Basics on pagsulat ng balita

2. •Katuturan ng Balita
Ang balita ay napapanahon at
makatotohanang ulat ng mga
pangyayaring naganap na, nagaganap at
magaganap pa lamang.

3. Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita,
pasulat at pampaningin. Pasalita ito, kung ang
ginawang midyum ay ang radio at
telebisyon; pasulat naman kung ito
ay ipinalimbag sa pahayagan at
iba pang uri ng babasahin; at
pampaningin kung ang
midyum ay ang
telebisyon at sine.

4. • Mga Katangian ng Balita
Kawastuhan -ang mga datos ay inilahad nang walang
labis, walang kulang
Katimbangan – inilahad ang mga datos na walang
kinikilingan sa alinmang
panig na sangkot.
Makatotohanan– ang mga impormasyon ay tunay at
aktuwal at hindi gawa-gawa
lamang.
Kaiklian- ang mga datos ay inilahad nang diretsahan ,
hindi maligoy.

5. • Mga sangkap ng Balita
Ang isang balita ay nagiging balita lamang kung ito ay
nakakapukaw ng interes ng mga tagapakinig o
mambabasa. Kaya maaaring sabihing
ang anumang kaganapan na balita para
sa isa ay hindi balita
para sa iba.

6. Narito ang mga sangkap ng balita na maaaring
makapagbigay ng interes sa mga tagapakinig at
mambabasa.
• Kapanahunan - Ito ay bago pa lamang nangyari o
maaaring matagal nang
ngunit ngayon lamang natuklasan.
• Kalapitan - Mas interesado ang mga tagapakinig o
mambabasa na malaman
ang nagyayari sa kanilang paligid o pamayanan kaysa
sa malalayong lugar.

7. ♦Kabantugan –Tumutukoy
sa pagiging prominente o
kilala ng taong sangkot
sa pangyayari.
• Kakatwahan o Kaibahan
Mga pangyayaring di karaniwan
tulad halimbawa ng isang tao
na nangagat ng aso o
ng isang hayop na
dalawa ang ulo.

8. ♦ Tunggalian
Ito ay tumutukoy hindi lamang sa laban
ng tao laban sa kapwa tao, maaari
rin itong pakikibaka ng tao
laban sa kalikasan o ng
tao laban sa
kaniyang
sarili.

9. • M a k a t a o n g K a w i l i h a n
Ito ay tumutukoy sa mga
p a n g y a y a r i n g
nakapupukaw sa iba’t-ibang uri
ng emosyon ng tao: pag-ibig,
poot , simpatiya, inggit at iba
pa.

10. • Romansa at Pakikipagsapalaran
Tinatalakay dito hindi lamang ang
buhay pag-ibig ng isang tao katulad ng
mga artista kundi ang pakikipagsapa-
laran din ng mga ordinaryong tao
tulad ng pagliligtas ng batang si
Rona Mahilum sa sa kaniyang mga
kapatid sa nasusunog nilang bahay.

11. • Pagbabago at Kaunlaran
Anumang pagbabago at kaunlarang
nangyayari sa pamayanan ay
maaaring paksain ng balita
tulad ng pagpapatayo ng
mga bagong gusali,
kalsada, pamilihang
bayan at iba pa.

12. • Bilang o Estadistika - Halimbawa nito ay ang mga
ulat ukol sa
pananalapi, resulta ng eleksyon at iba pa.
• Pangalan - Tumutukoy sa mga pangalang
nasasangkot sa balita
tulad ng mga nakapasa sa mga board examinations.

13. • Hayop
Halimbawa nito ay ang mga bagong inakay ng
Philippine Eagle mula sa itlog na nabuo
sa pamamagitan
ng artipisyal inseminasyon.
• Kalamidad
Kapag nagkaroon ng malakas
na bagyo, lindol, pag- putok ng
bulkan at iba pa, karaniwang
pinapaksa ng balita ang mga
pinsalang dulot nito.

