
lêìn lêím bêím, phaãi coá sûå nghiïåp, sûå nghiïåp.
Nhûng haäy quay laåi vúái nhûäng sûå kiïån àang xaãy ra.
Hemingway àaä laâm têët caã. Anh sao baãn thaão vaâ chûäa baãn in
thûã. Viïåc chûäa baãn in thûã, nhû töi àaä noái, giöëng nhû viïåc phuãi buåi,
baån biïët àûúåc giaá trõ cuãa àöì vêåt maâ khöng cêìn phaãi àoåc nhiïìu múái
hiïíu noá. Bùçng viïåc chûäa baãn in thûã êëy, Hemingway múái vúä ra rêët
nhiïìu àiïìu vaâ anh ta àaä thûâa nhêån nhûäng gò mònh hoåc àûúåc. Vaâo
dõp naây, anh viïët cho Gertrude Stein rùçng cö àaä laâm àûúåc àiïìu àoá
trong viïåc viïët Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä vaâ anh cuâng têët caã sûå quen
biïët cuãa mònh seä cöë tòm caách xuêët baãn noá.

Anh hy voång coá thïí thûåc hiïån àûúåc àiïìu naây. Möåt ai àoá, töi
nhúá tïn laâ Sterne noái rùçng anh ta coá thïí àùåt vêën àïì xuêët baãn cuöën
saách vúái möåt nhaâ xuêët baãn. Gertrude Stein vaâ Hemingway tin
rùçng anh ta coá thïí, nhûng khöng lêu sau àoá Hemingway baão rùçng
Sterne àaä sa vaâo con àûúâng khöng àaáng tin cêåy nûäa. Sûå viïåc kïët
thuác úã àoá.
Trong khoaãng thúâi gian êëy hay laâ vïì sau, trûúác khi Mina Loy
àûa McAlmon àïën chöî chuáng töi thò àöi luác anh àïën vúái vúå hoùåc vúái
William Carlos William. Vaâ cuöëi cuâng anh muöën in Saáng taåo cuãa
ngûúâi Myä úã Contact Edition vaâ anh àaä laâm àiïìu àoá. Töi chúâ xem.
Trong thúâi gian êëy, McAlmon àaä in Ba baâi thú vaâ mûúâi cêu
chuyïån cuãa Hemingway, William Bird àaä in xong Trong thúâi àaåi
chuáng ta vaâ Hemingway àang bùæt àêìu nöíi tiïëng. Anh laâm quen vúái
Dos Passos, Fitzgerald, Bromfield, George Antheil vaâ nhiïìu ngûúâi
khaác, thïm caã Harold Loeb úã Paris. Hemingway àaä trúã thaânh nhaâ
vùn. Anh cuäng laâ voä sô quyïìn Anh nghiïåp dû, nhúâ Sherwood vaâ
biïët nhûäng trêån àêëu boâ qua lúâi kïí cuãa töi. Töi luön yïu thñch vuä
àiïåu vaâ àêëu boâ Têy Ban Nha, töi thñch trûng baây nhûäng bûác aãnh
àêëu boâ vaâ caác àêëu sô. Töi cuäng thñch treo bûác aãnh Gertrude Stein
vaâ töi ngöìi úã haâng ghïë phña trûúác, bûác aãnh chuáng töi tònh cúâ chuåp úã
àoá. Vaâo nhûäng ngaây êëy, Hemingway àang daåy möåt cêåu treã hún
àêëm böëc. Cêåu ta chùèng biïët taåi sao nhûng àaä àêëm ngaä
Hemingway. Töi chùæc laâ àiïìu àoá thónh thoaãng vêîn xaãy ra. Dêîu sao
thò, daåo àoá, Hemingway tuy laâ ngûúâi chúi thïí thao nhûng laåi rêët
choáng mïåt. Anh thûúâng mïåt moãi khi ài böå tûâ nhaâ mònh àïën nhaâ
chuáng töi. Chùæc taåi chiïën tranh laâm anh xuöëng sûác. Dêîu thïë naâo ài
nûäa thò anh, nhû Helence nhêån xeát vïì têët caã àaân öng, laâ dïî vúä. Múái
àêy, möåt ngûúâi baån khoeã maånh cuãa anh noái vúái Gertrude Stein,
Ernest rêët dïî vúä, hïî anh chúi bêët kyâ mön thïí thao naâo thò seä coá caái
gò àoá gaäy vúä, tay, chên hoùåc àêìu.
Thuúã ban àêìu, Hemingway thñch têët caã nhûäng ngûúâi cuâng
thúâi, trûâ Cummings. Anh chó trñch Cummings laâ àaä ùn cùæp moåi
thûá, khöng cheáp cuãa ngûúâi naây thò cuäng cheáp cuãa ngûúâi khaác.
Gertrude Stein, ngûúâi bõ gêy êën tûúång maånh búãi Cùn phoâng röång
lúán, noái rùçng Cummings khöng sao cheáp, anh ta chó kïë thûâa
truyïìn thöëng New England möåt caách tûå nhiïn vúái sûå khö cùçn, vö
sinh nhûng cuäng mang àêåm neát caá biïåt cuãa noá. Hoå khöng àöìng yá

vïì àiïìu àoá. Hoå cuäng khöng àöìng yá vïì Sherwood Anderson.
Gertrude Stein quaã quyïët rùçng Sherwood Anderson laâ thiïn taâi
trong viïåc sûã duång cêu vùn àïí khai thaác caãm xuác trûåc tiïëp, àiïìu
naây töìn taåi trong truyïìn thöëng vô àaåi Myä, vaâ chó duy nhêët
Sherwood, chùèng coá ai úã Myä coá thïí viïët àûúåc möåt cêu vùn giaãn dõ
vaâ àêìy caãm xuác nhû thïë. Hemingway khöng tin nhêån àõnh àoá, anh
khöng thñch chêët cuãa Sherwood. Chêët thò chùèng coá liïn quan gò
àïën cêu vùn caã, Gertrude Stein nhêën maånh. Cö cuäng noái thïm laâ,
Fitzgerald laâ nhaâ vùn treã duy nhêët coá thïí diïîn àaåt cêu vùn cuãa
mònh möåt caách tûå nhiïn.
Gertrude Stein vaâ Fitzgerald coá möëi quan hïå rêët àùåc biïåt.
Gertrude Stein chõu êën tûúång rêët lúán búãi Phña bïn naây thiïn
àûúâng. Cö àoåc khi noá vûâa àûúåc xuêët baãn vaâ trûúác luác cö tiïëp xuác vúái
caác nhaâ vùn treã Myä. Cö noái cuöën saách êëy àaä thûåc sûå saáng taåo nïn
möåt thïë hïå múái cho àöåc giaã. Cö khöng bao giúâ thay àöíi nhêån àõnh
êëy vïì cuöën saách. Cö nghô cuöën saách hay bùçng Gatsby vô àaåi. Cö
nghô Fitzgerald seä coân àûúåc àoåc khi nhûäng nhaâ vùn nöíi tiïëng cuâng
thúâi anh ta àaä bõ laäng quïn. Fitzgerald luön noái rùçng anh nghô
Gertrude Stein noái àiïìu êëy àïí khiïën anh ta bûåc mònh bùçng caách
buöåc anh phaãi nghô vïì êín yá cuãa cö trong cêu noái êëy vaâ anh noái
thïm theo löëi noái ûa thñch cuãa mònh, nhûäng gò cö noái laâ lúâi àöåc aác
nhêët maâ xûa nay töi múái àûúåc nghe. Tuy nhiïn hoå luön vui veã khi
gùåp nhau. Vaâ lêìn gùåp cuöëi cuâng hoå rêët thoaãi maái vúái nhau vaâ vúái caã
Hemingway.
Khi êëy coân coá caã McAlmon. McAlmon coá möåt phêím chêët maâ
theo Gertrude Stein laâ sûå döìi daâo, anh ta coá thïí tiïëp tuåc viïët nhû
thïë nhûng cö phaân naân laâ múâ nhaåt.
Cuäng coá caã Glenway Wescott nhûng Gertrude Stein khöng coá
thúâi gian àïí quan têm àïën anh. Anh coá phêím chêët naâo àoá nhûng
chûa àûúåc böåc löå.
Vêåy laâ luác êëy nghïì nghiïåp cuãa Hemingway àaä bùæt àêìu. Möåt
thúâi gian ngùæn sau, chuáng töi ñt thêëy anh, röìi sau àoá anh laåi àïën.
Anh thûúâng thuêåt laåi tó mó vúái Gertrude Stein caác àoaån àöëi thoaåi
maâ vïì sau anh àûa vaâo Mùåt trúâi vêîn moåc vaâ hoå chuyïån troâ khöng
mïåt moãi vïì tñnh caách cuãa Harold Loeb. Vaâo luác êëy, Hemingway
àang chuêín bõ möåt têåp truyïån ngùæn àïí gúãi cho möåt nhaâ xuêët baãn úã

Myä. Möåt töëi noå, bùéng ài thúâi gian sau khi khöng gùåp nhau,
Hemingway àûa Shipman àïën. Shipman laâ chaâng trai vui nhöån vaâ
seä laâ ngûúâi thûâa kïë mêëy ngaân àö la khi àïën tuöíi. Anh ta vêîn chûa
àuã tuöíi. Anh ta seä mua taåp chñ Transatlantic khi trûúãng thaânh,
àêëy laâ àiïìu Hemingway noái. Anh ta seä àúä àêìu möåt taåp chñ siïu
thûåc, Andreá Masson noái. Anh ta seä mua möåt ngöi nhaâ úã miïìn quï
khi àuã tuöíi, Josette Gris noái. Thûåc tïë laâ khi anh ta àïën tuöíi thò
chùèng möåt ai biïët hay nghe noái gò vïì viïåc anh ta laâm vúái söë taâi saãn
kïë thûâa. Hemingway àûa anh ta àïën chöî chuáng töi àïí noái vïì viïåc
mua túâ Transatlantic vaâ nhên tiïån mang têåp baãn thaão àõnh gúãi vïì
Myä àïën. Anh àûa noá cho Gertrude Stein. Anh àaä thïm vaâo têåp
truyïån möåt truyïån ngùæn nhoã mang tñnh suy ngêîm vaâ lêìn naây anh
noái Cùn phoâng röång lúán laâ cuöën saách cûâ nhêët maâ anh àaä tûâng àoåc.
Khi êëy Gertrude Stein noái, Hemingway, lúâi bònh khöng vùn hoåc.
Sau lêìn êëy, chuáng töi khöng gùåp Hemingway trong khoaãng
thúâi gian khaá daâi vaâ khi chuáng töi ài tòm möåt ngûúâi quen, chó sau
khi Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc xuêët baãn, vaâ Hemingway luác êëy
àang coá mùåt úã àoá, àïën chöî Gertrude Stein vaâ ngoã lúâi giaãi thñch lñ do
anh khöng thïí viïët baâi bònh cuöën saách. Ngay khi êëy, möåt baân tay
nùång chõch àùåt lïn vai anh vaâ Ford Madox Ford noái, anh baån treã,
töi muöën noái chuyïån vúái Gertrude Stein. Khi êëy Ford noái vúái cö, töi
muöën àïì nghõ xin pheáp tùång cuöën saách múái cuãa töi cho cö. Coá thïë
chûá, Gertrude Stein lêîn töi àïìu caãm thêëy cûåc kyâ haâi loâng vaâ biïët
ún.
Vaâi nùm sau dõp êëy, Gertrude Stein vaâ Hemingway khöng
gùåp nhau. Sau àoá chuáng töi nghe tin anh àaä quay laåi Paris vaâ noái
vúái nhiïìu ngûúâi laâ anh rêët muöën gùåp cö. Sao cö khöng ài tòm múâi
Hemingway laåi nhaâ, töi thûúâng noái khi cö ài daåo. Biïët chùæc rùçng,
ngaây naâo àoá khi vïì cö seä àûa Hemingway ài cuâng.
Hoå ngöìi noái chuyïån rêët lêu. Cuöëi cuâng töi nghe cö noái,
Hemingway, röët cuöåc thò anh cuäng àaä quay àïën chñn mûúi phêìn
trùm. Sao chõ, anh noái, khöng baão laâ taám mûúi phêìn trùm? Khöng,
cö noái tiïëc nuöëi, töi khöng thïí. Sau moåi chuyïån, nhû cö luön noái,
anh àaä thïë, vaâ töi coá thïí noái, anh coá nhûäng khoaãnh khùæc húâ hûäng.
Sau àoá hoå thûúâng xuyïn gùåp nhau. Gertrude Stein luön noái
cö thñch anh, anh rêët tuyïåt vúâi. Vaâ giaá nhû maâ anh chó noái vïì

truyïån cuãa mònh. Trong lêìn noái chuyïån múái àêy, cö traách anh laâ àaä
tiïu diïåt rêët nhiïìu àöëi thuã cuãa mònh vaâ vuâi hoå trong coã. Töi khöng
bao giúâ cho laâ Hemingway thûåc sûå giïët möåt ai caã ngoaåi trûâ möåt
ngûúâi vaâ anh ta laâ möåt keã töìi vaâ anh ta àaáng nhêån àiïìu êëy, nhûng
nïëu töi giïët möåt ai àoá maâ khöng biïët thò töi seä khöng bõ lûúng têm
cùæn rûát.
Chñnh Ford laâ ngûúâi àaä coá lêìn noái vïì Hemingway, anh ta àïën
ngöìi dûúái chên töi vaâ ca tuång töi. Viïåc àoá khiïën töi böëi röëi.
Hemingway coá lêìn noái, töi neán ngoån lûãa cuãa töi, möåt ngoån lûãa nhoã,
xuöëng vaâ xuöëng thêëp, cho àïën luác bêët thònh lònh möåt tiïëng nöí vang
lïn. Nïëu khöng coá gò khaác ngoaâi tiïëng nöí êëy, thò taác phêím cuãa töi
seä hêëp dêîn àïën mûác khöng möåt ai laåi khöng thñch noá.
Têët nhiïn, dêîu töi noái gò ài nûäa thò Gertrude Stein luön noái,
phaãi, töi biïët nhûng töi mùæc phaãi bïånh mï Hemingway.
Lï Huy Bùæc dõch
tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work,
John K.M. McCaffery (Ed) Avon Book Division, NewYork, 1950

KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY
John Groth
Lêìn àêìu tiïn töi gùåp Ernest Hemingway laâ vaâo àêìu thaáng
chñn nùm 1944. Quên àoaân Möåt chuêín bõ tiïën vaâo Àûác. Töi àïën Böå
tham mûu Sû àoaân Böën vaâo luác chiïìu muöån. Möåt sô quan dên vêån
baão töi rùçng Hemingway àang úã taåi nöng traåi thuöåc Siegfried Line.
Nïëu töi muöën, anh ta seä àûa töi àïën àoá. Tònh thûåc laâ töi rêët muöën -
möåt cú höåi gùåp Hemingway trong chiïën tranh.
Trúâi àaä töëi, àang mûa. Suáng bùæn khi chuáng töi àïën nöng traåi,
luác naây chó laâ möåt khöëi hònh thuâ àen sêåm hún maân àen xung
quanh. Caánh cûãa múã nhanh ra röìi vöåi àoáng laåi vaâ chuáng töi thoaáng
caãm giaác rùçng cùn phoâng saáng rûåc, mùåc duâ duy chó coá aánh saáng tûâ
ngoån àeân dêìu leo leát trïn caái baân àùåt cuöëi phoâng. Phña sau ngoån
àeân, Hemingway àang ngöìi: to lúán giûäa nhoám lñnh Myä. Dô nhiïn laâ
töi chûa bao giúâ gùåp öng trûúác àoá, nhûng ngoaåi diïån cuãa öng quen
thuöåc àöëi vúái töi nhû thïí laâ Jack Dempsey hoùåc Babe Ruth. Tröng
öng hïåt nhû mêëy bûác aãnh cuãa öng maâ töi àaä tûâng xem, tûâng
mûúâng tûúång trong àêìu: vúái lûåu àaån vaâ cö-nhùæc trïn baân trûúác mùåt
öng.
Töi laâ ai öng àêu coá bêån têm. Töi laâ möåt ai àoá mùåc àöì quên
sûå. Töi àûúåc àoán tiïëp nhû bêët kyâ ai mùåt quên phuåc. Öng khöng àïí
yá àïën huy hiïåu phoáng viïn cuãa töi; öng khöng bao giúâ quan têm
àïën cêëp bêåc. Töi coá thïí nhêåp höåi vúái hoå khöng? Töi haâi loâng vïì àiïìu
gò? Cö-nhùæc, rûúåu Kummel hay vang?
Coá rêët nhiïìu Cö nhùæc. Möåt huã rûúåu cöí nhoã cao gêìn möåt meát
phònh to buång trong goác phoâng. Hùèn noá àaä àûúåc "giaãi phoáng" tûâ
höm qua. Noá àaä hïët möåt nûãa. Hemingway cuâng nhoám quên "phi
chñnh quy" cuãa öng, bao göìm lônh Myä vaâ lñnh Phaáp mùåc quên phuåc
Myä, nhûäng ngûúâi theo caách noái cuãa öng laâ saát caánh bïn öng, hùèn

àaä viïëng thùm ngûúâi baán rûúåu gêìn Bleialf. Trong luác Hemingway
bùæt möåt ngûúâi Àûác hoaãng súå raán trûáng thò Red Pelkie vaâ
Kimbrough (öng chó dêîn cho hoå trong luác noái chuyïån) lùn caái huä
rûúåu mûúâi ga löng êëy vaâo laåi hêìm rûúåu bïn caånh.
Khi Hemingway noái, töi phaác hoåa öng. Öng hoãi xem töi coá
phaãi laâ John Groth, ngûúâi àaä minh hoåa nhûäng truyïån ngùæn cuãa
öng trïn túâ Esquire tûâ nhiïìu nùm trûúác khöng. Öng noái rùçng öng
thñch nhûäng bûác tranh minh hoåa êëy: nhûäng caái lûúäi lï àêm túái,
trêån giaáp laá caâ - nhûng àêëy khöng phaãi laâ cuöåc chiïën thûåc sûå nhû
noá vöën xaãy ra tûâ nùm 1918. Saáng mai öng seä àûa töi ra trêån àïí töi
hiïíu chiïën tranh laâ thïë naâo.
Trïn têëm baãn àöì quên sûå treo taåi Töíng haânh dinh sû àoaân,
nöng traåi àûúåc ghi chuá laâ "Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway".
Khöng coá boáng lñnh Myä naâo xen giûäa nöng traåi vaâ phoâng tuyïën
quên Àûác caách chûâng 1,5km. Vaâo thaáng chñn 1944, lûåc lûúång àöìng
minh cuãa chuáng ta thiïëu huåt böå binh nïn coá nhûäng khoaãng húã röång
giûäa caác àún võ. Khoaãng caách giûäa caác sûúân traái vaâ phaãi cuãa caác
àún võ röång chûâng möåt cêy söë. Ban àïm, àöi khi caác àöåi tuêìn tra
Àûác lêìn vaâo thung luäng ngay phña dûúái cûá àiïím Schloss cuãa
Hemingway. Möîi buöíi töëi, nöng traåi àûúåc àùåt vaâo tònh traång phoâng
thuã. Nhûäng ngûúâi Àûác söëng úã àoá - bao göìm anh nöng dên, ngûúâi vúå
vaâ con gaái - àaä bõ nhöët trong têìng hêìm trûúác khi töi àïën. "Papa",
nhû caách cuãa mêëy ngûúâi "lñnh khöng chñnh quy" kia goåi
Hemingway, vaåch kïë hoaåch phoâng thuã cho töëi höm êëy. Öng coá thïí
ngöìi trûåc suöët àïm. Öng seä àaánh thûác chuáng töi nïëu coá toaán tuêìn
tra vaâo sên. Cûãa àûúåc khoáa chùåt vaâ khöng ai traã lúâi khi coá tiïëng goåi
hay goä cûãa. Nïëu nhûäng ngûúâi kia cöë àöåt nhêåp vaâo thò Pelkie tûâ cûãa
söí trïn gaác vaâ Jean, möåt trong nhûäng cêåu ngûúâi Phaáp, tûâ cûãa söí
khaác trïn gaác seä bùæn cheáo caánh seã. Trong khi àoá, öng, Kimbrough,
Marcel cuâng cêåu ngûúâi Phaáp kia seä bùæn tûâ caác cûãa söí têìng dûúái.
Têët caã nhûäng àiïìu êëy hêëp dêîn vaâ coá phêìn khöng tûúãng. Nhûng
Hemingway thuyïët phuåc töi khaã nùng thûåc thi kïë hoaåch bùçng caách
thaã hai traái lûåu àaån vaâo loâng töi vaâ thïë laâ töi trúã thaânh thaânh viïn
cuãa nhoám. Öng chó cho töi caách thaã lûåu àaån xuöëng mùåt àûúâng bïn
dûúái cûãa söí núi öng phên cho töi trêën giûä.
Vúái têm traång húi hûng phêën, töi lïn gaác nguã. Thêåt khoá coá
thïí nguã trïn caái giûúâng àïåm nhöìi löng chim bêín vúái toaân böå quêìn

aáo trïn ngûúâi. (Töi àûúåc nhùæc laâ phaãi mùåc nguyïn quêìn aáo ngöå nhúä
phaãi ruát ài). Lûåu àaån àïí trïn baân nguã caånh àêìu töi, möåt cêy thaánh
giaá treo trïn tûúâng vaâ caái öng Hemingway maâ töi àaä àoåc quaá nhiïìu
àang trûåc úã dûúái nhaâ vúái khêíu tiïíu liïn vaâ lûåu àaån àeo úã thùæt lûng.
Cuöëi cuâng töi cuäng lùn ra nguã. Töi bõ àaánh thûác bêåt dêåy búãi troång
phaáo bùæn tûâ khêíu àöåi àoáng trïn ngoån àöìi phña sau chuáng töi.
Trong khöng gian yïn tônh, töi coá thïí nghe tiïëng laách caách nöí gioân
cuãa caác loaåi suáng cúä nhoã trong thung luäng bïn dûúái. Bêy giúâ àaä
hoaân toaân tónh nguã, töi ngöìi dêåy. Töi nhòn xuöëng cêìu thang vaâo
phoâng khaách. úã àoá, nhû àaä noái, Hemingway àang ngöìi gaác, àoåc
cuöën taåp chñ loaåi boã tuái, khêíu tiïíu liïn àùåt trong loâng. Khi êëy laâ
böën giúâ saáng. Vïì sau, öng kïí cho töi biïët laâ coá möåt àöåi tuêìn tra àaä
tiïën vaâo àöìng coã phña bïn traái ngöi nhaâ.
Saáng höm êëy, öng cho töi thêëy chiïën tranh. Chuáng töi ài xe
jeep vûúåt qua àoaân quên vaâ suáng öëng àang di chuyïín. Khöng àûúåc
thoaãi maái, caã Hemingway cuäng thïë vò ghïë ngöìi xe jeep khöng àûúåc
röång. (Cöång thïm mêëy bi àöng cö-nhùæc àeo úã thùæt lûng cuãa möîi
ngûúâi). Khi chuáng töi lïn túái võ trñ tiïìn tiïu àaä chiïëm giûä àûúåc tûâ
ngaây höm trûúác, öng àùåt mêëy bi àöng cö-nhùæc cuãa mònh xuöëng búâ
àêët truäng phña sau möåt võ trñ phoâng thuã, hònh thaânh möåt quaán bar
ngêîu nhiïn. Böå binh dûâng laåi uöëng cuâng öng. Moåi ngûúâi àïìu biïët
öng, khöng phaãi laâ Ernest Hemingway vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn.
Hoå biïët öng nhû laâ möåt "böë giaâ". Öng àaä ài trong àoaân xe cuãa hoå
bùng qua Phaáp. Öng coá mùåt bêët cûá núi àêu hoå àïën. Öng chùèng cêìn
coá lêëy dêîu möåt caái giêëy thöng haânh naâo.
Uöëng hïët cö-nhùæc, öng àûa töi àïën bòa khu rûâng nhoã. Chuáng
töi nùçm trong buåi cêy vúái ngûúâi trùæc thuã, nhòn sêu vaâo phoâng
tuyïën quên Àûác. Öng baão töi, caánh àöìng maâu vaâng trûúác mùåt seä bõ
nöí tung nïëu coá bêët kyâ vêåt gò di chuyïín. Bïn kia caánh àöìng maâu
vaâng êëy laâ tuyïën phoâng thuã cuãa quên Àûác, coân àùçng sau laâ thaânh
phöë Brandscheid. Phaáo cuãa chuáng töi àang nhêën chòm
Brandscheid trong rûâng khoái. Trong luác chuáng töi quan saát, möåt
chiïëc xe cuãa böå tham mûu Àûác leo lïn ngoån àöìi vaâ biïën mêët trong
maân lûãa. Möåt trêån àêëu phaáo khöng traánh khoãi bùæt àêìu nïn chuáng
töi quay laåi chöî truá êín an toaân sau caác cuåm phoâng thuã. Àêy laâ cuöåc
chiïën - diïîn ra úã cûå ly caách xa nhau, khöng giöëng vúái nhûäng àiïìu

