1. PARA A “XESTEIRA” CON CARIÑO
Pepe Dopico
Pedíronme si podía cooperar con esta revista escolar, e así o fago con gusto. Esta
sinxela participación está referida ao Val de Xestoso, precisamente neste tempo en que as xestas
locen todo o seu encanto: visten de gala para toda a xente do Val e para os que a el se
achegaren. Como participante da UNED ás veces teño conversas moi interesantes con persoas
maiores, que recordan a outras que xa foron maiores cando eles eran rapaces. Estas boas persoas
son e foron recoñecidas por todo o vecindario.
Sarucho (quen a pesar do infortunio afronta a vida con entereza) contoume sobre un
familiar, que para min foi todo un “renacentista” no Val Xestoso, como Leonardo da Vinci, xa
que foi o autor de cantidade de inventos: aproveitando a auga dos regatos e dos muíños
construíu unha dinamo para obter electricidade e luz na casa, e aínda que a auga escaseara, o
muíño funcionaba cunha polea. Foi tamén o primeiro que tivo tractor, un “Fiat” que aínda se
conserva con outras moitas ferramentas e inventos no museo das Restrebas. Un día foi con
tractor a buscar tres barricas de viño a Areas, e como o camiño era daquel xeito… caeron as tres
barricas escachándose. Puxo a auga na casa –din que a muller a pouco máis se vai da casa por
medo-. Dotou á vivenda con cociña de ferro en vez da lareira, e ao seu carón situou un gran
depósito no que cocían nabos e patacas para os animais. Dende aquela acabouse o frío na
vivenda. Foi o primeiro no Val en todo o dito, e tamén tivo o primeiro automóbil. Relacionouse
con Álvaro Cunqueiro… Este inventor foi Antonio González das Restrebas. E de aí mesmo foi a
Señora Cecilia, quen se fixo cos servizos dun mestre na súa propia casa para dar formación aos
seus familiares, toda unha auténtica “humanista”, e foi así que xurdiron as escolas públicas en
todo o Val de Xestoso: Xian, Boicornello, o Canedo e o Balado. Cando cumpriu os cen anos
felicitámola un grupo de escolares e mestres cun ramo de flores para a súa casa.
2. Clementina, quen leva ben a vida con humor –e xoga moi ben ao tute- dime que aqueles
tempos foron moi difíciles. Anuncia tamén pasou os seus traballiños: cando era o tempo de
andar sachando facía primeiro o da súa casa e logo un par de semanas máis para os de fora…
Ten ido polo Raño cargada con feixes de grelos a pé cara a Betanzos. Domingo Pena da
Abeleira –que era o home máis vello do Val- ía á escola a casa do Ferreiro. Era no sobrado, e o
mestre “era máis malo que bo…” Foron nove irmáns, entre eles Xerardo e Filomena, que foron
os primeiros que se bautizaron na igrexa do Canedo. Para el vai esta letriña:
Domingo, domingo, moitas veces ías a Betanzos
Co teu carro cargado con cortezas de carballo.
Voltabas ao outro día, e non era unha romaría…
E ata aquí chegando con esta pregaria:
Cruceiro da Serra Loba, que soliño estás…!
Entre o Val Xestoso e Cambás.
Avoga por toda esa boa xente,
Con saudade, traballo, amor e paz.
Para todos os vencellados a “Xesteira” con agarimo. Pepe Dopico
