2. Batas - Militar
– Ang batas militar ay kakaibang kapangyarihan ng estado na karaniwang
ipinatutupad nang panandalian ng isang pamahalaan kapag hindi na nito
maayos magampananan ang pamamahala gamit ang sibilyan nitong
kapangyarihan (e.g. pagpapanatili ng kaayusan at katiwasayan, o magbigay ng
mga pangunahing serbisyo). Sa isang ganap na batas militar, ang pinakamataas
na opisyal ng militar ang namumuno, o naitatalaga bilang tagapamahala o puno
ng pamahalaan, kasabay ng pagbuwag o pagtanggal ng lahat ng kapangyarihan
ng mga sangay ng pamahalaan mula tagapagpaganap, tagapagbatas, hanggang
panghukuman.
3. Batas - Militar
– Maaaring ipatupad ng pamahalaan ang batas militar upang manaig ang kanilang
kapangyarihan sa sambayanan. Ang ilang insidente ng pagpapatupad ng batas
militar ay nangyayari matapos ang isang kudeta (gaya ng sa Thailand noong
2006 at 2014); kapag may banta ng malawakang protesta laban sa pamahalaan
(Tsina sa Tiananmen Square noong 1989); upang supilin ang oposisyong politikal
(Poland noong 1981); sugpuin ang napipintong pag-aalsa (Canada, October
Crisis noong 1970). Nagdedeklara rin ng batas militar tuwing may matinding
sakuna; ngunit, ang ilang bansa ay gumagamit ng ibang legal na konstruksiyon,
gaya ng estado ng kagipitan.
4. Batas- Militar
– Nagpapatupad din ng batas militar tuwing may mga hidwaan gaya ng pananakop,
kung saan ang kawalan ng pamahalaang sibilyan ay nagdudulot ng pagkabalisa ng
populasyon. Ang ilang halimbawa ng ganitong pamamahalang militar ay noong
rekonstruksiyon pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Alemanya at
Hapon, pati na rin noong rekonstruksiyon sa timog Estados Unidos pagkatapos ng
Digmaang Sibil Amerikano.
– Malimit na may kaakibat na pagpapatupad ng curfew, pagsuspindi ng batas sibil,
karapatang sibil, habeas corpus, at pagsasailalim o pagpapalawig ng hukumang
militar o katarungang militar sa mga sibilyan. Ang mga sibilyang hindi tatalima sa
batas militar ay maaaring litisin sa isang hukumang militar.
5. Batas – Militar sa Pilipinas
– Napasailalim sa batas militar ang Pilipinas mula 1972 hanggang 1981 sa ilalim ng pamumuno ni Ferdinand
Marcos, sa pamamagitan ng Proklamasyon Blg. 1081 na nilagda noong Setyembre 22, 1972. Ang opisyal na
dahilan sa likod ng pagpapahayag ng batas militar ay upang mapigil ang lumalalang kaguluhan ng mga
mamayanan, ang banta ng pagkuha ng kontrol na mula sa komunista, at ang isang pagtatangka sa buhay ng
kanyang dating kalihim ng tanggulang pambansa na si Juan Ponce Enrile sa Mandaluyong. Unang malugod nang
tinanggap ang batas military ngunit naging kinasusuyaan ito kalaunan dahil sa mga pang-aabuso ng militar sa
karapatang-pantao. Kasama ang paghina ng ekonomiya, ang mga salik na ito ay nag-udyok ng pagtutol sa ilang
mga sektor (tulad ng urbanong middle class)(e.g. the urban middle class) na naging malinaw sa pagpaslang ng
nakulong senador ng oposiyon na si Benigno Aquino, Jr. noong 1983, at malawakang pandaraya sa dagliang
halalan noong 1986. Kalaunan, ang mga ito ay nagbunga ng sa rebolusyong EDSA ng 1986 na nagpatalsik kay
Marcos at nagtulak sa kanya na lumikas sa Hawaii, kung saang namatay siya noong 1989. Iniluklok ang kanyang
katunggali sa pagkapangulo at balo ni Aquino na si Corazon bilang kanyang kapalit.
Noong Mayo 23, 2017, idineklara ni Rodrigo Duterte ang batas militar sa Mindanao, sa pamamagitan ng
Proklamasyon Blg. 216, dahil sa pagsalakay ng Pangkat ng Maute sa Marawi, kabiserang lungsod ng Lanao del Sur.
Ipinahayag ito sa isang pagpupulong sa Moscow ni Kalihim Ernesto Abella,[2] at mananatili ito hanggang sa
Disyembre 31, 2017.
6. Panitikan, hindi Ligtas sa
Batas-Militar ni Marcos
– Marami ang ipinagbawal noong panahon ng Batas Militar, at isa na rito ang
pagtuturo ng panitikan.
