Tuyen tap tac pham bang son 690

TUYÏÍN TÊÅP TAÁC PHÊÍM BÙNG SÚN 1
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Muåc luåc
Lúâi giúái thiïåu .............................................................................................3
Àoaãn vùn....................................................................................................4
Bïën nûúác.................................................................................................4
Ta àang ài...............................................................................................6
Sùn chuöåt àöìng.......................................................................................8
Cûãa ........................................................................................................10
Gûãi theo ngûúâi......................................................................................12
Hoa caâ ...................................................................................................14
Hûúng thõ..............................................................................................16
Khuác giûäa .............................................................................................18
Kiïëp phêån .............................................................................................20
Maâu vöi múái..........................................................................................22
Moán trung lûu......................................................................................24
Muâa lïn àûúâng .....................................................................................26
Nhûäng àïm...........................................................................................28
Vûúân khuya ..........................................................................................30
Taãn vùn ....................................................................................................32
Canh cua thiïn lyá ................................................................................32
Maãnh saânh............................................................................................34
Mûa quï................................................................................................36
Quaâ rong...............................................................................................38
Quaã thu.................................................................................................40
Rau maãnh baát.......................................................................................42
Chim thaânh phöë...................................................................................44
Àûát gaánh...............................................................................................46
Haåt buåi..................................................................................................48

Hoa ngûúâi .............................................................................................50
Hoa xuên ..............................................................................................52
Tuyâ buát.....................................................................................................54
Hûúng àêìu heâ.......................................................................................54
Raång rúä möåt Bùæc Ninh.........................................................................56
Chiïìu cuöëi nùm....................................................................................62
Àúâi möåt phöë ..........................................................................................66
Àûúâng hoa.............................................................................................71
Àûúâng xuên möåt àoaån.........................................................................75
Nïìn àêët .................................................................................................82
Thu........................................................................................................86
Bùng Sún vúái Haâ Nöåi ..............................................................................89
Nghòn nùm Haâ Nöåi ..............................................................................89
Neát àan thanh Haâ Nöåi.........................................................................95
Haâ Nöåi ngaây thûúâng............................................................................99
Mûa xanh Haâ Nöåi..............................................................................105
Chên cêìu.............................................................................................107
Muâa àöng Haâ Nöåi...............................................................................110
Möi trûúâng xanh ................................................................................115
Chûä haâng êím thûåc.............................................................................120
Nhûäng baâi viïët vïì Bùng Sún................................................................124
Àêìu xuên gùåp gúä nhaâ vùn Bùng Sún ...............................................124
Àoåc tuyâ buát Bùng Sún .......................................................................128
Möëi tònh xuyïn qua nûãa thïë kyã........................................................133
Bùng Sún vúái nhûäng tuyâ buát Haâ Nöåi ...............................................136
Bùng Sún: "Cêy" àoaãn vùn cuãa Haâ Nöåi............................................138
Chên dung nhaâ baáo vïì hûu vêîn viïët khoeã ......................................142
Bùng Sún vaâ tònh yïu Haâ Nöåi...........................................................146
"Caái chñnh laâ baãn thên ngûúâi viïët coá nhaâm chaán hay khöng".......148

Lúâi giúái thiïåu
Bùng Sún laâ nhaâ vùn chuyïn viïët vïì Haâ Nöåi, taác giaã cuãa nhûäng
têåp tuyâ buát, àoaãn vùn àûúåc baån àoåc chuá yá nhû: Thuá ùn chúi ngûúâi Haâ
Nöåi (Nhaâ xuêët baãn Vùn hoaá Thöng tin - 1993), Nghòn nùm coân laåi
(Nhaâ xuêët baãn Haâ Nöåi - 1996), Nûúác Viïåt höìn töi (Nhaâ xuêët baãn Phuå
Nûä - 1995), Àûúâng vaâo Haâ Nöåi (Nhaâ xuêët baãn Thanh Niïn -
1997)...Chuã àïì Haâ Nöåi dûúâng nhû coá sûác cuöën huát lúán nhêët àöëi vúái
nhaâ vùn Bùng Sún. Nhên dõp àêìu Xuên Quyá Muâi, chuáng töi coá cuöåc
troâ chuyïån ngùæn vúái nhaâ vùn Bùng Sún.

Àoaãn vùn
BBBÏÏÏËËËNNN NNNÛÛÛÚÚÚÁÁÁCCC
Caãng haâng khöng laâ chöî cho maáy bay ài vïì, lïn xuöëng, nghôa
laâ bïën cuãa têìu bay. Nhaâ ga laâ bïën cuãa nhûäng chuyïën xe lûãa vûúåt
àûúâng ngùæn, àûúâng daâi, ngûúåc Bùæc xuöi Nam.... Nhûng coá leä chó coá
nhûäng bïën söng múái laâm ta xao xuyïën, tûúãng tûúång ra, nhúá vïì, thûác
lïn nhûäng kyã niïåm àúâi ngûúâi, tûâ thuúã beá thú àïën khi khön lúán, naâo
tiïîn ngûúâi ài, naâo àoán ngûúâi vïì, naâo àûáng trïn búâ nhòn caánh buöìm
dêìn khuêët hay chúâ àúåi maái cheâo àaánh vúä tan nhûäng con soáng, laâm nöíi
lïn nhûäng laân aánh saáng nhû vaâng nhû baåc cûá tröi hoaâi, tröi àêîm höìn
ta....
Chó riïng chûä BÏËN NÛÚÁC àaä gúåi cho ta hònh aãnh nhûäng quï
hûúng, quï ta vaâ quï baån, quï nöåi vaâ quï ngoaåi, quï kïët nghôa núi ta
gûãi gùæm hay núi àúåi ta möåt lêìn trúã laåi vúái ên tònh.
Mïnh mang laâ bïën nûúác trïn doâng söng Caái. Nhoã nhoi laâ bïën
nûúác laâng ta, con söng heåp têìy gang, chó chiïëc thuyïìn nan ài vïì khoaã
mêëy tay cheâo àaä vûúåt söng túái bïën.....
Goác xa kia laâ búâ lau xaâo xaåc. Chöî gêìn hún laâ baäi nöíi buân non, coá
con trai, con hïën, con truâng truåc, con caá choi choi laâm caánh giang
caánh diïåc phaãi dûâng laåi theâm thuöìng moâ mêîm..... Ngay chöî bïën gaác

maái cheâo, cö laái àoâ dûâng tay, bïn naây bïn kia coá caái tuáp nhoã lúåp tranh
lúåp laá..... Quaán nûúác tuïình toaâng, moán quaâ reã tiïìn quen thuöåc maâ
cuäng coá khi chùèng coá chiïëc quaán naâo, bïën bú vú trong cö àún, coã lêën
vaâo söng, söng uâa lïn bïën, ngûúâi qua keã laåi, veán öëng quêìn maâ löåi
xuöëng loâng àoâ, vûúng chuát nûúác phuâ xa hay dñnh teåo buân au àoã....
Bïën nûúác lêåp nïn vaâ mêët ài, tuyâ theo con nûúác, tuyâ theo quï ta
lúán lïn hay àöíi tïn, raån vúä hay àöíi thay àûúâng neát maâ thúâi hiïån àaåi
goåi laâ quy hoaåch....
Coá ai khöng ñt nhêët àöi ba lêìn trong àúâi mònh qua nhûäng doâng
söng bïën nûúác nhû thïë.... Bïën Myä Thuêån hay Tên Àïå, bïën Bñnh hay
bïën Ngoåc Thaáp, bïën Bònh Ca, bïën Böì Àïì, chi chñ caái bïën khöng tïn
chó coá ngûúâi laâng súã taåi biïët noá..... Röìi nhûäng caái bïën naâo coá cêy cêìu
thay thïë... Röìi coá nhûäng ra ài vônh viïîn, khöng vïì cuâng bïën....? Caã
nhûäng ngûúâi rúâi boã bïën, khöng phaãi chùèng nghôa ên maâ chó vò leä àúâi
sinh tûã.
Möåt caái bïën nûúác nûäa trong loâng ta cûá khùæc khoaãi khöng yïn.
Àoá laâ bïën nûúác cuãa ngûúâi con gaái sang ngang. Haånh phuác vaâ àúán àau.
Veån toaân vaâ dang dúã.... Ai vaâ bao giúâ biïët àûúåc....

TTTAAA ÀÀÀAAANNNGGG ÀÀÀIII
Möåt quyïín saách hay möåt quyïín vúã àïìu do nhiïìu túâ àoáng laåi. Möåt
nùm coá nhiïìu tiïët hoåc múái thaânh. Möåt con àûúâng gêìn hay xa cuäng àïìu
coá nhiïìu cêy söë, nhiïìu chöî thùèng chöî cong, chöî phùèng chöî gêåp gïình
cuâng ngaây nùæng ngaây mûa. Möåt àúâi ngûúâi coá nhiïìu nùm thaáng daåi
khön, coá nhûäng muâa lao àao hay nhaân nhaä. Möåt khu vûúân nhoã beá thöi
cuäng khöng thïí chó coá möåt göëc cêy duy nhêët. Phaãi nhiïìu loaåi cêy, hoùåc
chó möåt loaâi nhûng phaãi nhiïìu göëc cêy riïng biïåt.
Ta sinh ra, lúán lïn röìi giaâ ài, trúã laåi thaânh caát buåi. Ta ùn bao
nhiïu bûäa cúm trong coäi àúâi naây. Ta ùn bao nhiïu thûá khaác nhau tûâ
nùm naây sang nùm khaác. Chùæc chùæn khöng ai suöët àúâi mònh chó ùn
möåt bûäa hoùåc möåt thûá, cho àïën viïåc chûäa bïånh, phaãi ùn kiïng, ngûúâi
ta truyïìn nhau phûúng thuöëc "gaåo lûác muöëi meâ" nghôa laâ ùn cúm thöíi
bùçng gaåo xay coân nguyïn voã caám, ùn cuâng vúái moán muöëi vûâng, ngoaâi
ra khöng ùn möåt thûá gò khaác duâ laâ sún haâo haãi võ. Ùn thïë khoãi bïånh.
Nhûng àúâi bònh thûúâng, ùn pha taåp nhiïìu thûá khaác nhau, nhiïìu moán
khaác nhau...
Nïëu khoaãng caách cêìn ài chó laâ tûâ chiïëc giûúâng ra chiïëc baân uöëng
nûúác, khöng cêìn ài xa, khöng coá nùæng gioá, khöng coá cöåt cêy söë, khöng
lïn döëc xuöëng àeâo, khöng dûâng chên trong quaán nûúác, khöng gùåp möåt
boáng cêy naâo... thò khoaãng caách khöng gian êëy khöng thïí goåi laâ con
àûúâng.

Nïëu khu àêët bùçng, mùåt àêët saåch bong, chó laâ àêët nïìn nhû sên
àaánh quêìn vúåt, khöng möåt chiïëc laá, khöng möåt göëc cêy, khöng möåt
ngoån coã cho gioá vïì lay àöång... thò chùæc chùæn cuäng khöng thïí goåi àûúåc
laâ khu vûúân, maãnh vûúân. Noá chó laâ möåt khu àêët chïët.
Laá thû tònh trïn giêëy xanh, lúâi nöìng naân tha thiïët, tûâng chûä êu
yïëm say sûa... nhûng khöng coá nhiïìu túâ àoáng gaáy vaâo nhau, thò noá
vêîn chó laâ túâ giêëy, laá thû, duâ túâ hay laá êëy rêët quyá, àaáng giûä gòn, nhûng
khöng thïí goåi laâ quyïín saách. Ta àang söëng vaâ àang ài, ài vïì cuöëi trúâi,
vaâ cuöëi àûúâng, cuöëi àúâi... Ta cêìn bao nhiïu thûá, vaâ coá bao nhiïu thûá...
Vaâ coá thïë múái laâ cuöåc àúâi...

SSSÙÙÙNNN CCCHHHUUUÖÖÖÅÅÅTTT ÀÀÀÖÖÖÌÌÌNNNGGG
Ài uáp caá phaãi coá caái núm. Trêíy öíi trêíy thõ phaãi coá caái "doång".
Cuäng gêìn nhû thïë, caái duång cuå àïí sùn chuöåt àöìng, na naá nhû caái
doång. Noá laâ öëng tre, cheã möåt àêìu, ken cho röång ra, coân àêìu kia vêîn àïí
nguyïn. Caái àêìu röång ra àïí cùæm vaâo hang chuöåt. Khñ giúái cuãa ngûúâi
sùn chuöåt laâ chiïëc nuâm rúm böëc khoái, caái quaåt nan coá khi coân caã möåt
öm rúm, nhûng thûúâng thò khöng cêìn, àïën àêu nhöí göëc raå hoùåc vun laá
tre khö àïën àêëy. Àöi khi coân coá ngûúâi baån trung thaânh àaáng tin cêåy
nûäa. Ngûúâi baån êëy khöng bao giúâ phaãnlaåi chuã, àoá laâ con choá sùn, con
Vïån hay con Vaâng, con Mûåc, luác naâo cuäng chaåy gùæn bïn chuã.
Ra caánh àöìng, tòm búâ ruöång hoùåc chên tre, coá caái miïång hang laâ
caái löî tun huát, hang naâo nhùén thñn laâ coá chuöåt. Nheát rúm, chêm lûãa
röìi quaåt. Tòm xem chöî naâo coá khoái ra thò lêëy àêët cheát laåi, chó chûâa laåi
möåt hang thöi, cùæm caái "doång" vaâo, àoán loäng con chuöåt sùåc khoái chaåy
ra. Thûúâng thò hang chuöåt naâo cuäng coá ba böën cûãa hang. Boån chuöåt
khön thêåt. Chùæc chuáng biïët laâ coá ngûúâi ài sùn, nïn àaä laâm sùén nhiïìu
cûãa àïí thoaát ra khi nguy hiïím. Nhûng con ngûúâi khön ngoan hún
thaânh ra caái loaâi ùn haåi naây vêîn khöng thoaát àûúåc.
Quaåt. Quaåt maånh vaâo. Hïët rúm khö thò nhöí coã khö, ngùæt chöåm
laá chuöëi khö. Nhiïìu khi töi quaåt àïën toaát möì höi maâ con chuöåt suâ chõu
chïët ngaåt, khöng ra. Gan thêåt. Ngûúâi beá nhêët boån laâ ngûúâi phaãi quaåt
nhiïìu nhêët, coân caác anh lúán thò ngöìi sùén úã cûãa haâng aáo cùæm caái doång,

nïëu noá ra, chui vaâo doång thò boáp chùåt, cêìm àuöi ruát ra, quay mêëy
voâng cho noá choáng mùåt, thïë laâ cu cêåu nùçm quay lú.
Hun àûúåc con chuöåt thñch thêåt vò trûâ àûúåc tïn ùn haåi.
Nhòn möåt ngûúâi beá cêìm caái öëng bú hay caái trai vúä cöí ài àöí dïë,
laâm con d ïë ngaåt nûúác phaãi chui lïn, töi laåi nhúá àïën nhûäng ngaây ài sùn
chuöåt àöìng. Hai thûá naây gêìn giöëng nhau laâ trûâ con vêåt haåi.
Thñch nhêët laâ bùæt àûúåc con chuöåt àêìu tiïn, con choá sùn cûá suãa
êìm lïn, nhaãy cêîng, lùn xaã vaâo con chuöåt, hñt hñt. Coá khi con chuöåt
söíng ra, nhûng chuöåt khöng nhanh bùçng choá, noá bõ ngoaåm ngay. Qua
möîi cûãa hang, con choá bao giúâ cuäng hñt hñt. Hang naáo coá chuöåt noá suãa
êìm ô ngay. Vaâ àuáng laâ seä bùæt àûúåc chuöåt. Taâi thêåt.
Lêu nay, chuöåt sinh söi naãy núã kinh khuãng, bùæt chuöåt, sùn
chuöt khöng chó laâ thuá chúi maâ laâ möåt cöng viïåc coá ñch, rêët cêìn thiïët,
àöëi vúái treã úã nöng thön maâ ngaây xûa töi tûâng laâ möåt chuá beá nhû thïë.

