Nota sce 3112

PEMBANGUNAN BAHAN BANTU MENGAJAR BERASASKAN E-PETA
MINDA BERTAJUK “THE REACTIVITY SERIES OF METALS AND ITS
APPLICATIONS” UNTUK KIMIA TINGKATAN LIMA
MOHD MUSA BIN MAHIDI
UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

MINDA BERTAJUK “THE REACTIVITY SERIES OF METALS AND ITS
MOHD MUSA BIN MAHIDI
Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian daripada syarat
penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains Serta Pendidikan (Kimia)
FAKULTI PENDIDIKAN
UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA
MAY 2011

ii
DEDIKASI
Alhamdulillah...
Kupanjatkan kesyukuran ke hadrat Ilahi kerana memberiku
kekuatan dalam proses menyiapkan projek sarjana muda ini...
Sekalung penghargaan kuucapkan buat keluarga
Terutama sekali ayah dan bonda di atas sokongan yang tidak berbelah
bagi sepeanjang perjuanganku dan senantiasa mendoakan
kesejahteraan akan diriku...
Untuk pensyarah-pensyarah yang dihormati dan disayangi, terima kasih
di atas segala bakti dan ilmu yang telah dicurahkan...
Hanya Allah sahaja yang mampu membalas jasa baik tuan dan puan di
atas segalanya...
Terima kasih kepada rakan seperjuangan yang turut memberi sokongan
dan dorongan... segala pahit dan manis perjuangan kita harungi akan
kukenangi...
Semoga kejayaan milik kita bersama...
Terima Kasih atas segalanya...

iii
PENGHARGAAN
Segala puji kehadrat Ilahi kerana dengan limpah rahmat dan hidayah-Nya Projek
Sarjana Muda ini mampu disempurnakan seperti yang telah dirancang. Sekalung
penghargaan kepada pensyarah pembimbing, Tn Hj Muslim Bin Jonid yang telah
banyak membantu, membimbing, memberi tunjuk ajar, panduan dan nasihat tanpa kenal
erti jemu. Hanya Allah SWT sahaja yang mampu membalas jasa baik tuan.
Tidak ketinggalan, ucapan terima kasih ini juga ditujukan kepada rakan
sepasukan yang turut sama membangunkan e-peta minda yang telah banyak memberikan
pandangan dan tunjuk ajar dalam usaha menjayakan projek ini. Terima kasih diucapkan
kepada rakan seperjuangan kerana sentiasa memberikan kerjasama dalam
menyempurnakan kajian ini. Ingatlah teman hanya Allah sahaja yang mampu
membalasnya.
Penghargaan khas ini ditujukan buat ayah dan bonda tersayang, Mahidi bin Hj
Gombis dan Dara Binti Unus serta adik beradik yang disayangi. Terima kasih yang tidak
terhingga di atas segala dorongan, pengorbanan dan kasih sayang yang telah dicurahkan
dengan penuh keikhlasan.

iv
ABSTRAK
Buku teks merupakan bahan yang penting dalam proses pengajaran dan
pembelajaran, namun sumbangannya terhadap pelajar masih lagi dipersoalkan. Oleh
yang demikian, langkah untuk memperbaiki keadaan ini adalah dengan membangunkan
e-Peta minda sebagai modul BBM. Projek pembangunan e-Peta minda modul BBM
yang bertajuk “The Reactivity Series of Metals and Its Applications” untuk mata
pelajaran Kimia tingkatan lima ini dibangunkan dengan menggunakan Mind Mappers
2008 dalam Bahasa Inggeris. Modul ini dibangunkan dengan menggunakan perisian
Microsoft Power Point 2007, Adobe Photoshop CS3, Photo Scape, Ulead Cool 3D, Sony
Sound Forge 8.0, Hot Potato Quiz Creator, dan Ulead Gif Animator 5.0. Oleh yang
demikian, elemen-elemen multimedia seperti teks, grafik, animasi, audio, video,
hiperteks, dan hipermedia disepadukan bersama ke dalam modul ini menjadikannya
lebih menarik, lengkap, dan mesra pengguna. Isi kandungan yang diperolehi dalam e-
Peta minda adalah objektif pembelajaran, isi kandungan bagi semua sub-topik, kuiz
formatif, kuiz sumatif, glosari, video, grafik, pautan, dan permainan minda.
Pembangunan projek ini diharapkan dapat membantu pengguna dalam
memperkukuhkan permahaman dan penguasaannya terhadap topik berkenaan. Para guru
dapat menggunakan modul BBM ini dalam sesi pengajaran dan pembelajaran mereka
kerana telah dimuatkan di dalam cakera padat. Pelajar turut sama dapat menggunakan
modul BBM ini di rumah. Selain itu, pengguna berpeluang untuk menguji tahap
kefahaman melalui kuiz formatif dan sumatif. Akhir kata, projek ini diharap agar dapat
memberi kemudahan kepada pengguna yang berminat dalam mempelajari topik “The
Reactivity Series of Metals and Its Application”.

v
ABSTRACT
Though text books are one of the most important references in teaching and
learning process, its contribution in students understanding is questionable. Thus, the
development of e-Mind map of modules could help to solve this problem. The
development of e-Mind map of “The Reactivity Series of Metals and Its Applications”
for Chemistry form five by using the application MindMapper2008 and in English is
highly anticipated. This module was developed using few latest applications such as
Microsoft Power Point 2007, Adobe Photoshop CS3, Photo Scape, Ulead Cool 3D, Sony
Sound Forge 8.0, Hot Potato Quiz Creator, and Ulead Gif Animator 5.0. In order to
create such interesting, complete and user friendly module, hence, the multimedia
elements such as texts, graphics, animations, audios, videos, hypertexts, and hypermedia
were integrated. By the way, the contents which can be obtained in the module are
learning objectives, contents of all sub-topics, formative quizzes, summative quizzes,
glossaries, videos, graphics, links and tricky mind games. Students’ understanding and
empowering of this topic was hoped to give positive output through this e-Mind Map.
Also, teachers could use this e-Mind map during lesson since it was packed in the form
of a compact disk. Students could also use it at any settlements besides testing their own
level of understanding through formative and summative quizzes. Last but not the least;
I hope that this project could give students the convenience they seek for in learning
“The Reactivity Series of Metals and Its Applications”.

vi
ISI KANDUNGAN
BAB TAJUK MUKA
SURAT
PENGAKUAN i
DEDIKASI ii
PENGHARGAAN iii
ABSTRAK iv
ABSTRACT v
ISI KANDUNGAN vi
SENARAI RAJAH xii
SENARAI LAMPIRAN xiii
SENARAI SINGKATAN xiv
1 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan 1
1.2 Latar Belakang Masalah 5
1.3 Penyataan Masalah 7
1.4 Objektif Projek 8
1.5 Rasional Pemilihan Tajuk 9

vii
1.6 Kepentingan Projek 10
1.6.1 Guru 10
1.6.2 Pelajar 11
1.6.3 Sekolah 11
1.6.4 Kementerian Pelajaran Malaysia 12
1.7 Skop Projek 12
1.7.1 Bahan pembelajaran yang meliputi subtajuk 13
1.7.2 Kuiz 13
1.7.3 Pautan 14
1.8 Definisi Terma 14
1.8.1 Mind Mapper 2008 15
1.8.2 Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT) 15
1.8.3 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK) 16
1.8.4 Bahan Bantu Mengajar (BBM) 16
1.8.5 Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) 17
1.8.6 Kimia 18
1.8.7 Elemen Multimedia 18
1.9 Penutup 19
2 SOROTAN PENULISAN
2.1 Pengenalan 20

viii
2.2 Siri Kereaktifan Logam dan Aplikasinya 21
2.3 Konsepsi dan Miskonsepsi 22
2.4 Multimedia 23
2.5 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK) 24
2.6 Definisi Bahan Bantu Mengajar (BBM) 26
2.6.1 Ciri-ciri BBM yang baik 27
2.6.2 Ciri-ciri BBM yang kurang baik 28
2.7 Teori Pengajaran dan Pembelajaran 29
2.7.1 Pendekatan Pembelajaran Deduktif 30
2.7.1.1 Aplikasi Prinsip Pembelajaran Deduktif
dalam Bahan Pembelajaran 32
2.7.2 Teori Behaviorisme (Tingkah Laku) 33
2.7.2.1 Aplikasi Prinsip Teori Behaviorisme
dalam Bahan Pembelajaran 35
2.8 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK) 36
2.8.1 Kelebihan PBK 36
2.8.2 Kelemahan PBK 37
2.9 Penutup 38
3 METODOLOGI PENGURUSAN PROJEK
3.1 Pengenalan 39
3.2 Lakaran Pelan 39

ix
3.2.1 Model Reka Bentuk Hannifen Peck 41
3.3 Fasa Analisa Keperluan 42
3.3.1 Isi Kandungan Topik 42
3.3.2 Skop Isi Kandungan Topik 43
3.3.3 Sasaran 43
3.3.4 Perisian Berasaskan E-Peta minda untuk
Pembangunan Projek 44
3.3.5 Sumber Idea dan Inspirasi 44
3.4 Fasa Reka Bentuk 44
3.4.1 Modul 45
3.4.2 Hasil Pembelajaran 45
3.4.2.1 Reactivity Series of Metals With Oxygen 46
3.4.2.2 The Position of Carbon in The Reactivity
Series of Metals 46
3.4.2.3 The Position of Hydrogen in The
Reactivity Series of Metals 46
3.4.2.4 Application of The Reactivity Series
in The Extraction of Metals 47
3.5 Fasa Pembangunan/ Perlaksanaan 47
3.5.1 Pemilihan Perisian untuk e-Peta minda
- MindMapper 2008 47
3.5.2 Pemilihan Perisian untuk Pembangunan Projek 49
3.5.2.1 Perisian Aplikasi 49

x
3.5.2.2 Perisian Multimedia 51
3.6 Fasa Penilaian dan Penyemakan 53
3.6.1 Kaedah Penilaian Pembangunan Modul 54
3.7 Spesifikasi Perkakasan untuk Pembangunan Projek 55
3.8 Spesifikasi Keperluan Minimum Perkakasan untuk
Pengguna 56
3.9 Penutup 56
4 PEMBANGUNAN BAHAN BANTU MENGAJAR
BERASASKAN E-PETA MINDA BERTAJUK “THE
REACTIVITY SERIES OF METALS AND ITS
4.1 Pengenalan 57
4.2 Struktur-struktur Asas e-Peta minda Berasaskan
MindMapper 2008 58
4.2.1 Skrin Halaman Utama 58
4.2.2 Bahagian Introduction 59
4.2.3 Bahagian Module 60
4.2.4 Bahagian Quiz 62
4.2.5 Bahagian Games 64
4.2.6 Bahagian Glossary 65
4.3 Penilaian oleh Guru Berpengalaman 66
4.4 Penutup 68

xi
5 PERBINCANGAN, CADANGAN DAN KESIMPULAN
5.1 Pengenalan 69
5.2 Perbincangan 69
5.3 Masalah-masalah yang dihadapi semasa membangunkan
projek 70
5.3.1 Kekangan masa 70
5.3.2 Masalah teknikal 71
5.3.3 Masalah kepakaran 72
5.4 Masalah yang dihadapi dalam Pembangunan
Bahan Bantu Mengajar e-Peta minda 72
5.5 Cadangan 73
5.6 Refleksi 75
5.7 Penutup 76
RUJUKAN 77
LAMPIRAN 80

xii
SENARAI RAJAH
NO PERKARA MUKA
RAJAH SURAT
3.1 Aliran Kerja berdasarkan Model ADDIE 36
3.2 Model Reka Bentuk Hannifen and Peck 37
4.1 Skrin Halaman Utama 54
4.2 Paparan Introduction 55
4.3 Skrin Bahagian Module 56
4.6 Bahagian Quiz 58
4.7 Skrin Word Search 59
4.8 Skrin Glossary 60

xiii
SENARAI LAMPIRAN
LAMPIRAN TAJUK HALAMAN
A BORANG SOKONGAN PEMILIHAN TAJUK 83
B BORANG SENARAI SEMAK 84

xiv
SENARAI SINGKATAN
PBK - Pengajaran Berpandukan Komputer
BBM - Bahan Bantu Mengajar
ICT - Teknologi Maklumat dan Komunikasi
KPM - Kementerian Pelajaran Malaysia
P&P - Pengajaran dan Pembelajaran
KBSM - Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah

BAB 1
PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM) telah memperkenalkan pelbagai inisiatif
untuk mempertingkatkan intergrasi Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT) dan
penggunaan internet bagi meningkatkan keberkesanan ICT terhadap output
pembelajaran, latihan kepada tenaga pengajar, dan juga untuk kebaikan kepada pelajar.
Hal ini telah digariskan di dalam Pelan Induk ICT pada tahun 2001. Wawasan 2020
telah menyatakan strategi Negara dalam mencapai status negara maju berdasarkan acuan
sendiri. Usaha yang dilakukan oleh kerajaan ini adalah untuk menyediakan generasi
muda bagi menghadapi cabaran globalisasi. Wawasan juga terhasil kerana keinginan kita
untuk memperluaskan sempadan pemikiran manusia sejagat. Memetik kata-kata
Qaradhawi (1998) dalam Ijtihad Dalam Syariat Islam, “Pada abad kegemilangan
tamadun Islam, ijtihad dan jihad sentiasa berdampingan sehingga umat Islam merasa
hidup bahagia dengan banyaknya para mujtahid membawa panji keilmuan dan para
mujahidin membawa panji keselamatan.”