– Isinalaysay ni Efren Abueg, propesor noong panahon ng Batas Militar sa
Polytechnic University of the Philippines, ang pagtuturo ng panitikang
naglalahad ng mga damdaming kumakalaban sa paniniil at kawalan ng
hustisya sa ilalim ng diktadurya.
– Wika niya, pili lamang ang mga panitikang maisusulat o mababasa noon.
“May mga radikal na panitikang nasusulat din, ngunit sinusulat ng mga
bayaran ng administrasyon at inilalathala sa mga outlet na dagliang inilabas
ng pamahalaan.”
7. Panitikan sa Panahon ng Batas -
Militar
Pormalismo ang paraan ng pagtalakay kung saan mga paksang neutral ang
istruktura at mga elemento nito, at pumapanig sa mga programa ng reporma ng
pamahalaan tulad ng Martial Law, dagdag niya. Saan napunta ang panitikan?
Mula sa mga kolehiyo at unibersidad, inilipat ng mga mag-aaral at mga propesor
sa ilang mga nayon ang panitikang nilikha ng mga kadreng gerilya, at doon nila
ito itinaguyod.
“Bunga nito, lumubog na sa mga kanayunan ang mga estudyanteng dati’y litaw at
naghahayag ng mga isyung pambayan. Abenturismo ang magsalita nang hayagan
at magturo sa klasrum ng mga araling hindi nagdaan sa paglilinis ng mga
ahensiyang dagliang itinayo ng pamahalaan,” dagdag pa ni Abueg.
8. Lumaganap naman ang mga tula, sanaysay, at iba pang akda ukol sa
pagsalungat sa Batas Militar matapos ang pagpaslang ni Benigno Aquino
Jr. na siyang naging pangunahing kritiko ni Marcos noong rehimeng
diktadurya.
“Isang mohon sa kasaysayan ng pagtuturo ng panitikan ang
dramatisasyon ng mga protesta sa lansangang ipinangalan sa isang hindi
ganoong pinag-aaralang personalidad sa ating kasaysayan,” ani Abueg.
Ipinahayag ni Abueg na hindi siya nangangamba na maulit muli ang
nangyari noon, kung saan hindi pinahintulutan ang pagtuturo ng
panitikan sa mga paaralan o unibersidad, sa isang panayam sa
Varsitarian.
9. “Collateral fear lang iyan ng political conflict ngayon. Iba ang mga
isyu ngayon. Noon, ibig manatili sa posisyon ang administrasyon,
kaya ginagawa ang lahat para gipitin ang oposisyon,” wika ni
Abueg.
Hinimok niya ang mga manunulat na magbasa ng kasaysayan ng
wikang Filipino at pag-aralan ang papel ng wika at edukasyon sa
kamulatan ng bayan lalo na ang mga akda nila Amado Hernandez,
Lazaro Francisco, Lualhati Bautista at Edgardo Reyes.
10. Panahon ng Batas-Militar
– Bunga ng mga nagaganap na malawakang kilos protesta ng iba’t-ibang samahan at
ang masigasig na aktibismo ng mga kabataan noong Panahon ng Isinauling Kalayaan,
idineklara ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar noong Setyembre 21,
1972. Batas Militar
– Kasabay ng deklarasyon ng Batas Militar anf pansamantalang pag papahinto ng
publikasyon ng mga pahayagan, ang sirkulasyon ng mga ito, pambansa man o
pampaaralan. Pinahinto rin ang pagpapalabas ng mga panooring pantelebisyon at
pagtatanghal ng mga pelikula. Pansamantalang ntigil ang mga programa sa radyo .