CCCÛÛÛÃÃÃAAA
Khöng coá ngöi nhaâ naâo khöng coá cûãa, coá nhaâ coá cûãa vaâ coân coá caã
cöíng nûäa. Cûãa gùæn liïìn vúái nhaâ coân cöíng thûúâng xa hún möåt àoaån.
Coá cú man naâo laâ loaåi cûãa, àún sú nhêët laâ cûãa bùçng phïn nûáa,
liïëp àan caåp xung quanh bùçng tre cho chùæc chùæn, buöng xuöëng nhêëc
lïn hoùåc keáo ra, keáo vaâo, vaâ cuäng coá nhûäng ngöi nhaâ tuy coá cûãa maâ
quanh nùm khöng cêìn àoáng cûãa búãi khu vûåc êëy quaá yïn bònh, hún
nûäa nhaâ quaá ngheâo, khöng coá gò àaáng giaá maâ phaãi àïì phoâng quên keã
tröåm.
Nhaâ naâo khaá hún coá cûãa bùçng göî, giaâu nûäa thò bùçng sùæt, coá khi
laâ hai lúáp vûâa kñnh vûâa chúáp theo kiïíu múái hoùåc möåt lúáp göî thêåt daây
goåi laâ cûãa bûác baân, cuäng coá thïí coân lùæp thïm nhûäng hoa vùn bùçng sùæt
uöën theo nhiïìu hònh thuâ hoa laá khaác nhau....
Àïën caái cêy cuäng coá nhûäng caái cûãa maâ mùæt ta khöng nhòn thêëy,
àoá laâ nhûäng löî thuãng li ti trïn mùåt laá xanh goåi laâ khöíng baâo àïí cêy coá
thïí thúã dïî daâng, huát lêëy thaán khñ vaâ thaã vaâo khöng gian dûúäng khñ.
Coá nhiïìu thûá cûãa coá maâ khöng coá, coá vò ta vêîn nghe thêëy nhûng
khöng coá vò ta khöng nhòn thêëy. Cûãa rûâng úã àêu khi coá lïånh "àoáng
cûãa rûâng" nghôa laâ khöng coá möåt ai vaâo khu rûâng êëy nûäa. Cûãa rûâng
khöng laâ caánh cûãa, cuäng khöng laâ caánh cöíng múã ra àoáng vaâo hay
dûúng lïn haå xuöëng, nhûng thûåc sûå laâ coá àêëy.

Hai nûúác coá chiïën tranh hoùåc mêu thuêîn gò àoá, thïë laâ "àoáng cûãa
biïn giúái". Cûãa cuãa möåt àêët nûúác êëy, hònh thuâ ra sao, chùæc nghòn xûa
àaä coá, nay noá laâ tûúång trûng, goåi theo thoái quen; chûá laâm gò coá caánh
cöíng, caánh cûãa, laâm gò coá then caâi hay coá chiïëc khoaá....
Nhiïìu nûúác coân coá lïå trao cho ai àoá chiïëc chòa khoaá möåt thaânh
phöë, noá rêët to.... nhûng coá chiïëc cûãa cuå thïí naâo àêu àïí tra chiïëc chòa
khoaá êëy vaâo öí khoaá, maâ nhiïìu khi chiïëc chòa êëy maå vaâng hay bùçng
vaâng rêët quyá...
Chiïëc lïìu tuâm hum canh ruöång dûa coân coá cûãa. Nhaâ saân, nhaâ
choåc trúâi, chuöìng trêu cuäng phaãi coá cûãa. Thïë coân con ngûúâi,möîicúthïí
con ngûúâi coá cûãa àïí tiïëp xuác vúái àúâi khöng?

GGGÛÛÛÃÃÃIII TTTHHHEEEOOO NNNGGGÛÛÛÚÚÚÂÂÂIII
Xin gûãi theo ngûúâi gioá söng vaâ trùng baäi coá laá buöìm múâ aão nhû
tûâ dô vaäng tröi ra vaâ khuêët vaâo vö àõnh.
Xin gûãi theo ngûúâi con àûúâng chó coá hai ta àïm êëy dïåt cheáo
nhûäng aánh àeân vaâng nhû ngên nhuä maâ ngûúâi khöng núä àùåt chên lïn.
Xin gûãi theo ngûúâi höìi tröëng höåi laâng, ngûúâi nhû con chim non
coân ta chùèng vö tû cûá ài theo lan hûúng hoa bûúãi vûúng trong khöng
khñ muâa xuên dïåt bùçng maái toác trong möång tûúãng maâ ngûúâi khöng hïì
biïët.
Gûãi theo ngûúâi hònh chiïëc khùn trùæng vêîy theo laân khoái con taâu,
möåt ài laâ ài maäi, ài àïën cuâng kiïåt höìn ta, ài quïn caã löëi vïì.
Xin gûãi theo ngûúâi súåi mûa vaâ gioåt nùæng trïn giaân hoa leo àúåi
àïën uáa taân bao nhiïu muâa qua khöng biïët nûäa.
Xin gûãi theo ngûúâi doâng lïå nïën heáo hon laä chaä maâ ta biïët ngûúâi
khöng bao giúâ cêìn trong coäi luên höìi muâ mõt ngûúâi khöng thïí tûâ àêëy
quay vïì lêëy baân tay che gioá.
Xin gûãi theo ngûúâi cheán nûúác ta àang uöëng àêìy àùæng cay vaâ
ngoåt buâi, noáng boãng vaâ laånh buöët maâ ngûúâi khöng bao giúâ uöëng nûäa
búãi àaä tan vaâo àaåi dûúng ngûâng lùång.

Xin gûãi theo ngûúâi trùm ngaân vaån triïåu nhûäng ïm àïìm vaâ khaát
khao tûâng laâ súåi dêy cùng chûâng giûäa ûúác ao hai ta tûâng giúâ tûâng
phuát cuãa tuöíi treã chó àöëi diïån cuäng daâm têm.
Ta möåt phûúng trúâi. Ngûúâi thaânh neão khaác têëm maâ ngùn caách
laâ mêìu àen hay trong suöët nhûng dêìy àùåc toaân gai nhoån cuãa nöîi
"chùèng bao giúâ..."
Ta àang ngöìi àang àûáng. Ngûúâi àang bay trïn chiïëc cêuâ vöìng
chúái vúái lûãng lú?
Ta gûãi theo nhûng ngûúâi coá nhêån?
Khöng ai biïët vaâ khöng bao giúâ biïët. Chó nöîi caách xa naây laâ hûäu
thïí àong àêìy höìn ta vaâ traân luä khöng ngûng.

HHHOOOAAA CCCAAAÂÂÂ
Coá möåt maâu tñm nhaåt goåi laâ "tñm hoa caâ". Noá nhaåt hún maâu tñm
Huïë, cuäng khöng giöëng thûá tñm lam cuãa bòm bòm nuái, vaâ chùèng giöëng
loaâi bòm bòm moåc trïn nhûäng haâng raâo vûúân quï tõch mõch.
Hoa caâ moåc ra tûâ cêy caâ, cêy caâ phaáo, caâ baát àïën caâ dï vaâ caã cêy
caâ gai hoang daåi moåc ven àûúâng. Hoa àeåp, quaá àeåp nhûng khöng ùn
àûúåc, khöng duâng àûúåc vaâo bêët cûá viïåc gò.
Hoa caâ àuáng laâ maâu tñm. Laå möåt àiïìu laâ hoa khöng ngûãng mùåt
bao giúâ, khöng giöëng hoa höìng, hoa soái, hoa sen.... maâ noá luön luön
cuái xuöëng, cûá nhû tûå mònh soi gûúng xem mùåt mònh ra sao, maâ têëm
gûúng chñnh laâ mùåt àêët, chó laâ mùåt àêët. Mêëy caánh hoa maâu tñm nhaåt,
chiïëc nhuyå thoâ hùèn ra ngoaâi, vaâng choeá. Hoa caâ nhoã li ti nïn chùèng ai
ngùæt noá maâ chúi.
Tuy nhiïn, maâu tñm êëy àaä ài vaâo loâng ngûúâi tûâ bao nhiïu kiïëp
nïn ngûúâi ta lêëy maâu cuãa noá maâ àùåt tïn cho maâu.
Coá leä khöng coá ngûúâi con gaái naâo laåi khöng yïu maâu tñm, tûâ tñm
thêîm Huïë àïën tñm nhaåt hoa caâ....
Chiïëc aáo caánh cöí troân, têëm thùt lûng phêët phú, chiïëc quai noán
bay bay nheâ nheå.... maâu tñm hoa caâ êëy àuáng laâ thêåt nheå nhaâng, cûá
nhû laâm têm höìn con ngûúâi sùæp bay böíng lïn.

Coá anh con trai naâo khöng nhúá vïì ngûúâi thûúng cuãa mònh khi coá
maâu tñm hoa caâ phêët phú vaâo giêëc mú nhû thïë.
Moåi cêy caâ, hoa àïìu tñm. Vêåy maâ quaã caâ sao maâ khaác nhau àïën
vêåy. Caâ phaáo troân xoe nhû hoân bi, thûá xanh, thûá trùæng, thûá coá xoåc. Caâ
baát to bùçng nùæm tay, thûá deåt àïí muöëi xöíi, àïí neán mùån, thûá troân àïí
bung, thûá caâ dï àïí raán, àïí nûúáng....
Khöng hiïíu àûúåc vaâ chûa ai giaãi thñch àûúåc xem taåi sao cuâng
maâu hoa, cuâng daáng hoa maâ quaã khaác nhau laâm vêåy? Thaânh moán ùn
cuãa con ngûúâi cuäng khaác nhau laâm vêåy?
Khöng hiïíu maâu tñm coá gioân khöng, maâ sao khi ta ùn quaã caâ thò
noá gioân àïën thïë? Chûa ai àûúåc ùn maâu tñm bao giúâ, chûá nïëu ùn möåt
lêìn thò múái biïët, àaânh cûá àïí noá laâ bñ mêåt, möåt bñ mêåt àaáng yïu, nhêët
laâ nhûäng ai tûâng ài tröìng caâ vaâo muâa xuên, ùn caâ bung vaâo höm maát
giúâi, nhai quaã caâ muöëi mùån vúái baát canh cua rau àay, muâng túi chiïìu
heâ löång gioá... Vaâ cûá tûúãng tûúång rùçng ta nhai maâu tñm hoa caâ, coá sai
àêu.

HHHÛÛÛÚÚÚNNNGGG TTTHHHÕÕÕ
Chùæc khöng phaãi chó laâ tûå nhiïn maâ taác giaã vö danh cuãa chuyïån
Têëm Caám cho cö Têëm tûâ trong quaã thõ chui ra. Ngûúâi cö gaái êëy chùæc
phaãi thúm lùæm, vò quaã thõ coá maâu àeåp thïë, da thõt cùng thïë, hûúng thõ
thúm thïë. Nïëu khöng thò sao cö Têëm khöng chui ra tûâ quaã mñt, quaã
na, quaã sêìu riïng, quaã bûáa thêåt chua, quaã dûâa toaân nûúác...?
Cûá cuöëi muâa haå laåi laâ muâa thõ chñn. Cêy thõ laâ cêy cöí thuå, möåt
laâng gêìn Àöì Sún coá möåt xoám Thõ, haâng chuåc cêy thõ khöíng löì, thên àaä
vùån veåo trong sú tûúáp vaâ trong sêu möëi àuåc àeäo, nhûng nùm naâo cuäng
vêîn cho quaã. Ngûúâi úã àêy khoe rùçng haâng cêy naây àaä söëng haâng
nghòn nùm vò thïë xoám múái mang tïn Xoám Thõ. Nïëu nhû thïë thò haâng
cêy êëy àaä chûáng kiïën bao nhiïu con nûúác roâng, con nûúác kiïåt, bao
nhiïu giöng baäo, bao nhiïu con thuyïìn mang ngûúâi àaánh caá ra khúi,
coá thuyïìn trúã laåi, coá thuyïìn khöng bao giúâ vïì.....
Cêy thõ cûá xanh àúâi àúâi. Nïëu so vúái cêy àa, cêy àïì, cêy thöng,
cêy sêëu.... thò ai giaâ hún ai? Ta chó biïët cêy laâ möåt phêìn höìn àêët nûúác.
Böå rïî cuãa cêy cûá lùån sêu vaâo loâng àêët. Böå laá cuãa cêy cûá vûún vaâo trúâi
xanh.... Vaâ hûúng thõ thúm xa, thúm ngaát, thúm nhû möåt loaâi hoa....
cûá phaãng phêët mú höì suöët bao nhiïu nùm thaáng trong muâa thõ, vaâ caã
khi hïët muâa quaã chñn cêu chuyïån Têëm Caám àûúåc kïí lïn, thò hûúng
thõ cûá thúm, thúm nhû cöí tñch, thúm nhû ûúác muöën cuãa nöîi loâng ngûúâi
mong cho cö gaái kia sung sûúáng, mong cho hoaâng tûã gùåp àûúåc naâng
con gaái tïm trêìu caánh phûúång, coá gioång noái nhû chim Vaâng Anh, maâ
con chim Vaâng Anh thò coá maâu giöëng da quaã thõ lùæm lùæm.....

Coá möåt quaã thõ trïn baân, coá khi ta mú höì tan vaâo giêëc nguã àêìy
hûúng maâ ta cho àoá laâ hoa, hoa höìng, tröån vaâo hoa huïå, hoa nhaâi tröån
lêîn moáng röìng.... nhûng sûåc tónh, thò vêîn chó laâ hûúng quaã maâu vaâng
coá cö Têëm êín mònh trong àoá....
Vò thïë maâ bao giúâ ta cuäng thêëy kyâ laå khi coá hûúng thõ.