2
Pada masa yang sama, Falsafah Pendidikan Kebangsaan menyatakan
“Pendidikan di Malaysia adalah satu usaha berterusan ke arah lebih memperkembangkan
potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk melahirkan insan yang
seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan
kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bertujuan untuk melahirkan
warganegara Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketerampilan, berakhlak mulia,
bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberikan
sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran keluarga, masyarakat dan negara.”
KPM telah mengiktiraf kepentingan Teknologi Maklumat dan Komunikasi
(ICT) adalah perlu diambil berat dan digunakan sebagai alat bagi membangunkan
revolusi pendidikan dan proses pengajaran, membolehkan kementerian menyediakan
kurikulum yang lebih mapan, meningkatkan pedagogi pengajaran, menuju ke arah yang
lebih efektif dan struktur organisasi sekolah yang lebih baik, mengukuhkan hubungan di
antara sekolah dan masyarakat serta meningkatkan kuasa belajar.
Akhir-akhir ini, ICT telah menarik minat beberapa pihak untuk melihat tahap
keberkesanannya dalam pendidikan termasuklah pendidikan formal mahupun tidak
formal. Shahwiran Shahrany (2002) menerangkan penggunaan ICT dalam pengajaran
dan pembelajaran (P&P) bermaksud menggunakan ICT secara terancang dan
bersesuaian untuk meningkatkan kecekapan proses dan pengajaran dan pembelajaran.
Antara contoh pengunaan ICT di negara ini adalah seperti Koridor Raya Multimedia
(MSC), yang dimulakan oleh Tun Dr Mahathir Mohamad dan Wawasan 2020 yang
menekankan penggunaan ICT dalam memacu Negara ke arah dunia digital dan abad ke-
21.
Oleh sebab itu, sistem pendidikan di Malaysia telah disusun dan digubal
mengikut kesesuaian generasi sekarang yang sudah biasa dengan teknologi dan boleh

3
menerima serta mengakses maklumat-maklumat baru dengan mudah. Antara faktor yang
menjurus ke arah matlamat ini ialah kewujudan Sekolah Bestari. Sekolah Bestari boleh
didefinisikan sebagai institusi pembelajaran yang menyediakan murid untuk zaman
maklumat (Konsep Sekolah Bestari). Maka, ististusi ini melengkapkan pelajar supaya
boleh belajar sepanjang hayat. Ini menggambarkan bahawa pendidikan primer dan
sekunder yang ditekankan oleh kerajaan adalah sangat penting untuk pembinaan strategi
pos-industri jangka masa panjang.
Penggunaan komputer sebagai satu sumber pengajaran dan pembelajaran bagi
membantu guru mencapai objektif pedagogi sering diperkatakan (Sulaiman Sharkawi,
1994). Penggunaan teknologi pedagogi komputer dalam pengajaran dan pembelajaran
bukan sahaja membantu guru mencapai objektif pedagogi malah ia juga memberi
peluang kepada murid mencuba cara pembelajaran yang baru. Salah satu contoh ialah
pembelajaran elektronik. Pembelajaran elektronik dalam proses pengajaran dan
pembelajaran merupakan satu pendekatan yang bertujuan untuk melahirkan generasi
yang celik maklumat selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan yang menekan
untuk melahirkan generasi muda yang berilmu pengetahuan.
Menurut Omardin Arsham (2001), peranan dan tugas akademik guru di sekolah
adalah mereka perlu membuat persediaan untuk mengajar seperti mambaca buku-buku
tambahan, membuat nota pengajaran, menyediakan bahan bantu mengajar dan
memeriksa buku latihan pelajar. Maka kita sebagai guru masa kini, perlulah
menggalakkan ICT dan penggunaan komputer di sekolah. Dengan ini, sebagai seorang
guru yang mencintakan kerjayanya, bolehlah menyediakan bahan bantu mengajar dalam
bentuk perisian komputer untuk meningkatkan minat pelajar sekaligus mewujudkan satu
suasana pembelajaran yang efektif dan menarik.

4
Belakangan ini, pembelajaran elektronik semakin diperkatakan. Hal ini adalah
kerana wujudnya pelbagai peralatan yang canggih yang telah diciptakan bagi
kemudahan semua dan tidak dikhaskan kepada golongan pelajar semata-mata.
Pembelajaran elektronik adalah salah satu kaedah pembelajaran baru yang melibatkan
semua maklumat seperti nota mata pelajaran mahupun tugasan yang diperkenalkan oleh
pelajar akan dihantar kepada guru melalui mel elektronik, cakera padat dan internet pula
menjadi kunci kepada semua pintu-pintu ilmu yang bermanfaat. Menurut Iskandar dan
Zaitun (2006), terdapat banyak maklumat yang dapat diperoleh daripada internet seperti
portal pendidikan, ensiklopedia, kamus interaktif, multimedia dan banyak lagi.
Multimedia mempunyai fungsi-fungsi tambahan seperti animasi, kandungan
kesan bunyi dan ucapan, video pendek dan lebih interaktif. Ini bermanfaat kepada proses
pengajaran dan pembelajaran. Multimedia juga membolehkan pelajar menstimulasikan
proses yang benar-benar berlaku dan menjalankan eksperimen melalui video. Ciri-ciri
menarik elemen multimedia merupakan satu elemen penting dalam pengajaran ilmu
kimia kerana melibatkan minat pelajar untuk mengetahui sesuatu perkara dengan lebih
mendalam. Kimia merupakan subjek abstrak, idea-idea yang sukar dan pengetahuan-
pengetahuan teori yang tidak boleh dilihat dan dikawal sendiri oleh pelajar. Oleh itu,
dalam aspek ini multimedia dan ICT merupakan alat yang boleh membantu pelajar.
Multimedia dan ICT boleh memudahkan proses pengajaran dan pembelajaran dengan
memaparkan imej-imej yang jelas dan menarik. Ia juga boleh digunakan sebagai
alternatif kepada eksperimen yang berbahaya dan pada masa yang sama sangat penting.
Selain itu, multimedia juga menyampaikan konsep dan maklumat secara berkesan
melalui pendekatan yang berbeza daripada pengajaran konvensional yang mana
mempunyai objektif yang sama dalam pengajaran. Namun, cara ini lebih praktikal,
efektif dan efisyen.
Pengajaran dan pembelajaran yang efektif di sekolah boleh dibantu dengan alat
bantu mengajar yang tepat dan sesuai kerana adalah sangat penting untuk melibatkan

5
pelajar secara aktif dalam proses P&P. Proses P&P yang efektif melibatkan pertukaran
idea dan pandangan di antara guru dan pelajar. Jika dibandingkan dengan kaedah
konvensional, guru hanya menjadi “tukang suap” kepada semua isi kandungan
pembelajaran. Berbeza dengan kaedah moden, guru adalah seorang fasilitator kepada
pelajar. Pilihan alat bantu mengajar yang tepat boleh membantu proses pengajaran dan
pembelajaran menjadi lebih menarik dan meningkatkan interaksi di antara guru dan
pelajar. Hal ini menjurus kepada persekitaran pembelajaran yang lebih kondusif dan
selesa.
1.2 Latar Belakang Masalah
Bidang sains merupakan satu bidang yang mendapat perhatian yang tinggi oleh
kerajaan Malaysia. Malah, bidang ini juga dianggap sebagai satu bidang yang penting
dalam mengekalkan pembangunan ekonomi, memperbaiki mutu hidup, meningkatkan
kehidupan lestari dan membangunkan keselamatan negara.
Penggunaan komputer sering kali dikaitkan dengan proses P&P yang menilai
tahap kefahaman pelajar dan keberkesanan penyampaian guru dalam bilik darjah.
Perkara yang paling penting telah ditekankan oleh KPM ialah pengetahuan guru dalam
bidang teknologi. Berdasarkan masalah ini, KPM telah memperkenalkan pelbagai
langkah untuk mengatasi masalah berkenaan. Sebahagian daripada jalan penyelesaian
yang diambil kira adalah seperti mewajibkan setiap guru yang mengajar mata pelajaran
sains (Kimia, Biologi, dan Fizik) dan matematik di sekolah untuk menghadiri kursus
khas yang melibatkan pemantapan teknik pengajaran berasaskan komputer daripada
pakar. Selain itu, setiap seorang guru di sekolah juga dibekalkan dengan satu komputer
riba sebagai alat bantu mengajar.

6
Berdasarkan kepada penjelasan Ibrahim (1992), jangkaan pendidik dan pemasar
alatan serta inovasi teknologi ialah bahawa penggunaan teknologi maklumat akan
membawa perubahan dalam suasana bilik darjah. Hal ini membuktikan bahawa
penggunaan alat bantu mengajar berbantukan komputer amat memberikan impak yang
positif terhadap penerimaan isi kandunagan matapelajaran daripada pelajar. Ini bukan
sahaja menarik minat pelajar malah mewujudkan satu suasana yang amat selesa dan
guru juga akan berasa yakin dalam penyampaian isi kandungan matapelajaran dalam
bilik darjah.
Namun hanya segelintir guru sahaja yang menggunaan komputer sebagai alat
bantu mengajar. Hal ini disebut dalam kajian oleh Baharuddin (2000), penggunaan alat
bantu mengajar (ABM) yang canggih atau yang berbentuk elektronik jarang sekali
digunakan memandangkan untuk menghasilkan satu perisian alat bantu mengajar
memerlukan masa dan tenaga yang banyak. Berkaitan dengan itu, guru lebih cenderung
menggunakan kaedah tutur dan kapur, carta dan poster. Kesannya, pelajar akan berasa
cepat bosan dengan kaedah tradisional ini.
Adaptasi peralatan elektronik sebagai ABM mampu memberikan suasana
pembelajaran yang baru. Hal ini bermakna teknik P&P juga akan turut berubah.
Penggunaan multimedia dalam membangunkan bahan bantu mengajar (BBM) melalui
komputer juga sangat mudah, menjimatkan masa serta kos. Penggunaan multimedia
dalam menyampaikan isi kandungan pelajaran seperti ilustrasi gambar, animasi, video,
audio boleh menarik dan mengekalkan minat, serta perhatian pelajar.
Fungsi tambahan yang ditawarkan oleh multimedia dalam pengajaran boleh
membantu meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran dalam
mengajar Kimia. Multimedia boleh dijadikan sebagai alat untuk menarik minat dan

7
motivasi pelajar dalam pembelajaran. Pelajar boleh mengulangkaji mengikut tahap
kemajuan masing-masing lantas memberikan kesan pencapaian kepada pelajar. Jika
dibandingkan dengan belajar dalam satu kumpulan yang besar seperti di dalam bilik
darjah, dengan multimedia pelajar dapat mengatasi perasaan malu, belajar mengikut
tahap kemajuan sendiri, dan menggalakkan pelajar untuk berdikari. Mereka juga boleh
mengulangi isi kandungan pelajaran berulang-ulang kali mengikut kemahuan masing-
masing. Dengan ini, jika terdapat kekeliruan dalam proses memahami isi kandungan
pelajaran, pelajar boleh merujuk semula kandungan yang sebelumnya dengan mudah,
cepat dan efektif.
Walaupun sumber-sumber isi kandungan mata pelajaran yang telah disediakan
oleh profesional boleh didapati di internet dengan mudah, namun kebanyakannya adalah
kurang memuaskan kerana tidak mengikut sukatan pelajaran yang telah digariskan.
Pemilihan BBM yang sesuai adalah amat penting bagi memastikan ilmu pengetahuan
yang disampaikan dengan betul dan tersusun.
1.3 Penyataan Masalah
i) Proses pengajaran dan pembelajaran konvensional adalah kurang interaktif,
kurang menarik, dan penggunaan alat bantu mengajar yang kurang efektif
seperti kertas mahjong, kapur berwarna, dan kad manila. Oleh hal yang
demikian, inisiatif untuk menyalin nota adalah daripada pelajar sendiri.
ii) Daya cipta guru dalam pengajaran adalah lemah menjadikan proses
pengajaran dan pembelajaran menjadi bosan. Komputer digunakan sebagai

8
ABM merupakan inisiatif yang baik dalam meningkatkan daya cipta BBM
yang lebih efektif, tersusun, dan menarik dengan menambahkan unsur-unsur
multimedia dalam BBM.
iii) Penggunaan komputer dalam bilik darjah sebagai ABM merupakan
persekitaran pembelajaran alternatif kepada pelajar dan bertindak sebagai
medium untuk berkongsi maklumat di antara guru dan pelajar. Hal ini boleh
membantu guru untuk menggunakan ABM yang lebih sesuai dan efektif.
Namun, kekurangan pendedahan dan sumber yang sedia ada menimbulkan
kesukaran di antara guru dan pelajar untuk saling bertukar dan berkongsi
maklumat yang berkaitan dengan kurikulum sekolah.
1.4 Objektif Projek
i. Membangunkan bahan bantu mengajar berasaskan e-peta minda bagi topik The
Reactivity Series of Metal and Its Applications di bawah tajuk Oxidation and
Reduction subjek Kimia tingkatan lima
a) Menggunakan Microsoft Office PowerPoint 2007 sebagai platfom untuk
membangunkan e-peta minda dan semua perisian yang terlibat seperti Adobe
Photoshop CS3, GIF Animator, Sound Forge, Ulead 3D Studio, Hot Potatoes
dan banyak lagi.
b) Menggabungkan penggunaan elemen-elemen multimedia seperti teks, grafik,
animasi, video, dan audio dalam persembahan isi kandungan.

9
1.5 Rasional Pemilihan Tajuk
Projek ini dibangunkan berdasarkan pembangunan BBM yang berasaskan e-peta
minda. Selain mempunyai ciri-ciri menarik peta minda, material yang boleh didapati
dalam BBM ini telah digabungkan dengan pelbagai jenis elemen-elemen multimedia
seperti teks, grafik, animasi, audio dan video. Elemen-elemen multimedia ini
mempunyai ciri-ciri bahan pembelajaran yang menarik bagi menggalakkan perhatian
dan kefahaman pelajar mengenai topik yang berkenaan. Dengan itu, salah faham yang
berlaku di antara pelajar dapat dikurangkan. Kaedah pembelajaran ini adalah lebih
sesuai untuk digunakan kerana menggalakkan persekitaran pembelajaran aktif dalam
kalangan pelajar jika dibandingkan dengan kaedah konvensional yang lebih dominan
kepada pembelajaran yang berpusatkan guru.
Topik The Reactivity Series of Metals and Its Applications telah dipilih untuk
dibangunkan menggunakan e-peta minda kerana topik ini merupakan sebahagian
daripada Bab 3: Oxidation and Reduction tingkatan lima dan memerlukan penerangan
yang terperinci dengan bantuan gambar rajah dan animasi. Pelajar terdedah kepada
kekeliruan kerana setiap tindak balas logam adalah unik dan hasil tindak balas yang
berlainan jenis dan warna. Tambahan pula, terlalu banyak eksperimen yang harus
dijalankan oleh guru bagi memastikan pelajar faham sepenuhnya isi kandungan topik
dan perkara ini memerlukan masa yang panjang. Sesetengah tindak balas logam ini juga
sukar untuk dijalankan di dalam makmal kerana berbahaya kepada kesihatan guru dan
pelajar.
Oleh itu, bantuan gambar rajah, teks, audio dan video yang menarik dapat
membantu guru menyampaikan isi kandungan topik dengan lebih berkesan. Hal ini juga
dapat menarik minat pelajar untuk menumpukan perhatian dan meningkatkan tahap

10
kefahaman pelajar terhadap isi kandungan yang disampaikan. Oleh sebab itu juga, bahan
bantu mengajar adalah amat penting kepada guru bagi memastikan penyampaian isi
kandungan topik diterima oleh pelajar dengan mudah.
1.6 Kepentingan Projek
Hasil projek ini akan berguna kepada guru, pelajar, sekolah, Kementerian Pelajaran
Malaysia:
1.6.1 Guru
Guru memainkan peranan yang penting dalam proses P&P. Menurut kaedah
konvensional, peranan guru lebih kepada seorang pemimpin, motivator, pendidik,
pengurus, penyampai ilmu, pentafsir, penyampai nasihat, dan pencabar. Apabila ICT
diperkenalkan di makmal-makmal atau bilik darjah sekolah, kebanyakan peranan guru
masih lagi dikekalkan tapi sedikit keperluan yang penting perlu diubah suai. Kejayaan
penyampaian yang efektif oleh seorang guru banyak bergantung kepada strategi yang
diaplikasikan dan penggunaan ICT dalam pengajaran Kimia. Proses pengajaran boleh
bertambah baik dan efektif dengan menggabungkan kaedah pengajaran moden dan
teknologi. Tambahan pula, dengan bahan yang sedia ada, guru tidak perlu lagi risau
untuk mendapatkan bahan bantu mengajar yang berkaitan dengan isi kandungan mata
pelajaran.