töi tûúãng tûúång. Chùèng coá ai àêm lï vaâ cuäng chùèng coá toaán böå binh
naâo theát gaâo xung trêån.
Trïn àûúâng quay vïì nöng traåi, chuáng töi dûâng laåi úã súã chó
huy trung àoaân. Viïn àaåi taá àang triïín khai phûúng aán taác chiïën
cho caác sô quan dûúái quyïìn taåi bûäa ùn töëi. Thïm nhiïìu ngûúâi vaâ vuä
khñ àûúåc chuyïín àïën, nhòn qua tònh hònh coá veã khaã quan. Coá thûác
ùn noáng; hoå ùn theo khêíu phêìn K. Bïn trong naây, khöng khñ dïî
chõu. Nhûäng bûác aãnh - Kimbrough chuåp sû àoaân Böën àang tiïën vaâo
Siegfied Line - àûúåc Hemingway mang àïën, vaâ khi moåi ngûúâi àang
chuyïìn tay nhau àïí xem thò möåt tiïëng nöí àêåp maånh vaâo cûãa söí,
phaá vúä, laâm tùæt caã ngoån àeân trêìn. Quaã àaån cúä taám mûúi taám àaä roát
xuöëng. Khi nïën àûúåc thùæp saáng, têët caã chuáng töi - nhûäng sô quan
vaâ phoáng viïn - àang toaâi ngûúâi trïn saân, cöë co ngûúâi beá laåi vaâ
àang súâ soaån tòm muä sùæt. Têët caã, ai cuäng laâm thïë, chó trûâ möåt
ngûúâi: Hemingway vêîn ngöìi trïn baân, têëm lûng röång cuãa öng quay
vïì phña cûãa söí, àêìu khöng àöåi muä, àang ùn.
Nöng traåi Hemingway laâ trung têm thu huát úã phaåm vi tuyïën
àêìu êëy. Caác tûúáng lônh, phoáng viïn vaâ nhiïìu ngûúâi khaác quen biïët
öng àïìu tòm àïën thùm. Cuäng coá nhiïìu ngûúâi àïën thùm vò hiïëu kyâ.
Hoå mïën öng.
Chiïìu mûa noå, töi àang ngöìi veä bïn cûãa söí thò coá hai anh
chaâng lñnh Myä rêu ria xöìm xoaân, quêìn aáo vêëy bêín, ûúát lûúát thûúát,
bûúác vaâo sên vaâ baân vúái nhau dûå àõnh toám möåt con gaâ, öí trûáng hay
bêët kyâ thûá gò àoá àïí xoa dõu caái daå daây vaâ cún buöìn vöën laâ nhûäng
thuöåc tñnh cöë hûäu cuãa chiïën tranh. Möåt trong söë lñnh cuãa
Hemingway phaát hiïån ra hoå: "Boån maây laâm gò úã àêy vêåy?".
Hoå àaáp: "Thò can hïå gò túái maây?" Vaâ röìi laâ "toám cöí", vaâ "Öi,
chaâ", cho àïën khi anh lñnh Myä cuãa chuáng töi quaát: "Boån maây khöng
àûúåc giúã troâ úã àêy. Àêy laâ nhaâ ngaâi Hemingway".
Boån hoå hoãi, "Öng êëy... laâ ai vêåy?" Ngay luác àoá, öng êëy xuêët
hiïån trïn ngûúäng cûãa vaâ noái, "Vaâo ài, caác baån. Uöëng tñ chûá?"
Trong chiïën tranh, chùèng coá ai tûâ chöëi rûúåu. Hoå vaâo nhaâ. Töi
nghe ba ngûúâi noái chuyïån vïì phuå nûä, vïì lñnh, boáng àaá, boáng chaây,
cúâ baåc, àêëm böëc, àêëu vêåt röìi moåi thûá liïn quan àïën chiïën tranh maâ
caánh lñnh thûúâng noái khi gùåp nhau. Hemingway noái coân thaåo hún
mêëy ngûúâi kia. Àöå chûâng tiïëng sau, öng chaâo hoå röìi lïn gaác tiïëp

tuåc baâi baáo àang viïët dúã, chó coân hai ngûúâi kia vaâ ngûúâi lñnh cuãa
chuáng töi.
Möåt ngûúâi hoãi, "Öng êëy laâ ai vêåy? Öng êëy siïu thêåt."
Ngûúâi cuãa chuáng töi àaáp, "Ernest Hemingway."
"Hemingway laâ ai?"
"Öng êëy laâ möåt trang haão haán. Töi khöng biïët chñnh xaác laâ ai,
nhûng öng êëy thûåc sûå cûâ khöi." (Thêåm chñ ngay àïën caã ngûúâi laái xe
cho Hemingway cuäng chó biïët öng laâ ngûúâi chõu chúi hún laâ möåt
vùn sô lûâng danh).
Töi coá thïí nghe hai ngûúâi lñnh Myä kia lêím bêím nhû thïí
muöën hoåc thuöåc, "Ernest Hemingway... Ernest Hemingway...", khi
hoå ra àûúâng.
Möåt tiïëng sau, trong êm thanh huyïn naáo cuãa toaán ngûúâi
haáo hûác, haâng chuåc lñnh Myä vaâ sô quan bûúác vaâo sên. Möåt anh
chaâng trñ thûác úã khêíu àöåi nhêån ra caái tïn êëy nïn hoå keáo àïën gùåp vaâ
xin chûä kyá lûu niïåm tûâ thêìn tûúång cuãa mònh. Möåt trung sô löi tûâ
tuái dïët cuãa mònh ra cuöën Coá vaâ khöng. Anh ta àaä mang theo noá
trïn suöët haânh trònh kïí tûâ cêìu àöí böå. Anh ta laâ ngûúâi duy nhêët coá
àûúåc chûä kñ cuãa Hemingway úã taác phêím cuãa öng trïn trêån tuyïën
Siegfried Line úã Àûác. Hemingway hoãi anh ta àaä àoåc cuöën saách
chûa. Anh ta àaáp anh ta seä àoåc... ngay bêy giúâ.
Nhûäng bûác minh hoåa àêìu tiïn töi veä cho Àaân öng khöng àaân
baâ laâ nhûäng bûác rêët trau chuöët. Nhaâ xuêët baãn thñch chuáng, nhûng
khi töi àoåc laåi caác truyïån êëy vaâ nhêån ra rùçng trong khi caác bûác
minh hoåa êëy tûúm têët nhû moåi bûác minh hoåa khaác thò chuáng thûåc
sûå khöng phuâ húåp vúái truyïån cuãa Hemingway. Möåt kiïíu truyïån
phaác thaão, cö àoång, àêìy caãm xuác vaâ ñt lúâi, kiïíu truyïån hay nhêët.
Dêîu sao thò töi cuäng caãm nhêån àûúåc nhûäng truyïån êëy möåt
caách sêu sùæc vaâ töi àûúåc ban àùåc ên laâ coá cú höåi àïí minh hoåa
chuáng.
tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work,
John K.M. McCaffery (Ed), Avon Book Division, New York, 1950

ERNEST HEMINGWAY
Andreá Maurois
Sau chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, anh úã laåi möåt khaách saån
taåi Venice vúái hy voång laâ seä viïët möåt cuöën saách vïì cuöåc chiïën tranh
êëy. Bõ giaán àoaån búãi bïånh têåt (möåt mùæt bõ nhiïîm àau vaâ cûá keáo daâi
trong suöët chuyïën ài sùn), anh taåm gaác cuöën saách êëy àïí viïët möåt
cuöën tiïíu thuyïët ngùæn hún: Qua söng vaâo rûâng, cêu chuyïån vïì cuöåc
tònh duyïn cay àùæng cuöëi cuâng cuãa ngûúâi àaåi taá giaâ vúái möåt phuå nûä
treã, mûúâi chñn tuöíi. Caánh phï bònh àaä chaán ngêëy viïåc ngúåi ca, liïìn
vöì ngay cuöën naây vaâ búái moác noá àïën têån chó khêu. Trong saách,
Hemingway miïu taã döng daâi vïì möåt chiïën dõch quên sûå maâ anh
tûâng tham dûå khi têën cöng vaâo chiïën àõa Marshal Montgomery -
àoaån naây gêy nïn sûå bûåc böåi trong rêët nhiïìu àöåc giaã Anh. Tònh
thûåc, nhûäng ngûúâi phï bònh êëy khöng àuáng; àêëy khöng phaãi laâ
cuöën tiïíu thuyïët hoaân toaân khöng coá giaá trõ vúái taác giaã cuãa noá. Àêëy
khöng phaãi laâ cuöën tiïíu thuyïët hay nhêët cuãa anh, chùæc chùæn laâ
thïë, nhûng laåi boã rêët xa nhûäng cuöën hay nhêët cuãa nhiïìu nhaâ vùn
khaác.
Trong khoaãng thúâi gian êëy, Hemingway kïët hön lêìn thûá tû.
Cö vúå múái cuãa anh laâ Mary Welsh, phoáng viïn taåp chñ Time. Bêy
giúâ anh söëng cuâng vúå taåi ngöi nhaâ gêìn Havana coá tïn goåi laâ Finca
Vigia (trang traåi àaâi quan saát). Anh àaä choån núi àoá àïí söëng búãi anh
yïu Cuba vaâ caãm thêëy thanh thaãn hún moåi núi khaác. Anh luön tiïëp
haâng àoaân khaách khûáa àïën thùm khöng ngúát - tûâ nhûäng ngöi sao
Hollywood àïën caác quyá töåc Têy Ban Nha. Hemingway, ngûúâi tröng
giöëng nhû möåt pho tûúång thaánh vúái böå rêu baåc trùæng vaâ khuön mùåt
saåm nùæng hùçn sêu nhiïìu nïëp nhùn, thûúâng thûác dêåy vaâo luác nùm
giúâ ba mûúi saáng vaâ bùæt tay vaâo cöng viïåc. Anh viïët nhûäng àoaån
miïu taã bùçng buát chò vaâ àöëi thoaåi thò bùçng maáy chûä. Vaâo buöíi
chiïìu, khi thúâi tiïët cho pheáp, anh ài cêu vúái ngûúâi hoa tiïu kiïm

thuãy thuã cuãa mònh. Anh vêîn tin rùçng bùçng nhûäng hònh thûác hoaåt
àöång naâo àoá nhaâ vùn phaãi thûúâng xuyïn tiïëp xuác vúái thiïn nhiïn.
Nïëu anh ta taách ly khoãi cuöåc söëng thò vùn chûúng cuãa anh ta cuäng
chó laâ àöì boã ài. Kïí tûâ khi cha anh ta àùåt chiïëc cêìn cêu caá àêìu tiïn
vaâo tay anh thò anh vêîn laâ ngûúâi cêu caá taâi ba cho àïën têån höm
nay.
Vaâo 1952, anh àaä chûáng minh roä caái chên lyá mònh àùåt ra, laâ
nhaâ vùn phaãi baám saát cuöåc söëng bùçng caách saáng taåo nïn Öng giaâ
vaâ biïín caã, möåt cuöën tiïíu thuyïët ngùæn nhûng laåi nhêån àûúåc sûå taán
dûúng vö cuâng têån. Sau khi Qua söng vaâo rûâng ra àúâi, ai àoá àaä
nhêån xeát hoaân toaân sai laåc, "Papa àaä hïët thúâi". Vúái Öng giaâ vaâ biïín
caã, Papa chûa bao giúâ àaåt àûúåc phong àöå àónh cao nhû thïë trûúác
àoá. Àêëy laâ cuöën saách tuyïåt vúâi; tuyïåt vúâi úã sûå thöng thaåo tay nghïì
vùn hoåc, úã viïåc am hiïíu caách xûã lyá khi cêu caá biïín khúi vaâ caã úã
trong tònh nhên àaåo êëm aáp. Coá sûå caãm nhêån thöng minh vaâ àêìy taâi
nùng trong cêu chuyïån vïì öng laäo àaánh àaá Cuba Santiago, can
àaãm vaâ kiïn trò chiïën àêëu àïí àûa vaâo àêët liïìn con caá lúán nhêët
trong àúâi laäo, duy chó àïí thêëy noá bõ xêu xeá búãi luä caá mêåp, chùèng àïí
laåi cho laäo caái gò ngoaåi trûâ möåt böå xûúng trùæng trêìn truåi. Töi khöng
thïí ngùn àûúåc caãm nghô rùçng trong cêu chuyïån coá möåt hònh aãnh
tûúång trûng, coá leä laâ möåt tûúång trûng khöng àûúåc yá thûác. Con caá
kiïëm khöíng löì laâ cuöën tiïíu thuyïët lúán Hemingway nghô mònh seä
àaåt àûúåc vaâ nhûäng nhaâ phï bònh laåi xeá noá ra thaânh nhiïìu maãnh.
Caãm nhêån riïng tû naây, nöîi àau cuãa vïët thûúng boãng raát naây,
mang laåi cho Öng giaâ vaâ biïín caã nöîi cay àùæng vaâ nhûäng êín yá àang
chuyïín di cuãa noá.
Sau lêìn phuåc thuâ naây, cuöåc chiïën cuãa Hemingway chöëng thúâi
àaåi cuãa mònh àaä giaânh àûúåc thùæng lúåi. Lêìn naây öng laäo cêu caá àaä
giûä vûäng sûå troån veån cuãa mònh. Thïë giúái hoan nghïnh khi Nobel
vùn hoåc àûúåc trao tùång anh vaâo 1954. Chùèng coân coá sûå lûåa choån
naâo thñch húåp hún. Hemingway àaä thûåc sûå mang laåi cho vùn hoåc
möåt phong caách múái, phong caách cuãa thïë kyã chuáng ta. Ngay àêìu
nùm êëy, suöët vaâi tiïëng àöìng höì, anh àûúåc nghô nhû laâ àaä chïët.
Trong luác àang ài sùn úã chêu Phi, maáy bay cuãa anh lao vaâo rûâng
rêåm Sudan gêìn söng Nile - khu vûåc cuãa caác loaâi thuá ùn thõt ngûúâi.
Baáo chñ vöåi àùng taãi lúâi caáo phoá dûåa trïn múá taâi liïåu linh tinh cuãa
hoå. Caác mêíu chuyïån àïìu laâ do àúm àùåt. Papa vêîn coân khaá khoeã,