KKKHHHUUUÁÁÁCCC GGGIIIÛÛÛÄÄÄAAA
Khuác giûäa cuãa con caá àem laâm moán, bao giúâ cuäng ngon nhêët.
Nhûng khuác giûäa cuãa tònh yïu coá say sûa mï àùæm hoan laåc nhû thuúã
ban àêìu? Khuác giûäa cuãa möåt nùm, khöng höëi haã nhû cuöëi nùm, khöng
traân àêìy höìi höåp hy voång nhû àêìu nùm, noá keáo daâi ra, noá àún àiïåu
thïm, noá coá phaãi laâ thúâi gian àeåp nhêët?
Múã àêìu cuöën saách vaâ kïët thuác cuöën saách, bao giúâ cuäng phaãi laâ
caái hay caái àeåp, caái êën tûúång nhêët (kïí caã möåt baâi thú ngùæn), vêåy thò
caái khuác giûäa cuãa noá ra sao? Khuác giûäa êëy laâ vúã kõch chûa "múã nuát",
nhên vêåt coân trong quaá trònh, hoùåc chûa quaá àeåp, hoùåc chûa quaá
xêëu....
Khuác giûäa cuãa cuöåc haânh trònh laâ caái cuä chûa qua, caái múái chûa
àïën. Ta coân phaãi àúåi chúâ.
Coá nhaâ thú vñ em beá nùçm giûäa hai bïn böë meå nhû con thuyïìn
giûäa biïín khúi, àûúåc che chùæn an toaân trong ïm êëm.
Coân "Miïëng giûäa laâng..." àaä laâm bao nhiïu kiïëp ngûúâi khöën khöí
vò phaãi tranh giaânh, mua baán maâ coá, lùæm khi àöíi caã cú nghiïåp, noá
khaác "Möåt saâng xoá bïëp" thïë naâo?Duâ rùçng miïëng giûäa laâng êëy chó laâ
möåt miïëng döìi tiïët, möåt nùæm xöi chim chim, möåt cheán rûúåu. Ài trïn
àûúâng, khöng bïn traái maâ cuäng chùèng bïn phaãi, cûá giûäa àûúâng maâ ài,
chûa chùæc àaä laâ khön, chûa chùæc àaä an toaân. Vö duyïn nhêët laâ giûäa

buöíi chiïëu hònh, nhûäng lúâi quaãng caáo xen vaâo nhñ nhöë, têy têìu lai
cùng, nhêíy nhoát loaån xaå, phaãn caãm trong loâng khaán giaã.
Coá bao nhiïu khuác giûäa quanh ta vaâ bêët cûá luác naâo. Khöng thïí
thöëng kï cho chñnh xaác. Vaâ cuäng khöng cêìn thiïët.
Möîi con ngûúâi, ba mûúi tuöíi hay nùm mûúi tuöíi laâ khuác giûäa
cuãa àúâi mònh? Nhûäng nùm thaáng êëy àaánh dêëu bùçng caái gò, thaânh
cöng hay thêët baåi, ra ài hay trúã vïì, sung sûúáng hay àau khöí, thuyã
chung hay böåi phaãn, ngaã nhiïìu vïì quaá khûá hay àaä ngêìm chûáa caã
tûúng lai...? Khöng coá cöng thûác chung cho têët caã.
Tûâ möåt miïëng ùn nhoã nhoi laâ khuác giûäa, chöî giûäa àïën nöîi niïìm
to lúán laâ khuác giûäa cuöåc àúâi..... nhiïìu khi khöng coá möåt àûúâng biïn
raåch roâi. Chó coá baãn thên ta biïët roä möåt caách mú höì.

KKKIIIÏÏÏËËËPPP PPPHHHÊÊÊÅÅÅNNN
Coá ai trïn àúâi laåi khöng tûâng phaãi ài trong chang chang nùæng
lûãa ngaây heâhoùåc chõu cún mûa xöëi xaã giûäa àûúâng xa nguát ngaát? Nùæng
mûa laâ chuyïån muön àúâi, sinh ra laâm ngûúâi cuäng phaãi luyå àêët trúâi maâ
chõu àûång, vûúåt qua.... naâo coá khaác chi àêu chiïëc laá phaãi xanh qua
vaâng röìi ruång vïì göëc cuä, chiïëc baánh xe phaãi lùn trong buân lêìy löåi vaâ
laåo xaåo àaá dùm hay khêëp khïính gêåp ghïình con àûúâng xa múâ buåi....
Con àûúâng sinh ra àïí nhoåc nhùçn, àïí àöí möì höi, àïí tûå mònh àûáng
thùèng trïn àöi chên vûäng chaäi..... thò chiïëc baánh xe sinh ra laâ àïí quay
tñt, àïí vûúåt àûúâng xa, àïí mònh trúã thaânh chiïëc quay tñt àoá. Nïëu khaác
ài seä khöng thaânh gò caã. Chiïëc baánh xe nïëu hònh vuöng thò khöng thïí
quay vaâ khöng thaânh baánh xe. Nïëu con ngûúâi chó nùçm ngûãa suöët möåt
àúâi trïn giûúâng, coá ngûúâi chùm boán tûâng thòa chaáo, thòa cúm.... cho
àïën chïët, thò àoá khöng phaãi laâ con ngûúâi. Nïëu chiïëc laâ cûá nùçm im
trong loäi göî, duâ laâ thên cêy hay caânh ngang, noá cuäng khöng thïí laâ
chiïëc laá.
Quaã coá ngoåt, quaã thúm, quaã chua, quaã àùæng.... nhûng àïìu coá
nhiïåm vuå riïng cuãa mònh, mang haåt vaâ nuöi haåt, chïët ài múái thaã hïët
àaân con vaâo coäi àúâi cho sinh söi con chaáu. Noá hûúng gò võ gò thò do chuã
quan con ngûúâi àùåt ra cho noá, chûá baãn thên quaã naâo àêu coábiïët, naâo
àêu coá cêìn.
Con ngûúâi cuäng vêåy. Phaãi laâm viïåc àïí traã núå nhên sinh àaä sinh
ra mònh, àaä nuöi nêëng mònh.... coân traái àêët hay röång ra laâ vuä truå, nïëu

möåt con ngûúâi sinh ra, röìi giaâ ài, chïët ài, traái àêët àêu coá cêìn, àêu coá
biït....
Lyá leä thò vö cuâng vö têån, con ngûúâi àaä hoãi nhau: Ta sinh ra àïí
laâm gò? Ta phaãi laâm gò? Triïåu cêu traã lúâi thoaã àaáng vaâ chûa thoaã
àaáng.... cûá nhû chiïëc baánh xe taåi sao khöng vuöng, khöng bêìu duåc,
khöng baát giaác, luåc lùng maâ cûá phaãi hònh troân?
Àïën möåt luác naâo, thïë kyã ba mûúi hay nùm mûúi, con ngûúâi nghô
ra, sinh ra nhiïìu thûá caánh nöíi, caánh ngêìm..... khöng coân cêìn àïën
chiïëc baánh xe nûäa.... seä ra sao nhó? Ta ngöìi àaáy giïëng cuãa ngaây höm
nay, ta chûa thïí traã lúâi....

MMMAAAÂÂÂUUU VVVÖÖÖIII MMMÚÚÚÁÁÁIII
Àaä tûâng coá thúâi kyâ nhaâ gianh nhiïìu hún nhaâ gaåch. Laâng naâo
cuäng chó coá mêëy ngöi to röång xêy gaåch, lúåp ngoái àoá laâ Àònh, Chuâa,
Àïìn, Miïëu vaâ àöi khi caã chiïëc quaán ngoaâi caánh àöìng cho ngûúâi ài laâm
truá mûa traánh nùæng luác nghó trûa.
Tûâ vaách àêët àïën tûúâng hoa quanh àònh, tûúâng gaåch coá cêy trêìu
khöng leo ngoaâi chuâa, khöng hiïíu coá quy àõnh naâo khöng? maâ möîi
nùm queát vöi, bao giúâ maâu vöi cuäng trùæng tinh,khöng coá maâu gò khaác.
Tûâ xa, rêët xa àaä nhòn thêëy nhûäng maãng tûúâng trùæng löëp, trùæng múâ
thêëp thoaáng giûäa maâu xanh laâng quï thên thuöåc.
Chó úã thaânh phöë múái coá nûúác vöi mang nhiïìu maâu sùæc khaác.
Trûúâng hoåc queát vöi maâu vaâng. Mùåt phöë cuäng mang maâu vaâng laâ chuã
yïëu, na naá nhû caác ngöi nhaâ laâm cöng súã.
Trong nhaâ, phêìn lúán àûúåc queát vöi maâu xanh, chùæc laâ àïí dõu con
mùæt.
Nhaâ naâo queát vöi maâu àoã goåi laâ "nhaâ àoã" tûác laâ, möåt núi chûáa
"àiïëm". Nûúác ta khöng coá maâu vöi xanh queát ngoaâi cûãa cuäng laâ quaán
rûúåu coá ca kyä, goåi laâ "lêìu xanh" nhû trong truyïån Kiïìu.
Tuy vêåy, khoaãng hún chuåc nùm nay, àaä coá nhiïìu àöíi khaác. Maâu
vöi khöng coân quy àõnh ngêìm nhû trûúác. Nöng thön cuäng queát maâu
vaâng, ngûúâi thaânh phöë coân mang caã maâu xanh ra mùåt phöë. Coá nhaâ

queát vöi maâu xaám (pha bùçng than caám) àïí coá maâu laå, treo tranh cho
nöíi bêåt.
Khöng chó coá möåt maâu vöi trùæng, pha thaânh nûúác, àem queát cho
saáng, cho àeåp, cho vïå sinh, cho bïìn. Nay coá nhiïìu phöë úã Haâ Nöåi nhû
phöë Nguyïîn Khuyïën, phöë Ngoä Gaåch.... chuyïn baán àuã maâu àïí pha
vaâo vöi queát tûúâng, khöng nhûäng thïë coân caã sún dêìu, khöng queát
bùçng chöíi maâ bùçng con lùn....
Trùm nùm cuä kyä ñt thay àöíi. Röìi buâng ra, chó mûúâi nùm thöi àaä
coá bao nhiïu àiïìu khaác laå. Nöng thön vaâ thaânh thõ xñch laåi bïn nhau.
Khiïëu thêím myä vaâ con mùæt ngûúâi thay àöíi theo, nay khöng thïí cho
thïë naây laâ cuä, thïë kia laâ múái. Tuyâ theo súã thñch, tuái tiïìn, ngûúâi ta
khöng cêìn biïët ai khen, ai chï cöng viïåc cuãa mònh.....
Tûâ möåt maâu vöi..... mong sao khöng coá gò quaá àaáng trong caác
viïåc khaác quanh ta.

MMMOOOÁÁÁNNN TTTRRRUUUNNNGGG LLLÛÛÛUUU
Gia àònh töi trung lûu, ngoaâi bûäa saáng thò hai bûäa c hñnh laâ trûa
vaâ töëi. Noái trung lûu nghôa laâ noái möîi bûäa thïë naâo cuäng phaãi coá vaâi ba
moán, laâ mùån ài vúái nhaåt, khö ài vúái canh, thõt caá ài vúái rau dûa.... vaâ
möîi tuêìn hay mûúi ngaây, moán àoá laåi àûúåc lùåp laåi. Goåi laâ moán nhûng
cuäng nhiïìu khi àún giaãn, chuát dûa caãi cuã àêìu muâa, moán dûa caãi bùæp
hay dûa cêìn muâa àöng, quaã caâ tñm thaái moãng boáp muöëi ùn xöíi àûúåc
ngay.... mêëy quaã dûa leo (dûa chuöåt) goåt voã, thaái vaát ùn cho maát
ruöåt....
Thõt thùn lúån rim mùån vúái haåt tiïu, thõt boâ xaâo haânh têy, toãi
têy, caá raán "söët" caâ chua, riïu cua, caâ bung, öëc nêëu chuöëi xanh, thõt gaâ
rang gûâng, canh mùng nêëu thõt võt.... khöng phaãi moán thûúâng xuyïn.
Moán thûúâng xuyïn naâo cuäng phaãi coá, àoá laâ rau. Muâa naâo thûác
êëy, maâu xanh xuêët hiïån trïn mêm nhû möåt leä àûúng nhiïn, khöng
thïí thiïëu. Rau muöëng luöåc xanh rúân, rau muöëng xaâo toãi àêåm àaâ vêîn
thanh maát, rau bùæp caãi luöåc, xu haâo luöåc, rau bñ ngö xaâo, cuã caãi luöåc,
bñ luöåc, bêìu luöåc, àöi khi rau muöëng luöåc tröån ñt giaá àöî chêìn chñn,
thïm möåt chuát muöëi vûâng thaânh möåt moán khaác hoaân toaân: Moán nöåm
àún giaãn, chó thïm nûãa quaã chanh tûúi maâ khöng cêìn bò lúån, vêîn cûá
ngon vò laå miïång, àún giaãn, dïî laâm nhûng khaác hùèn caác moán xaâo nêëu
khaác úã chöî chay tõnh cuãa noá.
Möåt moán àùåc biïåt cuãa gia àònh töi (coá leä nhaâ ai cuäng thïë) laâ baát
nûúác chêëm. Khöng bao giúâ baát nûúác chêëm roát trong chai ra maâ thaânh
ngay nûúác chêëm. Noá phaãi àûúåc pha möåt thûá gò àoá. Trûúác hïët khöng

phaãi laâ thûá nûúác mùæm quaá ngon, vò thûá naây bao giúâ cuäng húi nùång
muâi, tuy ngon nhûng khöng laâm vui caái muäi. Dêìm quaã trûáng luöåc àïí
chêëm bùæp caãi, xu haâo, caãi cuã. Dêìm mêëy quaã xêëu xanh cho moán rau
muöëng luöåc chiïìu heâ. Tuyïåt ngon vò noá chua thanh, chua dõu, khöng
phaãi thûá coá quanh nùm. Pha thïm chuát giêëm hoùåc nûãa quaã chanh
cöëm, thaã vaâo àêëy vaâi laát úát àoã tûúi àïí chêëm moán àêåu raán. Nûúác mùæm
coá toãi àêåp giêåp àïí chêëm thõt ngan, thõt võt. Pha chuát gûâng àïí chêëm
thõt boâ, thõt trêu hay öëc luöåc. Ùn moán caá luöåc khöng thïí thiïëu baát
nûúác chêëm coá chanh tûúi vaâ nhêët laâ haåt tiïu bùæc...
Linh höìn cuãa möîi moán ùn hònh nhû hiïån ra khi noá àûúåc gùåp
moán nûúác chêëm phuâ húåp. Coá moán naây khöng khoá, chó cêìn baâ nöåi trúå
chuá yá möåt chuát trûúác khi mêm cúm àûúåc doån ra maâ thöi.