11
1.6.2 Pelajar
Dalam proses pembelajaran, seseorang pelajar juga inginkan yang terbaik bagi
mereka bagi memastikan proses pembelajaran yang berlaku pada tahap optimum.
Menurut Loveless (1995), komputer memudahkan proses pembelajaran dengan baik
apabila pelajar melakukan aktiviti secara individu atau berpasangan. Pelajar hendaklah
diberi peluang untuk melakukan aktiviti pada tahap kemampuan mereka sendiri,
membiarkan mereka melakukan aktiviti tanpa perasaan takut dan malu. Penyertaan
secara aktif daripada pelajar menggalakkan mereka untuk memerhati, menyiasat dan
berfikir. Apabila mereka dibiarkan bekerja secara individual, mereka boleh melakukan
aktiviti tersebut berdasarkan kemampuan dan perancangan mereka sendiri. Mereka
boleh merujuk semula isi kandungan topik dan sub topik yang berkenaan seberapa
banyak yang mereka mahu sebelum mereka bersedia untuk maju ke topik yang baru.
Tambahan pula, bahan-bahan ini merupakan bahan sokongan yang meningkatkan tahap
kefahaman pelajar dan memenuhi keperluan masing-masing dalam proses pembelajaran.
Dalam erti kata lain, memotivasikan pelajar untuk belajar.
1.6.3 Sekolah
Pihak sekolah dapat menggalakkan para guru dan pelajar untuk menggunakan
komputer sebagai ABM bagi menyokong saranan kerajaan dan memperoleh bahan-
bahan yang sedia ada sebagai bahan bantu mengajar dalam proses pengajaran dan
pembelajaran. Peta minda ini merupakan alternatif kepada pengajaran kaedah
konvensional di dalam bilik darjah dengan menawarkan lebih keseronokan dan bahan
bantu mengajar yang lebih interaktif kepada guru dan pelajar. Di samping itu,
penggunaan elemen multimedia dalam pengajaran membantu menyediakan alternatif
pembelajaran terutama sekali dalam bidang sains. Bantuan multimedia merupakan

12
kaedah terbaik dalam menyampaikan isi kandungan mata pelajaran yang memerlukan
bantuan visual. Tambahan pula, terdapat beberapa eksperimen di makmal adalah
berbahaya, kompleks mahupun sukar dan tidak selamat untuk pelajar boleh digantikan
dengan video dan bantuan multimedia. Hal ini boleh menjamin keselamatan pelajar,
guru dan individu di persekitaran.
1.6.4 Kementerian Pelajaran Malaysia
Isi kandungan mata pelajaran adalah ditentukan oleh KPM.
Walaubagaimanapun, kekurangan sumber multimedia yang terdapat di internet tidak
membantu untuk tujuan proses pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah. Pihak
Kementerian boleh memanfaatkan kegunaan peta minda secara sepenuhnya dengan
memuatkan sambungan kepada material yang boleh digunakan sebagai bahan bantu
mengajar. Selain itu, peta minda ini juga menyediakan penyelesaian kepada masalah
untuk mendapatkan perisian pendidikan yang menyokong pengajaran dan pembelajaran
yang efektif. Bahan yang diperoleh dari internet menawarkan tahap interaktif yang lebih
baik dan boleh memberi kesan positif kepada proses pengajaran dan pelajar juga boleh
mendapat manfaat daripada gabungan multimedia dalam pengajaran kimia dan kegunaan
ICT.
1.7 Skop Projek
E-Peta minda bagi topik “The Reactivity Series of Metals and Its Applications”
bagi subjek Kimia tingakatan lima dibangunkan menggunakan perisian MindMapper

13
2008, merupakan aplikasi pembangunan e-peta minda interaktif. E-Peta minda ini
mengandungi pautan bahan bantu mengajar yang boleh membantu guru dan menyokong
bahan pembelajaran pelajar kerana isi kandungan mata pelajaran berasaskan buku teks
Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM).
Bahan yang terdapat di dalam e-peta minda berkenaan merangkumi bahan P&P
yang menggabungkan penggunaan multimedia sepenuhnya seperti teks, grafik, animasi,
audio dan video.
1.7.1 Bahan pembelajaran yang meliputi subtajuk The Series of Metal and Its
Application.
Antara skop isi kandungan BBM berkenaan ialah:
i. Reactivity of Metals with Oxygen
ii. The Position of Carbon in The Reactivity Series of Metals
iii. The Position of Hydrogen in The Reactivity Series of Metals
iv. Application of The Reactivity Series in The Extraction of Metals
1.7.2 Kuiz
Kuiz adalah merupakan ujian pendek yang dilakukan dalam jangka masa yang
lebih singkat daripada ujian biasa. Kuiz ini disediakan untuk menguji tahap kefahaman

14
pelajar bagi subtopik yang diajar. Aktiviti ini dapat mengukuhkan daya ingatan dan
kefahaman mengenai Jadual Bersiri Logam. Manakala, guru pula dapat mengenal pasti
kelemahan pelajar pada sesuatu subtopik dan miskonsepsi pelajar agar dapat diperbaiki
lagi prestasi mereka di masa hadapan. Kuiz yang disediakan adalah terdiri daripada
pelbagai bentuk antaranya, soalan pelbagai pilihan, padanan, betul atau salah dan
susunkan dengan aturan yang betul.
1.7.3 Pautan
Pautan ke slaid pilihan disediakan bagi memudah guru untuk memilih slaid yang
dikehendaki. Hal ini bagi memudahkan pelajar dan guru untuk mencari bahan yang
berkenaan dengan topik yang diajar. Informasi seperti definisi, dan bahan media seperti
animasi simulasi, grafik yang menarik dan video dapat dicapai dengan pautan yang
disediakan.
1.8 Definisi Terma
Berikut merupakan definisi beberapa terma yang digunakan di dalam proses
memperkenalkan projek ini:

15
1.8.1 MindMapper 2008
MindMapper 2008 merupakan aplikasi yang membangunkan e-peta minda secara
interaktif visual. Aplikasi dan ciri-ciri menarik yang ditawarkan oleh perisian ini
menjadikannya salah satu contoh evolusi peta minda konvensional dan memberikan
nafas baru dalam penggunaan peta minda sebagai bahan bantu mengajar.
Perisian ini adalah merupakan salah satu perisian yang menyokong
pembangunan peta minda yang jelas, mengandungi peta visual yang menyusun
informasi dan pengetahuan dengan sangat jelas.
1.8.2 Teknologi Maklumat dan Komunikasi (ICT)
ICT adalah teknologi yang berkait rapat dengan mengakses, mengumpul,
memanipulasi dan memapar informasi maklumat (The Commonwealth Department of
Education, May (2001)). Menurut Ron Oliver (2002), ICT merupakan tenaga yang
mengubah aspek kehidupan. Manakala dalam pendidikan, ICT merupakan semua alat-
alat digital yang boleh digunakan untuk mencapai objektif pendidik.

16
1.8.3 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK)
Menurut Roger et al. (1972) pembelajaran berbantukan komputer (computer
aided teaching) adalah salah satu pendekatan yang berjaya menghidupkan penyampaian
seorang guru di dalam kelas. Ini menunjukkan penggunaan PBK dalam proses
pengajaran dan pembelajaran adalah penggunaan komputer dengan sepenuhnya yang
telah menggantikan tugas guru.
Satu pendekatan yang menggunakan komputer untuk tujuan pengajaran dan
pembelajaran untuk mempelajari sesuatu secara langkah demi langkah iaitu program
terancang. (Baharuddin, 2001).
1.8.4 Bahan Bantu mengajar (BBM)
BBM adalah segala kelengkapan yang digunakan oleh guru untuk membantunya
dalam menyampaikan pengajaran. Kategori dan penjelasan BBM. Bahan bantu mengajar
boleh dibahagikan kepada tiga kategori yang terdiri daripada pelbagai jenis iaitu:
- Bahan bantu mengajar bukan akademik
- Bahan bantu mengajar elektronik
- Bahan-bahan bercorak pengalaman dan bahan sebenar

17
Contoh BBM bukan elektronik ialah papan hitam atau papan tulis, buku teks,
papan pamer atau papan bulletin. Semua BBM ini merupakan sumber pengajaran yang
produktif dan dapat memperkenalkan idea baru, memberi maklumat, memberi
kefahaman, memperkayakan perbendaharaan kata, merangsang perbincangan,
menimbulkan daya kreativiti, membentuk sikap dan nilai serta menambah pengekalan
pembelajaran seseorang pelajar. Contoh BBM berbentuk elektronik ialah Overhead
Projector (OHP), transparensi OHP, pita slaid (filem slaid), radio, televisyen dan VCR
(Video Cassete and Recorder), alat rakaman, tayangan filem dan komputer. Contoh
bahan-bahan bercorak pengalaman adalah seperti lakonan, pantomin, lawatan dan projek
pameran. Manakala bahan sebenar dari alam sekitar telah dikelaskan dalam bahan jenis
tiga dimensi dan dibahagi kepada beberapa kumpulan iaitu:
- Benda bukan hidup
- Benda buatan
- Tumbuh-tumbuhan
- Benda hidup
1.8.5 Pengajaran dan Pembelajaran (P&P)
Baharuddin (2001) mengaitkan pengajaran dengan penglibatan guru dalam
memilih kaedah dan strategi yang sesuai untuk menyusun informasi, aktiviti-aktiviti,
pendekatan dan merupakan medium yang sesuai untuk membantu pelajar dalam
mencapai output atau objektif yang telah ditetapkan. Pembelajaran hanya berlaku
apabila terdapat perubahan dalam sikap seseorang individu hasil daripada interkasi
dengan persekitarannya.

18
1.8.6 Kimia
Kimia sebagai subjek adalah berkenaan dengan ciri-ciri dan tindak balas bahan.
Bahan-bahan ini selalunya difahami dari segi kumpulan-kumpulan zarah, dan sifat
semula jadi ikatan di antara zarah-zarah digunakan untuk menerangkan ciri-ciri kimia
dan fizik bahan sama ada bahan tersebut pepejal, cecair ataupun gas pada suhu dan
tekanan yang tertentu.
Kandungan teori bahan kimia boleh dilihat dengan baik melalui model-model
bahan berkenaan. Gilbert (1998) menyatakan bahawa model memainkan peranan yang
penting dalam semua disiplin sains.
1.8.7 Elemen Multimedia
Multimedia adalah penggunaan komputer untuk menggabungkan teks, suara,
gambar, animasi dan video dengan alat bantu dan perhubungan sehingga pengguna dapat
berinteraksi, berkarya dan berkomunikasi. Multimedia sering digunakan dalam dunia
hiburan. Selain dari dunia hiburan, Multimedia juga diadatasi oleh dunia Game.
Multimedia dimanfaatkan juga dalam dunia pendidikan. Di dunia pendidikan,
multimedia digunakan sebagai media pengajaran, baik dalam kelas mahupun secara
sendiri-sendiri. Di dunia ini, multimedia digunakan sebagai media profil perusahaan,
profil produk, bahkan sebagai media kios informasi.

19
Elemen multimedia temasuklah penggunaan teks, grafik, animasi, audio, dan
video semasa penyampaian isi kandungan dalam proses P&P. Penggunaan multimedia
yang sesuai boleh menggalakkan strategi pengajaran dan meningkatkan keberkesanan
proses pengajaran. Elemen multimedia ini menjadikan penyampaian idea dan
komunikasi menjadi lebih seronok dan menarik.
1.9 Penutup
Penggunaan ICT dan gabungan beberapa elemen multimedia dalam proses
pengajaran dan pembelajaran mata pelajaran Kimia hendaklah digalakkan dalam
kalangan guru dan pelajar bagi meningkatkan lagi output pembelajaran pelajar. E-Peta
minda berciri multimedia boleh dilihat sebagai kaedah alternatif jika dibandingkan
dengan kaedah konvensional yang menggunakan kapur dan papan tulis. Pembangunan e-
peta minda boleh dijadikan sebagai platfom untuk akses kepada material yang berguna
dan berfaedah sebagai bahan bantu mengajar dan dengan menggunakan bahan tersebut,
proses pengajaran boleh menjadi lebih menarik dan menyeronokkan. Selain itu, pelajar
juga boleh mendapatkan akses kepada bahan pengajaran sebagai rujukan. Mereka juga
boleh belajar topik yang dirasakan sukar untuk difahami mengikut tahap kefahaman
masing-masing. Pelajar boleh belajar pada bila-bila masa, dan di mana sahaja yang
mereka suka dan bahan pembelajaran yang boleh didapati dan menarik. Hal ini penting
bagi memastikan fokus dan mengekalkan minat pelajar. Teknologi yang maju dan
perisian komputer yang berguna membolehkan pelajar belajar Kimia dengan seronok
dan hasil pembelajaran yang positif.

BAB 2
SOROTAN PENULISAN
2.1 Pengenalan
Topik yang telah dipilih bagi membangunkan e-peta minda - The Reactivity
Series of Metals and Its Application dan material untuk isi kandungan pengajaran dan
pembelajaran akan dibincangkan di dalam bab ini. Di samping itu, beberapa perkara
yang akan disentuh di dalam bab ini termasuklah kepentingan tahap kefahaman dan
tanggapan yang salah berkenaan dengan topik dalam kalangan pelajar. Tambahan pula,
definisi e-peta minda, Pembelajaran berbantukan komputer (PBK), Bahan Bantu
mengajar (BBM), konsep dan kelebihan e-peta minda, ciri-ciri e-peta minda
(MindMapper 2008), dan teori pembelajaran yang berkaitan di dalam aplikasi juga turut
dibincangkan. Akhir sekali, jenis-jenis penilaian juga akan dibincangkan.