àûáng dêåy lêìn ra búâ söng Nile vaâ àûúåc àoán lïn con thuyïìn ài qua.
"Vêån may cuãa töi vêîn coân töët chaán," anh noái vúái tay nhaâ baáo tòm
àïën traåi mònh trong rûâng ngay sau tai naån xaãy ra. Nhûäng nguy
hiïím cêån kïì nhû thïë àaä àûúåc nhaâ vùn chuyïín lïn trang saách söëng
àöång, lan röång khùæp thïë giúái.
Hemingway khöng àïën Stockholm nhêån giaãi thûúãng Nobel.
"Taåi nhûäng vïët thûúng, nhû baån biïët àoá." Tuy nhiïn, lyá do chñnh laâ
anh àang bêån vúái cuöën tiïíu thuyïët lúán cuãa mònh. "noá àang tiïën
triïín rêët töët, anh biïët àêëy, töët hún caã thúâi gian daâi khi giaãi thûúãng
êëy àïën... Khi àang töët laânh maâ nhaâ vùn dûâng laåi thò chó coá Chuáa
múái biïët khi naâo noá seä laåi bùæt àêìu." Nhûng anh àaä gúãi baâi diïîn vùn
àïën Thuåy Àiïín nhúâ Àaåi sûá Myä àoåc. Anh xin löîi vò àaä khöng quen
phaát biïíu trûúác àaám àöng.
Vaâo ngaây trao giaãi thûúãng úã Stockholm, Hemingway ài cêu
xa Cojimar, ngöi laâng Cuba núi anh lêëy böëi caãnh cho Öng giaâ vaâ
biïín caã. Anh ài cuâng Gregorio Fuentes, thuãy thuã cuãa anh trïn con
thuyïìn sún xanh, àen Pilar daâi chûâng 12 meát vúái hai maáy
Chrysler. Caá àang cùæn cêu vaâ biïín móm cûúâi vúái öng laäo. Möåt biïn
têåp viïn taåp chñ Time tûâng tiïëp xuác vúái anh àaä ghi laåi nhûäng yá
nghô naây. Dêîu cho coá thïí thò Hemingway khöng hïì muöën thay àöíi
caã cuöåc söëng lêîn phong caách saáng taåo cuãa mònh. "Chó möåt lêìn
thaânh cöng àïí àöi ngûúâi nhúá baån thò cuäng àaä laâ àuã. Nhûng nïëu
baån laâm àûúåc àiïìu àoá tûâ nùm naây sang nùm noå thò nhiïìu ngûúâi seä
nhúá baån vaâ seä kïí vúái con hoå röìi, con hoå, chaáu hoå àïìu nhúá vaâ nïëu
àiïìu àoá coá liïn quan àïën nhûäng cuöën saách thò chuáng coá thïí àoåc. Vaâ
nïëu àiïìu àoá thûåc sûå töët thò noá seä töìn taåi lêu cuâng nhên loaåi." Àêëy
laâ phêìn thûúãng duy nhêët maâ möåt nhaâ vùn thûåc sûå mong àúåi.
tûâ cuöën Hemingway and his critics, NXB Hill and Wang, New York, 1961

HAVANA, 1948
A.E.Hotchner
Muâa xuên nùm 1948, töi àûúåc chó àõnh àïën Cuba àïí laâm caái
viïåc "thöìn thöån" laâ àïì nghõ Ernest Hemingway viïët baâi cho muåc
"Tûúng lai cuãa vùn hoåc." Töi úã trong ban biïn têåp taåp chñ
Cosmopolitan vaâ töíng biïn têåp àang lïn kïë hoaåch phaát haânh möåt
söë vïì tûúng lai cuãa moåi thûá: Frank Lloyd Wright vïì kiïën truác,
Henry Ford II vïì ö tö, Picasso vïì höåi hoaå vaâ nhû töi àaä noái,
Hemingway vïì vùn hoåc.
Dô nhiïn chùèng coá nhaâ vùn naâo laåi biïët caái tûúng lai vùn hoåc
quaá nhûäng àiïìu anh ta seä viïët vaâo saáng höm sau, thêåm chñ rêët
nhiïìu ngûúâi cuäng chùèng hïì thêëy àûúåc chuát tûúng lai êëy, nhûng taåi
àêy, töi àang àùåt phoâng úã khaách saån Nacional, vúái muåc àñch nghïì
nghiïåp laâ gùåp Hemingway, tûå giúái thiïåu röìi nhúâ öng gheá mùæt vaâo
quaã cêìu thaåch anh vùn hoåc àoá àïí boái cho túâ Cosmo an khang thõnh
vûúång.
Caái miïìn thöån trong töi khöng phaãi laâ quaá mûác. Tûâ thúâi töi
àoåc taác phêím àêìu tiïn cuãa Hemingway, Mùåt trúâi vêîn moåc, khi coân
laâ hoåc sinh trung hoåc trûúâng Soldan úã St. Louis töi chõu chung êën
tûúång maånh meä nhû thïë hïå mònh: kñnh nïí Hemingway. Vúái trñ
tûúãng tûúång cuãa tuöíi hoåc troâ, töi nghô mònh giöëng Nick Adams (cêåu
ta xêëp xó tuöíi töi vaâ laâ nhên vêåt trung têm trong nhiïìu truyïån
ngùæn cuãa Hemingway) khi cêåu ta múã löëi ài giûäa caái thïë giúái u aám
àêìy rêîy nhûäng voä sô quyïìn Anh no àoân, nhûäng keã giïët ngûúâi,
nhûäng ngûúâi da àoã tûå saát, nhûäng con nghiïån ma tuyá, àô àiïëm vaâ
nhûäng ngûúâi khöën khöí trong chiïën tranh taåi Italy. Suöët Chiïën
tranh thïë giúái lêìn thûá hai, vúái tû caách laâ sô quan khöng quên úã
Phaáp, töi laåi caâng kñnh phuåc hún khaã nùng khai thaác chiïën trêån
cuãa nhaâ baáo Hemingway. Öng àaä tham dûå chiïën tranh vaâ àaä tûå

xem mònh khöng phaãi tham dûå vúái tû caách nhaâ baáo trong trung
àoaân böå binh 22 cuãa àaåi taá Buck Lanham khi trung àoaân naây àöí böå
lïn Normady, tiïën cöng dûä döåi úã Luxembourg vaâ tham dûå trêån
chiïën àêîm maáu úã caánh rûâng Hurtgen núi trung àoaân phaãi chõu
thûúng vong àïën 2060 ngûúâi trong söë 3200 biïn chïë ban àêìu.
Töi àaä cöë lêín traánh caái cöng viïåc maâ túâ Cosmopolitan giao
cho nhûng laåi àûúåc lïånh laâ phaãi coá bùçng àûúåc baâi baáo àoá nïëu khöng
thò... Caái nïëu khöng thò êëy quaã laâ húi hoác búãi töi àaä úã vaâo tuöíi hai
mûúi nùm, vûâa laâm cöng viïåc naây àûúåc saáu thaáng, àêy laâ viïåc laâm
àêìu tiïn maâ töi àaä cöë tòm àûúåc sau khi phung phñ hïët khoaãn tiïìn
giaãi nguä khoãi lûåc lûúång khöng quên suöët möåt nùm úã Paris. Töi coá
àõa chó Hemingway taåi thõ trêën nhoã San Francico de Paula caách
Havana chûâng hai mûúi chñn phuát ài xe, nhûng hïî töi caâng quyïët
têm àïën àoá, goä cûãa nhaâ öng vaâ trûåc tiïëp quêëy rêìy öng, àêëy laâ
nhûäng gò töíng biïn têåp chó thõ töi phaãi laâm, thò maáu töi caâng nhû
sùæp àöng cûáng caã laåi. Sau hai ngaây ngöìi bïn bïí búi Nacional trong
traång thaái baán hön mï do têm lyá nhuát nhaát gêy nïn, cuöëi cuâng töi
kïët luêån cûá mùåc xaác caái baâi baáo êëy, vêîn coân viïåc biïn têåp úã núi
khaác, töi seä khöng àïën goä cûãa nhaâ öng; vaâ dêîu cho töi àang cêìm
trong tay söë phone àûúåc àùng kyá cuãa öng thò töi cuäng khöng goåi, töi
khöng daám goåi cho öng.
Vêåy nïn töi cûá theo caái caách nhaát gan laâ viïët gúãi öng mêíu
giêëy, àaåi yá noái laâ töi àûúåc cûã àïën àêy vò nhiïåm vuå ngúá ngêín naây
nhûng khöng muöën quêëy rêìy öng vaâ nïëu öng coá thïí viïët cho töi vaâi
chûä tûâ chöëi thò seä laâ sûå giuáp àúä vö cuâng to lúán cho caái tûúng lai cuãa
Hotchner.
Saáng súám höm sau, chuöng àiïån thoaåi gieo. "Hotchner àêëy
phaãi khöng? "
"Vêng."
"Baác sô Hemingway àêy. Àaä nhêån àûúåc thû anh. Khöng thïí
àïí anh boã bï nhiïåm vuå hay mêët mùåt vúái chuã buát maâ chùæc seä nöíi
àoaá nïn vò nhiïåm vuå khöng àûúåc hoaân thaânh. Anh coá muöën uöëng
vaâo khoaãng nùm giúâ khöng? Coá möåt quaán bar tïn laâ Florida. Cûá
baão vúái taxi."
Luác êëy, quaán Florida (àêëy laâ tïn àuáng cuãa noá nhûng moåi
ngûúâi àïìu goåi noá laâ Floridita) laâ möåt quaán bar kiïm nhaâ haâng theo

kiïíu cöí, saáng suãa, coá quaåt trêìn, böìi baân thên thiïån vaâ ba nhaåc cöng
hoùåc ài quanh bar hoùåc ngöìi úã caái baân gêìn quêìy. Quaán bar sûã duång
nhûäng chiïëc baân röång bùçng göî daái ngûåa àaánh boáng; nhûäng chiïëc
ghïë thò cao, ngöìi thoaãi maái, ngûúâi phuåc vuå vui nhöån, giaâu kinh
nghiïåm coá thïí pha chïë nhiïìu loaåi thûác uöëng ûúáp laånh hiïëm coá vïì
phêím chêët. Trïn tûúâng treo nhiïìu aãnh Hemingway löìng khung,
àang uöëng thûá rûúåu pha chïë nöíi tiïëng nhêët cuãa La Florida - rûúåu
Daiquiri Hemingway hay Papa Double. Hêìu hïët caác du khaách àïìu
uöëng rûúåu naây, cöng thûác pha chïë bao göìm hai cöëc rûúäi rûúåu rum
Bacardi White Label, nûúác chanh hai quaã, nûãa cöëc nûúác nho eáp vaâ
saáu gioåt rûúåu anh àaâo, têët caã cho vaâo maáy tröån àiïån sau khi ûúáp
laånh, quay maånh cho àïën khi suãi boåt röìi roát ra nhûäng caái ly lúán coá
chên. Töi ngöìi úã caái ghïë àùçng cuöëi phöë Obispo cuãa quaán, phña trong
goác dûúái mêëy bûác aãnh löìng khung vaâ goåi möåt xuêët Papa Double...
Hemingway àïën chêåm möåt chuát. Öng mùåc chiïëc quêìn khaki
vúái thùæt lûng da röång baãn àaä cuä vúái caái khoaá àñnh doâng chûä GOTT
MIT UNS, chiïëc aáo sú mi thïí thao vaãi lanh trùæng húã cuác vaâ ài àöi
giêìy da nêu khöng mang têët. Toác öng àen sêîm àiïím nhûäng vuâng
baåc, baåc caã hai bïn thaái dûúng, öng àïí böå ria meáp rêåm, trïî xuöëng
caã khoeá miïång nhûng khöng àïí rêu cùçm. Tröng öng àöì söå. Khöng
phaãi vò chiïìu cao, búãi öng chó cao hún meát bêíy möåt tñ, cuäng khöng
phaãi do cên nùång maâ chó do phong thaái. Hêìu hïët àöå nùång trùm cên
cuãa öng döìn hïët phña trïn höng: vai öng núã, vuöng vûác, caánh tay
daâi, bùæp thõt cuöìn cuöån (tay traái nhiïìu seåo vaâ húi lïåch khoãi khuyãu),
ngûåc núã nang, buång cao nhûng khöng phïå hay nhoäng nheäo. Coá caái
gò àoá tûúng phaãn úã öng - öng böìn chöìn, haáo hûác nhûng àûúåc kiïìm
chïë tûåa chuá ngûåa àua àang bõ ghòm dêy cûúng. Öng dûâng laåi troâ
chuyïån tröi chaãy bùçng tiïëng Têy Ban Nha vúái möåt trong nhûäng
nhaåc cöng vaâ coá gò àoá úã öng àaä gêy êën tûúång vúái töi: sûå hûáng thuá.
Laåy Chuáa, töi nghô, öng ta múái hûáng thuá laâm sao! Töi chûa hïì nhòn
thêëy bêët kyâ ai coá têm traång thoaãi maái vaâ vui nhöån àïën thïë. Öng
toaã têm traång êëy lïn moåi ngûúâi vaâ nhêån laåi cuâng sûå haâo hûáng. Neát
mùåt öng gêy êën tûúång nhiïìu hún nhûäng gò töi nghô vïì öng khi xem
aãnh.
Khi öng àïën chöî quêìy chaâo ngûúâi àûáng quêìy, töi àïí yá thêëy
trïn traán öng, ngay trïn mùæt traái, coá möåt caái seåo lúán nhû thïí möåt
mêíu àêët seát maâu thõt tònh cúâ àûúåc àùæp lïn àoá.