MMMUUUÂÂÂAAA LLLÏÏÏNNN ÀÀÀÛÛÛÚÚÚÂÂÂNNNGGG
Xïëp muâa xuên laåi thaânh tûâng thïëp, àïí phña sau lûng maâ bûúác
vaâo muâa rûåc rúä traân àêìy nùæng noã. Àaä coá bao nhiïu àiïìm baáo trûúác:
Hoa gaåo tûng bûâng, tiïëp theo laâ hoa vöng choái àoã nhû ngûúâi lñnh
trinh saát chuêín bõ bûúác ài cuãa àaåi àoaân cêëp têåp. Muâa heâ ài phña sau:
hoa phûúng rûåc trúâi.
Coá ai trïn àúâi naây laåi khöng biïët vaâ khöng nhúá baãn nhaåc heâ cuãa
àaân ve sêìu êm vang trong laá xanh rêåm raåp. Àoá laâ nhûäng khuác vô cêìm
reáo rùæt, nó non, laâ lúâi ca cêët lïn tûâ ruöåt cêy hay àêìu caânh, khöng ai
nhòn roä nhûng ai cuäng nghe suöët möåt àúâi kyã niïåm tûâ thuãa hoåc troâ
mûåc tñm nhoeân tay àïën xïë boáng, ong ong giêëc nguã trûa mïåt nhoåc....
Àïm. Àaân nhaåc cöng vô cêìm taåm nghó khi maân nhung àen
buöng xuöëng thò coá nhûäng nhaåc sô dïë meân, dïë cöå, dïë ma laåi khöng
mang khuác nhaåc tònh ca tòm baån, ngay tûâ trong coã biïëc, trong goác
vûúân hoang vu, trong göëc cêy nhùçng nhõt....
Coá ngûúâi baão àoá laâ maâu sùæc vaâ êm thanh cuãa riïng muâa heâ. Cûá
cho laâ thïë, nhûng chûa àuã. Coân nhûäng àêìm sen ngan ngaát, coân hoa lyá
mú höì, coân àom àoám bay nhû muön ngaân ngoån àeân di àöång, muön
ngaân vò sao thûác nguã mú maâng trong tre lau, trïn sên vûúân hûu hûu
gioá thoaãng....
Nhûäng con àûúâng nguát ngaân xa thùèm böîng nhû daâi ra, tûå daän
ra laâm ngaåi nguâng nhûäng bûúác chên rong ruöíi. Mong sao coá nhûäng
boáng da boáng baâng, nhûng maái quaán nghiïng nghiïng bïn búâ coã êëy,

àïí bûúác chên dùåm trûúâng gheá vaâo uöëng baát nûúác cheâ xanh, ùn moán
baánh àuác riïu cua àêìy võ quï hûúng àang chòm lêëp. Hònh nhû nhaåc sô
ve sêìu khöng thñch àêåu vaâo cêy luáa. Coá khi laâ phaãi coá nhûäng chiïëc laá
xanh to baãn bùæt nhõp thò nhaåc ve múái thaânh giai àiïåu du dûúng...?
Nhûäng doâng söng àaâo xinh xinh nhoã beá, nhûäng mùåt ao àêìy beâo
têëm, beâo ong laâ nöîi khaát khao theâm thuöìng cuãa bao haânh khaách ngöìi
boá göëi trong xe trïn àûúâng ngùæn àûúâng daái vun vuát gêìn xa.
Muâa heâ laâ thanh niïn, laâ maånh meä, laâ hûáng khúãi, laâ tûng
bûâng.... Coân lêu múái àïën muâa thu laâ muâa ön kyã niïåm, muâa khùæc
khoaãi nöîi nhúá mong. Coân bêy giúâ, àûúâng xa àaä moãi, nhûäng cöåt möëc giú
tay chúâ ta vûúåt, nhûäng dùåm daâi àang mong ngoáng bûúác chên du laäng
phiïu böìng, nhiïìu muåc àñch vaâ rong du khöng cêìn muåc àñch.... Muâa
heâ, coá leä cuäng laâ muâa lïn àûúâng àïí thêím thêëu traân àêìy sùæc hûúng vaâ
êm thanh huy hoaâng thùæm thiïët.

NNNHHHÛÛÛÄÄÄNNNGGG ÀÀÀÏÏÏMMM
Àaä coá biïët bao nhiïu àïm mêët nguã, ta nùçm vùæt tay lïn traán maâ
tûúãng nhúá àïën nhûäng con ngûúâi àaä ài qua àúâi ta, àaä àïí laåi phêím chêët,
hònh haâi, hònh boáng, dû hûúãng hay taác àöång vaâo àúâi ta.... Maâ nay têët
caã chó coân laâ hònh boáng trong mûúâng tûúång.... Ngûúâi thò cho ta xûúng
thõt, ngûúâi cho ta chûä nghôa, ngûúâi cho ta haånh phuác vaâ àau khöí,
ngûúâi cho ta nuå cûúâi vaâ tiïëng khoác, ngûúâi cho ta miïëng ùn vaâ cûúáp
miïëng ùn cuãa ta.... Àoá laâ öng baâ vaâ cha meå, anh chõ em ruöåt thõt, thêìy
giaáo vaâ haâng xoám, ngûúâi àöìng nghiïåp vaâ keã caånh tranh, ên nhên vaâ
keã thuâ, ngûúâi chúã ta qua söng vaâ keã muöën àêm tröåm vaâo lûng ta....
Con söë seä laâ bao nhiïu àang lú lûãng trong höìn ta vaâ trûúác mùæt
ta, trong boáng àïm vaâ trïn trúâi cao, úã möåt khu vûåc xa múâ vaâ ngay bïn
caånh, ta coá thïí giú tay ra nùæm àûúåc....?
Con söë trùm hay con söë nghòn, tuyâ theo luác hoå söëng v aâ ta cuâng
söëng, tuyâ theo ta töët hay xêëu àöìng thúâi hoå töët hay xêëu.... cuäng tuyâ
theo ta coá bao nhiïu thúâi gian, àang úã àöå tuöíi naâo....
Tuyâ ngûúâi maâ vêîn coá thïí nhúá nhû in khuön mùåt cha meå mònh,
nhûng cuäng coá thïí mònh lang baåt súám, cha meå ra ài quaá vöåi maâ chó
coân hònh dung baãng laãng, phêët phú, mú höì gûúng mùåt röî hoa, gêìy
guöåc hay àen nheãm cêìn lao, rûåc rúä hoa khöi, traán cao trñ thûác hay lêìm
luäi xoám chaâi...
Muöën nhúá maâ khöng nhúá àûúåc, thïë múái khöën khöí.

Vaâ möåt àïm, nhiïìu àïm, rêët nhiïìu àïm, bao nhiïu khoái sûúng
kia cûá bêåp bïình quay trúã laåi àïí ta raä rúâi têm höìn vò nöîi àau àaáu khön
nguöi.
Nhûäng hûúng höìn khöng tan êëy, coá àêåm coá nhaåt, coá sêu coá
nöng, coá múâ coá roä, coá nùång coá nheå, coá ên tònh vaâ oaán hêån, coá giuåc giaä
vaâ thúâ ú....
Ngûúâi ta yïu maâ yïíu mïånh. Ên nhên cao thûúång vaâ luä tiïíu
nhên khöën naån, ngûúâi ta gùåp möåt lêìn trong quaán troå àûúâng xa vaâ
ngûúâi ta gùåp haâng ngaây suöët mêëy chuåc nùm vò chung àûúâng, chung
ngoä, chung cöíng, chung ngöi nhaâ....
Laåi coá ngûúâi maâ ta chó kõp nhòn thêëy àöi chên thoâ ra trong chiïëc
chiïëu àùæp bïn àûúâng bïn caånh neán nhang tai naån...
Àoá laâ höìn ma chùng, ai àoâi núå vaâ ai traã núå...? Ai coá nhiïìu àïm
nhû thïë vaâ ai vö tònh chùèng bao giúâ coá möåt àïm nhû thïë?...

VVVÛÛÛÚÚÚÂÂÂNNN KKKHHHUUUYYYAAA
Khöng coá gò hiïìn laânh, àaáng yïu nhû khu vûúân trûa lùång leä.
Cêy cöëi laâ ngûúâi baån hiïìn, buöng tûâng lúâi thuã thó chan chûáa maâ xanh
trong tûâng chiïëc laá. Cao nhêët laâ cêy dûâa, caânh gêìy guöåc laâ cêy bûúãi.
Chaåc ba ngay tûâ göëc cho ngûúâi beá àuâa chúi laâ cêy öíi àaä troác voã, trú ra
aánh àöìng àïìu nhùén thñn. Thêëp leâ teâ laâ buåi xûúng xöng, rau rùm chöî
gêìn búâ chiïëc giïëng thúi luön êím ûúát.... Coá thïí nghe àûúåc tiïëng xaåc xaâo
cuãa nhûäng buåi chuöëi phaát ra tûâ nhûäng laá cúâ xanh àuâa trong gioá taã túi
maâ khöng hïì buöìn naãn hoùåc tiïëng löåp böåp ngaây mûa nhû tiïëng loâng
ai àúåi chúâ, àúåi chúâ gò thò chó taâu chuöëi biïët.
Nhûng àïm vïì, nhêët laâ nhûäng àïm cuöëi thaáng khöng trùng,
cuâng vúái caã laâng quï vaâ nhûäng caánh àöìng ïm ùæng thò vûúân khuya trúã
lïn tônh mõch rúån ruâng.
Goác vûúân trúã lïn hoang vu, coá keã naâo rònh rêåp trong khoám nghïå
khoám riïìng nhû àang ngöìi thu lu chúâ ta àïën múái "oaâ" möåt caái. Caânh
na àu àûa, ta ài qua noá àaánh ngang möåt caái vaâo vai nhû caánh tay keã
muöën àaánh ta àïí chaåy thoaát thên. Têët caã toaân möåt maâu àen huyïìn,
àen thêîm, àen kõt, àen àe doaå möåt maâu àen cuãa im lùång, cuãa rònh moâ.
Hay laâ nhûäng ngûúâi baån xanh hiïìn laânh böîng bêy giúâ trúã lïn àöåc aác,
sùén saâng dûúng moåi thûá khñ giúái ra àïí ngùn caãn ta khöng àûúåc àïën
gêìn. Caâng khuya, tiïëng dïë nó non caâng phuå hoaå, möåt con gò àêåp caánh,
ta chó nghe thêëy maâ khöng nhòn thêëy. Hay laâ ai neám caái gò, may maâ
ta traánh àûúåc nïn khöng truáng vaâo àêìu?

Caã maâu vaâng hoa caãi, maâu trùæng böng huïå, chêët ngêët hoa ngêu,
khoám höìng hiïìn dõu.... luác naây àaä thaânh möåt maâu àen dûä döåi taåo ra
möåt thïë giúái àêåm àùåc nhûng xuâ xò hònh khöëi to, nhoã, thêëp, cao....
Cho àïën saáng höm sau, bònh minh loeá lïn, gioá tûúi ngaã mònh
lûúát túái, cêy cöëi laåi xanh rúân tûúi maát, thêìm thò troâ chuyïån cuâng ta.
Thò ra cêy cöëi nghòn nùm vêîn baån hiïìn nhû thïë, cûá xanh laá tûúi
hoa, ngoåt quaã, dõu daâng cho ta ài trong voâm vaâ hûúng võ ûá traân haånh
phuác. Chó taåi caái mùæt ta thöi. Taåi ta phuã loâng ta, àiïìu caãm nghô cuãa ta
lïn vûúân, nïn vûúân khuya àöíi khaác chûá loâng vûúânkhöng hïì àöíi khaác.
Vûúân vêîn laâ ngûúâi baån xanh tròu mïën muön àúâi.

Taãn vùn
CCCAAANNNHHH CCCUUUAAA TTTHHHIIIÏÏÏNNN LLLYYYÁÁÁ
Khöng ai nêëu hoa thiïn lyá vúái thõt lúån, thõt boâ. Noá khöng húåp
duyïn nhau, hay vò ûa nay dên ta vöën ngheâo, khöng phaãi luön coá thõt
caá qua suöët chùång àûúâng daâi thúâi gian, thaânh thoái quen têåp quaán.
Nhaâ coá giaân thiïn lyá. Mêëy caái coåc tre, dùm thanh khaác gaác lïn, ñt
caânh raâo vûát lïn àoá. Nhaâ khaá thò àan mêëy caái mùæt caáo coá hoa thõ cho
nùæng gùæt chiïìu heâ loåc qua àêëy, phêìn choái chang bõ ngùn laåi, trong nhaâ
maát dõu ài.
Muâa heâ, chiïìu gioá nam,, àïm trùng saáng, bùæc caái choäng ra dûúái
giaân thiïn lyá àoán boáng cêy lay àöång, nhêån hûúng thúm thoaáng xa thêåt
dïî chõu. Tùæm xong mêëy gêìu nûúác giïëng thúi maát laånh tónh ngûúâi ngöìi
xuöëng caånh mêm cúm huáp baát canh cua thiïn lyá, caái mïåt biïën hïët, chó
coân hûúng quï mú höì laäng àaäng khöng biïët tûâ àêu ra.
Ngûúâi ài laâm àöìng mang theo caái gioã. Thaáng saáu, cua boâ ra
chên luáa, cûá viïåc nhùåt cho vaâo gioã. Chiïìu vïì thaânh baát canh thúm.
Loaáng thoaáng mêëy nhaánh laá xanh, dùm duâm hoa moãng maãnh coân
maâu laá maå, àuáng laâ maâu "thiïn lyá", maâu thùæt lûng trinh nûä möåt thúâi
laâm mï àùæm bao chaâng trai möåc maåc. Baát chiïët yïu êëy ngoåt thanh
man maát, dòu dõu, thúm nhû têm höìn ta nheå bêîng, cêët ài bao nhoåc
nhùçn.

Canh cua thiïn lyá khöng coá muâi gêy cuãa múä boâ, khöng xao lïn
nhûäng voâng troân múä lúån quaá beáo, khöng tanh tûúãi muâi lûún võ caá. Noá
khöng rúát nhû rau àay muâng túi, maâ cûá thoang thoaãng muâi cöëm non
pha möåt chuát gioá àêìm sen, möåt nhaánh coã mêåt, möåt chuát hûúng ngêu,
hûúng cau, chñnh xaác laâ muâi hoa thiïn lyá coá tûâ ngaân xûa àïí laåi.
Sùén vaåi caâ neán mùån, quaã caâ àaä trong ra vaâ gioân tan, noá àaä chòm
àùæm bao ngaây trong muöëi, nay laâ baån àöìng haânh nêng võ canh cua
thiïn lyá nïn nhû keã tung ngûúâi hûáng, thaânh àùåc phêím.
Ngûúâi thaânh phöë ñt àûúåc biïët àïën hûúng möåc maåc àöìng quï cuãa
thiïn lyá, thûá hoa àïí gaâi àêìu con gaái, àïí nêëu canh ùn, cûá mú höì dùng
mùæc hûúng thúm thanh khiïët. Ùn noá trong caãnh tônh lùång thanh
khiïët, trong trùng trong gioá, trong yïn vui sum hoåp...thò noá vûúåt caã gaâ
têìn hùæc muâi thuöëc bùæc, vûúåt chim quay cûáng queâo khö khöëc, vûúåt lêíu
lûún tanh loâm, vûúåt taái dï hoi hoi...
Ai coá dõp möåt lêìn vïì quï hûúng, àûúåc ùn möåt baát canh cua thiïn
lyá, chó múái nêng lïn ngang cùçm.... àaä coá bao caãm giaác thên thûúng....
thò chùæc nhúá noá suöët àúâi. Cûá thûã maâ xem.