21
2.2 Siri Kereaktifan Logam dan Aplikasi
Garam adalah bahan kimia yang mengandungi ion logam dan ion negatif yang
terikat di antara satu sama lain. Ion logam boleh terdiri daripada kuprum, natrium, zink
dan sebagainya. Manakala ion negatif pula terdiri daripada sulfida, klorida, oksida dan
sebagainya. Sesetangah logam adalah lebih kuat berbanding yang lain. Jika logam kuat
dicampurkan dengan garam daripada logam lemah, logam kuat akan bertindak balas
dengan ion negatif daripada logam lemah.
Siri Kereaktifan Logam merupakan senarai elemen-elemen berlogam dengan
susunan logam paling kuat berada di atas dan logam yang paling lemah berada di bawah
senarai. Logam yang paling kuat dikenali sebagai logam paling reaktif manakala logam
yang paling lemah pula dikenali sebagai logam kurang reaktif. Merujuk kepada Jadual
Berkala Unsur, kereaktifan logam meningkat apabila berada ke kiri jadual atau ke bawah
jadual. Logam transisi berada pada kedudukan khas kerana ciri istimewa iaitu logam
berkenaan mempunyai elektron pada petala D.
Elektron mengorbit semua atom termasuklah atom logam ataupun bukan dan
elektron berkenaan disusun mengikut petala yang berlainan pada jarak yang berbeza
daripada nukleus. Atom logam mempunyai beberapa elektron pada petala paling jauh,
dan biasanya bertindak dengan menyingkirkan elektron berkenaan sehingga mencapai
susunan oktet.
Kereaktifan logam menurun jika bergerak ke kanan Jadual Berkala Unsur kerana
atom-atom mempunyai elektron yang bertambah. Hal ini kerana tenaga diperlukan untuk
menyingkirkan ion negatif daripada nukleus yang bersifat positif. Memandangkan
kedua-duanya memiliki caj yang berbeza, mereka cenderung untuk menarik di antara

22
satu sama lain dan semakin banyak elektron yang ada pada petala paling luar logam,
semakin sukar untuk atom berkenaan untuk bertindak balas. Sebagai contoh, Natrium
bertindak balas dengan menyingkirkan satu elektron, manakala Magnesium bertindak
balas dengan menyingkirkan dua elektron. Menyingkirkan setiap elektron memerlukan
tenaga. Oleh itu, Natrium lebih reaktif jika dibandingkan dengan Magnesium.
Di samping itu, kereaktifan logam akan meningkat jika menuruni Jadual Berkala
Unsur kerana elektron pada petala paling luar logam berada lebih jauh daripada nukleus
atom. Ini bermakna nukleus menggunakan tenaga elektrostatik yang kurang untuk
menarik elektron berkenaan. Semakin jauh ke bawah atom berkenaan, semakin besar
saiz atom tersebut dan menjadikannya lebih reaktif. Atom Natrium (Na) adalah lebih
besar jika dibandingkan dengan Litium (Li). Begitu juga dengan Kalium (K) adalah
lebih besar daripada Natrium. Lantas menjadikannya lebih reaktif daripada Natrium.
Elemen yang berada di bawah Kalium sepatutnya lebih reaktif daripada Kalium.
Eksperimen telah membuktikan bahawa Rubidium sememangnya lebih reaktif daripada
Kalium manakala Caesium pula lebih reaktif daripada Rubidium.
2.3 Konsepsi dan Miskonsepsi
“Chemical equations ... it took me ages to pick it up as I found it quite confusing
... but having been taught by a teacher one way I tend to relate to it in the same
way but in my own thinking ... in an exam I would probably get it wrong. You see
when we are told to swot for a test we have to go swot in our book all the stuff
the teacher’s way ... we go home and we try to learn that ... but as soon as it hits
our eyes it goes in our brain and it goes out the other way ... and so when we
come to write it down and we think ... and we write it down all our way ...
because of course it still means the same thing ... there is no difference ... but to

23
the teacher there is a distinct difference between our way and the teacher’s way
... and the teacher’s way is the right way ... that’s what I find so hard.”
Pelajar Sains di New Zealand dalam Osborn and Freyberg (1985).
Anton E. Lawson (2002), dalam kajiannya bertajuk Science Teaching and
Development of Thinking menunjukkan bahawa kajian telah dijalankan untuk
mengenalpasti maksud sebenar “miskonsepsi”, yang mana didefinisikan sebagai sifat
tidak konsisten atau bertentangan dengan pandangan saintifik (cth., Arnaudin and
Mintzes, 1985; Brumby, 1984; Champagne, Klopferand Anderson, 1980; Clement,
1982; Piburn, Baker and Tregust, 1988; Simpson and Marek, 1988; Steward, 1982).
Sesetengah miskonsepsi ini adalah sukar untuk dibetulkan semula.
Antara miskonsepsi berkenaan dengan Siri Kereaktifan Logam dalam kalangan
pelajar menurut Kind, m/s. 44 (2004), ialah oksigen tidak memainkan peranan dalam
proses pembakaran. Bagi menentukan kereaktifan logam terhadap oksigen, logam yang
dimaksudkan akan dibakar dengan kehadiran oksigen. Tanpa kehadiran oksigen, tindak
balas yang menentukan kereaktifan logam berkenaan terhadap oksigen tidak akan
berlaku.
2.4 Multimedia
Multimedia berasal daripada perkataan multi yang bermaksud banyak atau
pelbagai dan medium iaitu alat untuk menyampaikan atau membuat sesuatu,

24
perantaraan, alat pengantar, suatu bentuk media komunikasi seperti surat khabar,
majalah atau televisyen (DBP).
Rozinah (2000) mendefinisikan multimedia sebagai penggunaan dua atau lebih
jenis media termasuklah video bergerak, audio, imej kaku, grafik, animasi, teks dan lain-
lain bagi komunikasi maklumat yang mewujudkan kategori informasi, pendidikan dan
hiburan yang dikenali sebagai ‘infotainment’.
Manakala, Jamaluddin dan Zaidatun (2002) menerangkan multimedia adalah
gabungan pelbagai media yang menjanjikan persembahan yang menarik, dinamik, dan
lebih hidup. Multimedia juga membolehkan sesuatu imej itu disampaikan dalam
pelbagai bentuk dan keadaan. Ini seterusnya menjanjikan keberkesanan dan
kepelbagaian dalam penyaluran maklumat yang ingin disampaikan.
2.5 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK)
Kemunculan Sekolah Bestari di Malaysia merupakan salah satu titik perubahan
yang menyebabkan berlakunya anjakan dalam pendekatan pengajaran dan pembelajaran
antara guru dan pelajar pada masa ini. Penggunaan PBK dan multimedia dalam proses
P&P di sekolah atau di institusi pendidikan yang lain menjadi semakin giat. Baharuddin,
Manimegalai dan Rio Sumarni (2001) menyatakan para guru perlu arif tentang
kesesuaian dalam penggunaan PBK untuk mempelajari mata pelajaran atau menguasai
kemahiran tertentu.

25
PBK atau Computer Assisted Instruction (CAI) adalah singkatan kepada
“Pembelajaran Berbantukan Komputer”. Alessi dan Troliip (2001), menyatakan
pembelajaran berbantukan komputer ialah penggunaan komputer untuk menyampaikan
maklumat, melatih dan menilai prestasi pelajar sama ada secara keseluruhan atau
sebahagian pembelajaran. Pelajar akan dapat mempelajari suatu pelajaran melalui
komputer yang lengkap dengan arahan untuk membantu pelajar tanpa pengawasan
daripada guru. Secara tidak langsung, tugas guru akan digantikan dengan menggunakan
komputer dan perisian yang mantap dapat memudahkan pelajar untuk berinteraksi.
Menurut Baharuddin Aris et al. (2001) “Pengajaran berbantukan komputer
(PBK) boleh dibentuk penggunaan komputer untuk mempelajari sesuatu secara langkah
demi langkah seperti program terancang atau menggunakan komputer untuk tujuan
pengajaran dan pembelajaran secara penemuan yang memberikan kebebasan kepada
pelajar untuk meneroka maklumat melalui komputer”.
“Many teachers have taken up the challenge and schools have been transformed
by the development and creative use of new technology. The use of computer
based-stimulations, or simply the use of audio or video, classroom learning have
benefited a lot”.
(John and Wheeler, 2008).
Daripada kenyataan di atas dapat kita rumuskan bahawa penggunaan komputer
dalam proses P&P telah meningkatkan pencapaian dan telah mendatangkan banyak
faedah kepada pelajar.
KPM sangat giat dalam mensepadukan komputer dalam pendidikan di peringkat
sekolah dan perkembangan teknologi maklumat dan penggunaan komputer telah

26
membawa kepada penggunaan PBK dalam proses P&P. menurut Sharifah Maimunah
(2001), kelebihan menggunakan ICT untuk proses pengajaran dan pembelajaran adalah
seperti berikut:
i. Mendorong murid terlibat secara aktif dalam pembelajaran.
ii. Memberi peluang kepada murid untuk menangani masalah sebenar di
dalam kelas.
iii. Memberi peluang kepada guru untuk menerapkan teori pembelajaran
moden seperti constructivism, multiple intelligence dan lain-lain.
iv. Memberi peluang kepada murid untuk menentukan haluan dan kemajuan
pembelajaran masing-masing.
Menurut beliau lagi, kebolehan komunikasi global melalui ICT membolehkan
pelajar bertukar maklumat berhubung budaya dan geografi setempat bagi membolehkan
mereka menganalisis dan membuat perbandingan dengan pengalaman mereka. Ini
adalah merupakan satu pengalaman pembelajaran yang berupaya membuka minda
mereka serta menjadikan pembelajaran lebih menarik dan bermakna.
2.6 Definisi Bahan Bantu Mengajar (BBM)
Bahan bantu mengajar memainkan peranan yang penting dalam sesuatu proses
P&P. BBM merupakan faktor terpenting dalam menentukan kejayaan program
pembelajaran, menimbulkan rangsangan keinginan pelajar untuk mengetahui sesuatu
dan untuk menjadikan pembelajaran bertambah baik dan lebih menarik (Musa Sulaiman,
2000).

27
Sebenarnya Bahan Bantu mengajar bukanlah merupakan sesuatu yang tersisih
daripada proses pengajaran dan pembelajaran. Bahan Bantu mengajar ialah satu
bahagian yang padu dalam proses tersebut. Bahan itu bertujuan menambah kelancaran
perhubungan antara guru denga pelajar dan sebaliknya, pelajar sesame pelajar dan
membantu mempercepatkan proses pemahaman pelajar (Noraziah Abd. Hamid, (1981).
Selain itu, bahan bantu mengajar juga ditakrifkan sebagai aktiviti penggunaan
alat-alat pengajaran yang moden dalam proses pengajaran dan pembelajaran yang
sistematik dengan memanipulasikan media dan kaedah yang sesuai (Musa Sulaiman,
2000). Menurut Atan Long (1982), beliau menyatakan bahawa bahan bantu mengajar
terdiri daripada pelbagai bahan. Sesuatu bahan dapat disampaikan dengan berbagai-
bagai cara. Sebagai contoh, sesuatu bahan itu mungkin diterbitkan dalam bentuk buku,
bentuk carta atau dicetak pada slaid dan dipancarkan pada skrin. Penggunaan BBM
dalam kelas jua merupakan sebahagian daripada kaedah dan idea-idea yang disampaikan
oleh guru kepada pelajarnya.
Mok Soon Sand et al. (1998) pula mendefinisikan BBM sebagai alat atau
perkakasan yang digunakan oleh guru untuk membantu dalam penyampaian pengajaran
dalam bilik darjah dan membantu pelajar belajar dengan lebih berkesan dan menarik.
2.6.1 Ciri-ciri BBM yang baik
i. Menarik dan berwarna-warni.
ii. Memerlukan kos yang rendah.
iii. Jelas dan mudah dilihat.
iv. Kemas dan bersih.

28
v. Grafik dan tulisan yang bersesuaian.
vi. Boleh digunakan berkali-kali dan tahan lama.
vii. Realistik dan mudah difahami.
viii. Kontras warna yang sesuai.
ix. Mudah digunakan.
2.6.2 Ciri-ciri BBM yang kurang baik
i. Warna yang pudar dan tidak menarik.
ii. Menggunakan grafik dan tulisan yang kecil.
iii. Terlalu kompleks ataupun padat dengan grafik dan tulisan.
iv. Kontras warna yang tidak sesuai.
v. Sukar difahami dan tidak jelas.
vi. Susunan isi kandungan yang tidak teratur.
vii. Terlalu kecil dan tidak kemas.
viii. Tidak tahan lama.
ix. Sukar digunakan.
Menurut Kamarudin Hj. Husin (1994), kepentingan BBM dalam proses P&P
ialah BBM dapat menyediakan dasar yang kukuh untuk perkembangan kefahaman dan
corak pemikiran dan mengurangkan gerak balas lisan yang tidak diperlukan daripada
pelajar. Selain itu, BBM juga dapat memberi rangsangan kepada pelajar semasa proses
P&P sedang dijalankan. Tambahan pula, BBM menyediakan pengalaman baru yang
tidak diperoleh dengan mudah oleh cara-cara lain. BBM menjadikan pembelajaran
pelajar lebih mendalam dan seragam. BBM secara tidak langsung dapat menguatkan
kefahaman dan mempercepat perkembangan perbendaharaan kata dalam sesuatu subjek.