"Hotchner," öng noái luác àang bùæt tay, "chuác mûâng vò àaä àïën
Cub Room." Baân tay öng daây, vuöng, ngoán tay húi ngùæn, moáng cùæt
vuöng vûác. Ngûúâi phuåc vuå àùåt hai suêët daiquiri ûúáp laånh trûúác
mùåt chuáng töi; chuáng laâ nhûäng chiïëc cöëc hònh choáp lúán gêëp àöi ly
töi uöëng luác naäy. "úã àêy chuáng ta têån hûúãng sûå hoaân haão diïåu kyâ
trong nghïå thuêåt pha chïë daiquiri," Hemingway noái. "Möîi töëi laâm
hïët mûúâi saáu ly."
"Cúä naây û?"
"Kyã luåc cuãa quaán àêëy," ngûúâi àûáng quêìy àang lùæng nghe noái.
Hemingway thûúãng thûác rûúåu bùçng caách uöëng möåt nguåm
àêìy, ngêåm möåt luác röìi nuöët tûâng tñ möåt. Öng gêåt guâ taán thûúãng.
"Hotchner... caái tïn rêët laå. Anh tûâ àêu àïën?"
"Thûa St. Louis."
"Khu naâo, Àaåi löå Chouteau aâ? Öng nöåi anh coá tham dûå trêån
Nut Sigel khöng?"
"Öng coá biïët St. Louis chûá?"
"Ba ngûúâi vúå àêìu úã St. Louis." Öng lùæc àêìu buöìn baä. "Töi biïët
St. Louis. Ngûúâi töët duy nhêët maâ töi biïët khöng rúâi khoãi núi àoá laâ
meå cuãa Martha Gellhorn." Ngûúâi phuåc vuå àùåt trïn baân trûúác mùåt
chuáng töi möåt àôa àêìy töm chûa boác voã. "Mêëy nùm trûúác,"
Hemingway noái vaâ böëc möåt con töm, "töi thaânh lêåp Höåi ùn töm. Coá
muöën vaâo höåi khöng?".
"Àûúng nhiïn. Töi phaãi laâm gò àêy?"
"Thaânh viïn cuãa höåi ùn àêìu vaâ àuöi." Öng cùæn àûát caái àêìu
töm vaâ nhai ngon laânh.
Töi cuäng cùæn möåt caái àêìu vaâ nhai nhûng chùèng thêëy ngon
lùæm.
"Anh seä quen ngay," öng noái vaâ nhùåt con khaác. Thïm hai ly
daiquiri nûäa àûúåc mang àïën. Ngûúâi phuåc vuå àûa cho Hemingway
laá thû; öng nhòn àõa chó ngûúâi gúãi röìi gêëp laåi àuát vaâo tuái. "Anh baån
Basque cuãa töi laâ nhaâ vùn chuyïn vïì thû vaâ laá naâo cuäng kïët thuác
hïåt möåt kiïíu: Gúãi cho ñt tiïìn." Böå ba nhaåc cöng bao göìm möåt ngûúâi
chúi ghi ta vui veã to lúán, möåt ngûúâi chúi ghi ta nghiïm tuác, khöng

cûúâi vaâ möåt ca sô gêìy goâ, da àen cuäng chúi àaân bùæt àêìu àaân vaâ haát
möåt nhaåc phêím haâo huâng.
"Boån hoå laâ baån töi," Hemingway noái. "Hoå àang haát baâi haát töi
viïët cho hoå. Giaá maâ Mary coá úã àêy. Cö ta haát baâi àoá rêët hay. Töëi noå,
chuáng töi àïën àêy, quaán àöng ngheåt, moåi ngûúâi àïìu vui veã, khi àoá
coá ba ngûúâi treã tuöíi haáo hûác bûúác vaâo uöëng úã quêìy bar, khùæp ngûúâi
hoå chöî naâo cuäng viïët FBI. Vêåy nïn töi ngoã lúâi cöí vuä khñch mêëy anh
chaâng êëy uöëng röìi khi chuöng àöìng höì àiïím nûãa àïm, hoå cêët tiïëng
chuác, "Happy Birthday" bùçng tiïëng Anh, moåi ngûúâi cuâng chuác röìi
khi chuáng töi noái "Happy Birthday caác baån FBI thên mïën" thò caã
ba gaä êëy gêìn nhû khöng thïí àûáng vûäng. Chuáng vöåi chuöìn cho thêåt
mau."
Chuáng töi vûâa uöëng daiquiri vûâa chuyïån troâ vïì Havana nhû
laâ núi thñch húåp àïí söëng vaâ laâm viïåc. "Tñnh caách giöëng nhû töi êëy
maâ," Hemingway noái, "thò coá leä phaãi choån trïn khùæp thïë giúái, ngûúâi
ta cûá muöën biïët lyá do taåi sao laåi úã àêy. Àûâng coá cöë phñ cöng giaãi
thñch. Quaá phûác taåp. Nhûäng buöíi saáng maát laånh trong laânh khi
anh coá thïí laâm viïåc töët vûâa luác Black Dog thûác giêëc vaâ nhûäng chuá
gaâ choåi cêët tiïëng gaáy àêìu tiïn. Coân núi naâo khaác àïí anh coá thïí
luyïån gaâ choåi, àûa ài choåi vaâ àaánh cuöåc nhûäng con anh tin tûúãng
vaâ húåp phaáp? Àöi ngûúâi cho choåi gaâ laâ àöåc aác? Nhûng thûã hoãi coân
caái troâ chïët tiïåt naâo hêëp dêîn hún choåi gaâ?"
"Röìi coá caã hoå haâng luä lô nhaâ chim nûäa - nhûäng con chim thûåc
sûå tuyïåt vúâi - truá nguå vaâ di cû, coân coá caã soác xuöëng uöëng úã bïí búi
trûúác khi mùåt trúâi moåc. Vaâ nhûäng con thùçn lùçn kiïëm möìi boâ ra
khoãi buåi rêåm bïn caånh bïí vaâ giaân nho bïn nhaâ. Töi rêët thñch thùçn
lùçn.
"Anh muöën vïì thaânh phöë thò chó cêìn xoã giaây vaâ ài; möåt thaânh
phöë luön hêëp dêîn chó khi úã xa anh; nhûäng cö gaái Cuba naây, anh cûá
nhòn vaâo àöi mùæt àen laáy cuãa hoå êëy, nhûäng àöi mùæt nöìng àûúåm
aánh mùåt trúâi. Nïëu anh khöng muöën lêín traánh baãn thên mònh thò
cûá viïåc cùæt boã moåi thûá, àûâng ài àïën thaânh phöë vaâ àûâng nöëi àiïån
thoaåi.
"Khoaãng nûãa giúâ ài xa Finca, anh àaä lïnh àïnh trïn thuyïìn
chöî laân nûúác xanh thêîm cuãa doâng Gulf Stream vaâ sau mûúâi lùm
phuát lïn thuyïìn, anh àaä vûúåt qua böën lùçn nûúác. Hoùåc coá thïí anh seä

thñch bùæn chim cêu söëng úã cêu laåc böå bùæn suáng chó ngay dûúái àûúâng
gêìn Finca. Phuâ húåp vúái tuái tiïìn lúán nïëu àêëy laâ caách anh muöën. Àêëy
laâ caách chuáng töi àaä laâm khi Tommy Shevlin, Pichon Aguilera,
Winston Guest vaâ Thorwald Sanchez àïën àêy húåp thaânh àöåi vaâ
anh khöng thïí àoâi hoãi nhûäng phaát àaån naâo chñnh xaác hún khi luä
möìi söëng àûúåc huêën luyïån vaâ chuáng töi ngang àiïím vúái Hugh
Casey, Billy Herman, Augie Galan, Curt Davis vaâ vaâi tay suáng
nûäa, têët caã àïìu laâ nhûäng thiïån xaå. Cuäng chñnh nhûäng ngûúâi phaãn
àöëi choåi gaâ seä chöëng àöëi viïåc anh bùæn chim cêu. Mùåc duâ àiïìu àoá àaä
bõ cêëm úã nhiïìu núi, nhûng úã àêy thò àûúåc pheáp; àêëy laâ mön thïí
thao - caá àöå höìi höåp nhêët maâ töi biïët - àöëi vúái caác tay suáng. Cûá àïí
mùæt àïën viïåc àoá thò thûåc sûå chaán lùæm."
"Tuy nhiïn, liïåu coá nhaâm chaán khi cûá söëng caã nùm nhû thïë
maâ chùèng thay àöíi muâa gò caã?" töi hoãi. "Öng khöng nhúá muâa xuên
muâa thu úã New England nhû thïë naâo sao?".
"úã àêy chuáng töi cuäng thay àöíi theo muâa," öng noái. "Muâa
chuyïín chêåm, khöng àöåt ngöåt nhû úã New England, núi ba meå töi
phaãi tûâ boã vò thúâi tiïët khöng thuêån lúåi vaâ àêët àai thò cùçn cöîi.
Nhûng chuáng töi coân coá Red Lodge, Montana hay thêåm chñ laâ
Cody, Wyoming hay West Yellowstone vúái Big Jim Savage chia
quên baâi cuöëi cuâng tuyïåt vúâi àïën nöîi chó coá boån treã múái phaát hiïån
ra, hay Billings vaâo töëi thûá baãy hay thêåm chñ, meå kiïëp, Casper -
thaânh phöë dêìu hoãa núi cö Mary àiïìu dûúäng."
Nhûäng ly daiquiri vêîn àûúåc mang àïën khi chuáng töi thaão
luêån vïì nhûäng böå phim taâi liïåu cuãa Robert Flaherty maâ
Hemingway thûåc sûå thaán phuåc, vïì Ted Williams, vïì Cêu laåc böå
Saách Trong Thaáng, vïì Lena Horne, vïì Proust, vïì tivi, vïì caách cêu
caá kiïëm, vïì thuöëc kñch thñch tònh duåc vaâ ngûúâi da àoã, cho àïën têån
taám giúâ, khöng phaãi àe doåa caái kyã luåc daiquiri cuãa Hemingway maâ
àe doåa viïåc uöëng liïìn tuâ tò hún baãy ly cuãa Hotchner. Hemingway
lêëy rûúåu mang ài àûúâng, öng ngöìi ghïë trûúác chiïëc xe vûâa chúã ngûúâi
vûâa chúã haâng bïn caånh anh taâi xïë Juan cuãa mònh; vaâ bùçng caách
naâo àoá töi cöë nhúá trong caái àêìu bïình böìng hún men cuãa mònh rùçng
saáng höm sau öng seä àoán töi lïn taâu ra khúi. Töi cuäng cöë - xin àûâng
hoãi laâ bùçng caách naâo - ghi laåi àöi àiïìu vïì cuöåc àöëi thoaåi cuãa chuáng
töi vò lúåi ñch cuãa töíng biïn têåp túâ Cosmopolitan. Viïåc àoá khúãi àêìu
cho thoái quen maâ töi luön giûä suöët toaân böå thúâi gian töi quen biïët

öng. Vïì sau töi gia cöë thïm cuöën nhêåt kyá bùçng nhûäng àöëi thoaåi ghi
laåi tûâ chiïëc caát-xeát boã tuái maâ chuáng töi mang theo khi ài cuâng
nhau.
tûâ cuöën Papa Hemingway, NXB Bantam Book, Toronto, 1967