MMMAAAÃÃÃNNNHHH SSSAAAÂÂÂNNNHHH
Khi thúâi àaåi àöì nhöm, àöì nhûåa chûa xuêët hiïån thò àöì àöìng hùçng
quen thuöåc haâng nghòn nùm. Song song vúái àöì àöìng cuãa têìng lúáp giaâu
sang phuá quyá, "ra haán vaâo haân", luåa laâ gêëm voác.... thò con ngûúâi gùæn
boá haâng ngaây vúái àöì göëm, noái caách khaác laâ àöì àêët. Chiïëc chum àûång
tûúng, chiïëc loå àûång àöî, caái vaåi àêìy nûúác mûa, caái ang cho lúån ùn,
chiïëc baát àaân trong bûäa cúm, chiïëc bònh hûúng men nêu, goåi laâ saânh,
maâu da lûún, trïn baân thú thiïng liïng, àïën caái chêåu hònh noán cuåt lêåt
ngûãa.... trong haâng vaån laâng xaä tre xanh lùång leä, trong àoá laâ nhaâ cuå kõ
ta, öng baâ ta, cho àïën ta ra dúâi, tûâ àoá bûúác chên ài....ai chùèng tûâng
nêng trong tay mònh möåt thûá àöì göëm, àöì saânh, cuäng laâ àöì àêët- naâo
àoá.
Quen thuöåc vaâ thaânh reã ruáng, nïn múái coá cêu àêìy khinh thõ vaâ
kiïu ngaåo:
Chuöng khaánh coân chùèng ùn ai
Huöëng chi maãnh chônh vûát ngoaâi búâ tre
Thûa vêng. Chuöng bùçng àöìng, khaánh bùçng àaá. Coân maãnh
chônh, möåt maãnh vúä nhoã nhoi thò chùèng coân giaá trõ gò, noá lùn loác, êm
thêìm, noá lùån chòm mêët tùm, noá chïët ài núi göëc tre, baäi raác, trong buân
töëi.... khöng coân ai möåt chuát àoaái hoaâi.
Ngoaåi trûâ maãnh göëm trong ngöi möå hònh thuyïìn àaâo àûúåc trong
khaão cöí laâ giaá trõ, vò noá noái àûúåc, coân ngoaâi ra àaä laâ maãnh saânh, maãnh

chônh thò coá khi coân oan uöíng luác noá cûáa rúám maáu baân chên trêìn nïn
coân bõ caái bûåc tûác neám noá, quùng noá xa hún.
Chiïëc nöìi höng àoã au chò ài gaánh nûúác chiïìu höm. Caái niïu möët
thöíi chuát têëm àúä loâng... khi raån nûát may ra coân àûúåc laâm chiïëc nöìi
rang, loâng maâu xaám coân lûng aáo àen kõt khoái than, muâa àöng thûác
dêåy moán ngö rang, haåt reã hay chuát muöëi vaâng.... coân chiïëc baát àaân,
caái ang, caái chônh.... laåi trúã vïì cuâng àêët, maãnh àêët hoang sú, chó laá tre
vaâ coã uáa, chó cêy coã sûäa vuá boâ laâm baån....
Khöng hiïíu nhûäng cung phi, hoaâng hêåu, phu nhên, mïånh phuå,
coá ai rûãa mùåt trong caái chêåu saânh hònh noán cuåt lêåt ngûãa? Vaâ nhûäng
caái chêåu êëy àaä vúä naát, àaä nùçm trong göëc luyä tre naâo. Chùæc chùæn luác àoá
khöng coá ai ài mua sùæt vuån, nhöm vuån, nhûåa cuä.... vêåy coá ai ài mua
maãnh saânh cuä khöng nhó?
Núi ta àang úã, àang ài, nïëu àaâo sêu loâng àêët, maãnh saânh naâo
hiïån lïn, seä noái àiïìu gò vïì àêët nûúác töí tiïn?

MMMÛÛÛAAA QQQUUUÏÏÏ
Nguyïîn Bñnh coá cêu thú: "Gioá mûa laâ bïånh cuãa giúâi...."
Höm naâo bïånh nùång thò nûúác mùæt roâng roâng, chan chûáa. Höm
naâo buöìn thò trûáng xoaá mïnh mang. Mûa thaânh phöë bùæt moåi ngûúâi
vöåi vaâng. Mûa laâng quï sao maâ beã bai, dai dùèng, chêìm chêåm, lï thï....
Nhûäng khoaãng sên àêët dïình lïn, nhûäng con àûúâng ngoùçn ngheâo
nhaäo ra caâng thûa vùæng baân chên trêìn bêëm àöët vaâo buân cho àúä trún
khoãi ngaä. Cêy chuöëi, caânh tre, ngoån bûúãi, göëc khoai raáy cuöëi raâo cûâ
trôu nùång nöîi buöìn khöng hiïíu taåi sao laá mònh nùång thïë.
Nïëu saáng tinh mú, bïånh trúâi àaä ró raã tuön traâo thò cêëy caây àaânh
hoaän laåi, ngöìi trong cûãa nhòn ra, chó "nghe" thêëy têëm maân xö xiïn
cheáo, àöi khi phaã ra möåt húi laånh, uâa vaâo khung cûãa cuâng nöîi êím ûúát
nhû möåt nhúá nhung, maâ chaã biïët nhúá nhung gò, nhúá nhung ai.
Huát thuöëc laâo vùåt nhiïìu cuäng chaán, ai àoá rang meã ngö giaâ maâ
nhêëm nhaáp cho qua ngaây múâ mõt xoám thön. Coá ai noái: Nhaâ em úi,
höm nay mònh laâm moán muöëi vûâng ài. Mûa coân dai àêëy....
Con mûúng àêìu laâng höm qua trong vùæt maâu nûúác xanh àen,
höm nay àoã lúâ nhû nûúác gaåch cua, coá ngûúâi àöåi chiïëc noán mï cûá ngûãa
lûng ra maâ keáo chiïëc voá caånh khung rau muöëng phúãn phú xanh rúân
nhûäng tay rau àûúåc vûún ra ngoaâi khung maâ no nï mûa gioá.
Thaânh phöë coá ngaây chuã nhêåt, ngûúâi ruã nhau rong chúi. Mûa laâ
chuã nhêåt cuãa laâng quï, nhûng möîi cùn nhaâ, möîi khoang sên thaânh öëc

àaão. Chó trûâ ai àõnh ài taát nûúác trïn àöìng vaân àöìng cao laâ àûúåc nghó
thoaã thñch, coân tuyâ cöng viïåc àïí àêíy, ngûúâi nghó ngúi buöìn, mai viïåc
uân lïn, vêîn cûá phaãi vùæt sûác ra maâ thi vúái nùæng trúâi, gioá taáp hay àûúâng
xa, quaán chúå nhoåc nhùçn....
Nghòn nùm trûúác vaâ nghòn nùm sau nûäa, mûa quï coá giöëng höm
nay khiïën ta thêëy trêëu cùæn trong lûng?

QQQUUUAAAÂÂÂ RRROOONNNGGG
Thúâi hiïån àaåi, coá nhûäng nhaâ haâng quaãng caáo möåt bûäa ùn trûa
vaâi ba trùm nghòn, bùçng lûúng hûu möåt thaáng cuãa ngûúâi thúå, thò trïn
àûúâng phöë, ta vêîn luön gùåp nhûäng haâng quaâ rong cöí truyïìn, cöë hûäu,
reã àïën khöng ngúâ nhûng quen thuöåc thò àaä tûâ lêu lùæm: Chiïëc baánh àa
nûúáng, mêëy viïn laåc rang, nùæm cuã êëu coá hai gai nhoån, múá laåc luöåc guâ
nhû chiïëc bûúáu con laåc àaâ, cuã khoai luöåc coá mêåt chaãy ra oáng aánh àêìy
hêëp dêîn, khuác sùæn dêy caâng nhai caâng buâi, caái sú noá laâm saåch haâm
rùng, hoùåc chiïëc baánh chuöëi raán, chiïëc baánh khuác coá xöi trùæng tinh
laâm aáo loang löí coân êm êëm cuâng laâ trùm nghòn thûá khaác maâ chùæc laâ
chuáng àaä àûúåc saâng loåc qua bao nùm thaáng tûâ cuå kyå chuáng ta àaä laâm
ra noá, àaä ùn noá, àaä mang niïìm vui tûng bûâng cho bao kiïëp ngûúâi tûâng
lam luä thiïëu ngheâo.
Khöng ai ài baán rong thûá baánh bñch quy cao cêëp hay keåo suác cuâ
laâ coá àûång rûúåu trong möîi chiïëc keåo, cuäng khöng ai baán rong thûá
baánh ga tö coá hònh hoa laá bùçng kem maát tï àêìu lûúäi. Noá sang troång,
àùæt tiïìn quaá chùng? Coá thïí.
Chuáng ta tûâng quen vúái quaã nhoát àêìu muâa vaâo thaáng hai, quaã
dûa chuöåt thaáng ba, thanh keåo laåc nhû quên baâi tam cuác núi nhaâ ga
bïën xe, miïëng baánh àa kï laå miïång buöíi trûa heâ trúâi hûu hûu gioá....
Ta ùn moán quaâ rong, hay ta ùn moán kyã niïåm cuãa thúâi thú êëu àaä xa
xùm khuêët lêëp chòm vaâo tuöíi beá, tuöíi khöng bao giúâ trúã laåi cho möîi
con ngûúâi?

Ai laâm ra nhûäng moán quaâ rong reã tiïìn nhû thïë? Cuäng laâ ngûúâi
ngheâo thöi, laâm kiïíu "nghiïåp dû" thöi, àïí chuã yïëu baán cho ngûúâi
ngheâo, ngûúâi thñch lang thang, ngûúâi ûa buåi bùåm, ngûúâi dïî tñnh
nhûng lùång loâng vúái quï nhaâ bêët kïí gêìn xa....
Chiïëc baánh àa nûúáng vaâo mêm möåc töìn àaä khaác. Viïn laåc rang
trong bûäa chaã caá heo heo mûa laånh cuäng àaä khaác. Nhûng chiïëc cuã êëu,
cuã khoai meå mua ngoaâi àûúâng phöë vïì cho con thò hònh nhû vêîn mang
hònh haâi vaâ têm niïåm tûâ thuúã sú khai, tûâ chiïëc ao laâng, cùn bïëp àêìy
böì hoáng.... maâ ta quïn laäng àaä bao nùm.
Trong nhûäng moán quaâ rong reã tiïìn àïën khöng ngúâ kia, ai àang
ùn noá möîi ngaây, ai àang nhúá noá möîi chiïìu.... xen vaâo nhûäng cao lûúng
myä võ núi lêìu son gaác tña.... ngûúâi êëy nghô gò, ta khöng biïët. Nhûng
hiïín nhiïn laâ quaâ rong vêîn coân ngay bïn ta, noá coá lúâi noái riïng vaâ
têm höìn riïng chùng àïí ta khöng thïí naâo quïn möåt àiïìu gò trong sêu
thùèm...

QQQUUUAAAÃÃÃ TTTHHHUUU
Muâa thu laâ muâa quaã chñn. Khöng hiïíu tûâ luác quaã coân non àïën
khi quaã chñn thò bao nhiïu maâu xanh êëy bay ài àêu biïën vaâo àêu hïët
nhó? Coân caác maâu khaác cuäng tûâ àêu bay àïën, tûâ àêu hiïån ra, tûåu
mònh nhuöåm vaâo quaã hay coá möåt baân tay khöíng löì cêìm chiïëc buát veä vô
àaåi maâ phïët vaâo caác maâu lïn quaã?
Maâu àoã cuãa quaã höìng Nhên Hêåu. Maâu vaâng thêm húi xêëu xñ
cuãa quaã sêëu tñt trïn cao. Maâu vaâng ûúm buöìng chuöëi trûáng cuöëc, maâu
höìng cuãa quaã bûúãi àaâo, maâu da cam cuãa quaã quyát, maâu vaâng chanh
cuãa quaã thõ cho chñ maâu xanh nhû ngoåc lûu ly trong tûâng haåt cöëm
vûâa mïìm maåi vûâa thúm thoaãng....
Laå hún nûäa, àïën vûâng trùng vaâo thu cuäng chñn vaâng, ngaây lïî
phaá cöî, trùng troân trõa nhû chiïëc àôa àïí ta àùåt moåi loaâi hoa quaã vaâo
loâng àôa cho thïm thúm, thïm saáng, thïm ngoåt, thïm buâi.... Vaâ baãn
thên mùåt trùng hònh nhû cuäng àaä thaânh möåt loaâi quaã, ta mong chúâ
suöët tûâ trung thu nùm ngoaái cho àïën nay. Coá möåt nhaâ thú xûa àaä viïët
trong àïm trùng:
Ngûãng àêìu nhòn trùng sang
Cuái àêìu nhúá cöë hûúng.....
Coân chuáng ta, sung sûúáng thay, ta àang úã giûäa quï hûúng mònh
àêy, möåt quï hûúng ngêåp traân hoa quaã böën muâa, maâ muâa thu laâ muâa
nhiïìu quaã chñn ngoåt ngon haång nhêët. Ta tûå àïëm thêìm maâ xem, ta àaä

nhòn thêëy àaä àûúåc nïëm.... bao nhiïu loaâi quaã tûâ thuúã êëu thú àïën bêy
giúâ, vaâ vaâo muâa thu coá bao nhiïu loaâi quaã?
Mêm cöî tröng trùng khöng bao giúâ thiïëu caác loaâi quaã. Baánh traái,
àeân nïën vaâ bao nhiïu thûá khaác nûäa, thêåt thñch, thêåt ngon, thêåt àeåp....
nhûng khöng thïí thiïëu nhiïìu loaâi quaã ngoåt thúm. Àoá laâ têëm loâng cuãa
àêët nûúác gûãi vïì cho möîi con ngûúâi, laâ tònh thúm thaão cuãa quï hûúng
xûá súã cho möîi chuáng ta.
Hûúng thò thúm, hònh thò àeåp, võ thò ngon, maâu sùæc thò cûá nhû
cêìu vöìng àoång laåi... quaã muâa thu cho ta àêëy, cho ta têët caã, cho ta àêìy
thûúng mïën vaâ bao dung nhû meå tûâng cho ta, àang cho ta vaâ coân maäi
maäi cho ta àïën àúâi àúâi khöng vúi caån....