29
2.7 Teori Pengajaran dan Pembelajaran
Tugas guru dan pendidik yang paling utama adalah untuk menjadikan suatu
proses pembelajarn itu menjadi mudah. Bagi memenuhi tanggungjawab ini, guru bukan
sahaja harus menyediakan suasana pembelajaran yang menarik dan harmonis, malah
juga menghasilkan pengajaran yang berkesan. Ini bermakna seseorang guru itu perlu
mewujudkan suasana pembelajaran yang merangsang minat pelajar di samping sentiasa
memikirkan kebajikan dan keperluan mereka.
Setiap pelajar memiliki kebolehan yang berbeza-beza dan guru akan berhadapan
dengan hal ini dalam setiap sesi pembelajaran. Hal ini memerlukan kepakaran guru
dalam menentukan strategi pengajaran dan pembelajaran. Oleh itu, seorang guru
hendaklah boleh menentukan pendekatan, memilih kaedah dan menetapkan teknik-
teknik tertentu yang bersesuaian dengan tahap perkembangan dan kebolehan pelajar.
Strategi yang dipilih berkenaan hendaklah berpotensi untuk merangsang pelajar untuk
belajar secara aktif, mampu membantu menganalisis konsep atau idea dan berupaya
menambat hati pelajar serta dapat menghasilkan pembelajaran yang bermakna.
Seseorang guru perlu menarik minat pelajar dalam sesuatu pengajaran, aktiviti-
aktiviti yang dipilih hendaklah menarik dan mempunyai potensi yang tinggi untuk
membolehkan isi pengajaran dan konsep-konsep yang diterjemahkan secara jelas.
Aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan hendaklah boleh mempengaruhi intelek, emosi dan
minat pelajar secara berkesan.
Aktiviti-aktiviti yang dipilih semasa merancang persediaan mengajar perlu
mempunyai urutan yang baik dan sempurna. Aktiviti berkenaan hendaklah diselaraskan
dengan isi kemahiran dan objektif pengajaran. Lazimnya aktiviti yang dipilih itu adalah
gerak kerja yang mampu memberi pengaruh terhadap perhatian dalam pelajar

30
sepenuhnya, berupaya meningkatkan kesan terhadap intelek, ingatan, emosi, minat dan
kecenderungan serta mampu membantu guru untuk menjelaskan pengajarannya.
2.7.1 Pendekatan Pembelajaran Deduktif
Proses pengajaran yang menggunakan pendekatan deduktif boleh ditakrifkan
sebagai pendekatan mengajar yang bermula daripada suatu atau beberapa rumus, prinsip,
hukum, teorem atau peraturan diikuti dengan aplikasinya ke atas contoh contoh yang
dikhususkan. Pendekatan ini juga digunakan untuk mendapatkan kesimpulan atau
generalisasi yang baru daripada rumus, prinsip, hukum, atau teorem yang diketahui.
Guru akan memberitahu pelajar objektif pembelajaran pada peringkat awal, kemudian
pelajar akan dibimbing untuk mengingat kembali rumus, prinsip, teori atau peraturan
yang berkaitan untuk membolehkan mereka menyelesaikan masalah atau mendapatkan
kesimpulan yang baru.
Antara ciri-ciri pembelajaran deduktif ialah:
a) Pembelajaran mementingkan pengetahuan yang akan diperolehi oleh pelajar.
b) Pendekatan ini menggunakan pegantara fikiran untuk mendapatkan ilmu.
c) Penyusunan isi mestilah dimulakan daripada keseluruhan kepada yang lebih
kompleks.
d) Pembelajaran kefahaman lebih kekal daripada teknik hafalan.
Tambahan pula, pembelajaran deduktif adalah terdiri daripada tiga jenis, iaitu:

31
a) Penyelesaian masalah
Pembelajaran deduktif banyak digunakan untuk menyelesaikan masalah.
Contohnya, setelah murid mempelajari Asid dan Bes, pelajar akan dikehendaki
untuk memberi contoh lain yang mempunyai ciri-ciri asid dan bes bagi
menggambarkan asid dan bes.
b) Membuat generalisasi baru
Pembelajaran deduktif juga membantu pelajar untuk membuat generalisasi baru.
Contohnya, setelah murid mempelajari Jadual Berkala Unsur, guru akan
membimbing pelajar untuk menggunakan teori penentuan unsur Kumpulan I
untuk menyusun unsur-unsur Kumpulan II dan seterusnya.
c) Membukti hipotesis
Pembelajaran deduktif boleh digunakan untuk membuat hipotesis melalui prinsip
atau hukum yang telah dipelajari. Contohnya, setelah pelajar mempelajari teknik
untuk menulis persamaan kimia, guru akan membimbing pelajar untuk
menggunakan teori kemolaran dalam penulisan persamaan kimia berkenaan.
Berikut merupakan prinsip-prinsip pembelajaran deduktif:
a) Pada peringkat permulaan, masalah atau hipotesis harus didedahkan terlebih
dahulu.
b) Pelajar harus dibimbing mengingat kembali rumus, generalisasi, prinsip teorem
atau teori melalui soalan formatif agar pelajar dapat menyelesaikan masalah atau
hipotesis baru yang akan didedahkan.

32
c) Generalisasi, prinsip, atau teori digunakan untuk menyelesaikan masalah atau
membukti hipotesis haruslah diketahui serta telah difahami secara mendalam.
d) Penggunaan pembelajaran deduktif haruslah dilaksanakan mengikut prosedur
dengan tepat.
e) Proses menyelesaikan atau untuk membuktikan hipotesis tidak terhad kepada
menggunakan satu generalisasi, prinsip, rumus, hukum, atau teori yang telah
dipelajari.
f) Guru sendiri tidak perlu menunjukkan cara menyelesaikan masalah atau
menghuraikan cara membukti hipotesis, tetapi membimbing pelajar melalui
aktiviti soal jawab sehingga mereka menjalankan aktiviti penyelesaian masalah
sendiri.
2.7.1.1 Aplikasi Prinsip Pembelajaran Deduktif dalam Bahan Pembelajaran
Terdapat beberapa aplikasi pembelajaran deduktif yang boleh dimasukkan ke
dalam reka bentuk pembinaan BBM. (Baharuddin, Rio Sumarni dan Manimegalai
(2002). Antaranya ialah:
i. PBK hendaklah berstruktur agar mudah diterima oleh pelajar.
ii. PBK mestilah direka bentuk untuk memudahkan pelajar mengekploitasi dan
mengisi ruangan kosong pada pengetahuan pelajar.
iii. Organisasi kandunagan dalam PBK perlulah dari atas ke bawah apabila memberi
kandungan pelajaran kepada pelajar kerana ia elok disusun supaya memberi
gambaran yang global sebelum membincangkan fakta yang lebih spesifik.

33
iv. PBK adalah berpusatkan pelajar dan pelajar bebas memilih tajuk pembelajaran
dan merancang pembelajaran masing-masing.
v. Pengajaran dalam PBK mestilah berdasarkan kepada pengalaman pelajar dan
menyediakan persekitaran yang melahirkan suasana ingin belajar.
2.7.2 Teori Behaviorisme (Teori Tingkah Laku)
Teori behaviorisme menganalisis perilaku yang nampak, boleh diukur, dilukis
dan diramal. Teori behaviorisme ini lebih dikenali sebagai teori belajar, kerana
keseluruhan perilaku manusia adalah hasil pembelajaran. Pengalaman dan pemeliharaan
akan membentuk perilaku seseorang manusia. Oleh hal yang demikian, timbul konsep
“manusia mesin.”
Ciri-ciri utama teori ini adalah menekankan unsur-unsur dan bahagian kecil yang
bersifat mekanisktik, peranan persekitaran, pembentukkan reaksi atau respons,
kepentingan latihan, mementingkan mekanisme hasil belajar, peranan kemampuan dan
hasil belajar yang diperoleh adalah hasil daripada perilaku individu itu sendiri. Teori in
seringkali disebut oleh S-R psikologi yang membawa maksud tingkah laku manusia
dikendalikan oleh ganjaran atau reward dan penguatan atau reinforcement dari
persekitaran. Oleh yang demikian, tingkah laku belajar dan reaksi-reaksi behavioural
mempunyai kaitan yang kuat dengan stimulusnya. Guru yang berpegang kepada teori ini
berpendapat bahawa tingkah laku pelajar merupakan reaksi terhadap persekitaran dan
hasil pembelajaran.

34
Berdasarkan teori behaviorisme, terdapat lima dasar yang boleh diterapkan
dalam PBK iaitu bermula dengan menentukan matlamat tingkah laku, mengenalpasti
penegasan yang digunakan, memilih prosedur untuk mengubah tingkah laku,
melaksanakan prosedur bagi mengubah tingkah laku dan penilaian yang berterusan dan
diulangi selagi diperlukan. Menurut teori behaviorisme lagi, perkara ini dapat
menggalakkan pelajar untuk memberi tindak balas dengan sempurna. Tokoh-tokoh
behaviorisme menyatakan bahawa tingkah laku pelajar boleh diperhati, dikawal dan
diramal.
Namun, tidak semua perilaku dapat dijelaskan dengan pembiasaan. Bandura
menambahkan konsep belajar secara sosial (social learning). Konsep ini menyatakan
bahawa peranan ganjaran dan hukuman dalam proses pembelajaran. Teori behaviorisme
tradisional menjelaskan bahawa kata-kata yang berulang tidak memberi kesan kepada
pelajar, yang memberikan kesan adalah dengan memberikan sumbangan atau objek
(pelaziman klasik). Teori belajar yang dikemukakan oleh Bandura adalah teori belajar
secara sosial atau kognitif sosial serta efikasi diri yang menunjukkan kepentingan proses
memerhati dan meniru perilaku, sikap dan emosi orang lain. Teori bandura juga
menerangkan perilaku manusia dalam konteks interaksi tingkah laku timbal balik yang
berkesinambungan antara kognitif perilaku dan pengaruh persekitaran. Antara faktor-
faktor yang mempengaruhi proses berkenaan adalah pemerhatian, mengingat, produksi
motorik, dan motivasi.
Dalam proses PBK, bahan bantu mengajar yang berbentuk elektronik digunakan
oleh guru mengandungi elemen-elemen multimedia yang menraik seperti grafik dan
animasi memberikan rangsangan untuk pelaziman. Pembelajaran melalui elemen
tersebut dikawal sepenuhnya oleh pembangun sistem pengajaran berkenaan. Selain itu,
unsur-unsur seperti bimbingan, latihan, pemberian ganjaran, pengukuhan dan tunjuk ajar
yang berterusan adalah penting dalam menjamin perubahan tingkah laku yang berkesan.

35
2.7.2.1 Aplikasi Prinsip Teori Behaviorisme dalam Bahan Pembelajaran
Teori behaviorisme adalah teori yang menekankan pada perilaku individu. Isi
utama teori ini adalah stimulus respons. Tokoh-tokoh yang terlibat dalam teori ini adalah
Edward Lee Thorndike (1874-1949) dengan tiga hukum pelajarnya iaitu hukum
kesiapan, hukum latihan, dan hukum pengaruh. Iva Petrovich Pavlo (1849-1936) dengan
teori pengkonduksi klasik, Skinner dengan operan-condition dan banyak lagi. Terdapat
beberapa aplikasi prinsip ini yang boleh diguna pakai dalam pembangunan bahan bantu
pengajaran ini. Aplikasi ini adalah berpandukan kajian yang telah dilaksanakan oleh
Baharuddin, Rio Sumarni, dan Manimegalai (2002).
i. PBK hendaklah menekankan pembelajaran asas sebelum beransur kepada isi
pembelajarn yang lebih sukar dan lanjutan.
ii. PBK hendaklah menggunakan pengukuhan positif bagi memastikan tingkah laku
berulang.
iii. Pembangun bahan bantu pembelajaran hendaklah menilai pengetahuan sedia ada
pada pelajar untuk menentukan papa yang perlu diajar dalam bahan tersebut.
iv. PBK hendaklah menekankan penghasilan output yang boleh diperhatikan dan diukur
pada pelajar.
Oleh yang demikian, bahan bantu pembelajaran hendaklah mengandungi unsur-
unsur yang telah dinyatakan di atas termasuklah multimedia interaktif seperti audio,
grafik, video, animasi dan teks yang menarik bagi menarik minat dan perhatian pelajar.
Perkara ini juga akan menjamin tahap pemahaman pelajar terhadap isi kandungan
pelajaran meningkat.

36
2.8 Pembelajaran Berbantu Komputer (PBK)
PBK adalah merujuk kepada penggunaan komputer dalam proses pengajaran dan
pembelajaran. Menurut Baharuddin, Rio, dan Manimegalai (2002), PBK boleh
berbentuk pembelajaran menggunakan komputer untuk mempelajari suatu langkah demi
langkah, iaitu program terancang atau menggunakan komputer untuk pembelajaran dan
pengajaran secara penemuan yang memberikan kebebasan kepada pelajar untuk
meneroka maklumat melalui komputer.
2.8.1 Kelebihan PBK
i. Keberkesanan Individu
Individualisasi bermula dengan perkataan pretest, yang digunakan untuk
mengetahui sama ada pelajar telah memilik kemampuan prasyarat yang
diperlukan untuk meneruskan pembelajaran ke peringkat seterusnya.
Individualisasi digunakan agar pembelajaran menjadi lebih menarik, lebih
relevan dan efisyen. Dalam erti kata lain, PBK lebih sesui dengan ciri-ciri
pelajar.
ii. Motivasi
Kebanyakan pelajar beranggapan bahawa PBK sangat menarik. Oleh itu,
pelajar akan berasa lebih bersemangat dan akan menyukai PBK kerana
mereka tertarik kepada kemampuan komputer dan menjadikan proses
pembelajaran lebih efisyen.

37
iii. Keutuhan Pembelajaran
PBK menerapkan beberapa bentuk aktiviti seperti membaca, melihat video
dan bermain permainan minda secara beramai-ramai di dalam kelas. Melalui
PBK, isi pembelajaran dapat disampaikan dengan lebih jelas dan kukuh. Hal
ini berbeza dengan kaedah konvensional kerana kaedah ini memerlukan guru
untuk menjelaskan sesuatu isi pelajaran terlalu lama dan berjela. Ini akan
mengambil masa dan mengurangkan minat pelajar untuk terus mendengar
penjelasan daripada guru.
2.8.2 Kelemahan PBK
i. Memerlukan Perkakasan Khas dan Mahal
Pembangunan PBK memerlukan perkakasan khas dan mahal seperti komputer.
Selain itu juga, pembangunan PBK memerlukan perisian-perisian lain yang hanya
boleh didapati di kedai-kedai menjual perisian komputer.
ii. Grafik Tidak Realistik
Komputer menggambarkan grafik atau gambar yang kadang kala tidak mewakili
objek yang sebenarnya. Hal ini mungkin kerana perbezaan dari segi warna dan
memerlukan masa yang panjang untuk menghasilkan gambar dan video yang
berkualiti. Namun, kadang kala dan juga komputer yang tidak mempunyai resolusi
yang baik dan merosakkan tekstur dan mengurangkan kualiti gambar dan video yang
telah dihasilkan.