Batas Militar
– Pinakamasiglang bahagi ng panitikan ng panahong ito ang dula na nagkaroon ng
pangunahing tgapgtaguyod sa katauhan ng noon ay Unang Ginang ng bansa na si
Imelda Marcos Batas Militar
11. PLEDGES
– Akronim ng PLEDGES
– Peace and Order (Kapayapaan) Land Reform (Reporma sa Lupa) Economic Reform (Reporma sa
Pangkabuhayan Development of Moral Values (Paglinang ng Kahalagahang Pantao) Government
Reform (Repormang Pampamahalaan) Educational Reform (Repormang Pampaaralan) Social
Reform (Repormang Panlipunan)
– Naging karaniwang paksain ng mga lathalain sa unang bahagi ng Dekada’ 70 ang tatlong tunguhin
ng bansa sa ilalim ng Bagong Lipunan. Ang mga ito ay ang pagtataguyod ng kaunlaran
pangkabuhayan, pagbabagong panlipunan at kalinangang pangkultura ng bansa. Dekada ‘70
12. Dula
– Sa kanyang masugid na interes at pagtataguyod ay pinasigla ng Unang Ginang Imelda Marcos ang dulaan
noong panahon ng Bagong Lipunan. Pangunahing nakatulong sa pagpapasigla ng anyong ito ng panitokan
ang pagpapaayos ng lumang tanghalan gaya ng Metropolitan Theatre. Unang Ginang Imelda Marcos
– Mga Naitanghal sa Metropolitan Theatre. Isang Munting Alamat Portrait of the Artist as a Filipino ni
Lamberto Avellana. “Halik sa Kampilan” ni Leonardo Ilagan “Usa sa Kasalan” ni Orlando Nadres “Tales of
the Manuvu” ni Beinvenido Lumbera dula
– Nagpatuloy rin ang Palanca sa paggawad ng parangal sa mga dulang may iisahing yugto, isang bagay na
nakadaragdag sa pagsigla ng dula sa panahong ito. Isa sa mga natampok na dulang pinagkalooban ng
gantimpala ng Palanca noong 1974 ang dulang – “Sidewalk Vendor” ni Reul Molina Aguila na
naglalarawan ng buhay ng mga kabataang lalaking sidewalk vendor – mga nagtitinda ng sigarilyo. Gawad
palanca
13. USAPING PANULAAN
– Usaping Panulaan
– Isa sa mga bagay na laging maaalala sa panahon ng Bagong Lipunan ang malaganap na popularidad ng mga islogan.
islogan
– Halimbawa: Hinggil sa Kahalagahang pantao: Sa ikauunlad ng bayan, Disiplina ang kailangan. islogan
Hinggil sa Programang pangkabuhayan: Magplano ng pamilya, Nang buhay ay lumigaya Tayo’y magtanim Upang mabuhay
islogan
– Kaugnay sa seryosong panitikan itinatag noong Agosto 1973 ang Galian sa Arte at Tula (GAT) Tulang nasulat noong
panahon ng Batas Militar “Pilipino: Isang Depinisyon” ni Pociano B.Pineda “Kagila-gilalas na Pakikipagsapalaran” ni Juan
dela Cruz “Doktrinang Anak Pawis” ni Virgilio Almario “Litanya kay Sta. Clara” ni Teo Antonio Galian sa arte at tula
– Piling Bahagi ng LITANYA KAY STA. CLARA Misis dela Cruz, sumayaw ka Kumendeng ka, kumendeng pa, Ipagaspas mo
ang iyong saya, Humiling ka sa mhal na santa, Umawit ka sa mahal na patrona
– Hindi dasal ang pamphlet sa pagpaplano Ang kampanya sa dyaryo Ang operasyon sa ari ng tao Sta. Clarang pinung-pino
Sila po ay pakinggan Pagsayawin po ng pawis ng sakripisyo Isakripisyo po ang pildoras sa pandanggo
14. – Isang bahagi ng tulang “Polusyon” ni Beinvenido Ramos: May isang uri ng polusyong hindi mo kayang
lunasan Ni hindi mo kayang pigilin, lumalason di sa katawan mo Kundi sa iyong moral, sa iyong ispiritu
(Kung mayroon ka), Sa iyong kaluluwa. Paano malulunasan ang polusyong ito? Hindi mo ito nakikita
ngunit nadarama mo.
– 20. Ito’y polusyong likha ng pabrika rin, ngunit pabrika ng iyong sarili na kumakain ng kasakiman,
karumihan, pandaraya, panlalamang, kalupitan, pang -aapi pananagano, pagpapakayamo- sapagkat
ikaw ay lumikha ng isang pabrika sa iyong sarili na nagtatapon ng lason, dumi, polusyon.
– 21. Ang pagbibigay ng gawad parangal at pagkilala sa mga natatanging tulang nasulat ay ipinagpatuloy
ng Gawad Palanca. Gayundin naman, tumatanggap ng pagkillala ang mahuhusay na makata mula sa
Timpalak Literaryo ng Cultural Center of the Philippines (CCP) at sa Talaang Ginto. Gawad palanca
– 22. Ang Talaang Ginto ay pagkilala ng Surian ng Wikang Pambansa sa pinakamahusay na tulang naisulat
sa isang takdang panahon. Ipinagkaloob ang parangal sa mga sumulat ng mahuhusay na tula kasabay ng
pagdiriwang ng Arawni Balagtas na isinasagawa tuwing Abril 2, sa araw ng kapanganakan ng dakilang si
Francisco Baltazar.
15. – Sa Timpalak Literaryo na pinamahalaan ng Cultural Center of the
Philippines, kabilang sa mga makatang nabigyan ng parangal sa kanilang
mga isinulat ang mga sumusunod: Patimpalak literaryo
– Gloria Villaraza Guzman – nagsaaklat ng epikong Handog ng Kalayaan. •
Jesus Manuel Santiago – nagkamit ng ikalawang gantimpala sa Timpalak
ng Tula ng CCP noong 1976.
