Ορυκτός πλούτος-μεταλλεύματα

1. 3ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΗΦΙΣΙΑΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 – 2013
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
«ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΑΣ – ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ»

3. Στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα συμμετείχαν οι μαθητές και
μαθήτριες της Γ’ Γυμνασίου:
Υπεύθυνες καθηγήτριες:
Η ομάδα μας
Β. Λιόλιου, Τεχνολόγος
Μ. Παναγιωτίδου, Φυσικός
Αλεξανδροπούλου Έλενα
Αλεξανδροπούλου Εύη
Αουάντ Ειρήνη
Βυτινίδης Φώτης
Γλυκού Αιμιλία
Ζωίδης Στέφανος
Κιοσσέ Εβίνα
Νταγκουνάκη Ιωάννα
Ντότσι Ρομίνα
Παράσχου Αθηνά
Πάτερου Γεωργία
Πρεβεζάνου Βερόνικα

4. Οι συναντήσεις μας της Παρασκευής

5. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

6. Πετρώματα
Υλικά από τα οποία αποτελείται ο στερεός φλοιός της Γης, το
ανώτερο δηλ. στρώμα της λιθόσφαιρας.
Κατηγορίες Πετρωμάτων
Ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού τους τα πετρώματα
διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
Τα εκρηξιγενή ή πυριγενή ή μαγματικά πετρώματα
Τα ιζηματογενή πετρώματα και
Τα μεταμορφωσιγενή πετρώματα.

7. Γεωλογικός κύκλος

8. Ορυκτά
Κάθε χημικό στοιχείο ή ανόργανη ένωση φυσικής προέλευσης, που
βρίσκεται στο έδαφος ή στο υπέδαφος ή, υπό μορφή διαλύματος,
στο νερό, αποτελώντας συστατικό των πετρωμάτων, από τα οποία
αποτελείται ο στερεός φλοιός της Γης.
Ορισμένα ορυκτά, όπως για παράδειγμα το διαμάντι, το θείο και ο
χρυσός είναι καθαρά χημικά στοιχεία. Τα περισσότερα, όμως,
αποτελούνται από κάποια ανόργανη ένωση.
Τα ορυκτά αποτελούν κύριο αντικείμενο μελέτης της
Ορυκτολογίας.

9. Μεταλλεύματα
Ένα ορυκτό που παρουσιάζει βιομηχανικό ενδιαφέρον εξαιτίας των
διάφορων μετάλλων που περιέχει, συνήθως σε αξιόλογο ποσοστό.
Το μετάλλευμα, μετά την εξαγωγή του από το έδαφος, περιέχει
διάφορες ενώσεις μετάλλων με άχρηστα υλικά.
Επεξεργασία καθαρισμού
2ιαχωρισμός του μετάλλου
Μεταλλουργική επεξεργασία του απομονωμένου μετάλλευματος
Το υπέδαφος της Ελλάδας είναι πλούσιο σε μεταλλεύματα, κυρίως
βωξίτη, νικελίου, χρωμιτών, σιδήρου, μαγνησίου (λευκόλιθου),
μαγγανίου (πυρολουσίτη), γαληνίτη, σφαλερίτη κ.ά.

10. Μεταλλευτική ορολογία
• Μεταλλείο ή ορυχείο: όρυγμα στην γη με σκοπό την ανάκτηση ορυκτών.
• Μεταλλωρύχος: ο εργαζόμενος στην εξόρυξη μετάλλου.
• Ορυκτό: φυσικό ανόργανο στοιχείο ή ένωση με συγκεκριμένη δομή
(συνήθως κρυσταλλική), συγκεκριμένη χημική σύσταση και
συγκεκριμένες φυσικές ιδιότητες.
• Πέτρωμα: γεωλογικός σχηματισμός που αποτελείται από ένα ή
περισσότερα ορυκτά.
• Κοίτασμα: γεωλογικός σχηματισμός που περιέχει ορισμένα ορυκτά με
οικονομικό ενδιαφέρον.
• Μετάλλευμα: το υλικό που εξορύσσεται από ένα κοίτασμα.
• Στείρο: το υλικό που εξορύσσεται μαζί με το μετάλλευμα, αλλά δεν
περιέχει ορυκτά με οικονομικό ενδιαφέρον.
• Συμπύκνωμα: το υλικό με οικονομικό ενδιαφέρον που προκύπτει μετά
από φυσική επεξεργασία του μεταλλεύματος (εμπλουτισμός).
• Απόρριμμα: το υλικό που διαχωρίζεται από το συμπύκνωμα και συχνά
απορρίπτεται σε χώρους εναπόθεσης εφόσον δεν παρουσιάζει κανένα
οικονομικό ενδιαφέρον.