38
iii. Pembangunan PBK yang Memakan Masa
Proses pembangunan PBK adalah sangat kompleks dan rumit kerana memerlukan
penambahan latar audio dan latar tersebut hendaklah selari dengan isi pelajaran.
Tambahan pula, PBK berkenaan hendaklah diuji terlebih dahulu bagi memastikan
PBK berfungsi dengan baik dan diuji secara menyeluruh bagi memastikan tujuan
pembelajaran menggunakan PBK berkenaan mencapai matlamat yang telah
digariskan.
2.9 Penutup
Pembelajaran elektronik melalui e-peta minda merupakan pengajaran yang
efektif dalam pengajaran Kimia. Pembangunan BBM ini dapat menjimatkan masa guru
dalam mencari maklumat atau bahan alternatif untuk mengajar. Guru yang mampu
menggunakan kemudahan ICT dengan baik mampu menarik minat dan perhatian pelajar
dalam melaksanakan proses pengajaran dan pembelajaran menggunakan e-peta minda
ini. Di samping itu juga, e-peta minda ini akan membolehkan guru mengenal pasti
kelemahan pelajar dengan mudah dan mengatasi masalah miskonsepsi pelajar dengan
berkesan.

BAB 3
METODOLOGI PENGURUSAN PROJEK
3.1 Pengenalan
Bab ini akan menghuraikan kaedah yang akan digunakan untuk membangunkan
bahan pengajaran dan pembelajaran yang boleh didapati di dalam modul pengajaran e-
peta minda seperti yang telah dibincangkan. Tajuk yang telah dipilih untuk
membangunkan portal web pendidikan ini ialah The Reactivity Series of Metal and Its
Application, Kimia tingkatan lima. Tambahan pula, bab ini memfokuskan proses yang
sistematik dalam perkembangan bahan pembelajaran menggunakan model tiga fasa
pelan Hannifen Peck.
3.2 Lakaran Pelan
Model untuk lakaran pelan memaparkan prosedur untuk rancangan kerja yang
bersistematik bagi sesuatu produk. Model ini menggabungkan beberapa elemen pelan
yang penting bagi proses yang mengandungi analisis pelajar atau menentukan objektif

40
dan matlamat. Sebagaimana yang diterjemahkan oleh Berger dan Kam (1996),
pembangunan bahan dan aktiviti, dan penilaian kepada semua aktiviti pelajar termasuk
dalam lakaran pelan.
Walaupun banyak contoh lakaran pelan boleh didapati, namun kesemua lakaran
pelan tersebut mengadungi lima fasa utama. Fasa tersebut adalah analisis (Analyze), reka
bentuk (Design), pembangunn (Develop), perlaksanaan (Implement), dan penilaian
(Evaluate). Fasa-fasa ini menyediakan panduan untuk pelan yang dinamis dan fleksibel
disamping menjadikannya lebih efisyen dan berkesan. Model ini juga lebih dikenali
sebagai Model ADDIE, model am kepada lakaran pelan.
Rajah 3.1: Aliran kerja berdasarkan Model ADDIE
A
• Analysis
• (Analisis)
D
• Design
• (Reka Bentuk)
D
• Development
• (Pembangunan)
I
• Implementation
• (Perlaksanaan)
E
• Evaluation
• (Penilaian)

41
3.2.1 Model Reka Bentuk Hannifen Peck
Di antara kesemua model reka bentuk, Model Reka Bentuk Hannifen Peck
(1987) telah dipilih untuk membangunkan projek ini. Model ini juga digunakan sebagai
panduan dalam merancang pelan dan membangunkan e-peta minda dan material
pembelajaran.
Menurut Jamaluddin, Baharuddin dan Zaidatun (2001), model ini menggunakan
pendekatan tiga fasa. Fasa satu melibatkan pentaksiran bahan keperluan. Diikuti fasa
kedua iaitu fasa membuat pelan. Fasa ketiga ialah perkembangan dan perlaksanaan
lakaran pelan. Tambahan pula, kesemua fasa haruslah melalui proses penilaian dan
penambahbaikan.
Fasa Analisa Keperluan (Needs Assesment Phase)
Fasa Reka Bentuk (Design Phase)
Fasa Pembangunan dan Perlaksanaan (Develop and Implement Phase)
Fasa Penilaian dan Penyemakan (Evaluation and Revision Phase)
Rajah 3.2: Model Reka Bentuk Hannifen and Peck
START
PHASE 1
NEEDS
ASSESMEN
PHASE 2
DESIGN
PHASE 3
DEVELOP/
IMPLEMEN
EVALUATION AND REVISION

42
Model pelan Hannifen Peck adalah mudah dan bersesuaian dengan e-peta minda
pendidikan untuk tujuan pembelajaran kerana pengguna bahan ini kebanyakkannya
tergolong dalam golongan pelajar, menjadikan kesemua fasa dihubungkan dengan
“penilaian dan penambahbaikan”. Kualiti projek ini dipastikan dengan proses penilaian
dan penambahbaikan secara berterusan.
3.3 Fasa Analisa Keperluan
Fasa ini bertindak sebagai fasa analisis di mana masalah-masalah akan
dijelaskan, objektif dan matlamat ditetapkan dan persekitaran pembelajaran,
pengetahuan sedia ada, dan kemahiran pelajar dikenal pasti. Berikut merupakan contoh
kepada soalan yang diajukan semasa fasa pentaksiran bahan, Apakah pengetahuan sedia
ada yang dikuasai oleh pelajar? Apakah perubahan baru dari segi tingkah laku yang
diharapkan? Siapakah pembaca dan bagaimanakah sifat-sifat mereka? Apakah jenis-
jenis kekangan pembelajaran yang wujud?, dan sebagainya.
3.3.1 Isi Kandungan Topik
“The Reactivity Series of Metals and Its Applications” daripada silibus Kimia
tingkatan lima, telah dipilih sebagai topik untuk isi kandungan pengajaran dan
pembangunan e-peta minda. Topik ini telah dipilih berdasarkan persetujuan dan
penghargaan daripada guru matapelajaran Kimia sekolah menengah di Johor Bharu
selepas melakukan tinjauan dan temu bual.

43
3.3.2 Skop Isi Kandungan Topik
Topik yang telah dipilih untuk tujuan pembangunan e-peta minda berasaskan
MindMapper 2008 ialah The Reactivity Series of Metal and Its Application, daripada
subjek Kimia Bab 3, Tingkatan Lima. Skop yang telah dikenal pasti untuk tujuan
penghasilan material P&P adalah seperti berikut:
i. Tahap kereaktifan logam apabila bertindak balas dengan oksigen berdasarkan
eksperimen.
ii. Kedudukan karbon dan hydrogen dalam siri kereaktifan logam menggunakan agen
penurun dan pengoksida.
iii. Aplikasi siri kereaktifan logam dalam pengekstrakan logam melalui dua cara iaitu
menyingkirkan bendasing dalam bahan dan menurunkan bijih kepada logam yang
dikehendaki.
3.3.3 Sasaran
Sasaran bagi projek ini adalah guru yang mengajar subjek Kimia sekolah
menengah tingkatan lima yang mengambil subjek Kimia. Bahan-bahan pembelajaran
yang boleh diperolehi ini boleh dijadikan sebagai bahan sokongan di samping
meningkatkan semangat dan motivasi belajar pelajar. Selain itu, pelajar sekolah
menengah juga boleh menggunakan bahan tersebut sebagai bahan ulang kaji dan belajar
kendiri bagi mengukuhkan lagi kemahiran mengajar dan kepelbagaian teknik mengajar
di dalam bilik darjah.

44
3.3.4 Perisian Berasaskan E-Peta Minda untuk Pembangunan Projek
Objektif projek ini adalah untuk membangunkan modul pendidikan yang
menyediakan platfom dan peluang kepada guru dan pelajar untuk memperolehi bahan
yang berkaitan dengan pelajaran. Terdapat dua perisian komputer yang menyokong
pembangunan projek ini iaitu membangunkan peta minda menggunakan MindMapper
2008 Selain itu, Microsoft Office Power Point 2007 dijadikan sebagai platfom untuk
membangunkan bahan-bahan dan modul pengajaran untuk dimasukkan ke dalam modul.
3.3.5 Sumber Idea dan Inspirasi
Bagi memastikan produk yang telah dihasilkan boleh diterima pakai, pelbagai
jenis bahan telah digunakan untuk dimasukkan ke dalam modul pengajaran. Antara
sumber-sumber bahan tersebut termasuklah talian internet, buku rujukan, buku teks
sekolah menengah, CD-ROM daripada buku rujukan, ensiklopedia dan banyak lagi.
Selain itu, idea untuk membangunkan isi kandungan dan teknik pengajaran diperolehi
daripada penilaian pengalaman guru dan pensyarah.
3.4 Fasa Reka Bentuk
Fasa ini bermula setelah proses pentaksiran bahan selesai dilakukan. Fasa ini
memaparkan gambaran penuh pelan, struktur, strategi pengajaran, teori pendidikan, jenis
aplikasi perisian yang diperlukan, jenis media dan alat teknologi yang diperlukan dalam

45
proses pembangunan portal web ini. Selain daripada semua yang dinyatakan, hasil
pembelajaran yang dijangka daripada pelajar juga akan dinyatakan.
3.4.1 Modul
Berdasarkan skop yang telah dikenal pasti, sebanyak empat modul akan
disediakan untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran dan untuk dimuatkan ke dalam
modul peta minda ini. Sebelum memulakan setiap modul, hasil pembelajaran akan
disenaraikan bagi menyatakan matlamat dan tujuan yang bakal diperoleh oleh guru dan
pelajar di akhir pengajaran.
Modul 1: Reactivity of Metals with Oxygen
Modul 2: The Position of Carbon in The Reactivity Series of Metals
Modul 3: The Position of Hydrogen in The Reactivity Series of Metals
Modul 4: Application of The Reactivity Series in The Extraction of Metals
3.4.2 Hasil Pembelajaran
Hasil pembelajaran kelima-lima modul akan disetkan dan menjadi komponen
utama kepada setiap modul kerana hasil pembelajaran akan diuji di akhir setiap proses
pembelajaran dan pembelajaran.

46
3.4.2.1 Reactivity of Metals with Oxygen
Di akhir proses pengajaran, pelajar akan dapat:
i. Menunjukkan perbezaan tahap kecergasan logam bertindak balas
dengan oksigen
ii. Menyusun Siri Kereaktifan Logam berdasarkan tindak balas berkenaan
3.4.2.2 The Position of Carbon in The Reactivity Series of Metals
i. Menentukan kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam
ii. Mendefinisikan siri kereaktifan logam
3.4.2.3 The Position of Hydrogen in The Reactivity Series of Metals
i. Menentukan kedudukan hidrogen dalam siri kereaktifan logam
ii. Mendefinisikan siri kereaktifan logam

47
3.4.2.4 Application of The Reactivity Series in The Extraction of Metals
i. menghuraikan proses pengekstrakan besi daripada bijih besi
ii. menerangkan kegunaan karbon sebagi agen penurun dalam
pengekstarakan logan
iii. menggunakan siri kereaktifan logam untuk meramal tindak balas logam
yang berkemungkinan
3.5 Fasa Pembangunan/ Perlaksanaan
Sebelum fasa ini dimulakan, pembangun modul telah membayangkan hasil
daripada analisis dan lakaran pelan disatukan ke dalam platfom yang berkaitan. Proses
menyusun isi kandungan, memasukkan elemen-elemen multimedia ke dalam modul dan
semua fungsi yang berkaitan akan dilaksanakan. Di samping itu, modul yang akan
dimuatkan ke dalam modul telah disiapkan mengikut isi kandungan topik yang telah
dipilih. Termasuklah bahan-bahan multimedia seperti grafik, video, audio, dan animasi
akan direka menggunakan aplikasi perisian komputer yang bersesuaian.
3.5.1 Pemilihan Perisian untuk e-Peta Minda – MindMapper 2008
MindMapper 2008 keluaran SimTech Systems adalah merupakan salah satu
program peta minda visual yang telah ada selama ini. Aplikasi ini mempunyai banyak

48
kebolehan yang menjadikannya mudah digunakan dan lebih menarik berbanding peta
minda tradisional. Semua ciri-ciri menarik yang boleh didapati dalam aplikasi ini
memenuhi citarasa dan keperluan pengguna pada zaman sekarang.
Antara ciri-ciri menarik tersebut ialah:
i. Menyokong penghasilan carta alir dan peta minda.
ii. Membolehkan gambar rajah visual daripada fail pengguna dimasukkan ke
dalam peta minda.
iii. Memilih tema yang spesifik dan subjek mengikut kehendak pengguna.
iv. Memilih untuk memasukkan warna, teks, gambar rajah dan sebagainya
mengikut kehendak dan keperluan pengguna.
v. Dilengkapi dengan aplikasi auto-focus yang membolehkan pengguna
memastikan tajuk utama berada di tengah-tengah paparan skrin bagi
memudahkan pengguna untuk menukar paparan lain dengan lebih efisyen.
vi. Menawarkan navigasi peta yang lebih praktikal.