RRRAAAUUU MMMAAAÃÃÃNNNHHH BBBAAAÁÁÁTTT
Àoá laâ thúâi chûa xa, laâng thön naâo cuäng daây àùåc nhûäng luyä tre
bao boåc, ïm àïìm maát rûúåi vaâ gúåi niïìm thûúng nhúá cuãa muön loâng.
Trïn nhûäng luyä tre êëy luön coá lúâi múâi goåi con mùæt treã thú. Nhûäng giêy
baåc thau möåt mùåt laá xanh maâu laá maå coân mùåt laá bïn kia trùæng nhû
phuã baåc, laåi mûúåt maâ nhû haâng löng tú trïn chiïëc sûâng hûúu non goåi
laâ nhung. Laá baåc thau àïí laâm gò khöng biïët nhûng vúái treã thú, noá laâ
thûá àïí chúi àöì haâng ngaây naây sang thaáng khaác khöng chaán. Laá tiïët dï
laåi khaác, hai mùåt nhû nhau, cuâng boáng löån, khöng hïì àoã nhû maáu con
dï, con gaâ khi ngûúâi lúán cùæt tiïët. Noá cûá xanh, xanh möåt àúâi, xanh
nhiïìu àúâi. Ai àau mùæt, ài tòm laá tiïët dï, voâ naát ra, chùæt lêëy nûúác, àûång
vaâo àôa, phúi ngoaâi sûúng möåt àïm, höm sau seä coá möåt àôa thaåch maát
laånh, àöng àùåc ngon laânh, khöng ùn àûúåc, nhûng àùæp lïn mùæt thò chó
möåt hai lêìn nhû thïë laâ khoãi.
Töi coân yïu thûá laá khaác hún. Ai chùèng tûâng ài cêu. Con caá rö ao
nhaâ, beáo troân truâng truåc, möëc trùæng caã àêìu. Coá mêëy con nhû thïë,
chiïìu nêëu baát canh, ngon phaãi biïët, ngon suöët àúâi. Khöng phaãi muâa
rau caãi, rau ngoát, rau sùæng thò luyä tre kia, coá vö vaân rau maãnh baát.
Noá xanh ngùæt, noá ngoåt lõm, noá coá maâu vaâ võ giöëng hïåt nhû rau ngoát,
rau sùæng. Noá cuäng khöng giöëng maãnh baát maãnh àôa vúä vò noá hònh bêìu
duåc húi thon úã giûäa. Thoái quen chùng hay maãnh baát laâ thûá boã ài,
chùèng ai coân quyá troång, ngoaåi trûâ ai ài cêu àûúåc con caá rö maâ nêëu baát
canh chiïìu àêëy haáo hûác cuãa tuöíi thú nhûäng laâng thön xa vùæng?

Quaã cêy maãnh baát maâu àoã tûúi àeåp nhû möåt thûá quaã thêìn tiïn.
Chó tiïëc noá quaá àùæng, khöng ai ùn àûúåc. Riïng laá maãnh baát thò ài àêu
ta cuäng gùåp, haái bao nhiïu cuäng khöng hïët, ùn maäi vêîn coân ngon, bao
nùm luön nhúá noá....
Laâng quï mïën thûúng úi, nay xi mùng nhiïìu hún luyä tre, töi ài
qua nhiïìu vuâng quï, hiïëm thêëy nhûäng luyä tre xanh biïëc muön àúâi, vaâ
mêët ài theo noá laâ nhûäng dêy baåc thau, tiïët dï, maãnh baát thêìn tiïn
cuãa tuöíi thúnhû möåt thúâi tûâng coá chûa xa. Nöîi nhúá tiïëc naây êm thêìm,
nhiïìu khi töi khöng biïët ngoã cuâng ai. Coá thïí naâo seä mêët ài hoaân toaân
nhûäng saãn vêåt hoang daåi nhûng then thûúng cuãa thúâi gian. Nïëu nhû
thïë thò thúã daâi bao nhiïu cho àuã.

CCCHHHIIIMMM TTTHHHAAAÂÂÂNNNHHH PPPHHHÖÖÖËËË
Thaânh phöë sinh ra khöng phaãi àïí cho chim àïën úã, cuäng nhû
chim sinh ra khöng phaãi àïí cho ngûúâi thaânh phöë nhöët chuáng vaâo löìng
laâm thuá chúi cho mònh bùçng caách bùæt chim bõ aán tuâ coá thúâi haån hoùåc
tuâ chung thên àïën khi chim chïët trong chiïëc nhaâ nguåc thaãm thûúng
êëy.
Tiïëng sún ca laâ cuãa caánh àöìng baát ngaát. Chim vñt võt goåi mûa
trong luâm tre. Boáng daáng con chaâo maâo, cheâo beão trïn cêy xanh,
trong vûúân öíi chñn, na thúm, chay chñn nuåc. Àaân saáo trïn cêy hoa gaåo
àêìu laâng, con giang son sïëu núi búâ söng, àêìm röång.... cho chñ con gaâ
tre trong rûâng, con trô, con cöng söëng cuâng hoang daä.... muön loaâi
chim coá àöi caánh khöng phaãi àïí raä rûúåi trong chiïëc löìng duâ sún son
hay maå vaâng. maå baåc, coá coáng sûá àûång nûúác, àûång kï tröån loâng àoã
trûáng gaâ.
Khöën khöí cho kiïëp chim thaânh phöë, chuáng nhaãy nhoát suöët ngaây,
tûúãng àêu sau chiïëc nan tre moãng manh nhûng bïìn chùæc kia laâ
khoaãng trúâi tûå do chúâ àúåi.... Chuáng nhaãy àïën ruång löng àuöi, xûúác
löng cöí.... cuöëi cuâng vêîn laâ tuâ giam moân moãi.
Con chim böì cêu tûúång trûng cho hoaâ bònh laâ àeåp, rêët àeåp. Noá
hiïìn laânh, noá khöng hïì haåi ai, khöng hoát ru dûúng nhûng cuäng khöng
laâ tiïëng rñt cuãa con chim lúån, khöng coá moáng sùæc nhû àaåi baâng. Àuáng
noá laâ con chim àaáng yïu. Nhûng àûáng vïì khña caånh loaâi chim, thò con

böì cêu àaä bõ khai trûâ ra khoãi loaâi, vò chó biïët söëng trong chiïëc chuöìng
do con ngûúâi laâm cho. Thûác ùn cuäng do con ngûúâi böë thñ.
Chim laâ tûå do, tûâ con chim caánh cuåt núi bùng giaá àïën con chim
sêu núi vûúân quï, con gieä giun, con diïìu hêu bùæt chuöåt, con coâ lùån löåi,
con vaåc ài àïm... àöi caánh chim sinh ra àïí àêåp tung ngoån gioá, lao vaâo
vö àõnh vaâ xanh thùèm, bêët chêëp nùæng mûa súám töëi...
Thaânh phöë, àïën nhûäng con chim seã cuäng bõ nhûäng tay suáng sùn
àuöíi, tûâ suáng húi àïën suáng cao su. Hoaå hoùçn vïì àïm, möåt tiïëng chim
lúån xoeåt qua maái nhaâ. Möåt tiïëng vaåc rúi sêu laåc loäng vaâo giêëc chêåp
chúân möång mõ keã chúâ mong... Coá phaãi chim thúã than höå kiïëp ngûúâi
chêåt chöåi trong thaânh phöë, noáng thò noáng thêåt, reát thò thêåt reát. Ài laâ
va vaâo nhau. Khöng coân chöî cho gioá thúã, khaác hùèn loaâi chim tha höì
vuâng vêîy vêîn mïnh möng....
Vaâ khöng hiïíu coá con chim naâo naãy ra yá nghô muöën phaá tung
nhûäng chiïëc löìng àang giam baån noá khöng nhó?

ÀÀÀÛÛÛÁÁÁTTT GGGAAAÁÁÁNNNHHH
Coá nhûäng ngûúâi àûúâng xa gaánh nùång, coá leä vò quaá nùång vaâ vò caã
caái àoân gaánh àaä cuä, àöåt nhiïn caái àoân gaánh gêîy, thïë laâ tung toeá thoác
gaåo hay möåt thûá haâng hoaá gò àoá. Chiïëc àoân gaánh thò tung lïn vaâ bùæn
ra xa, tay ngûúâi gaánh khöng àúä kõp, coá khi laâm vúä àêìu möåt ai àoá nïëu
caái àoân gaánh rúi truáng.
ÊËy laâ chuyïån àûát gaánh thöng thûúâng, cuå thïí. Coân bao nhiïu nöîi
àûát gaánh khaác àau àúán hún, thêët voång hún. Àöi vúå chöìng tûúãng söëng
chung àïën àêìu baåc rùng long, khöng ngúâ hoùåc cúm chùèng laânh canh
chùèng ngoåt, hoùåc bïånh têåt, tai naån, möåt ngûúâi ra ài, ngûúâi coân laåi
thaânh àûát gaánh giûäa àûúâng. Röìi phaãi söëng ra sao àêy, àûúâng xa möåt
mònh, àoaån trûúâng naây ai thêëu, ai seã chia nêng àúä? Xung quanh ta,
ngûúâi dûát gaánh nhû thïë nhiïìu lùæm.
Coân nöîi àûát gaánh khaác nûäa maâ chuáng ta vö tònh, nïn noá ñt laâm
ta caãm àöång phaãi chia buöìn hay giuáp àúä. Àoá laâ nhûäng con ngûúâi thúâi
treã tûâng coá àöi ba baâi thú hay, caái chuyïån ngùæn khaá, möåt vaâi baãn nhaåc
nghe àûúåc, mêëy bûác tranh tuy nguïåch ngoaåc nhûng khöng àïën nöîi
naâo. "Taác giaã" êëy nêëu nung, tûå mònh cho laâ thiïn taâi, laâ thêìn àöìng, laâ
vô àaåi hoùåc chñ ñt, ngûúâi khiïm töën nghô rùçng mônh seä ài trïn con
àûúâng êëy suöët àúâi, coá thïí coá "möåt doâng tïn trong tûâ àiïín Larousse".
Bùéng ài, bao nhiïu gioá mûa, baäo taáp vaâ thay àöíi, tuêìn hoaân döìn
àêåp.... möîi ngûúâi laâ möåt chiïëc thuyïìn nan phaãi tûå mònh vûúåt lïn soáng
caã. Ngûúâi ta khöng thêëy taác giaã kia nûäa. Thò ra anh ta àaä "Àûát gaánh
giûäa àûúâng".

Phaãi coá bao nhiïu Nguyïîn Du àûát gaánh múái coá möåt taác giaã
truyïån Kiïìu. Bao nhiïu Mùcxim Goorki loát àûúâng múái coá möåt Goorki.
Bao nhiïu ngûúâi mú thaânh Tolstöi, thaânh Maáckeát, thaânh Uyátman....
nhûng àúâi chó coá möåt öng mang tïn àoá, coân haâng nghòn, haâng triïåu àaä
nùçm àêu khöng roä, àaä àûát gaánh úã àêu khöng biïët. Nöîi àûát gaánh naây ñt
ai toã tûúâng vaâ roã cho möåt roåt nûúác mùæt. Nguyïîn Nhûúåc Phaáp, Vuä
Troång Phuång, Thaåch Lam àaä gaánh ài hïët àûúâng mònh. May cho caác
öng lùæm. Mûâng nûäa. Nhûng coân bao nhiïu nöîi dúã dang cûá êm thêìm
chòm khuêët, lêëp ài theo thúâi gian, khöng möåt êm vang, chùèng möåt
àoaái hoaâi. Hoå coá thaânh höìn ma vêët vûúãng lang thang trong coäi vö
àõnh lúä laâng hay coá ngûúâi khön ngoan, tónh taáo, kõp thúâi reä sang
àûúâng khaác àïí thaânh cöng, nghòn xûa àaä vêåy. Chùæc nghòn sau vêîn
thïë trïn àûúâng àúâi.

HHHAAAÅÅÅTTT BBBUUUÅÅÅIII
Àaä laâm thên buåi hoùåc caát buåi thò phaãi chõu phêån nhoã nhoi. Nïëu
buåi to thò àoá laâ boá raác, àöëng raác, con chuöåt chïët. Nïëu caát to thò àaä
thaânh hoân soãi, viïn cuöåi coá thïí lùn ài chûá khöng chõu kiïëp lùån chòm.
Kinh Thaánh coá cêu: Caát buåi laåi trúã vïì caát buåi.....laâ nghôa thïë naâo?
So vúái vuä truå bao la khöng tuöíi (vuä truå theo caác nhaâ khoa hoåc àaä
mang 14 tyã nùm, nhûng ai maâ kiïím chûáng àûúåc) thò ta chó laâ haåt buåi
cuãa haåt buåi. Nhûng ta so vúái àúâi ta thò ta lúán lùæm, quan troång lùæm.
Xem kia, khi àûáa treã sùæp loåt loâng, bao nhiïu ngûúâi lo lùæng. Meå,
cha, öng baâ, hoå haâng vaâ caã xoám giïìng hoãi han tñu tñt, thùm nom. Möåt
con ngûúâi vûâa múái coá mùåt, khöng àaáng quan troång û? Coân möåt àaám
tang, ngûúâi chïët àêu chó coá chïët möåt mònh maâ coân haâng nghòn ngûúâi
liïn quan, ngûúâi àûa àaám, ngûúâi àaâo huyïåt, ngûúâi àoåc àiïëu vùn, ngûúâi
chia buöìn, phuáng viïëng..... Ngûúâi chïët laâ chuã gia àònh, laâ nhên vêåt thò
coân liïn quan àöng àaão hún nûäa. "Haåt Buåi" êëy coá àuáng laâ haåt buåi? Thïë
múái biïët, tuyâ caách söëng ta, ta seä laâm gò, buåi, caát buåi, hay to hún hoùåc
chùèng laâ gò caã.
Tûâ con ngûúâi àêìu tiïn, àaä coá bao nhiïu triïåu ngûúâi sinh ra, söëng
trïn mùåt àêët? Khöng coá Söí Caái àïí ghi hïët, maâ nïëu coá möåt cuöën caái
nhû thïë thò noá phaãi to bao nhiïu, bao nhiïu tyã trang, dêìy ra sao vaâ
nùång thïë naâo. Vêåy thò haåt buåi àêu coá nhoã. Chùèng khaác naâo möåt haåt
buåi àêu coá nhoã. Chùèng khaác naâo möåt haåt buåi khöng nhòn thêëy laâm
mùæt ta cûá kïånh lïn, nhûác nhöëi.... khöng yïn vò noá.

Doâng àúâi tröi ài, tröi maäi. Möîi trùm nùm coá bao nhiïu caái tïn
ngûúâi coân laåi? Hoå vïì vúái caát buåi röìi nhûng hoå trúã laåi vúái loâng ngûúâi, trñ
nhúá con ngûúâi, khöng tan biïën nhû laân khoái, gioåt sûúng. Hoå laâ caái dêëu
nung àoã, àoáng vïët lûãa vaâo nhên loaåi, àêu phaãi chuyïån k höng tûâng coá.
Nay, nhiïuâ nhaâ giaâu duâng maáy huát buåi. Nïëu Taåo Hoaá cuäng coá
möåt caái maáy huát buåi khöíng löì thò "têëm thên caát buåi" cuãa kiïëp ngûúâi
nhoã beá seä ra sao?
Caái to lúán cuãa möåt con ngûúâi, quan troång cuãa möåt con ngûúâi so
vúái vuä truå to lúán kia, quan troång kia..... bïn naâo laâm àoân cên chuái
xuöëng? Tuyâ ta thöi, caát buåi hay khöng caát buåi cuäng tuyâ ta thöi.