11. Μεταλλευτική
Η μεταλλευτική είναι μία από τις αρχαιότερες ανθρώπινες
οικονομικές δραστηριότητες και έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην
μετάβαση του ανθρώπου από την πρωτόγονη κατάσταση στον
σύγχρονο πολιτισμό.
4στόσο, η μεταλλευτική έχει συνδεθεί επίσης και με πολλά μελανά
σημεία στην ανθρώπινη ιστορία όπως η δουλεία, οι κατακτητικοί
πόλεμοι, η αποικιοκρατία και πιο πρόσφατα η μόλυνση του
περιβάλλοντος.

12. ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…

13. Αρχαία Μεταλλουργία
Εξόρυξη μεταλλευμάτων
Εμπλουτισμός μεταλλευμάτων
Τήξη (Μεταλλουργία)
Η αρχαιότερη μεταλλευτική στοά στην Ευρώπη 3000 π.Χ. στο Λαύριο

14. Μάρμαρο
Αρχαία Γλυπτική
Αρχικά από την Πάρο και τη Νάξο.
Στον 5ο αιώνα από το όρος Πεντελικό και τον Υμηττό.
Χαλκός
Περίφημοι αρχαίοι γλύπτες, όπως ο Λύσιππος και ο Πολύκλειτος
δούλευαν σχεδόν αποκλειστικά επάνω σ' αυτό.
Όμως, πολλά χάλκινα γλυπτά να λιώνονται με στόχο την
επαναχρησιμοποίηση του υλικού, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος
αριθμός από σχετικά έργα τέχνης να έχει χαθεί.

15. Πωρόλιθος
Αρχαία Αρχιτεκτονική
Κτίρια εξ΄ ολοκλήρου από πωρόλιθο, όπως για παράδειγμα το
Αφροδίσιον της Επιδαύρου ή το Γυμνάσιο της Σικυώνος
Ασβεστόλιθος
Οικοδόμηση οχυρών, θεμέλια κτιρίων, αλλά και για κτίρια με
απλά μνημειακά χαρακτηριστικά
Μάρμαρο
Κυριαρχεί τελικά στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική

16. Παροιμίες – γνωμικά – αποφθέγματα
Η τεμπελιά είναι για τον άνθρωπο, ό,τι η σκουριά για τα μέταλλα.
Κάλλιο χρυσό όνομα, παρά χρυσό φόρεμα.
Αργυρό το μίλημα και χρυσό το σώπα.
Η σιωπή είναι χρυσός.
Κάλλιο σε φτωχοκαλύβα, παρά σε φέρετρο χρυσό.
Ο άρρωστος ούτε με χρυσό κρεβάτι δεν ευχαριστιέται.
Αν αρτυθείς να φας αρνί κι αν κλέψεις να είναι ασήμι.
Ό,τι γυαλίζει δεν είναι διαμάντι.
Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός.
Το διαμάντι κι αν μαυρίσει, σαν το τρίψεις θα γυαλίσει.
Το χρυσάφι, το διαμάντι και στην κοπριά θα λάμπει.
Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο;
Η πέτρα δεν ξεφλουδίζεται.
Το μάτι σπάει την πέτρα
Μη ρίχνεις πέτρα στο πηγάδι που σε δρόσισε.
Πέτρα που κυλά, χόρτο δεν πιάνει.

17. Το ήσυχο νερό τρυπάει την πέτρα.
Η σκουριά τρώει το σίδερο και το νερό την πέτρα.
Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα τον βρεις από κάτω.
Τα χρυσά φλουριά κάνουνε πέτρα τη καρδιά.
Κεφαλή δίχως μέτρα, θέλει χτύπημα στην πέτρα.
Στη βράση κολλάει το σίδερο.
Θα φάει η μύγα σίδερο και το κουνούπι ατσάλι.
Το σίδερο, όσο είναι ζεστό ακόμα το χτυπούν.
Ο άνθρωπος είναι δυνατότερος απ' το σίδερο κι αδυνατότερος απ'
το γυαλί.
Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, ένα καντάρι
σίδερο πόσες βελόνες βγάζει;
Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.
το «μέταλλο της φωνής» του ανθρώπου.
«Σιδερένιος» για τον άρρωστο
«Σιδεροκέφαλος»
Η αρχική σημασία του ρήματος «εκμεταλλεύω» είναι «εξαντλώ
μεταλλείο».

18. ΟΡΥΚΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΑΣ

20. Μήλος

21. Καολίνης (Μήλος)
Κατάλληλος για τη χαρτοβιομηχανία και τη βιομηχανία τσιμέντων

22. Βαρύτης (Μήλος)
Το 80%, χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολφών εκπλύσεως
γεωτρήσεων και κυρίως γεωτρήσεων (φρεάτων) αντλήσεως
πετρελαίου.
Άλλες χρήσεις:
Υαλουργία
Βιομηχανία ελαστικών
Χαρτοβιομηχανία

23. Μπετονίτης (Μήλος)
Συνδετικό υλικό της άμμου καλουπιών χυτηρίων
Συνδετικό υλικό στη σφαιροποίηση σιδηρομεταλλεύματος
Θιξοτροπικό πρόσθετο για θεμελιώσεις, σήραγγες και εκσκαφές
Στεγανοποίηση χωματερών
Λειαντικό των γεωτρύπανων, στεγανοποιητικό των τοιχωμάτων της
γεώτρησης
Άμμος υγιεινής κατοικιδίων ζώων
Βοηθητικό στην παραγωγή χάρτου, την απομελάνωση χάρτου από
ανακύκλωση και στα αυτογραφικά χαρτιά
Κατεργασία υδάτων και αποβλήτων, κεραμικά, βιομηχανίες ποτών,
χημικές βιομηχανίες

24. Περλίτης (Μήλος)
Ψευδοροφές, μονωτικές πλάκες
Σοβάδες, κονιάματα και άλλα χύδην δομικά υλικά
Υποστρώματα φυτών – Βελτιωτικό εδαφών και φυτοχωμάτων
Μέσα διήθησης χυμών, ποτών, ελαίων, χημικών, φαρμακευτικών και
πετρελαϊκών προϊόντων
Κρυογενικές μονώσεις, μονώσεις/κελύφη σωληνώσεων κ.λπ.
Συσσωμάτωση σκωριών χυτηρίων
Πρώτη ύλη στην παραγωγή ποζολανικών τσιμέντων

25. Πυριτικά (Μήλος)
Υαλουργία
Κεραμική βιομηχανία (πλακάκια, κόλλες πλακιδίων, είδη υγιεινής,
κεραμικές μάζες)
Οικοδομικές χρήσεις (κονιάματα blocks, διακοσμητικά πλακίδια)
Βιομηχανία χρωμάτων
Σαν άμμος χυτηρίων
Στην παραγωγή Υδρυάλου
Στη βιομηχανία Πυριμάχων
Στην τσιμεντοβιομηχανία.

26. Γρανίτης
Χρησιμοποιείται κυρίως ως διακοσμητικό υλικό σε κτήρια
Άφθονοι στο χώρο της Μακεδονίας και της Θράκης. Επίσης
υπάρχουν στο Λαύριο και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου
(Μύκονος, Σαμοθράκη, Νάξος)

27. Τάλκης
κατασκευή φαρμακευτικών και καλλυντικών σκευασμάτων
βιομηχανία χάρτου, κεραμικών, ελαστικών και μονωτικών

28. Μαλαχίτης
Αντικείμενα διακόσμησης
Κοσμηματοποιία

29. Χαλαζίας
Κατασκευή ωρολογίων και ωρολογιακών μηχανισμών
Σε ηλεκτρονικά κυκλώματα χρονισμού
Παρασκευή πυριτίου
2ιακοσμητική
Κοσμηματοποιία
Παρασκευή γυαλιού

30. Φθορίτης
Χαμηλώνει το σημείο τήξεως όταν προστίθεται σε άλλα ορυκτά
(συλλίπασμα)
4ς ημιπολύτιμος λίθος

31. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

32. Γεωλόγος
Επαγγέλματα και ορυκτός πλούτος
Μηχανικός Μεταλλείων
Μηχανικός Ορυκτών πόρων
Τεχνολόγος Ορυχείων
Ανθρακωρύχος – Μεταλλωρύχος
Λατόμος
Τεχνολόγος πετρελαίου
Γλύπτης
Αργυροχρυσοχόος

33. Η Ζ3Η Χ3ΡΙΣ ΟΡΥΚΤΑ;

36. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

37. Επίδραση της εξόρυξης στο περιβάλλον
Τα στάδια της εξερεύνησης και δοκιμής εμπεριέχουν αξιοσημείωτα
μικρότερη επίδραση από τα στάδια της εξόρυξης και μεταποίησης
Επιπτώσεις:
στη γη
στο νερό
στον αέρα
στους βιολογικούς πόρους.
Κοινωνικές επιδράσεις, λόγω της αυξημένης ζήτησης για
στέγαση και υπηρεσίες στις εξορυχθείσες περιοχές.