49
3.5.2 Pemilihan Perisian Untuk Pembangunan Projek
Dalam pembangunan e-peta minda ini, beberapa komputer dan perisian
multimedia diperlukan dan diselidik agar menghasilkan produk e-peta minda yang
terbaik, menarik dan efektif. Antara perisian yang digunakan,
3.5.2.1 Perisian Aplikasi
Terdapat beberapa perisian aplikasi yang digunakan bagi membangunkan e-peta
minda ini.
3.5.2.1.1 Microsoft Office PowerPoint 2007
Microsoft Office PowerPoint 2007 digunakan sebagai platfom utama untuk
membangunkan bahan-bahan e-peta minda. Microsoft Office PowerPoint 2007 adalah
perisian persembahan grafik yang telah dibangunkan oleh Microsoft. Microsoft Office
PowerPoint 2007 membolehkan pengguna menghasilkan kesan yang menarik,
persembahan yang dinamik sementara menggabungkan aliran kerja dan perkongsian
informasi dengan lebih mudah. Perisian ini merupakan salah satu perisian Microsoft
Office yang boleh digunakan pada mana-mana komputer yang menggunakan Microsoft
Windows dan Apple’s Mac OS sebagai operasi sistem. Microsoft PowerPoint 2007
merupakan perisian yang menggantikan perisian lama iaitu Microsoft PowerPoint 2003.
Kaedah penyampaian dalam Microsoft Office PowerPoint 2007 mengandungi
muka surat individu atau slaid. Ciri-ciri menarik yang ditawarkan oleh Microsoft

50
PowerPoint 2007 menjadikannya perisian untuk membangunkan lampiran modul
pembelajaran portal web ini. Perisian ini dapat disesuaikan dengan daya kreatif
pembangun modul untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran. Selain itu, lampiran untuk
pembentangan boleh digabungkan dengan teks, grafik, video, audio dan elemen-elemen
multimedia yang lain. Elemen-elemen ini boleh disusun menurut kehendak pembangun
di atas slaid pembentangan. Antara ciri-ciri menarik lain yang menjadikannya perisian
pilihan ialah slaid pembentangan boleh dicetak, dipaparkan pada skrin komputer dan
boleh dikendalikan mengikut kehendak pengguna. Microsoft PowerPoint 2007 boleh
menyediakan pergerakan objek menggunakan “Custom Animation”, “Transition” dan
arahan interaktif yang lain untuk menjadikan persembahan lebih menarik.
Tambahan pula, Microsoft Office PowerPoint 2007 menyediakan alternatif
kepada bantuan visual lain seperti pembentangan lukisan tangan atau taip, papan hitam
atau papan putih, mahupun projektor. Perisian ini sesuai digunakan untuk pembentangan
dalam penonton kumpulan kecil dan kumpulan besar. Selain itu, antara kebaikan lain
Microsoft Office PowerPoint 2007 ini ialah kebolehannya menghubungkan fail-fail atau
elemen-elemen lain dengan satu aplikasi mudah. Ini membolehkan pembentang
memainkan fail-fail yang diperoleh melalui sumber-sumber yang spesifik tanpa
menghadapi masalah untuk mencari fail-fail yang berkenaan. Jika dibandingkan dengan
perisian yang sebelumnya, Microsoft Office PowerPoint 2007 menawarkan kelebihan
yang pelbagai dan membolehkan pengguna untuk mengahasilkan slaid yang lebih
menarik dan unik. “Master Slide” membantu pengguna baru dengan menyediakan
paparan slaid yang sedia ada di dalam aplikasi.
Kesimpulannya, keupayaan Microsoft Office PowerPoint 2007 ini
menjadikannya perisian komputer yang paling sesuai untuk dijadikan sebagai platfom
untuk membangunkan material pembelajaran yang mengandungi gabungan pelbagai
jenis aplikasi elemen-elemen multimedia seperti teks, animasi, grafik, audio dan video.
Perisian ini sesuai didedahkan kepada guru dan pendidik untuk tujuan proses P&P. Oleh

51
itu, tidak timbul masalah dalam penyampaian isi kandunagan pembelajaran dengan
menggunakan perisisan ini sebagai platfom untuk membangunkan projek ini.
3.5.2.2 Perisian Multimedia
Selain menggunakan perisian Microsoft Office PowerPoint 2007, terdapat
beberapa perisian multimedia lain yang dipilih untuk membangunkan material e-
pembelajaran yang lebih menarik. Antaranya ialah Adobe Photoshop CS3, Ulead 3D
Studio, Ulead GIF Animator 5.0, Adobe Flash CS3, Sony Sound Forge dan
Wondershare QuizCreator.
3.5.2.2.1 Adobe Photoshop CS3
Perisian Adobe Photoshop CS3 ini dibangunkan oleh Adobe System yang
membolehkan pengguna untuk mengubah gambar, menambah kesan-kesan khas atau
teks pada gambar dan juga menghasilkan gambar baru mengikut kehendak dan kreativiti
pengguna. Gambar yang terhasil daripada perisian ini adalah dalam format yang
pelbagai dan biasa seperti .jepg, .psd, .tiff, .gif, .png, .bmp dan bayak lagi. Adobe
Photoshop atau lebih dikenali sebagai Photoshop ini biasanya melibatkan banyak
lapisan termasuklah masks, color spaces, transparency, text, clipping path dan banyak
lagi. Gambar yang telah dipilih boleh diubah mengikut kesesuaian warna, tekstur, tahap
keterangan dan pelbagai kesan-kesan khas lain yang boleh dimasukkan ke dalam gambar
yang berkenaan.

52
3.5.2.2.2 Ulead 3D Studio
Perisian ini adalah untuk menghasilkan elemen-elemen 3D yang mudah untuk
Microsoft Windows yang dibangunkan oleh Ulead System. Perisian ini membolehkan
pengguna untuk menghasilkan gambar dalam bentuk 3D walaupun tanpa kebolehan atau
pengetahuan dalam produksi animasi 3D. Dengan menggunakan perisian ini, pengguna
juga boleh melakar dan mereka teks atau grafik dengan lebih dinamik dan menarik
perhatian pelajar di samping persembahan bahan yang lebih menarik dan tidak bosan.
Hasil terakhir perisian ini adalah dalam bentuk .gif dan boleh dimasukkan ke dalam
lampiran PowerPoint.
3.5.2.2.3 Ulead GIF Animator 5.0
Ini merupakan perisian yang menghasilkan animasi dan video yang mudah.
Kebanyakan hasil terakhir animasi dan video boleh disimpan dalam format .avi, .mpeg,
atau .gif. Perisian ini juga menawarkan kelebihan yang sama. Tambahan pula, animasi
dan video yang telah dihasilkan boleh dimasukkan ke dalam lampiran PowerPoint untuk
tujuan pembentangan.
3.5.2.2.4 Adobe Flash CS3 (juga dikenali sebagai Macromedia Flash)
Perisian ini merupakan platfom multimedia yang berasal dari Macromedia dan
dibangunkan oleh Adobe System. Perisian ini biasa digunakan untuk menghasilkan

53
animasi dalam pengiklanan dan pelbagai jenis komponen Flash dalam paparan web
seperti gabungan video. Di samping itu, perisian ini juga boleh digunakan untuk
menghasilkan montaj yang menarik sebagai pengenalan atau persembahan sesuatu topik.
Adobe Flash boleh memanipulasi vektor dan rasta objek grafik. Hasil perisian ini
kebiasaanya disimpan dalam format sambungan .swf atau .flv. Fail-fail tersebut boleh
dimainkan melalui pemain yang menyokong format .flv seperti QuickTime, VLC dan
Window Media Player.
3.5.2.2.5 Sony Sound Forge 8.0
Sony Sound Forge 8.0 digunakan untuk mengubah audio digital untuk tujuan
penghasilan elemen audio yang lebih berkualiti. Perisian ini membolehkan perakaman
bunyi dan suara, memasukkan muzik latar belakang dan juga memasukkan kesan-kesan
bunyi lain. Ia membolehkan fail yang berformat sambungan .mp3 ditukarkan kepada
format lain seperti .wav atau sebaliknya. Kemudian fail tersebut boleh dimasukkan ke
dalam lampiran PowerPoint sebagai elemen audio.
3.6 Fasa Penilaian dan Penyemakan
Merujuk kepada Rajah 3.1 Model Pelan Hannifen Peck, fasa ini dilakukan
seiring dengan tiga fasa lain. Ini bermakna penilaian projek dilakukan sepanjang
pembangunan pelan peta minda dan pelan isi kandungan modul. Ini membolehkan
pembangun untuk memperoleh maklum balas dari semasa ke semasa bagi memastikan
penyesuaian atau penambahbaikan dan menghindari perubahan besar diakhir fasa

54
pembangunan projek. Penilaian akan dilakukan bagi mendapatkan maklum balas untuk
tahap keberkesanan projek berdasarkan komponen di dalam peta minda sama ada
melalui soalan-soalan, temubual, dan mana-mana langkah yang berkenaan untuk
memastikan kesesuaian dan tahap kegunaan material.
3.6.1 Kaedah Penilaian Pembangunan Modul
Fasa penilaian untuk projek ini dilakukan sepanjang proses pembangunan dengan
mengaplikasikan penilaian secara formatif di antara pembangun dan penyelia,
pembangun dan rakan sebaya, pembangun dan kumpulan pakar.
Penilaian yang dilakukan di antara pembangun dan penyelia projek menyediakan
pengetahuan dan kemahiran yang diperlukan untuk membangunkan e-peta minda ini. Di
samping itu, penilaian daripada penyelia sebagai pakar dalam menggunakan
MindMapper 2008 untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran yang boleh menyediakan
maklum balas ke atas paparan dan struktur isi kandungan.
Di samping itu, penilaian di antara pembangun dan rakan sebaya membolehkan
idea dan inspirasi berinteraksi. Pendapat dan cadangan diperoleh dijadikan sebagai
pertimbangan dan ruang untuk penambahbaikan. Bardasarkan penilaian ini, pembangun
akan lebih peka akan masalah yang timbul dan maklum balas dengan menyediakan jalan
penyelesaian atau melakukan pengubahsuaian dengan segera.
Akhir sekali, penilaian formatif bersama kumpulan pakar termasuklah guru
sekolah yang mengajar subjek berkenaan. Guru yang terlibat dalam penilaian ini terdiri

55
daripada kumpulan guru yang mempunyai pengalaman mengajar lebih dari 10 tahun.
Kaedah penilaian untuk kumpulan ini adalah temu bual. Setiap penilaian dilakukan
secara individu dengan menunjukkan e-peta minda dan beberapa modul yang berkenaan.
Borang maklum balas diagihkan kepada guru berkenaan dan diisi sehingga lengkap.
Cadangan dan komen yang diberikan dijadikan sebagai bahan untuk kebaikan projek.
3.7 Spesifikasi Perkakasan untuk Pembangunan Projek
Untuk projek ini, berikut merupakan spesifikasi hardware yang diperlukan:
i. Intel CoreTM
2 Duo 1.5 GHz Processor
ii. Skrin Monitor 14.0”
iii. Card Reader Siap Pasang
iv. Cakera Keras Berkapasiti 120GB
v. 1.5GB DDR Memory RAM
vi. DVD/ CD-ROM
vii. Mikrofon
viii. Pembesar Suara
ix. Tetikus
x. Papan Kekunci
xi. Server-disediakan oleh Fakulti Pendidikan, UTM
xii. Akses Internet

56
3.8 Spesifikasi Keperluan Minimum Perkakasan untuk Pengguna
Bagi membolehkan pengguna menggunakan e-peta minda yang disediakan,
pengguna hendaklah memenuhi spesifikasi minima hardware yang diperlukan.
Spesifikasi minima yang diperlukan oleh pengguna adalah seperti berikut:
i. Intel Pentium Processor dengan sekurang-kurangnya 600 MHz
ii. 4.0 GB kapasiti cakera keras
iii. Skrin monitor dengan 1024x768 piksel
iv. Sistem yang beroperasi dengan WINDOWS Office XP
v. Pembesar Suara
vi. Papan kekunci dan tetikus
vii. Memory RAM dengan sekurang-kurangnya 256MB
viii. CD ROM Drive 40x
ix. Perisian Microsoft Office
3.9 Penutup
Projek ini dibangunkan berdasarkan Model Pelan Hannifen dan Peck yang
melibatkan tiga fasa, iaitu Fasa Pentaksiran Bahan, Fasa Lakaran Pelan dan Fasa
Membangun/ Perlaksanaan dan Penilaian/Ulang kaji untuk stiap fasa. Pelan yang
sistematik adalah amat penting bagi memastikan hasil projek yang terbaik. Di samping
itu, perisian aplikasi dan perisian multimedia juga amat penting kerana boleh dijadikan
sebagai alat yang berkesan bagi menghasilkan material pembelajaran untuk peta minda
tersebut.

BAB 4
MINDA BERTAJUK “THE REACTIVITY SERIES OF METALS AND IT’S
APPLICATION”
4.1 Pengenalan
E-Peta minda berasaskan MindMapper 2008 yang bertajuk The Reactivity Series
of Metals and It’s Application telah berjaya dihasilkan dalam jangka masa yang telah
ditetapkan melalui perancangan yang bersistematik. Bab ini akan memfokuskan kepada
kandungan hasil projek dan panduan kepada pengguna yang akan mengaplikasikannya.
Media-media seperti teks, animasi, grafik dan video telah digabungkan ke dalam platfom
Microsoft Power Point 2007 dalam mpenyediaan peta minda ini. Peta minda ini adalah
merupakan salah satu bahan pembelajaran yang berasaskan sistem pembelajaran
elektronik. Oleh itu dalam bab ini, proses-proses yang berkaitan dengan penghasilan peta
minda yang interaktif dan persembahan maklumat unutk pengguna akan dijelaskan.
Selain itu, penggunaan bahan lain turut juga akan dibincangkan dalam bab ini.

58
4.2 Struktur-struktur Asas Peta Minda Berasaskan MindMappers 2008
Bahagian ini akan membincangkan secara ringkas tentang paparan yang terdapat
dalam peta minda dan modul BBM. Gambar paparan disertakan untuk memberi gambaran
dengan lebih jelas tentang pembangunan portal berasaskan MindMappers 2008 ini.
4.2.1 Skrin Halaman Utama
Para pengguna yang ingin menggunakan e-peta minda yang berasaskan
MindMappers2008 ini hanya perlu membuka fail e-peta minda yang berkenaan. Sebelum
boleh membuka aplikasi tersebut, pengguna perlu “install” aplikasi MindMappers2008 yang
dibekalkan bersama di dalam cakera padat (CD-ROM).
Antaramuka paparan e-peta minda ini adalah jelas dengan tajuk dan animasi yang
berkaitan dengan tajuk. Di sekeliling tajuk adalah sub topik bagi tajuk peta minda.
Manakala, disetiap pecahan subtopik peta minda akan dimasukkan pautan untuk ke paparan
lain yang berkaitan. Pembangun telah menggabungkan ciri-ciri unik, konfigurasi kursus dan
kandungan untuk membangunkan behan pembelajaran yang mempunya struktur seperti di
bawah:

59
Rajah 4.1 Skrin Halaman Utama
4.2.2 Bahagian Introduction
Bahagian Introduction ini mengandungi bahan pembelajaran yang memperkenalkan
tajuk pembelajaran untuk setiap subtopik. Bahagian ini juga boleh digunakan sebagai set
induksi buat para guru sebelum sesi pembelajaran dimulakan .

60
Rajah 4.2 Paparan Introduction
4.2.3 Bahagian Module
Bahagian Module merupakan bahagian yang memuatkan semua isi pembelajaran
interaktif yang telah disediakan. Bahagian ini memuatkan objektif pembelajaran, isi-isi
utama subtopik, dan pelbagai animasi menarik bagi memastikan tumpuan pelajar terhadap
proses pembelajaran adalah pada tahap optimum. Bahagian ini telah dibangunkan
menggunakan aplikasi Microsoft Powerpoint 2007.

