Presentatie over passiefhoogbouw met cases uit binnen- en buitenland. Dit document werd gepresenteerd op het Buildgreen congres te Brussel op 7 februari 2012.

1. Passiefhoogbouw in Brussel
Symposium dinsdag 7 februari 2012
TECHNISCHE HAALBAARHEID
Alain Bossaer
Bram De Meester

2. Wereldwijde expertise

3. Hoofdzetel CIT Blaton
architect: A2M
fase: opgeleverd (2007)
Actief in Passiefbouw
Kantoorgebouw ELIA
architect: Architectes Associés
fase: uitvoering (aug 2011)
Parc de l’Alliance (AXA RE & AG RED)
architect: A2M
fase: vergunning (dec 2011)

4. Hoogbouw in de lift
Naberezhnaya Towers Brickell Financial Centre Miami, Kaisa Fenglong Center
Moscow, Russia Florida, United States Shenzhen, China

5.  Netto energiebehoefte verwarming
• Geen probleem: hoge compactheid, interne warmte,…
• Eenvoudiger dan bij kleine gebouwen
Eisenkader
? Netto energiebehoefte koeling
• Geen probleem bij berekening volgens PHPP
• Discrepantie met resultaten EPB
? Primaire energiebehoefte
• Discrepantie tussen PHPP en EPB zorgt voor
onduidelijkheid
 Luchtdichtheid
• Is waarschijnlijk de moeilijkste eis
• Waarde komt uit de woningbouw, hoe relevant
voor grote kantoorbouw ?
 Oververhitting
• Is minimumkwaliteit, PvE is in principe dominant
• Sterke link met NEB koeling

6. Aandachtspunten en uitdagingen
doorheen het projectverloop
PROGRAMMA 1. Geïntegreerd ontwerpen
VAN EISEN
CONCEPT 2. Comfort
ONTWERP
3. Luchtdichtheid
UITVOERING
GEBRUIK 4. Commissioning

7. Aandachtspunten
en uitdagingen Van sequentieel naar geïntegreerd ontwerpen
1. Geïntegreerd Bouwheer Bouwheer
ontwerpen
Architect
Architect Studiebureau
PROGRAMMA
Studiebureau
VAN EISEN
CONCEPT Aannemer betrekken bij het ontwerpproces
ONTWERP • Bouwteam:
UITVOERING • Selectie ?
• Contract ?
GEBRUIK
• Design & Build:
• Selectie op basis van prestatielastenboek
• Detailontwerp door aannemer => betere garanties
op uitvoerbaarheid door meer betrokkenheid

8. Aandachtspunten
en uitdagingen Projectcase
1. Geïntegreerd Kattendijkdok Towers (2009)
ontwerpen Antwerp, Belgium
PROGRAMMA
VAN EISEN
CONCEPT
• Gestart net na invoegetreding van EPB
ONTWERP
• E100, ventilatie-eisen en eis oververhitting
UITVOERING
• Voorontwerp door buitenlandse architect zonder
GEBRUIK kennis van wetgeving
• Nood aan herwerking voorontwerp om aan
wetgeving te voldoen

9. Aandachtspunten
en uitdagingen “Passieve gebouwen zijn minder
comfortabel, toch?”
2. Comfort
Thermisch Geen comfortbeperkingen omwille van
passiefbouw !
• Immers, enkel eisen op het vlak van netto
energiebehoefte
PROGRAMMA
VAN EISEN • Vrijheid om actieve koeling en verwarming te voorzien
CONCEPT • Argument van verschuiving van investeringen uit
passieve woningbouw vervalt
ONTWERP
UITVOERING Regelbaarheid is een aandachtspunt
GEBRUIK • Snellere schommelingen door externe factoren
• Klimatisatieconcept vereist met snelle responstijd
• Moduleerbaarheid: landschapskantoren vs. individuele
kantoren en vergaderzalen

10. Aandachtspunten
en uitdagingen
2. Comfort: Tegenstellingen tussen wetgeving en certificaten
Luchtkwaliteit
• Straft hogere ventilatiedebieten niet af
PROGRAMMA
VAN EISEN
• Geeft meer credits bij hogere
ventilatiedebieten
CONCEPT
ONTWERP
UITVOERING • Straft hogere debieten wel af
GEBRUIK

11. Aandachtspunten
en uitdagingen
Rollen en verantwoordelijkheden
3. Luchtdichtheid • Verschillende actoren
• Geen duidelijk kader voor ontwerpers
• Eindverantwoordelijkheid kan alleen bij aannemer liggen
• Resultaatsverbintenis
• Hoofdaannemer vs. onderaannemers
PROGRAMMA
VAN EISEN • Eventuele claim kan terugkomen bij de ontwerpers
CONCEPT indien ontwerpfouten kunnen bewezen worden
ONTWERP
UITVOERING Interactie met wettelijke voorschriften
GEBRUIK • Ventilatie van schachten, liften, technische ruimtes,…
• Standaardafwijkingen idealiter op te nemen in
brandwetgeving

12. Aandachtspunten
en uitdagingen Testprocedure
• Meetbaarheid:
3. Luchtdichtheid • Grote volumes vereisen aangepaste apparatuur
• Specifieke problemen bij hoogbouw omwille van
effecten temperatuur, wind,…
• Tussentijdse controlemetingen op typeverdiepingen
PROGRAMMA • Detecteren systemische gebreken
VAN EISEN
• Bijsturing mogelijk maken
CONCEPT
• Testprotocol op te nemen in lastenboek
ONTWERP
UITVOERING
GEBRUIK

13. Aandachtspunten
en uitdagingen Passieve gebouwen zijn gevoeliger voor
uitvoeringsfouten
4. Commissioning • Kleine gebreken krijgen procentueel meer impact
• Beperkte beschikbare vermogens
Commissioning moet garanderen dat:
• PvE correct vertaald wordt naar het ontwerp
PROGRAMMA
VAN EISEN • Gerealiseerd project beantwoordt aan het ontwerp…
• …en dus ook aan het PvE
CONCEPT
ONTWERP Testprotocols maken wezenlijk deel uit van het
UITVOERING
bestek
• Opvolging door commissioning-agent
GEBRUIK
De extra investeringen verdienen extra aandacht
bij oplevering en nazorg
• Minstens 1 jaar monitoring
• Niet zozeer reactief, maar veeleer proactief

14. 1000 Grand Avenue, Los Angeles, California
Contact
Alain Bossaer
Algemeen directeur gebouwen en
installaties
a.bossaer@arcadisbelgium.be
Bram De Meester
Consultant Duurzaam Bouwen
Licensed BREEAM International
Assessor
b.demeester@arcadisbelgium.be