16. Usaping Maikling- Kwento
Nagpatuloy nag Gawad Palanca sa pagkakaloob ng gantimpala sa mga namumukod na maikling kuwento.
Sumigla ang pagsulat ng mga manunulat ng mga paksang hitik sa mga pangyayaring nagaganap sa lipunan
ngunit walang nalathalang mga kuwentong tumutuligsa sa Batas Militar at ang epekto nito sa sa
karapatang pantao at kalayaan ng mga mamamayan Gawad Palanca PAtuloy!
– Alfredo Lobo Mario Libuan Augusto Sumilang Lualhati Bautista Reynaldo Doque Benigno Juan Benjamin
Pascual Domingo Landicho, Rebolusyonaryong manunulat
– Bukod sa Gawad Palanca, isa pa sa nakatulong upang mapasigla ang pagsulat ng maikling kuwento sa
panahon ng Bagong Lipunan ang “Sagisag”. Nagkaloob din ito ng Gawad Sagisag. Magasing “sagisag”
17. Usaping Nobela
– Naging balakid sa pagsulong ng nobela ang suliranin sa pagpapalimbag.
Bukod sa kamahalan ng pagpapalimbag, nakadaragdag pa sa kawalan ng
insentibo ng mga nobelista na sensura sa nilalaman mga inilathala.
Mahigpit na sensura!
– “Ginto ang Kayumangging Lupa” ni Dominador Mirasol “May Tibok ang
Puso ng Lupa” ni Beinvinido Ramos “Gapo” ni Lualhati Bautista “Dekada
70” ni Lualhati Bautista “Hulagpos “ ni Mano de Verdades Posadas
Lathalaing Nobela
18. USAPING AWITING- PILIPINO
– Nakatulong sa pagtataguyod ng mga klasikal na awiting Pilipino ang mga lingguhang konsyerto,
ballet at dulang itinanghal sa CCP. Awiting nilikha upang gamiting Propaganda: Awiting Pilipino
Sumigla
– Bagong Lipunan May bagong silang May bago nang buhay Bagong bansa, bagong galaw Sa
bagong lipunan Nagbabago ang lahat Tungo sa pag-unlad At ating itanghal Bagong Lipunan
– Ang gabi magmaliw nang ganap At lumipas na ang magdamag Madaling araw ay nagdiriwang Sa
umagang daratal. Ngumiti na ang pag-asa Sa umagang anong ganda (Ulitin ang unang bahagi)
– Tayo’y Magtanim Lahat na makakain ay ating itanim Magtanim, magtanim tayo’y magtanim
Gawing kulay luntian ang kapaligiran Magtanim, magtanim upang mabuhay Magtanim, magtanim
Tayo nang magtanim upang mabuhay.
19. – Anak Nang isilang ka sa mundong ito, laking tuwa ng magulang mo At
ang kamay nila ang iyong ilaw At ang nanay at atatay mo’y di malaman
ang gagawin Minamasdan pati pagtulog mo
– Nagdaan pa ang mga araw at ang landas mo’y naligaw Ikaw ay
nalulong sa masamng bisyo At ang una among nilapitan ang iyong
inang lumuluha At ang tanong, “Anak, ba’t ka nagkaganyan?”
20. Usaping Magasin at Pahayagan
Nangapinid ang mga pahayagan at lingguhang babasahin sa simula ng
pag-iral ng batas Militar. Mga pahayagan • Philippine Daily Express •
Times Journal • Balita at Pilipino Express Pahayagan at magasin
– • Hiwaga • Espesyal • Bulaklak • Aliwan • Tagalog Klasiks • Darna
• Liwayway Komiks
21. Usaping Pelikula, Telebisyon at
Radyo
– Nakatulong sa pagpapaunlad ng pelikula ang tamang pagdaraos ng Manila Film
Festival. • Manila sa Kuko ng Liwanag • Minsa’y Isang Gamu-gamo • Ganito
Kami Noon… Paano kami Bukas? • Insiang • Aguila Pelikula, telebisyon at radyo
– Pangkalahatang Pananaw sa panitikan Sa panahon ng Batas militar
– Sa kabuuan, bagaman at nagkaroon ng sensura sa mga paksaing maaring
talakayin ang mga manunulat sa panahon ng Bagong Lipunan, nagpatuloy pa rin
sa pag-unlad ang panitikan. Nagging mabunga ang panahong ito sa pagpukaw
ng interes ng mga Pilipino sa mga bagay na pangkalinangan na naipahayag sa uri
ng mga dulang naitanghal , awitin at musikang naisulat at mga pelikulang
ipinalabas. Pangkalahatang balita.