CHÊN DUNG NGAÂI PAPA
Malcolm Cowley
Khi töi noái vúái Hemingway laâ töi àang viïët möåt baâi baáo vïì
öng - têët nhiïn laâ baâi baáo êëy öng chûa àûúåc àoåc - öng àaä yïu cêìu töi
noái roä rùçng öng khöng chõu traách nhiïåm vïì bêët cûá àiïím khöng
àuáng hoùåc bêët cûá möåt loaåi taâi leã mang tñnh truyïìn thuyïët naâo coá
thïí àûúåc gaán cho öng. Taâi liïåu àïí viïët baâi baáo naây àûúåc thu thêåp tûâ
nhûäng ngûúâi tûâng quen biïët öng. Hemingway tuyïn böë vúái töi rùçng
öng seä lêëy laâm vui thñch nïëu chûáng minh àûúåc rùçng khöng möåt sûå
kiïån naâo trong baâi baáo àaä tûâng xaãy ra vaâ öng seä rêët vui loâng baác boã
nhûäng sûå kiïån àoá, sûå kiïån vïì cuá àêm àêìu cuãa öng vaâo caái keát nûúác
cöë àõnh úã London, hay öng àaä tûâng laâm viïåc bùçng bêët cûá khaã nùng
naâo, hay öng àaä tûâng cöång taác vúái tuêìn baáo nùm xu (coá leä bêy giúâ laâ
möåt haâo), tuêìn baáo maâ öng nhùæc ài nhùæc laåi roä raâng khöng phaãi laâ
Saturday Evening Post.
Àaä hai mûúi nùm kïí tûâ khi Hemingway viïët Giaä tûâ vuä khñ,
taác phêím hêìu nhû àaä àûúåc nhêët trñ xem laâ tiïíu thuyïët Myä hay
nhêët viïët vïì Thïë chiïën I. Taác phêím naâo seä trúã thaânh tiïíu thuyïët
hay nhêët vïì Thïë chiïën II úã möåt thúâi àiïím naâo àoá chùæc vêîn laâ vêën
àïì coân àïí ngoã vaâ gêy tranh caäi.
Àïën nay àaä coá möåt vaâi taác phêím hay, göìm coá Phoâng trûng
baây, vúái tònh caãm êëm aáp, Trêìn truåi vaâ caái chïët vúái yïëu töë hiïån thûåc
vaâ maånh meä, vaâ gêìn àêy hún laâ Nhûäng con sû tûã non, möåt bûác
tranh toaân caãnh vïì quên àöåi Myä úã chêu Êu. Hêìu hïët nhûäng tiïíu
thuyïët múái vïì chiïën tranh àïìu àûúåc viïët tinh xaão hún nhûäng tiïíu
thuyïët chiïën tranh trûúác àoá, nhûng luön luön ngoaåi trûâ Giaä tûâ vuä
khñ. Hêìu hïët nhûäng tiïíu thuyïët êëy àïìu cho thêëy sûå aãnh hûúãng cuãa
Hemingway úã möåt mûác àöå naâo àoá, nhûng vêîn khöng thïí saánh àûúåc
vúái khaã nùng kiïn nhêîn hay sûå hûáng thuá khaác biïåt cuãa öng vïì cuöåc

söëng. Sûå thïí laâ thïë, khi maân sûúng taãn ài thò ta thêëy möåt
Hemingway, giúâ àêy toác àaä àiïím baåc, àaä laâm cha, àaä viïët tiïíu
thuyïët hay nhêët vïì cuöåc chiïën tranh naây, quaã laâ nhû thïë.
Öng bùæt àêìu viïët rêët lêu trûúác àoá, trûúác caã sûå kiïån Trên
Chêu Caãng vaâ öng àang mêët thïm thúâi gian àïí hoaân thaânh noá.
Bêy giúâ öng àaä coá hún möåt nghòn trang baãn thaão vaâ öng nghô rùçng
möåt ñt trong söë àoá laâ àoåc àûúåc, nhûng öng muöën têët caã phaãi trúã nïn
tuyïåt vúâi. Àoá cuäng laâ àiïìu öng seä baân vïì tiïíu thuyïët, thêåm chñ vúái
caã ngûúâi xuêët baãn vaâ caác thaânh viïn trong gia àònh öng. Sau naây
Maxwell Perkins, ngûúâi biïn têåp cuãa öng úã nhaâ xuêët baãn Scribner,
àaä tûâng phiïìn toaái vò ngûúâi ta goåi àiïån àïën hoãi xem quyïín saách
naây viïët vïì caái gò. Max àaä àïí cho thû kyá cuãa mònh traã lúâi àiïån
thoaåi, cho duâ hoå laâ nhûäng nhên vêåt quan troång. "Haäy baão hoå." öng
ta chó thõ cho cö thû kyá, "cuöën saách viïët vïì àêët, biïín vaâ bêìu trúâi."
Coá leä sûå diïîn taã naây hêìu nhû chûáng minh töët moåi àiïìu.
Hemingway coá thïí viïët möåt tiïíu thuyïët chiïën tranh vïì cöng viïåc úã
biïín, bêìu trúâi vaâ àêët liïìn maâ khöng phaãi dûåa vaâo gò caã ngoaâi
nhûäng chuyïën phiïu lûu cuãa öng.
Cöng viïåc cuãa öng úã biïín laâ vò cú quan tònh baáo Naval úã ngay
trong cabin chiïëc taâu daâi mûúâi hai meát cuãa öng, chiïëc Pilar, chiïëc
taâu àaä àûúåc caãi trang thaânh taâu buön. Trong gêìn hai nùm tûâ nùm
1942 àïën 1944, chiïëc taâu naây àaä àûúåc caãi trang thaânh nhiïìu kiïíu
khaác nhau, tuêìn tiïîu khùæp búâ biïín Bùæc cuãa Cuba. Taâu Pilar chúã
theo möåt nhoám chñn ngûúâi, bïn caånh àoá coân coá vêåt duång àiïån àaâi,
suáng maáy, suáng bazöca vaâ chêët nöí coá sûác cöng phaá maånh. Muåc àñch
cuãa noá laâ baám saát vaâ tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác; trong trûúâng húåp êëy
Hemingway àaä chuêín bõ àïí tiïën haânh möåt kïë hoaåch dêîn túái viïåc
tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác vaâ cuäng coá thïí laâ caã con taâu buön êëy nûäa.
Viïåc khöng coá taâu ngêìm Àûác naâo àïën trong têìm têën cöng
cuäng quyïët àõnh àïën sûå söëng coân cuãa thuyïìn trûúãng vaâ thuãy thuã
àoaân. Dêîu sao, rêët nhiïìu lêìn taâu Pilar àaä giuáp phaát hiïån ra võ trñ
cuãa nhûäng chiïëc taâu ngêìm maâ sau àoá àûúåc baáo vïì lûåc lûúång haãi
quên nhû laâ "thuãy löi xêm nhêåp". Spruille Brader laâ àaåi sûá Myä úã
Cuba, khi êëy àaä cho pheáp tiïën haânh nhiïåm vuå vaâ àaåt àûúåc kïët quaã
xaác àõnh. Öng ta àaä viïët trong möåt laá thû vïì sûå phuåc vuå cuãa
Hemingway úã Cuba:

"Nhiïåm vuå vö cuâng nguy hiïím, vò chùæc chùæn möåt thuyïìn
àaánh caá trong nhûäng àiïìu kiïån bònh thûúâng seä khöng thïí àõch laåi
àûúåc möåt taâu ngêìm àûúåc trang bõ vuä khñ haång nùång nhû vêåy. Duâ
sao, Ernest cuäng àaä vaåch ra möåt kïë hoaåch thöng minh, vaâ töi tin
tûúãng seä giaânh chiïën thùæng trong trêån àaánh maâ anh ta coá thïí tiïëp
cêån. Thûåc sûå laâ anh êëy àaä phaát hiïån ra, vaâo caái ngaây maâ tuây viïn
haãi quên cuãa töi àaä khöng goåi anh êëy vïì Havana khi anh êëy úã võ
trñ mònh choån núi taâu ngêìm Àûác xuêët hiïån suöët hai tû tiïëng àöìng
höì. Tuy thïë, trong rêët nhiïìu trûúâng húåp, anh êëy àaä thu àûúåc nhiïìu
thöng tin giaá trõ vïì àõa àiïím cuãa taâu ngêìm Àûác. Àaánh giaá cao sûå
àoáng goáp àoá cuãa Ernest, töi maånh daån àïì nghõ tùång thûúãng huên
chûúng cho anh êëy."
Cöng viïåc trïn trúâi cuãa öng tiïëp theo sau cöng viïåc cuãa öng
trïn biïín. Sau khi hai taâu ngêìm cuöëi cuâng cuãa Àûác àaä bõ phaát hiïån
úã Cuba vaâo muâa xuên nùm 1944, Khöng quên Hoaâng gia Anh àaä
àûa Hemingway sang Anh, núi öng nhêån nhiïåm vuå laâm phoáng
viïn. Öng thñch nhûäng phi cöng ngûúâi Anh, vaâ hoå àaä àûa öng theo
trong nhiïìu àúåt bay taác chiïën, trûúác vaâ sau ngaây àöí böå.
Nhiïåm vuå cuãa öng trïn mùåt àêët bùæt àêìu tûâ ngaây hai mûúi
thaáng baãy vaâ tiïëp tuåc cho túái àêìu muâa xuên 1945. Chñnh thûác thò
Hemingway laâ möåt phoáng viïn cuãa tuêìn baáo Collier àûúåc cûã àïën
Àöåi quên thûá ba, nhûng öng khöng vui veã trúã thaânh möåt quan saát
viïn maâ chó viïët àuã baâi (saáu baâi trong mûúâi möåt thaáng) àïí àïìu àùån
gúãi vïì. Öng cuäng khöng àïën Àöåi quên thûá ba, khöng thñch tûúáng
Patton. Àêìu tiïn öng vêîn liïn laåc vúái àöåi khöng kñch Myä úã
Normandy, röìi sau khi choåc thuãng phoâng tuyïën àõch úã St. Lo, öng
gia nhêåp Sû àoaân böën böå binh thuöåc Àöåi quên thûá nhêët, núi öng
tòm àûúåc nhûäng ngûúâi baån töët vaâ thoãa maän vúái nhiïìu trêån àaánh.
Ngûúâi baån töët nhêët cuãa öng laâ Àaåi taá C.T. Lanham úã trung
àoaân 22 (bêy giúâ laâ thiïëu tûúáng). Chiïën tranh hêìu nhû vêîn tiïëp
diïîn vaâ àaä tiïën túái cao àiïím úã rûâng Huertgen, ngay saát biïn giúái
nûúác Àûác. Taåi àoá, trong möåt trêån àaánh keáo daâi mûúâi taám ngaây vaâo
thaáng mûúâi möåt, trung àoaân cuãa Buck Lanham vúái ba nghòn hai
trùm quên àaä thiïåt maång mêët hún hai nghòn saáu. Böën sô quan chó
huy tiïíu àoaân tûã thûúng trong chûa àêìy ba mûúi saáu tiïëng.
Hemingway úã laåi vúái trung àoaân cho túái khi trêån àaánh kïët thuác,
chia xeã moåi möëi nguy hiïím vaâ gian khöí vúái hoå ngoaåi trûâ viïåc uöëng

rûúåu. Àïí àöëi phoá trûúác vúái sûå ruãi ro cuöëi cuâng, öng àaä mang theo
hai biàöng àeo vaâo trûúác thùæt lûng Gott-mit-Uns maâ öng lêëy àûúåc
cuãa möåt tay lñnh Àûác àaä chïët. Möåt biàöng àûång àêìy rûúåu gin, chiïëc
kia àûång rûúåu veácmuát maånh, vaâ öng hoâa lêîn chuáng àïí laâm thaânh
möåt loaåi maáctin êëm nhûng rêët maånh.
Trúã laåi thaáng taám, khi sû àoaân böën tiïën vaâo theo hûúáng àöng
tûâ Normandy, Hemingway ài trong haâng quên tiïn phong trïn
chiïëc xe jeep cuãa öng vaâ bùæt àêìu tiïëp xuác vúái du kñch Phaáp. Daáng
ngûúâi öng oai huâng vúái àöi vai röång, böå ngûåc núã vaâ caái àêìu maâ theo
lúâi öng thò quaá to so vúái chiïëc muä sùæt cuãa lñnh Myä, möåt vïët seåo sêu
ngay trïn àêìu öng - tûâ cuá va àêìu vaâo keát nûúác cöë àõnh úã London
khi mêët àiïån - vaâ möåt böå rêu rêåm hònh quaåt maâ öng àaä àïí trong
thúâi gian chiïën tranh. Du kñch Phaáp tin rùçng hùèn öng phaãi laâ möåt
võ tûúáng, nhûng Hemingway noái vúái hoå öng chó laâ àaåi uyá.
Möåt du kñch hoãi öng, "Laâm thïë naâo maâ möåt ngûúâi khaá giaâ vaâ
tûâng traãi nhû öng, laåi mang nhûäng vïët seåo chiïën tranh àaáng kñnh
maâ vêîn laâ möåt àaåi uyá?".
"Chaâng trai," nhên cú höåi naây Hemingway traã lúâi luön cho
nhiïìu ngûúâi khaác, "nguyïn nhên àún giaãn thöi vaâ àoá laâ nöîi àau.
Töi khöng bao giúâ hoåc àoåc hay hoåc viïët."
Ngûúâi laái xe cuãa öng, Pellkey "àoã" nghô rùçng du kñch Phaáp laâ
àöåi quên cûâ nhêët maâ anh ta tûâng ài cuâng. "Khöng ai thöët ra möåt
lúâi heân nhaát naâo cho duâ hoå coá bõ giïët hay khöng," anh ta noái. Chiïëc
xe jeep cuãa Hemingway tiïëp tuåc xuêët hiïån úã nhûäng núi khöng ngúâ
túái. "Töi luön giûä möåt caái ghim trïn baãn àöì cho giaâ Ernest
Hemingway", sô quan chó huy cuãa Sû àoaân böën noái vúái àaåi tûúáng
R.D. Barton khi öng ta àang chó dêîn cho nhûäng phoáng viïn khaác.
Vaâi ngaây trûúác àêy Sû àoaân àaä túái àûúåc söng Seine úã phña trïn
Paris, núi ngûúâi Àûác lêåp phoâng tuyïën úã phña trûúác vaâ caã hai bïn
sûúân. "Giaâ Ernest Hemingway àaä úã caách àêy saáu mûúi dùåm vûúåt
trûúác têët caã moåi muäi têën cöng trong Àöåi quên thûá nhêët", tûúáng
Barton noái vúái ban tham mûu cuãa öng ta. "Öng êëy àaä gûãi thöng tin
trúã laåi. Nhûng bêy giúâ caác anh nghô öng êëy noái gò? Öng êëy noái rùçng
nïëu muöën giûä àûúåc núi êëy thò öng seä cêìn phaãi coá xe tùng."
Àoá laâ ngaây àêìu tiïn cuãa tuêìn lïî öng úã Rambouillet, caách
Paris ba mûúi dùåm vïì hûúáng têy nam. Hemingway àaä àïën möåt