HHHOOOAAA NNNGGGÛÛÛÚÚÚÂÂÂIII
Coá bao nhiïu laâ loaâi hoa khaác nhau, tûâ hoa daåi àïën hoa tröìng,
tûâ maâu sùæc àïën hûúng thúm, tûâ daáng cêy àïën veã caânh to nhoã... tûâ àöìi
hoang àïën àöìng bùçng, tûâ trïn caån àïën dûúái nûúác, tûâ búâ raâo àïën chêåu
sûá trïn ban cöng....
Ngûúâi yïu hoa, chúi hoa, cuäng nhû hoa, khöng giöëng nhau.
Ngûúâi thñch hoa sen trùæng vò noá thanh khiïët cao thûúång, ngûúâi laåi ûa
sen höìng vò noá rûåc rúä. Ngûúâi baão hoa höìng quyá phaái, kiïu sa, nöìng
naân, ngûúâi khaác laåi cho rùçng cuác múái laâ loaâi hoa quyá vò noá thanh cao.
Hoa mai vaâng vaâ hoa mai trùæng tòm lêëy tri kyã cuãa mònh. Hoa àaâo
bñch vaâ àaâo phai, caã àaâo ta 5 caánh phúát höìng vaâ moãng maãnh.... vêîn coá
baån riïng yïu quyá. Cao tñt laâ hoa phûúång, hoa gaåo, hoa vöng, chùèng ai
eáp ai phaãi yïu hoa naây gheát hoa kia. Cho àïën loaâi hoa nhoã nhoi hoang
daä laâ hoa moäm choá, moåc lêîn trong coã, tñm lam, chó nhoã bùçng nûãa haåt
ngö khi maän khai, caânh nhû chiïëc tùm, bõ ngùæt, nûãa giúâ àaä phai taân
heáo uáa, coá neát gò àoá giöëng hoa àöìng thaão goåi laâ Viöleát, giöëng hoa chên
tim tñm caânh cao, giöëng hoa moäm soái xum xuï möîi caânh haâng chuåc
böng, coá nhiïìu maâu.... vò têët caã àïìu thuöåc hoå "hoa möi" cuäng coá nhiïìu
ngûúâi mï thñch.
Hònh nhû truâm loaâi hoa laâ trùm kyã niïåm cuãa möîi àúâi ngûúâi, yïu
noá vò noá hiïån ra laâ thûác dêåy loâng ta daáng hònh àaä in sêu trong kyá ûác,
trong mong nhúá, trong xa xùm....
Hoa phuâ dung möîi ngaây thay ba sùæc: Saáng trùæng, trûa höìng,
chiïìu tñm, khöng phaãi laâ Thuyã phuâ dung cuãa Trung Quöëc tûác hoa sen.

Mêîu àún cuãa chuâa chiïìn Viïåt Nam khaác hùèn mêîu àún cuãa
hoaâng àïë Voä Tùæc Thiïn, ta yïu hoa vò noá khiïm nhûúâng, trêìm lùång
goác sên chuâa tõnh mõch, cuäng nhû hoa chua me bïn búâ ruöång laâ quï
hûúng gúåi nhúá möåc maåc, àaä coá lêìn ai kia duái vaâo tay ta vaâi ba caánh
nhoã nhoi thay lúâi noái.
Hoa mua, hoa sim laâm ta nhúá àïën cuöåc haânh trònh lïn trung du
coá suöëi bïn àûúâng vaâ con àûúâng ngoùçn ngoeâo cao thêëp, coân hoa ty gön
laâ traái tim yïëu úát àoán thu vïì mong àúåi ngûúâi ài.
Tuyâ vaâo têm höìn ta maâ coá têm höìn theo àoá chùng? Hoa bûúãi
vûúân laâng, hoa suáng ao quï, hoa haãi àûúâng trïn baân thúâ ngaây tïët....
àaä gùæn boá gò vúái têm traång ta khi ngùæm möåt sùæc maâu lêu lêu múái gùåp
laåi nhau, gùåp laåi hoa nhû gùåp laåi Ngûúâi Hoa êëy....
Ngûúâi xûa úi, ngûúâi coá àem theo böng hoa "thuúã êëy" vïì khöng,
ta vêîn àúåi suöët möåt àúâi ngûúâi thûúng nhúá àêëy.

HHHOOOAAA XXXUUUÊÊÊNNN
Taåi sao laá baâng àoán muâa àöng bùçng maâu àoã trïn nhûäng chiïëc laá
vöën laâ maâu xanh maát dõu caã trong nùæng heâ. Cêy lêëy maâu àoã úã àêu ra
hay laâ trúâi roát maâu àoã êëy trong nhûäng chiïëc bònh vö hònh khöíng löì
àûång maâu àoã cuãa hoa gaåo thaáng Ba, hoa vöng thaáng Tû, hoa phûúång
thaáng Nùm, hoa lûåu thaáng Saáu.... àïí nhuöåm cho àêët trúâi êëm aáp trong
reát mûúát àêìy maâu mêy u aám?
Maâ cuäng coá thïí maâu àoã laá baâng laâ nhûäng laá thû baáo trûúác cho
moåi ngûúâi biïët rùçng sùæp löång möåt trúâi àêët àêìy hoa àoã muâa xuên, thûá
hoa chó tûng bûâng trong nùæng dõu, trong mûa phêën, trong höìn ngûúâi
tûúi múái goåi laâ muâa Xuên. Àoá laâ maâu àoã Hoa Àaâo, tûúi thùæm thiïët laâ
hoa àaâo bñch, àoã höìng dõu daâng laâ hoa àaâo phai, àoã phún phúát mong
manh laâ hoa àaâo ta, thûá àaâo ùn quaã, moåc baåt ngaân caác tónh biïn giúái
phña Bùæc, caác tónh miïìn nuái....
Cuäng laå cho tûå nhiïn vuä truå, taåi sao moåi laá cêy khi coân laâ buáp laá
thò xanh rúân, xanh mûúát, xanh luåc, xanh tûúi, coân laá cêy àïì, laá cêy
Bùçng Lùng khi laâ buáp thò mang maâu tñm, möåt loaâi tñm àoã nhû maâu
àöìng àiïëu. Hay laâ trúâi roát hoa àaâo muâa xuên xuöëng trêìn gian chûa
thoaã nïn thïm möåt ñt maâu tñm àoã cho cêy cöëi khoãi thoâm theâm hûúng
sùæc. Khi laá Àïì, laá Bùçng Lùng giaâ múái chuyïín thaânh maâu xanh, baáo
tin muâa heâ àaä túái....
Vûúân ta úã trong quï, àöi khi ta gùåp möåt göëc hoa àaâo, laá àaâo ta,
nhûng ñt khi àêåu thaânh quaã ngoåt. Coân cêy mú cuâng vúái hoå àaâo, cêy
mêån cuäng thïë, hoa laåi trùæng muöët nhû bùng tuyïët, hoa noái àiïìu gò nhó

hay laâ hoa múâi muâa xuên vïì àïí hoaâ vaâo höìn ta niïìm trong trùæng,
niïìm tûúi múái chó coá tuöíi hoa niïn múái coá vaâ nhùæc ta giûä gòn cho choån
veån?
Khöng ai biïët àûúåc cuå thïí, àñch xaác. Nhûng ai cuäng coá thïí caãm
thöng niïìm vui trong trúâi àêët muâa xuên êëy.
Ngûúâi ta thûúâng noái "Ngûúâi laâ hoa cuãa àêët" ta coân coá thïí hiïíu:
Àêët núã hoa cuäng laâ núã ra nhûäng àoaá têm höìn cho con ngûúâi söëng
thïm töët àeåp.
Muâa xuên röìi. Naâo, haäy thûã tñnh xem ta biïët àûåúc bao nhiïu
loaâi hoa àeåp, coá sùæc maâu, coá hûúng ngaát quanh ta?

Tuyâ buát
HHHÛÛÛÚÚÚNNNGGG ÀÀÀÊÊÊÌÌÌUUU HHHEEEÂÂÂ
Hoa nhaâi goåi muâa heâ vïì tûâ nhûäng buöíi töëi ngaát hûúng khi
nhûäng àaám mêy coân mú nguã chûa chõu thûác lïn cuâng höìi sêëm vaâ chúáp
loeá phña chên trúâi.
Loa keân khöng coân mang caái loa ra kïu goåi muâa xuên úã laåi, maâ
muâa xuên àaä tûå thêëy mònh giaâ, muöën àûúåc nghó ngúi sau khi vùæt kiïåt
sûác mònh vaâo hoa àaâo vaâ mûa buåi giùng giùng.
Ta àaä thêëp thoaáng nghe trong mònh theâm möåt baát canh cua rau
muâng túi, keâm quaã caâ phaáo roân tan. Nhûäng nghïå sô vô cêìm coân àang
tòm àûúâng trúã laåi dûúng gian trïn nhûäng göëc cêy möåt muâa lùång leä.
Àöi caánh moãng coá nhûäng àûúâng gên nhû caánh chuöìn chuöìn, giêy laát
thaânh hònh tûâ caái buång nûát àöi cuãa möåt loaâi sêu giöëng hïåt con dïë
chuäi. Mêëy höm nûäa thöi, möåt tiïëng cêët lïn, möåt daân êm thanh êm
vang cûá nhû moåi chiïëc laá xanh múái sinh ra tûâ höm xuên àïën, àïìu biïët
haát lïn tiïëng noái cuãa maâu xanh diïåp luåc, maâu àoã hoa phûúång, maâu
tñm bùçng lùng maâ loaâi ngûúâi duâ thöng minh àïën àêu cuäng khöng thïí
hoaá thên, khöng thïí taâng hònh nhû thïë.
Ta göëi àêìu lïn muâa heâ khi trong chiïëc göëi kia êín kñn möåt nhaánh
nhaâi khiïm nhûúâng suöët àïm phaãng phêët.

Cûá bùæt àêìu ài nhûäng doâng nhûåa cêy tûå dêng cao tñt ngoån cêy,
khöng cêìn thang maáy, cho chiïëc laá sinh ra liïn tiïëp, cho nghïå sô vô
cêìm kiïîng chên maâ têëu khuác nhaåc heâ.
Cêy àûång tûâng muâa trong voâng loäi göî. Ngûúâi àûång thúâi gian vaâo
àêu, trïn àûúâng caây nhaâu traán hay nhûäng súåi mêy trùæng loaâ xoaâ phuã
vaâo kyá ûác nhûäng ö, nhûäng höåp, nhûäng ngùn àêìy ùæp hònh aãnh thu
lûúåm qua nhûäng muâa ài.
Nhûng heâ úi, naâo ta cuâng nhau àöìng haânh ài tiïëp, bùæt àêìu tûâ
hûúng nhaâi àïën cuöëi muâa coá mûa tònh aái vúå chöìng Ngêu da diïët nghòn
àúâi.

RRRAAAÅÅÅNNNGGG RRRÚÚÚÄÄÄ MMMÖÖÖÅÅÅTTT BBBÙÙÙÆÆÆCCC NNNIIINNNHHH
Bùæc Ninh nùçm úã khoaãng naâo trong àêët nûúác? Cêu hoãi coá veã kyâ
cuåc, buöìn cûúâi vaâ húi ngúá ngêín. Xin thûa: Khöng àêu. Ai chùèng biïët
Bùæc Ninh thuöåc Kinh Bùæc ngaây xûa, möåt trong tûá trêën quanh kinh
thaânh Thùng Long vïì böën phña: Àöng, Àoaâi, Nam, Bùæc tûác tónh Àöng
laâ Höìng Chêu, Àoaâi laâ trêën Sún Têy, Nam laâ Sún Nam vaâ Bùæc laâ
Kinh Bùæc. Coá thúâi Kinh Bùæc coân lïn tñt Bùæc Giang, Àöìng Moã vaâ ùn
xuöëng Àöng Ngaân, saát kinh thaânh. Cao Baá Quaát sinh ra vuâng Keo
Suãi vêîn laâ Kinh Bùæc. Nguyïîn Cöng Hoan, Tö Hiïåu sinh ra núi Huï,
nay thuöåc Hûng Yïn, nhûng ai chùèng biïët cêu ca:
Ai vïì Àöìng Tónh Huï Cêìu
Àïí thûúng àïí nhúá àïí sêìu cho ai.
Huï Cêìu chñnh laâ Xuên Cêìu nùçm ven àûúâng quöëc löå söë 5. Cuå Haå
Baá Cang tûác nhaâ caách maång Hoaâng Quöëc Viïåt chñnh laâ ngûúâi quï Àaáp
Cêìu (chûá khöng phaãi Xuên Cêìu hay Huï Cêìu), doâng hoå Haå Baá raãi ra
khùæp nûúác vaâ Àaáp Cêìu coá nhaâ maáy kñnh àang cung cêëp kñnh cho trùm
núi, ai nhòn xuyïn aánh saáng ra ngoaâi ngöi nhaâ, ngoaâi khu siïu thõ,
ngoaâi biïåt thûå lêu àaâi.... chùæc laâ kñnh Àaáp Cêìu goáp phêìn, coá mùåt....
Hoãi Bùæc Ninh nùçm úã àêu chñnh laâ muöën traã lúâi rùçng Bùæc Ninh
khöng chó laâ möåt vuâng àêët coá söng Cêìu, söng Àuöëng, coá nuái Phêåt
Tñch, Baách Mön, coá chuâa Daåm, Tiïn Sún, coá baánh Phu Thï Àònh
Baãng, coá nuái Thiïn Thai, coá nhûäng con ngûúâi nöíi danh nhû Lï Quang
Àaåo cuãa Àònh Baãng, Hoaâng Cêìm cuãa Thuêån Thaânh, Ngö Gia Tûå cuãa

Tam Sún, Nguyïîn Vùn Cûâ cuãa Phuâ Khï v.v... maâ Bùæc Ninh laâ vuâng
nùçm sêu thùèm trong loâng ngûúâi caã nûúác.
Tûâ vuâng chêu thöí söng Höìng qua thuã àö Haâ Nöåi, kinh àö Thùng
Long, ai muöën lïn biïn cûúng phña Bùæc, laâm sao khöng qua Bùæc Ninh
maâ àûúåc? Phi Khanh ài àêìy coá qua àêy? Ngö Thò Nhêåm ài sûá phûúng
Bùæc coá qua àêy? Öng thi sô taâi hoa bêët tûã Nguyïîn Du mang naâng
Kiïìu vïì laâm dêu àêët Viïåt, Viïåt hoaá cho cö, cho cö tïn Viïåt, tñnh Viïåt,
voác daáng Viïåt àïí ài vaâo triïåu höìn ngûúâi Viïåt, coá thïí naâo caáng voäng,
ngûåa xe cuãa öng laåi khöng qua Bùæc Ninh, khi chñnh ngûúâi sinh ra
öng, vúå thûá cuãa quan Tïí tûúáng, thên phuå öng laâ cö gaái vuâng Quan hoå,
cö gaái Bùæc Ninh trùm phêìn trùm, cö gaái cho öng doâng maáu trûä tònh
thi sô. Vaâ biïët àêu, öng chùèng dûâng chên, nêng chiïëc bêìu rûúåu nêëu
bùçng nïëp caái hoa vaâng uã bùçng men la hûâ úi ú cho têëm lûng daâi nùçm
caáng cûúäi ngûåa nhiïìu ngaây àúä moãi.
Àaä coá bao nhiïu triïåu ngûúâi söëng trong loâng möåt vuâng Bùæc Ninh
mêëy nghòn nùm nay, tûâ khi àêy laâ böå Vuä Ninh, coá chuá beá lïn ba, chúåt
lúán lïn thaânh Thaánh Gioáng, àaánh giùåc, vung roi, tre gaäy vuån ra khùæp
caánh àöìng àïí àúâi sau, tre coá nêíy mêìm, coân raãi raác bao nhiïu khoám tre
khùæp caánh àöìng Lang Taâi, Gia Bònh, Thuêån Thaânh, Tiïn Sún, nuái Vaâ,
nuái Boâ.... cuâng vúái vïët chên ngûåa thaânh höì ao, coá hònh troân nhû con
mùæt cuãa àêët àai, chúm chúáp nhòn con chaáu ngaân àúâi àang söëng ra
sao... àïën nay ta vêîn bùæt gùåp nhiïìu chiïìu.
Vaâ bao nhiïu triïåu ngûúâi qua àêy tûâ bêëy. Bao nhiïu saãn vêåt nuái
rûâng phaãi vûúåt Bùæc Ninh vïì vúái àöìng bùçng? Bao nhiïu vêåt phêím cuãa
àöìng bùçng vûúåt Bùæc Ninh lïn miïìn rûâng nuái? Bùæc Ninh chûáng kiïën.
Chùæc chùæn haâng nghòn nùm con àûúâng söë möåt khöng to röång,
bùçng phùèng nhû ngaây nay. Noá cong queo, uöën lûúån, noá gêåp ghïình
khêëp khïính göì ghïì... nhûng Bùæc Ninh thò lan toaã, bêët chêëp thúâi gian,
mûa nùæng, baäo buâng....
Taåi sao caã nûúác chó coá möåt vuâng naây laâ Quan hoå? Taåi sao coá àïën
49 maâ khöng phaãi laâ möåt, hay hai hoùåc con söë tûúång trûng bùm saáu?