14. • Mga Uri ng Balita
A. Ayon sa istilo ng pagkalahad ng datos
1. Tuwirang Balita
Diretsahan ang pagkahanay ng mga
datos at ginagamitan ng
kombenkombensyonal o kabuurang
pamatnubay.
2. Pabalitang Lathalain
Hindi diretsahan ang paglalahad ng datos
at ginagamitan ng makabagong
pamatnubay.

15. B. Ayon sa lugar na pinangyarihan
1.Lokal na Balita
Kung ang kinasasaklawan ng pangyayari ay sa
pamayanang kinabibilangan o tinitirhan ng taga-
pakinig o mambabasa.
a. pambarangay d. panlalawigan
b. pambayan e. panrehiyon
c. panlunsod f. pambansa
2. Balitang Pang-ibang Bansa

16. C. Ayon sa nilalaman
♦ Pang-agham at teknolohiya
♦ Pangkaunlarang komunikasyon
♦ Pang-isports o pampalakasan

17. D. Ayon sa pinagbabatayan o pinag-
kukunan
1. Batay sa aksyon
Ang manunulat / mambabalita
ay naroon mismo sa lugar na
pinangyarihan ng aksyon o
pangyayari.

18. 2. Batay sa Tala
Kung ang pinagbabatayan
ng balita ay mga talang
nakalap mula sa talaan ng
pulisya, ospital at iba pang
ahensya.

19. 3. Batay sa Talumpati
Kung ang pinagkukunan ng datos ay
ang talumpati ng mga kilalang tao.
4. Batay sa pakikipanayam
Kung ang mga datos
ay nalikom sa pamamagitan
ng pakikipanayam sa mga
taong sangkot o may alam
sa pangyayari.

20. E. Ayon sa pagkakaayos o pagkakaanyo sa pahina
1.Balitang may iisang tala
Tumatalakay sa iisang
pangyayari lamang
2. May maraming talang itinampok
Naglalahad ng higit sa isang
pangyayari na naganap sa iisang
araw at halos magkaparehong oras.

21. 3. Balitang Kinipil
Balitang pinaikli na
lamang dahil sa kawalan
ng espasyo.
4. Dagliang Balita
Pahabol na balita na dahil sa kawalan ng
ispasyo ay nilagyan na lamang ng
salitang flash at kasunod nito ang
isang linya o talatang nilalaman.

22. 5. Balitang pangkatnig
Maikling balita na isinulat ng hiwalay
ngunit kaagaapay sa kaugnay na
pangunahing balita.
6. Bulitin
Habol at karagdagan sa
mahalagang balita at
inilagay sa pangmukhang
pahina na nakakahon
at nasa tipong mariin.

23. F. Ayon sa pagkakalahad ng nilalaman
1. Balitang pamukaw-kawilihan
Karaniwang maiikling balita tungkol
sa tao, bagay, hayop na umaantig
sa damdamin ng
mambabasa.

24. 2. Balitang nagpapakahulugan
Nagpapaunawa sa mambabasa
tungkol sa dahilan, saligan,
katauhan
ng mga pangunahing sangkot at
kahalagahan ng isang
pangyayari.

25. •Ang Pamatnubay
Pamatnubay ang tawag sa una at pangalawang talata
ng balita.
Nagsisilbi itong pang-akit sa mga mambabasa dahil
ito ang pinaka-
buod ng balita. Sa akdang lathalain o pabalitang
lathalain, ito
ay maaaring isang salita, parirala, pangungusap o
isang talata.

26. •Mga Uri ng Pamatnubay
1. Kombensyonal o Kabuuurang
Pamatnubay
Sinasagot nito ang mga tanong na
Ano?, Sino?, Saan?, Kailan?, Bakit?
at Paano?