thaânh phöë nhoã vaâo ngaây 19 thaáng 8, ngay sau àöåi kyå binh lûu àöång
àûúåc cú giúái hoáa. Nhûäng cêy Irñt cuâng loaâi cuäng àaä núã hoa trïn möîi
ö cûãa söí, nhûng ngay khi quên àöåi àûúåc lïånh ruát ài núi khaác thò
hoa Irñt biïën mêët. Ngûúâi Ramboli, nhû ngûúâi ta goåi, biïët rùçng coá
nhûäng chiïëc xe tùng haång nùång cuãa Àûác àang úã quanh àêy vaâ hoå
coá cú súã àïí súå bõ taân saát nïëu quên Àûác chiïëm laåi àûúåc thaânh phöë
khöng phoâng thuã naây. Hemingway quyïët têm giûä noá, vúái möåt chiïëc
xe troång taãi cuãa du kñch Phaáp vaâ sûå uãng höå tinh thêìn cuãa àaåi taá
David Bruce úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc, ngûúâi àaä choån
Rambouillet nhû möåt àõa àiïím thñch húåp àïí tiïëp tuåc cöng taác phaãn
giaán cuãa mònh.
"Phoâng nguã cuãa Ernest úã khaách saån Du Grand Veneur laâ böå
phêån àêìu naäo cuãa têët caã caác cuöåc haânh quên," àaåi taá Bruce viïët
trong möåt laá thû. "úã àoá, vêån chiïëc súmi daâi tay, öng tiïëp nhûäng
ngûúâi àûa tin tònh baáo, nhûäng ngûúâi tõ naån tûâ Paris, nhûäng ngûúâi
boã tröën khoãi quên àöåi Àûác, nhûäng viïn chûác àõa phûúng vaâ têët caã
nhûäng ngûúâi tòm àïën. Möåt ngûúâi Phaáp tröng dûä túån vúái khêíu suáng
maáy àûáng baão vïå sùén saâng úã cûãa. Bïn trong, Ernest, tröng nhû öng
thêìn rûúåu ngùm àen vui nhöån, àang phên xûã nùång, nheå, trung
bònh bùçng tiïëng Anh, tiïëng Phaáp vaâ tiïëng Àûác bêåp boäm." Hai aã gaái
àiïëm bõ buöåc töåi vò coá quan hïå vúái quên àõch àûúåc triïåu túái chöî öng
àïí xeát xûã. Thay vò ra lïånh phaãi caåo àêìu hoå, nhû nhûäng ngûúâi bùæt
giam yïu cêìu, öng thao thao vúái hoå möåt baâi giaãng àaåo àûác nghiïm
khùæc vaâ bùæt hoå rûãa cheán àôa. Möåt ngûúâi Balan àaâo nguä tûâ
Vehrmacht, àûúåc thêím vêën vaâ röìi bõ bùæt ài goåt khoai têy; möåt
trung sô ngûúâi aáo phaãi rûãa xe jeep.
Sau khi cho canh gaác rêët caã moåi tuyïën àûúâng, sûå quan têm
chñnh cuãa Hemingway laâ xaác àõnh àuáng nhûäng cöng sûå phoâng ngûå
cuãa boån Àûác úã phña nam Paris. Öng tung ra nhûäng àöåi tuêìn tra coá
vuä trang àïí thu huát hoãa lûåc Àûác vaâ quên tònh nguyïån laâ dên
thûúâng ài xe àaåp traâ tröån vaâo haâng nguä Àûác, vaâi ngûúâi trong söë hoå
àaåp xe trïn moåi neão àûúâng cuãa Paris vaâ trúã vïì trao cho
Hemingway nhûäng baãn phaác thaão vaâ nhûäng muä àêìy trûáng tûúi.
Öng àaä nhêån sûå giuáp àúä vaâ lúâi khuyïn cuãa möåt àiïåp viïn mêåt nöíi
tiïëng ngûúâi Phaáp dûúái biïåt danh "Mr. Sheep" - M. Mouton. Khöng
lêu sau àoá, tûúáng Leclerc àïën Rambouillet vúái sû àoaân xe boåc theáp
Phaáp àaä àûúåc choån àïí giaãi phoáng Paris. Tûúáng Leclerc khöng thñch

phoáng viïn Myä hay du kñch Phaáp, nhûng Hemingway vaâ M.
Mouton àaä ùn töëi vúái Tham mûu trûúãng cuãa öng ta vaâ àûa cho öng
ta möåt baãn toám tùæt chi tiïët keâm theo nhûäng baãn veä phaác thaão vïì
cöng sûå phoâng thuã cuãa boån Àûác trïn têët caã caác tuyïën àûúâng giûäa
Paris vaâ Rambouillet. "Töi tin," àaåi taá Bruce noái, "laâ thöng tin naây
coá möåt taác duång quyïët àõnh àöëi vúái viïåc thûåc hiïån thaânh cöng cuöåc
haânh quên túái Paris cuãa tûúáng Leclerc."
Saáng súám ngaây 25 thaáng 8, Hemingway theo sau möåt trong
nhûäng àöåi xe boåc theáp cuãa Phaáp tiïën têån laâng Buc, gêìn Versailles,
núi maâ öng biïët rùçng àoaân quên seä phaãi taåm dûâng laåi möåt chuát búãi
sûå khaáng cûå cuãa quên Àûác. Khi êëy, nhûäng du kñch tiïn phong cuãa
öng - nhûäng ngûúâi giúâ àêy àaä húåp thaânh möåt àöåi quên àûúåc cú giúái
hoáa hún hai trùm ngûúâi - àaä múã àûúâng tiïën vaâo thaânh phöë bùçng löëi
tùæt. Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway àaä chiïën àêëu trong möåt
cuöåc chaåm traán nhoã úã Arc de Triomphe trong khi lûåc lûúång chñnh
quy cuãa Leclerc vêîn coân úã búâ Nam söng Seine. Töëi höm àoá, Robert
Capa, möåt thúå aãnh àïën tûâ Paris cuâng vúái nhûäng phoáng viïn khaác,
àaä bõ caãn trúã búãi sûå nghiïm khùæc cuãa Leclerc. Capa ài thùèng àïën
khaách saån Ritz, núi anh ta nhêån ra ngûúâi laái xe cuãa Hemingway
àang àûáng gaác ngoaâi cûãa. Pelkey noái theo kiïíu cuãa Hemingway,
"Böë àaä choån àûúåc khaách saån töët. Nhiïìu thûá trong hêìm rûúåu. Öng
lïn nhanh ài."
Sau trêån àaánh nhoã úã Rambouillet àoá àaä coá möåt cuöåc tranh caäi
trong giúái quên sûå xem coá nïn tùång huy chûúng cho Hemingway àïí
laâm möåt têëm gûúng töët nöíi bêåt vïì viïåc àûa tin tònh baáo, hay coá nïn
xûã sú thêím öng vò àaä vi phaåm hiïåp àõnh Geneva, gêy aãnh hûúãng
àïën viïåc chó huy caác phoáng viïn chiïën tranh. Huy chûúng àûúåc
nhêån rêët muöån, úã cêëp Bronze Star; nhûng àêìu tiïn tûúáng thanh
tra cuãa Àöåi quên thûá ba àïì nghõ nhûäng hoaåt àöång cuãa öng phaãi
àûúåc àiïìu tra àuáng thïí thûác. Viïåc àoá bùæt àêìu vaâo ngaây 2 thaáng 9
nùm 1944 vaâ chiïëm mêët hún taám tuêìn. Vaâo thaáng mûúâi,
Hemingway bõ goåi trúã laåi phoâng tuyïën Siegfried àïí thêím vêën.
Nhûäng phoáng viïn khaác àaä khai nhû ngûúâi quên tûã rùçng hoå chûa
bao giúâ nhòn thêëy öng mang vuä khñ trïn ngûúâi caã. Cuöëi cuâng, öng
cuäng àûúåc baáo cho biïët cuöåc àiïìu tra - trñch lúâi sô quan haânh chñnh
cao cêëp - "Cuöåc àiïìu tra kïët luêån àûúng sûå khöng coá vi phaåm naâo
àöëi vúái nhûäng quy àõnh hiïån coá vïì phoáng viïn chiïën tranh." Öng

vöåi vaä trúã laåi Sû àoaân böën, núi àang chuêín bõ cho trêån àaánh úã rûâng
Huertgen. "Trong cuöåc chiïën tiïëp theo,"öng noái vúái Buck Lanham,
"Töi seä phaãi xùm ngûúåc hiïåp àõnh Geneva lïn möng àñt, vò töi coá
thïí àoåc noá bùçng gûúng."
Nïëu tiïíu thuyïët cuãa Hemingway viïët vïì cuöåc chiïën tranh
cuöëi cuâng lêëy nïìn taãng laâ cöng viïåc cuãa öng trïn mùåt àêët, thò chùæc
chùæn noá seä bao göìm töíng söë nhûäng trêån àaánh maâ öng trûåc tiïëp
tham gia nhiïìu hún bêët kyâ tiïíu thuyïët chiïën tranh naâo xuêët hiïån
tûâ trûúác àïën nay. Sûå say mï maåo hiïím cuãa öng seä ài vaâo trang
saách, cuâng vúái nhûäng tònh caãm baån beâ maâ öng tòm thêëy giûäa
nhûäng ngûúâi lñnh Myä úã chiïën trûúâng. Cuöën tiïíu thuyïët êëy coá thïí laâ
bi kõch, nhûng noá seä khöng bõ luyå. "Hêìu hïët nhûäng sûå kiïån trong
cuöåc chiïën cuöëi cuâng naây àaä taåo nïn caãm xuác," öng noái, "trong khi
cuöåc chiïën àêìu tiïn chó mang laåi cho töi möåt chuát caãm xuác maâ thöi.
Nhûng töi cuäng àaä coá möåt tònh baån thêåt töët àeåp. Töi chûa tûâng
quen biïët nhûäng con ngûúâi tûã tïë àïën thïë vaâ àêy laâ lêìn àêìu tiïn töi
coá cú höåi àïí vêåt löån vúái ngön ngûä cuãa chñnh mònh."
Hemingway rêët nhiïåt tònh vúái caác sô quan vaâ nhûäng ngûúâi àaä
chiïën àêëu bïn caånh öng, vaâ hoå cuäng àaáp laåi bùçng tònh caãm nöìng
nhiïåt êëy. "Khöng coá gò laâ tuyïåt àöëi," Buck Lanham noái, "nhûng
Ernest, ngûúâi àaä tûâng cöång taác vúái Trung àoaân 22, laâ möåt ngûúâi
àûúåc khêm phuåc vaâ yïu mïën nhêët. Khi nhûäng cûåu binh cuãa trung
àoaân thaânh lêåp höåi cûåu chiïën binh, öng laâ möåt trong hai ngûúâi duy
nhêët khöng thuöåc quên àöåi àûúåc bêìu choån laâm thaânh viïn danh
dûå." Hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu cöng nhêån öng laâ möåt taác giaã nöíi tiïëng.
"Chaâ, anh chaâng Hemingway naây laâ ai? Anh ta laâ möåt ngûúâi lñnh
töët," möåt ngûúâi trong söë hoå noái vúái ngûúâi laái xe àang taåm thúâi thay
thïë Pelkey "àoã". "Töi khöng biïët," ngûúâi laái xe noái. "Öng thuöåc
haång ngûúâi quan troång naâo àoá. Töi àaä laái xe cho öng möåt thaáng maâ
töi vêîn khöng biïët öng laâm gò." Möåt phoáng viïn àaä mö taã trong möåt
cuöåc noái chuyïån vïì chuyïën ài maâ anh ta àûúåc ài cuâng vúái
Hemingway, khi hoå khúãi haânh trûúác bònh minh àïën töíng haânh
dinh cuãa Lanham úã rûâng Huergen. "Têët caã moåi ngûúâi àïìu biïët xe
jeep cuãa öng," anh phoáng viïn noái. "Tûâ trong nhûäng khu rûâng töëi
baån coá thïí nghe thêëy haâng trùm gioång noái àang cêët lïn, hïët ngûúâi
noå àïën ngûúâi kia, "Xin chaâo ngaâi Hemingway". Cûá nhû laâ nghi lïî
àöëi vúái möåt öng vua vêåy."