Coá ai ngûúâi Viïåt laåi khöng tûâng nghe möåt àiïåu la hûâ, möåt laân Quan
hoå, caã ngûúâi trong nûúác vaâ ngûúâi xa xûá tha phûúng lïnh àïnh chòm
nöíi? Göëc cêy àa, con bûúám lûúån, caánh beâo daåt, àaám mêy tröi.... bònh
dõ maâ cao vúâi.... nhû khuác tre thaânh cêy àaân bêìu, gioáng truác thaânh
cêy saáo, àoaån löì ö thaânh khuác àaân t'rûng, hoân àaá thaânh cêy àaân àaá
Khaánh Sún... ngûúâi gaái Quan hoå, liïìn chõ Quan hoå àaä khöng laâ möåt
àïm höåi röìi tan, möåt canh röìi lùån, maâ noá àaä àoång laåi trong triïåu höìn
ngûúâi, phaãi chùng noá àaä laâ viïn caát àûúåc cêëy vaâo loâng con trai àaáy
biïín àïí röìi noá trúã thaânh viïn ngoåc trai lêëp laánh bêíy sùæc cêìu vöìng.
Nhûäng baäi daâi ngö, mña ven con söng Àuöëng, söng Cêìu, con
söng àaä coá nhiïìu cêìu nhûng ai qua Kinh Bùæc hònh nhû soáng vêîn vöî
ùm ùæp loâng mònh, con àoâ laäng àaäng troâng traânh, maâ chaâng ca sô
Trûúng Chi khöng bao giúâ nguöi ngoai trong tònh sûã, thuyïìn anh coân
chòm trong khuác söng Tûúng núi cuöëi laâng Àònh Baãng, caånh ngöi àònh
nguy nga hiïëm hoi trïn àêët Bùæc, caånh baâ Luåa gheáp caã tïn con laâ
Xuên thaânh baâ Luåa Xuên, laâm moán baánh phu thï lûâng danh khöng ai
saánh kõp. Àònh Baãng coân àoá, tònh yïu coân kia, loâng ta àêy vêîn vang
voång cêu:
Ngaây xûa coá anh Trûúng Chi
Ngûúâi thò thêåm xêëu haát thò thêåm hay
Cö Myå Nûúng vöën úã lêìu Têy
Con quan Thûâa Tûúáng ngaây raây cêëm cung....
Lúâi ca àuáng laâ tûâ Viïåt cöí, caách noái hoaân toaân Viïåt, nïn ai baão
rùçng anh Trûúng Chi laâ ngûúâi Têìu trong chuyïån cuãa Têìu thò mùåc hoå,
ta baão àoá laâ chaâng trai Kinh Bùæc, Bùæc Ninh, cuâng vúái cêu ca cuãa thiïn
taâi êm nhaåc Vùn Cao:
Ngöìi àêy ta goä maån thuyïìn ta ca
Traái àêët coân riïng ta...
vaâ:

Traách ai khinh ngheâo quïn nhau
Àöi lûáa bïn giang àêìu....
Nhaâ thú Vuä Hoaâng Chûúng nöíi tiïëng möåt thúâi, lúâi lúâi chêu ngoåc,
söëng úã Haâ Nöåi nhûng coá cú súã úã laâng Diïìm, cao hûáng, öng laåi àaáp têìu
lïn Bùæc Ninh, Phuã Laång Thûúng, gheá xuöëng ga, vaâo àêy àïí thêu àïm
Quan hoå, àûáng tònh cho thú àeåp möång àúâi....
Loâ göëm Phuâ Laäng àang tùæt. Nhûng bao àúâi, bao nhiïu triïåu
nêëm möì àûúåc caãi taáng, caát taáng, thay aáo múái, sang nhaâ múái.... vaâo dõp
cuöëi nùm, phaãi nhúâ àïën chiïëc tiïíu saânh maâu gan gaâ, rùæn hún àaá, bïìn
hún thúâi gian àïí àùåt vaâo böå múái (coá caã tiïíu cuãa Thöí Haâ, tuy laâ Bùæc
Giang nhûng nùçm kïì ngay bïn búâ söng Cêìu, chó möåt laá àoâ ngang àaä
xoaá nhoaâ biïn giúái hai vuâng cuãa möåt Kinh Bùæc chung nhau...)
Ai laâm tûúng, àùåt chum tûúng núi göëc cau, göëc mñt, ai coá chiïëc
huä àûång vûâng àûång laåc trong buöìng, ai coá chuåc baát saânh loe miïång....
Phuâ Laäng laâ höìn noá àêëy.
Àaä bao nhiïu trùm phiïn chúå tïët laâng quï phöë huyïån, caã chúå tïët
thõ thaânh, nhûäng túâ tranh Àöng Höì àûúåc baây ngay trïn nïìn àêët chúå,
lêëy hoân gaåch hoân àaá àeâ lïn cho gioá khoãi bay: tranh Hûáng dûâa húá hïnh
trùæng noän, tranh Àaánh nghen nùæc neã nhõp cûúâi. Tranh àaám cûúái
chuöåt meâo chuöåt biïëu xeán bõt moäm nhau, tranh Hai Baâ Trûng cûúäi voi
àaánh giùåc, tranh Gaâ tranh Lúån, ngûä sùæc hay, xoaáy êm dûúng.... Tranh
êëy àaä ài vïì àêu? àaä in vaâo têm khaãm haâng trùm thïë hïå, caã öng ngheâ
àïën thi sô, caã cêåu beá àeã toác traái àaâo àïën cö gaái nûä trinh xem maâ ruác
rñch àoã àöi maá treã... Tiïëc sao nay Àöng Höì hûu hùæt thúâi gian, vaán
khùæc nhïån chùng, tro laá tre. voã con àiïåp, quaã daânh daânh àïí möëc....
Möåt nöîi buöìn nhû se se heo may laâm têm tû thöín thûác nhû mêët möåt
tònh yïu khöng bao giúâ coân gùåp laåi.
Bùæc Ninh úã àêu, vïì àêu?
Bùæc Ninh àêu chó laâ quï hûúng àûáa treã thiïëu cha nhûng trúã
thaânh öng vua khai saáng möåt chiïìu àaåi huy hoaâng. Lyá Cöng Uêín trúã

thaânh Thaái Töí nhaâ Lyá? Cöng cuãa Bùæc Ninh phöí vaâo têm höìn nhaâ sû
Vaån Haånh vaâ Khaánh Vên chùng? Cuäng chñnh chaâng trai naây àûúåc vúå
öng vua àúâi trûúác dêng aáo hoaâng baâo. Muåc àñch laâ àaánh giùåc ngoaåi
xêm àang ngêëp ngheá chöën biïn thuyâ. Vaâ ai khaác àïìu khöng phaãi cuäng
chñnh öng múã con àûúâng cho thaânh àaåi La trúã lïn Thùng Long sùæp
vaâo nghòn tuöíi?
Gêìn nghòn nùm sau, núi thúâ taám võ vua nïëu khöng noái caã Vua
Baâ Lyá Chiïu Hoaâng laâ 9, coá möåt nhaâ giaáo nhên dên, laåi cuäng laâ ngûúâi
àûúåc phong anh huâng lao àöång, öng Nguyïîn Àûác Thòn, haâng ngaây
nhang khoái cho caã nûúác cuâng hûúáng vïì chiïm baái, khiïën caã mêy trïn
troâi cao cuäng ài liïìn taám khöëi thaânh "Baát àïë vên du" möåt àiïìm baáo
àeåp.
Bùæc Ninh àöìng bùçng, nhûng àöåt khúãi nuái non. Ai àaä qua Gia
Bònh, lïn nuái Thiïn Thai, ngoån nuái àaä vaâo Quan Treâo lïn àónh nuái
Thiïn Thai.... maâ nghe gioá söng Àuöëng quaåt lïn, maâ nghe mêy trúâi
àêåu vaâo haâng thöng vi vuát.... maâ núi chên nuái khöng cao khöng thêëp
êëy, coân coá ngöi miïëu nhoã. Nhoã lùæm, nhûng vaâo höìn ngûúâi thò laåi röång
bao la. àoá laâ núi öng Traång nguyïn àêìu tiïn, Traång nguyïn khai khoa
àúâi Lyá, Lï Vùn Thõnh, ngûúâi trñ thûác múã àûúâng khoa cûã gêìn nghòn
nùm trûúác.... àûúåc phuång thúâ, vúái hònh tûúång möåt con röìng bùçng àaá,
khöng duöîi thùèng thên mònh maâ bay, maâ trûúân maâ boâ... ngûúåc laåi, tûå
oùçn oaåi thên mònh, quay lûng laåi, tûå cùæn vaâo thên mònh nhû muöën
noái nöîi oan khiïn naây ai saáng toã?
Àêy coá phaãi laâ con röìng duy nhêët trïn caã nûúác coá hònh thuâ àùåc
biïåt nhû thïë khöng, khi moåi vùn miïëu, moåi cöí thaânh, moåi cung àiïån,
àïìn àaâi... caác con röìng duâ 4 hay 5 moáng, àïìu uöën daâi nhûäng khuác
lûng maâ khöng con naâo co quùæp?
Coá ai khöng biïët ngûúâi con gaái tûåa vaâo göëc cêy hoa lan maâ trúã
thaânh nguyïn phi, hoaâng thaái hêåu? Coá ai khöng biïët ngöi chuâa Buát
Thaáp, coá thaáp cao bùçng àaá, coá hònh tûúång phöìn thûåc Linga, coá cêìu
quaán, tûâng laâ núi àûúåc dûång àïí ghi nhúá thúâi kyâ thõnh haânh àaåo Phêåt
Viïåt Nam, cuâng vúái chuâa Dêu Thuêån Thaânh, coá thaáp vuöng röîng ruöåt

Hoaâ Phong, 7 têìng, nhûng baäo töë laâm hû haåi chó coân ba, nhûng àöì söå,
hiïn ngang, thaách thûác vúái thúâi gian, chùèng khaác naâo sên chuâa coân
khuön giïëng thúi, nûúác soi trúâi trong vùæt, hùèn laâ chiïëc gûúng àïí sûãa
toác vêën khùn cuãa naâng trinh nûä YÃ Lan trúã thaânh hoaâng hêåu vaâ cuäng
laâ ngûúâi xêy dûång bao nhiïu chuâa thaáp Bùæc Ninh, maâ ngûúâi àúâi phaãi
cöng nhêån rùçng: Àònh Àoaâi, chuâa Bùæc, nghôa laâ vuâng trêën Sún Têy
phña àoaâi thò àònh to àeåp nöíi tiïëng, nhûng noái àïën chuâa thò khöng núi
àêu bùçng Bùæc Ninh, Kinh Bùæc, xem kia, chuâa Tiïu, chuâa Daåm, chuâa
Phêåt Tñch, chuâa Dêu, chuâa Trùm Cûãa, chuâa Lim...
Laâng Àaåi Baái laâ àêu, àoá chñnh laâ laâng mang tïn nöm laâng Bûúãi,
coá nghïì àuác nöìi àöìng àiïëu, goâ nöìi àöìng thau maâ coá tïn laâ laâng Bûúãi
Nöìi. Bao nhiïu nghïå nhên àûúåc phong baân tay vaâng hay khöng àûúåc
phong vò thúâi xûa chûa coá, öng Nguyïîn Àûác Chónh àang rúâi laâng Bûúãi
Nöìi vïì söëng úã Haâ Nöåi laâ möåt. Nghïì àuác coá tûâ bao giúâ. Mêëy laâng cuãa
Bùæc Ninh rúâi vïì Thùng Long lêåp ra laâng Nguä Xaä? Pho tûúång Trêën Vuä
coân àêy? Kinh thaânh Huïë cuäng coá nghïì àuác, coá lêìn thêëy nhûängchiïëc
vaåc àöìng nùçm nghiïng ngaã giûäa sên rïu, loâng vaåc coá laá vaâng ruång vúái
beâo têëm hoang vu.... maâ chaånh loâng nhúá vïì phûúâng thúå àuác àaä tiïu
tan, phûúâng àuác Huïë vaâ phûúâng àuác Àaåi Baái coá àöìng mön? Khöng
biïët, nhûng Bùæc Ninh hiïån hònh qua bao nhiïu baát nhang bùçng àöìng,
nhûäng chên nïën, nhûäng àónh àöìng, lû àêìu, nhûäng êu trêìu cho caác baâ
caác meå bao thúâi ùn trêìu, nhûäng löìng êëp àûång than höìng sûúãi chên
mïånh phuå, tiïíu thû.... Bùæc Ninh tung àaân con cuãa mònh vaâo àêët nûúác,
haâo phoáng khaác gò tònh meå...
Hoãi Bùæc Ninh úã àêu, khöng coân laâ buöìn cûúâi, ngúá ngêín. Bùæc
Ninh nùçm trong caã nûúác, Bùæc Ninh àoång giûäa muön höìn. Bùæc Ninh
trúã thaânh caái nöi Quan hoå, thaânh niïìm say àùæm dên gian cho thú cho
nhaåc cho hoaå cho tònh cho nghôa....
Vêåt àöíi sao rúâi.... Vùn Miïëu Bùæc Ninh àang àûúåc tu chónh. àaä coá
nhiïìu khu ruöång boã luáa tröìng hoa àaâo, Tïët cuãa caã nûúác, Bùæc Ninh
cuäng àang goáp thïm phêìn tûúi thùæm....
Coá möåt Bùæc Ninh röång mïnh möng laâ thïë. Tûå haâo lùæm chûá.

Tuyen tap tac pham bang son 690

Tuyen tap tac pham bang son 690

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Viewers also liked

Viewers also liked (17)

Similar to Tuyen tap tac pham bang son 690

Similar to Tuyen tap tac pham bang son 690 (20)

Tuyen tap tac pham bang son 690