38. Ανακύκλωση των πόρων
Οι κύριες περιβαλλοντικές επιδράσεις της χρήσης του ορυκτού
πόρου σχετίζονται με προϊόντα αποβλήτων

39. Ανακύκλωση μετάλλων (scrap)
Μεταλλικά υλικά που προκύπτουν από την ανακύκλωση μεταλλικών
αντικειμένων που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους
Το 50% του χάλυβα, το 40% του χαλκού, το 15% του νικελίου, το 45% του
μολύβδου, το 12% του κασσιτέρου και το 25% του ψευδαργύρου
προέρχεται από την κατεργασία παλαιών μετάλλων

40. Αποκατάσταση τοπίου στη Μήλο
• Ανάπλαση και διαμόρφωση των προς αποκατάσταση
επιφανειών, εφόσον απαιτείται συμπληρωματικά ή σε παλιές
εκμεταλλεύσεις.
• Κατασκευή των απαραίτητων τεχνικών έργων (κανάλια
απορροής των υδάτων, αντιδιαβρωτικά έργα κ.λπ.).
• Χωματοκάλυψη της επιφάνειας με γόνιμο έδαφος το οποίο
έχει φυλαχτεί ειδικά γι’αυτό το σκοπό κατά το στάδιο της
εξόρυξης.
• Σπορά φυτών χειρωνακτικά ή με μηχανικά μέσα.
• Φύτευση θάμνων και δένδρων με ιδιαίτερη προσοχή :
• Στη σωστή επιλογή φυτευτικού υλικού.
• Στην εφαρμογή ενισχυτικών τεχνικών στις φυτεύσεις
• Στη χρήση ενδημικού κατά προτίμηση φυτευτικού υλικού, που
αναπτύσσεται σε ιδιόκτητα φυτώρια της Εταιρίας στη Μήλο
και τη Φωκίδα.
• Περίφραξη για προστασία της βλάστησης από τη βοσκή.
• Άρδευση και συντήρηση φυτών.

41. ΟΙ ΕΚΡΟΜΕΣ ΜΑΣ

42. 1η Εκπαιδευτική εξόρμηση
14 Φεβρουαρίου 2013
Κ.Π.Ε. Λαυρίου
• Στο Λαύριο, στα αρχαία χρόνια, γινόταν εξόρυξη του γαληνίτη από
τον οποίο έπαιρναν τον άργυρο.
• Η Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου αποτελεί μια από τις
μακροβιότερες μεταλλευτικές-μεταλλουργικές επιχειρήσεις της
Ελλάδας, που ιδρύθηκε το 1875 για την εκμετάλλευση των αρχαίων
σκωριών (κατάλοιπων της μεταλλουργίας).
• Έκλεισαν οριστικά οι εργασίες στα μεταλλεία το έτος 1977

43. Γαληνίτης
Θειούχος μόλυβδος (με χημικό τύπο PbS)
• Άργυρος για νομίσματα – Χρυσός αιώνας του Περικλή
• Μόλυβδος – αγγειοπλαστική, για την κατασκευή συνδετικών
καρφιών για τους κίονες.
Καλλυντικά, βλήματα, σφαίρες, εντομοκτόνα,
Σε σωλήνες, χρώματα (μίνιο), μπαταρίες αυτοκινήτων, μολυβδούχα
βενζίνη (super), αλλά και στην πυρηνική τεχνολογία.

44. Η Γαλλική Εταιρεία και εμείς

45. Φτιάχνοντας το αττικό τετράδραχμο

46. Τα ορυκτά στο μικροσκόπιο
Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός!
Εδώ είναι σιδηροπυρίτης

47. 2η Εκπαιδευτική εξόρμηση
8 Απριλίου 2013
Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας Vagonetto
Πιθανολογείται ότι παλαιογεωγραφικά η περιοχή βρισκόταν σε
παραθαλάσσιο περιβάλλον, κατάλληλο για βωξιτογένεση.
Από τη δεκαετία του ’30 ξεκινά η εκμετάλλευση του βωξίτη στην
περιοχή και μέχρι το 1938 η παραγωγή είχε φτάσει το 5% της
παγκόσμιας παραγωγής.
Σήμερα η εταιρεία εξακολουθεί να είναι σε λειτουργία για την
εξόρυξη και την κατεργασία του βωξίτη και η παραγωγή ανέρχεται
σε 2.500 χιλιάδες τόνους / έτος.

48. Βωξίτης

49. Και…200m κάτω από τη Γη κούκλες μας δείχνουν τον τρόπο δουλειάς

50. Και εμείς 200m κάτω από τη Γη

53. Ήταν μια αξέχαστη και σίγουρα διαφορετική εμπειρία !