Caác sô quan cuãa Sû àoaân böën àaä àùåt cho öng rêët nhiïìu biïåt
danh thên mêåt. Hoå goåi öng laâ Ernest, möåt caái tïn maâ öng chó àöìng
yá goåi giûäa nhûäng baån beâ thên thiïët, hoùåc thúå sùn lñnh Àûác, hoùåc
Hemingway baác sô giaâ - khi öng tranh caäi vúái thêìy thuöëc têm thêìn
vïì sûå kiïåt sûác cuãa chiïën trêån - hoùåc hoå nhùæc laåi sûå miïu taã cuãa
chñnh öng vïì baãn thên mònh nhû möåt Ernest Hemorrhoid (bïånh
trô), Pyle cuãa ngûúâi ngheâo, nhûng hêìu hïët hoå àïìu goåi öng laâ Papa
hoùåc Pop. Àoá laâ nhûäng caái tïn maâ öng thñch nhêët vaâ chuáng àaä theo
öng trúã laåi Cuba, núi nhûäng ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, dên laâng úã San
Francisco de Paula, nhûäng ngû dên úã Cojimar vaâ nhûäng ngûúâi böìi
trong quaá caâ phï öng yïu thñch úã Havana àïìu noái chuyïån vúái öng
vaâ goåi öng laâ Papa. Baån goåi möåt ly daiquiri, cöë giaãi thñch baånmuöën
noá àûúåc pha chïë nhû thïë naâo, vaâ ngûúâi böìi úã quaán Florida seä noái
nheå nhaâng, "Theo kiïíu Papa phaãi khöng?" Nïëu baån traã lúâi, "Àuáng,
nhû Papa êëy," thò möåt ly daiquiri to gêëp àöi khöng àûúâng seä hiïån
ra trong bònh tröån rûúåu cöëc tai àêìy traân àaá xay.
"Papa, böë viïët nhû chuáng ta coá thïí uöëng", möåt luêåt sû ngûúâi
Cuba úã Ambos Mudos noái trong khi Hemingway ài túái àïí kiïím tra
nhû thûúâng lïå vaâ nghiïm nghõ nhû thïí laâ öng chuã quêìy. Àöi khi
baån beâ miïu taã öng nhû möåt Papa phûác taåp, sûå phûác taåp maâ, hoå
giaãi thñch, chñnh xaác laâ sûå àöëi nghõch cuãa möåt ngûúâi cha phûác taåp.
Thay vò tòm kiïëm möåt ngûúâi cha thay thïë àïí nuöi nêëng vaâ baão vïå
mònh, thò öng laåi cöë gùæng tiïëp tuåc baão vïå vaâ àùåt kïë hoaåch cho ngûúâi
khaác. Nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ treã hún àïën gùåp öng àïí tòm
lúâi khuyïn vïì nhûäng vûúáng mùæc vùn chûúng vaâ chuyïån yïu àûúng
cuãa hoå, öng noái vúái hoå nhû thïí öng laâ möåt ngûúâi tûâng traãi chñn
mûúi tuöíi trong khi öng múái chó böën chñn. "Töi laâ ngûúâi khaá may
mùæn," öng noái, "vò quan hïå vúái nhûäng ngûúâi giaâ hún khi töi coân treã
vaâ nhûäng ngûúâi treã khi giúâ àêy töi giaâ hún."
Mr. Papa, nhû öng thûúâng kyá dûúái möîi laá thû cuãa mònh, laâ
möåt ngûúâi to lúán vúái daáng ài thùèng àûáng khiïën öng dûúâng nhû cao
chiïìu cao gêìn 1,8 meát hún cuãa mònh. Sau chiïën tranh buång öng
phïå ra, nhûng bêy giúâ öng àaä tûå têåp àïí giaãm xuöëng khoaãng chñn
lùm cên, hoùåc mûác khöng nhiïìu hún troång lûúång quyïìn Anh cuãa
öng trûúác àoá laâ gêìn chñn mûúi cên. Öng coá cú thïí nhû möåt voä sô
quyïìn Anh, nhûäng mùæt caá nhoã, bùæp chên lúán, höng heåp, vai röång
vaâ hai caánh tay àêìy cú bùæp, àûúâng kñnh bùæp tay ào àûúåc gêìn böën

mûúi centimet. Àêìu öng to vaâ giöëng àêìu sû tûã, maái toác quùn gúån
soáng bêy giúâ àaä chuyïín maâu xaám úã hai bïn thaái dûúng, böå rêu tua
tuãa vaâ luön àïí lúãm chúãm daâi àïën hún nûãa centimet trïn goâ maá, vò
öng coá möåt laân da nhaåy caãm vaâ gheát phaãi caåo rêu. Khi àeo chiïëc
kñnh quên àöåi goång theáp vaâo, tröng ngaâi Papa nhû möåt hoåc giaã
àang nghiïìn ngêîm möåt baãn thaão bùçng chûä Hy Laåp. Khi öng cûúâi
thoaã maái tröng öng laåi giöëng möåt cêåu hoåc sinh àang hoaá trang
bùçng böå toác giaã maâu xaám sùæt.
Trong ngöi nhaâ úã Cuba, öng thûúâng quùng deáp ra vaâ ài chên
àêët nhû möåt cêåu hoåc troâ. Chên öng to nhûng daáng àeåp; àöi baân tay
röång vúái nhûäng ngoán rêët daâi, moáng tay àûúåc cùæt vuöng vùæn, àöi tay
cuãa möåt thúå maáy laânh nghïì hay möåt baác sô phêîu thuêåt. Öng khöng
huát thuöëc, phêìn naâo laâ àïí giûä gòn khûáu giaác vö cuâng tinh nhaåy cuãa
mònh; àöi khi öng hñt hñt gioá nhû möåt con gêëu àang caãnh giaác. Öng
khöng thñch nhûäng bûäa tiïåc lúán. Öng thûúâng noái chuyïån vúái möîi
ngûúâi möåt luác bùçng gioång trêìm, kñn àaáo. Gertrude Stein aác yá khi
noái rùçng mùæt öng "biïíu löå sûå quan têm àêìy àam mï hún laâ chó
quan têm," nhûng thûåc tïë baâ àang ban cho öng möåt lúâi khen. Ngaâi
Papa quan saát, lùæng nghe vaâ ghi nhúá. "Khi ngûúâi ta noái, haäy chùm
chuá lùæng nghe," öng àaä viïët nhû thïë trong laá thû khuyïn möåt nhaâ
vùn treã. "Hêìu hïët moåi ngûúâi khöng bao giúâ lùæng nghe."
Öng söëng trong àõa võ cuãa möåt trûúãng laäo, bao quanh búãi gia
àònh, baån beâ vaâ nhûäng ngûúâi tuây tuâng cuãa öng. Taâi saãn cuãa öng úã
Cuba chùèng coá gò nhiïìu - ngoaâi nhûäng con meâo - hai mûúi con laâ
töíng söë gêìn àêy - saáu con choá ài thú thêín trong vaâ ngoaâi caái trang
traåi lúán kiïíu Têy Ban Nha. Finca Vigia (hay coân goåi laâ Trang traåi
thûúãng ngoaån) röång saáu heácta, coá vûúân, sên tennñt, bïí búi vaâ möåt
caái thaáp trùæng, têìng trïn cuâng laâ núi Hemingway laâm viïåc. Bïn
ngoaâi trang traåi coá möåt cêy böng goân, huyïìn bñ theo nghi thûác
woodoo vúái lúáp voã cêy mïìm maåi maâu da voi.
Phoâng khaách, daâi gêìn hai mûúi meát, vúái nhûäng bûác tûúâng
giùng àêìy àêìu thuá maâ Hemingway àaä sùn àûúåc úã chêu Phi. Luác
chiïìu muöån, cùn phoâng thûúâng öìn aâo vò nhûäng ngûúâi khaách vaâ
ngûúâi àêìu bïëp Trung Hoa hiïëm khi biïët àûúåc coá bao nhiïu ngûúâi seä
dûå bûäa töëi. Fince Vigia cêìn caã möåt àöåi phuåc vuå; bïn caånh ngûúâi
àêìu bïëp coân coá hai ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, hai àïën ba ngûúâi laâm vûúân
vaâ möåt ngûúâi laái xe vúái hai chiïëc ö tö lúán vaâ möåt gara àïí xe, coân

chûa kïí àïën möåt ngûúâi thúå maáy cho chiïëc thuyïìn cêu àang thaã neo
taåi möåt caãng nhoã úã Cojimar.
Chi phñ cuãa ngaâi Papa rêët lúán, nhûng öng cuäng kiïëm àûúåc
nhiïìu nhû thïë, mùåc dêìu bêët chêëp thûåc tïë laâ öng khöng xuêët baãn
möåt tiïíu thuyïët naâo kïí tûâ nùm 1940. Saách cuãa öng àûúåc tiïëp tuåc
baán úã Myä. úã nûúác ngoaâi, chuáng töi luön xuêët hiïån dûúái nhûäng baãn
dõch múái, mùåc duâ öng thûúâng vêëp phaãi khoá khùn trong viïåc thu höìi
tiïìn baãn quyïìn taác giaã ngoaâi nûúác, vò öng khöng thïí àïën têët caã caác
nûúác êëy núi ngûúâi ta óm tiïìn cuãa öng. Kïí tûâ khi Chuöng nguyïån
höìn ai baán cho Paramount àûúåc 150.000 àö la thò hêìu hïët doanh
thu cuãa öng laâ tûâ Hollywood. Ba trong söë böën tiïíu thuyïët cuãa öng
bêy giúâ àaä àûúåc dûång thaânh phim vaâ sau naây Mark Hellinger, àûúåc
khuyïën khñch búãi sûå thaânh cöng cuãa Nhûäng keã giïët ngûúâi, àaä dûå
àõnh dûång toaân böå xï-ri truyïån ngùæn cuãa öng. Caái chïët cuãa
Hellinger vaâo nùm ngoaâi àaä laâm tùæt ngêëm viïåc thu xïëp coá lúåi àoá,
nhûng gêìn àêy Fox - Thïë kyã 20 mua baãn quyïìn Tuyïët trïn àónh
Kilimanjaro vúái giaá 125.000 àö la, caái giaá kyã luåc vúái möåt truyïån
ngùæn.
Baâ Papa - cuäng àûúåc biïët nhû "Kitner" vaâ "Miss Mary" - àiïìu
haânh viïåc gia àònh rêët coá hiïåu quaã, kïí caã thuïë thu nhêåp. Trûúác khi
trúã thaânh ngûúâi vúå thûá tû cuãa Hemingway, baâ laâ Mary Welsh, con
gaái cuãa möåt ngûúâi buön göî phaát àaåt úã Bemidji, Minn. Baâ töët nghiïåp
àaåi hoåc Northwestern, laâm viïåc cho Daily News úã Chicago röìi túâ
Express úã London, khi Hemingway gùåp baâ vaâo nùm 1944 thò baâ
laâm trong ban biïn têåp cuãa túâ Time taåi London. Nhiïìu nùm trûúác
öng àaä miïu taã Maria, nûä nhên vêåt trong Chuöng nguyïån höìn ai
nhû möåt cö gaái coá goâ maá cao, miïång roä neát vúái àöi möi àêìy àùån, maái
toác quùn maâu nêu vaâng cùæt ngùæn hùèn, chó daâi hún nhûäng súåi löng
trïn têëm da haãi ly söëng möåt chuát. Têët caã nhûäng caách miïu taã êëy
àïìu gùæn vúái Miss Mary.
úã Finca Vigia coá möåt ngöi nhaâ taách riïng daânh cho ba cêåu con
trai cuãa Hemingway, nhûäng chaâng trai tön suâng cha mònh vaâ àïën
thùm öng möîi khi coá thïí. John (coân goåi laâ Bumby) laâ con trai duy
nhêët cuãa ngûúâi vúå àêìu, bêy giúâ hai lùm tuöíi. Trong höì sú chiïën
tranh cêåu laâ möåt àaåi uyá úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc vúái
nhiïåm vuå phña sau haâng nguä Àûác. Patrick (hay coân goåi laâ Mousie)
hai mûúi tuöíi, laâ sinh viïn Àaåi hoåc Stanford. Gregory (coân goåi laâ

Phe binh ly luan van hoc anh my 898

Phe binh ly luan van hoc anh my 898

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Phe binh ly luan van hoc anh my 898

Similar to Phe binh ly luan van hoc anh my 898 (20)

Phe binh ly luan van hoc anh my 898