27. Ang balita ay inilalahad sa baligtad na
piramide kung saan ang mga
Mahahalagang datos
ay nasa una at
pangalawang
talata. Karaniwang
ginagamit
sa tuwirang balita.

28. 2. Makabagong Pamatnubay
Ginagamitan ng pangganyak na
panimula ang akda upang akitin
ang mambabasang basahin
ang kabuuuan nito.
Karaniwang
ginagamit ito
sa pagsulat
ng Pabalitang Lathalain.

29. • Mga Uri ng Kombensyonal na Pamatnubay
1. Pamatnubay na Ano
Kung ang pinakatampok
sa balita ay ang
pangyayari.
Halimbawa:
Isang lindol ang yumanig sa lalawigan ng Sorsogon at
Masbate na ikinamatay ng tatlong tao at ikinasira
ng mga bahay at gusali kahapon ng madaling araw.

30. 2. Pamatnubay na Sino
Kung higit na pinakatampok
ang tao o organisasyong
kasangkot sa pangyayari.
Halimbawa:
Binawi ni Nueva Vizcaya Rep. Rodolfo Agbayani,
kasapi ng LDP ang kaniyang pirma sa impeachment
complaint na inihain ng oposisyon, kahapon,
matapos itong katayin sa komite.

31. 3. Pamatnubay na Saan
Kung higit na mahalaga
ang lugar na pinangyarihan
kaysa sa gawain o tao
na kasangkot dito.
Halimbawa:
Sa Naga City ginanap ang 2009 National Schools Press
Conference na dinaluhan ng mga batang manunulat
sa buong bansa.

32. 4. Pamatnubay na Kailan
Hindi gaanong gamiting pamatnubay
dahil ginagamit lamang ito
kung higit na mahalaga ang
petsa kaysa sa iba pang
aspeto ng mga pangyayari.
Halimbawa:
Hanggang sa Abril 18 na lamang ang palugit na
ibinigay ng BIR para sa pagababayad ng buwis sa
taunang kita.

33. 5. Pamatnubay na Bakit
Kung ang dahilan o
sanhi ng pangyayari
ang pinakamahalaga.
Halimbawa:
Upang mapalawak at madaling
maipaabot sa mga mamamayan ang
mga serbisyo ng pamahalaan,
inilunsad ng Sangguniang Panlunsod ng
Quezon sa pamumuno ni Mayor Sonny
Belmonte ang “City Hall sa Barangay”

34. 6. Pamatnubay na Paano
Kung ang kaparaanan ng
pangyayari ang pinakamabisang
anggulo na dapat itampok.
Halimbawa:
Nagkunwaring naghahanap ng mapapasukan, isang
babae ang tumangay ng malaking halaga ng salapi at mga
alahas ng isang ginang sa Lunsod ng Baguio, pagkatapos
itong tanggapin bilang
katulong.

35. • Sa pagpapasya kung aling uri ng
kombensyonal na pamatnubay
ang itatampok,dapat munang alamin
ng manunulat kung aling anggulo
ng balita ang higit na mahalaga.
Kapag parehong matimbang ang
Ano at Sino, unang itatampok ang
Sino dahil higit na mahalaga ang
tao kaysa sa mga bagay at
pangyayari.

36. Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng
mabisang Pamatnubay:
1. Gumamit ng payak na pangungusap
2. Huwag isulat ang lahat ng kasagutan sa
mga tanong na Ano, Sino, Saan, Kailan,
Paano at Bakit sa isang pangungusap
lamang, kung ito ay makasisira sa
kaisipan ng talata at makalilito sa
mambabasa.
Alalahaning ang pangalawang
talata ay pangalawang
pamatnubay rin.

37. 3. Huwag uliting gamitin ang mahalaga o
di-karaniwang salita sa isang
pangungusap.
4. Iwasan ang pag-uulit ng
mga sugnay, parirala at
mga iba pang katulad
nitong gramatikong
kayarian.

38. • Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita
1. Isulat kaagad ang balita matapos makalap.
2. Itala ang mga datos ayon sa pababang
kahalagahan.
3. Unahing itampok ang pinakamahalagang datos bilang
pamatnubay.

39. 4. Ibigay ang buong pangalan ng taong awtoridad o
pinagkunan ng datos at kaniyang katungkulan. Sa
muling pagbanggit sa kanya ay gamitin na lamang ang
G. at apelyido ng lalaki at Bb. o Gng. at apelyido ng
babae o anumang titulo na angkop sa kanya.

40. 5. Iwasang magbigay ng opinyon sa balita.
6. Maging tumpak sa paglalahad ng datos.
7. Gawing maikli ang talata.
8. Gumamit ng mga payak
na salita.
9. Gawing maiikli ang
pangungusap at
pag-ibaibahin
ang haba nito

41. 10. Gamitin ang pangungusap na tukuyan
kaysa sa balintiyak.
11. Isulat ang tuwiran at di tuwirang sabi sa
magkahiwalay na talata.
12. Ilahad ang dalawang panig ng mga
taong sangkot sa balita.
13. Gawing pasalita ang bilang 1 hanggang
9 at gawing tambilang ang 10 pataas.

42. • Kaayusan ng Balita
Ang kaayusan ng paglalahad ng mga datos
sa balita ay sumusunod sa baligtad na
piramide tulad ng nasa ibaba:

43. • Ang kaayusang baligtad na piramide ay
nakatutulong sa mga sumusunod na dahilan:
1.Napapadali ang pagbabasa. Karaniwan sa mga
mambabasa ay abala, kung kaya ang paglagay ng
mga mahahalagang datos sa unahan ng balita, ay
nakapagpapatipid sa kanila sa panahon, dahil sa
pamatnubay pa lang ay nakukuha na nila ang buod
ng istorya.

44. 2. Napapadali ang pag-aayos ng ispasyo, dahil kung
kulang ang ispasyo, maaari nang putulin ang huling
bahagi ng balita na hindi nawawala ang
mahalagang datos nito.
3. Napapadali ang pagsulat ng ulo ng balita dahil sa
unang dalawang talata na naglalaman ng
mahahalagang datos ay maaari nang mapagkunan
ng itatampok sa ulo
ng balita.

45. • Mga Tuntunin sa Pagtatalata ng Balita
1. Ang talata ay hindi sumusobra sa
75 na salita.
2. Ilagay ang mahahalagang datos sa
unahan ng talata.
3. Iwasan ang paggamit ng mga
magkatulad na mga salita o mga
sugnay sa simula ng magkasunod
na talata.

46. 4. Huwag ilagay ang tahasang sabi at
buod nito sa isang talata.
5. Ang isang pangungusap na talata
ang pinakagamitin sa balita ngunit
kung hindi maiiwasan ang paggamit
ng mahigit sa isang pangungusap,
hindi ito dapat na sumobra
sa 3 pangungusap.

47. 6. Isaayos ang mga talata ayon sa
pababang kahalagahan upang kung
kukulangin sa ispasyo ay maaaring
putulin ang mga huling talata na
hindi naaapektuhan ang nilalaman
nito.

48. • Mga Katangian ng Isang Manunulat ng Balita
1. Matalas ang pang-amoy sa balita.
-Alam kung saan makapangalap ng datos.
-Marunong kumilatis kung alin ang anggulo
sa pangyayari na itatampok sa balita.
-Madaling makakilala ng mga
kaganapang karapat-dapat ibalita.

49. 2. Mapagtanong
3. Matiyaga
4. Makatarungan at walang kinikilingan
5. Totoong interesado sa tao.
6. Laging mapaghanap
ng buong
katotohanan

50. 7. Mapamaraan
8. Malawak ang kaalaman sa
talasalitaan at gramatika
9. Alam ang sariling
kalakasan
10. Mapagbasa