61
Rajah 4.3 Skrin Bahagian Modul

62
Bahagian modul ini memuatkan semua isi pelajaran bagi subtopik The Reactivity Series of
Metals and It’s Applications. Bahagian ini terdiri daripada empat lagi subtopik yang telah
disediakan, termasuklah:
• The Reactivity of Metals With Oxygen
• The Position of Carbon in The Reactivity Series of Metals
• The Position of Hydrogen in The Reactivity Series of Metals
• The Applicationsof The Reactivity Series of Metals in The Extraction of Metals.
Tambahan pula, ruangan Pop Quiz dan Glossary juga disertakan bagi membantu
pelajar untuk mengingati semula kandungan pembelajaran yang sebelumnya dan membantu
dalam memahami istilah saintifik yang baru dan sukar. Gambar-gambar animasi telah
disediakan menggunakan aplikasi Adobe Photoshop. Manakala semua audio yang
digunakan telah disediakan menggunakan aplikasi Sound Forge 8.0 dan Voice Recorder.
4.2.4 Bahagian Quiz
Bahagian Quiz telah dibahagikan kepada dua bahagian iaitu Pop Quiz dan Final
Quiz. Pop Quiz telah disediakan di setiap modul bagi menilai tahap kefahaman pengguna
selepas mereka membaca nota-nota berkenaan yang telah disediakan. Oleh yang demikian,
terdapat berberapa soalan Pop Quiz di dalam setiap modul dimasukkan bagi memastikan
pelajar benar-benar bersedia untuk Final Quiz. Manakala Final Quiz pula merupakan
penilaian sumatif di mana latihan telah disediakan oleh pembangun supaya tahap kefahaman
pelajar boleh diuji. Penilaian sumatif bertujuan untuk meniliai keseluruhan pengetahuan dan
kefahaman pelajar sejurus selepas proses pembelajaran. penilaian berkenaan adalah bagi
menguji kefahaman pelajar untuk subtopik yang berkenaan sahaja. Soalan-soalan yang

63
dibina adalah berpandukan buku-buku rujukan dan sebahagian daripadanya adalah daripada
pembangun sendiri. Bahagian ini telah dibangunkan menggunakan Microsoft Power Point
2007, Sound Forge 8.0, Voice Recorder dan Hot Potato.
Rajah 4.4 Skrin Pop Quiz
Rajah 4.5 Skrin soalan Pop Quiz

64
Rajah 4.6 Skrin Quiz
4.2.5 Bahagian Games
Bahagian Games ini adalah bahagian yang menyediakan ruang untuk pelajar untuk
melupakan sebentar tekanan, tetapi dalam pada masa yang sama pelajar boleh belajar
dengan lebih santai. Bahagian ini menyediakan permainan minda yang berkaitan dengan
topik kepada pelajar. Permainan juga dibangunkan menggunakan aplikasi Microsoft Power
Point 2007. Dengan ini, pembelajaran akan menjadi lebih seronok dengan diselangi sedikit
hiburan seperti permainan dan simulasi. Bahagian Games ini berformat teka silang kata
(Word Puzzle), dan mencari perkataan tersembunyi (Word Search) bagi merangsang minda
pelajar dan menilai sejauh mana pelajar mencari penyelesainnya. Dengan adanya pengisian
seumpama ini, pengguna tidak akan berasa bosan dan tertekan apabila mempelajari sesuatu
yang baru.

65
Rajah 4.7 Skrin Word Search
4.2.6 Bahagian Glossary
Bahagian Glosari ini menyediakan definisi bagi istilah-istilah saintifik yang biasa
digunakan dalam subtopik ini. Bahagin ini telah dibangunkan pada setiap Module atau
bahagian Lesson untul memudahkan proses pembelajaran dan memudahkan para pengguna
unutk mencari istilah-istilah yang tertentu. Bahasa Inggeris bagi istilah yang berkenaan
disusun mengikut abjad dan beberapa perkataan Bahasa Malaysia juga dimuatkan ke dalam
Glosari dan ini adalah amat penting untuk membantu pengguna dalam memberi makna atau
istilah dalam Bahasa Inggeris ke Bahasa Malaysia. Hal ini kerana kefahaman pengguna akan
menjadi lebih tinggi terutama sekali pengguna yang tidak biasa kepada Bahasa Inggeris.
Bahagian ini telah dibangun menggunakan Microsoft Power Point 2007, Sound Forge 8.0
dan Voice Recorder.

66
Rajah 4.8 Skrin Glossary
4.3 Penilaian oleh Guru Berpengalaman
Penilaian formatif iaitu Penilaian Secara Individu yang dijalankan dengan kaedah
temuduga dengan beberapa orang guru berpengalaman mengajar Kimia lebih 10 tahun di
sekolah-sekolah berdekatan. Dua orang guru berpengalaman telah dipilih bagi mendapatkan
maklum balas berkenaan dengan projek e-peta minda dan bahan pembelajaran yang telah
dibangunkan.
Guru pertama adalah Pn Faridah Bt Abdul Kadir. Beliau merupakan seorang guru
Kimia di Sekolah Menengah Kebangsaan Sultan Ismail, Johor Bahru dan berkhidmat
sebagai guru Kimia selama 13 tahun. Komen beliau adalah seperti berikut:

67
a) Kekuatan
i. Persembahan modul pembelajaran seperti warna, audio, teks dan latar
belakang adalah sangat menarik, bersesuaian dan menarik perhatian.
ii. Siri Kereaktifan Logam disampaikan dengan menarik dan jelas dengan
menyertakan tayangan ekperimen yang penting bagi setiap sub-topik.
iii. Pautan-pautan yang senang untuk mengakses kandungan lain disediakan
dengan baik.
b) Kekurangan
i. Beberapa istilah penting hendaklah dibetulkan kerana ini akan
mengelirukan pelajar.
Guru kedua adalah Pn Zanariah Bt Mohamad Nordin yang berkhidmat di Maktab
Sultan Abu Bakar, Johor Bahru dan telah berkhidmat sebagai guru Kimia selama 17 tahun.
Berikut adalah komen daripada beliau:
a) Kekuatan
i. Video eksperimen yang menarik.
ii. Permainan yang disediakan membantu pelajar untuk terlibat sama dengan
proses pembelajaran.
iii. Modul yang dibangunkan adalah menarik dan mesra pengguna.
iv. Pemilihan soalan yang diajukan adalah bagus kerana mengikut format
Sijil Pelajaran Malaysia (SPM).

68
b) Kekurangan
i. Gambar rajah saintifik hendaklah dilukis mengikut format SPM iaitu
tanpa warna dan hanya dalam bentuk 2 dimensi (2D) sahaja tetapi, untuk
proses pengajaran, boleh dimaafkan.
4.4 Penutup
E-Peta minda bertajuk The Reactivity Series of Metals and Its Application
merupakan pembangunan yang berbentuk produk. Hasil akhir produk ini akan dikeluarkan
dalam bentuk cakera padat dan boleh diagihkan kepada sekolah untuk diuji. Pembangunan
projek akan diteruskan sehingga siap sepenuhnya sebelum di keluarkan dalam bentuk cakera
padat. Oleh yang demikian, pembangunan e-peta minda ini akan dilaksanakan sepenuhnya
sebelum dikeluarkan dan diedarkan kepada pihak sekolah yang berminat untuk
menggunakan e-peta minda ini sebagai BBM.

BAB 5
PERBINCANGAN, CADANGAN, DAN KESIMPULAN
5.1 Pengenalan
Bab ini membincangkan masalah-maslaah yang dihadapi semasa membangunkan
e-peta minda berasaskan MindMapper 2008 dari awal sehinga tamat proses
pembangunan. Bab ini juga membincangkan kekuatan dan kelemahan e-peta minda serta
modul BBM. Selain daripada itu, cadangan-cadangan yang berupaya untuk memperbaiki
kelemahan peta minda dan meningkatkan kualiti projek dalam proses pembelajaran bagi
pembangunan lanjutan juga akan dibincangkan dalam bab ini.
5.2 Perbincangan
Tujuan utama projek ini adalah untuk membangunkan e-peta minda yang
berasaskan MindMapper2008 yang bertajuk “The Reactivity Series of Metals and It’s
Application”. Perisian Microsoft Power Point 2007 telah digunakan sebagai platfom
untuk membangunkan modul BBM. Penggunaan Microsoft Power Point 2007

70
mempunyai banyak fungsi yang menarik dan berlainan. Namun begitu, keupayaan
perisian ini adalah terhad dan memerlukan beberapa perisisan sokongan untuk
mempelbagaikan media seperti visual grafik, video, animasi, dan audio.
Modul BBM yang dimasukkan ke dalam e-peta minda ini adalah bertujuan bagi
memperkayakan modul BBM versi Bahasa Inggeris yang bermutu dari segi
penyampaian isi kandungan dan mengikut silibus KPM serta mampu menarik minat
pelajar untuk belajar. Platfom MindMapper 2008 digunakan untuk merangsangkan
pembelajaran elektronik antara pengguna sama ada pelajar atau para guru di sekolah.
MindMapper 2008 menyediakan ruangan untuk pembangun memuatkan modul, kuiz,
dan sebagainya. Projek ini telah menyediakan satu persekitaran yang membolehkan
pengguna mempelajari sesuatu secara kendiri.
5.3 Masalah-masalah yang dihadapi semasa membangunkan projek
Beberapa masalah telah dihadapi oleh pembangun sepanjang pembangunan
projek berlangsung, antaranya ialah kekangan masa, masalah teknikal, dan masalah
kepakaran.
5.3.1 Kekangan masa
Masa yang diperlukan untuk membangunkan projek ini adalah panjang. Hal ini
kerana elemen-elemen yang diperlukan perlu diubah suai menggunakan perisian Adobe
Photoshop mengikut kesesuaian latar supaya menjadikan modul lebih menarik dan

71
bersesuaian. Animasi-animasi yang berkenaan pula dibangunkan menggunkan Gif
Animator. Selain itu, proses penyediaan produk dalam bentuk cakera padat juga
mengambil masa kerana melalui proses melakar muka hadapan cakera padat dan
menyusun semula fail mengikut susunan yang betul agar hasil produk boleh digunakan
disemua komputer yang memenuhi keperluan minima untuk mengoperasikan modul.
5.3.2 Masalah teknikal
Perkakasan utama bagi membangunkan projek ini ialah komputer dan
memainkan peranan yang sangat penting dalam memastikan pembangunan projek
berjalan dengan lancar. Pembangun perlu memanfaatkan penggunaan komputer sendiri
kerana dilengkapi dengan perisian-perisian tertentu yang memastikan prmbangunan
projek tidak tergendala. Selain itu, ruang storan yang besar dan kepantasan komputer
bekerja juga amat diperlukan kerana ruang storan yang besar boleh menyimpan fail-fail
projek berkenaan dalam satu lokasi dan kelajuan komputer untuk mencapai fail-fail
berkanaan juga harus diambil kira bagi memastikan perjalanan pembangunan projek
adalah lancar. Hal ini bagi memastikan kelancaran projek tidak terganggu kerana
pembangunan projek mengambil masa yang lama. Di samping itu, pembangun harus
sentiasa peka untuk membuat salinan kedua fail atau kerja-kerja lain di storan luaran
seperti cakera keras, pendrive, dan lain-lain bagi memastikan hasil kerja tidak hilang
kerana serangan virus atau masalah-masalah teknikal komputer seperti self shut-down,
hang dan lain lain.

72
5.3.3 Masalah kepakaran
Elemen-elemen media seperti animasi, video, audio, teks, dan grafik yang
menarik dan bersesuaian perlu dimasukkan ke dalam modul bagi menjadikan modul
lebih menarik dan menjadikan modul ini lain daripada yang lain. Namun, kepakaran
untuk menggunakan perisian yang berkenaan memerlukan kepakaran kerana terdapat
cara dan teknik yang berbeza untuk menyimpan fail-fail seperti video, audio dan grafik
yang digunakan dalam modul. Contohnya Gif Animator, Ulead 3D Cool Studio, Adobe
Photoshop CS3, dan Sound Forge merupakan perisian utama bagi membangunkan
media jenis animasi untuk dimuatkan ke dalam modul. Perisian ini merupakan perisian
yang rumit untuk dikendalikan. Oleh hal yang demikian, pembangun memerlukan masa
yang panjang untuk menguasai perisian ini. Maka, kepakaran merupakan aspek yang
penting bagi memastikan pembangunan projek ini mencapai kejayaan.
5.4 Masalah yang dihadapi dalam Pembangunan Bahan Bantu mengajar e-Peta
minda
Pelbagai jenis rintangan dan masalah yang dihadapi sepanjang pembangunan
projek. Namun hal ini tidak mematahkan semangat pembangun untuk menyiapkan
projek ini. Bahagian seterusnya akan membincangkan beberapa masalah yang dihadapi
oleh pembangun.
a) Masa yang terhad menyebabkan proses penilaian perisian secara formal
dengan penilai pakar isi kandungan mata pelajaran tidak dapat dilakukan.

73
b) Kekangan masa dan masalah teknikal merupakan faktor utama pembangun
mengambil keputusan untuk tidak merangkumi kesemua sub topik dan skop
dalan sukatan pelajaran Kimia tingkatan lima. Malangnya, pelajar tidak
berkesempatan untuk menggunakan modul ini untuk sub topik dan skop lain.
c) Pembangun kurang memasukkan video dan animasi kreatif kerana
penyediaan media berkenaan memerlukan pengetahuan dan kepakaran yang
dalam serta memakan masa yag panjang. Tambahan pula, kandungan
persembahan dalam e-peta minda ini disediakan berdasarkan kemampuan
pembangun dan hanya menggunakan Microsoft Power Poin 2007t sebagai
platfom utama.
d) Komponen video juga kurang dimuatkan ke dalam modul kerana saiz fail
yang terlalu besar. Kelancaran penggunaan modul juga akan terganggu
apabila saiz fail yang hendak dibuka melalui pautan yang disediakan adalah
terlalu besar. Oleh itu, pembangun mengambil keputusan untuk memuatkan
video yang penting sahaja ke dalam modul bagi memastikan kandungan mata
pelajaran disampaikan dengan efektif.
5.5 Cadangan
Terdapat beberapa masalah yang dihadapi sepanjang pembangunan projek ini.
oleh hal yang demikian, produk yang dihasilkan mungkin tidak setanding dengan
perisian yang sudah sedia ada di pasaran. Namun, bagi memastikan kualiti produk ini
mencapai tahap yang lebih baik, beberapa cadangan telah dikemukakan bagi
memastikan kelemahan-kelamahan lain dapat diperbaiki dan ditangani. Antara cadangan
tersebut adalah:

Nota sce 3112

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (11)

Similar to Nota sce 3112

Similar to Nota sce 3112 (20)

Nota sce 3112