1. “Nakatakdang ganapin sa gabing iyonang marangyang handaansa tahananni Don Santiago Delos Santos o mas kilala bilang si Kapitan Tiyago. Ang
nasabing handaan ayupang magsilbing pasalubongsa isang binatang kagagalinglamang sa Europa, na hindi iba sa Kapitansapagkat ito ayanakng
kanyang matalikna kaibigan. Angpagsalubong aygaganapin sa kanyangbahaysa kalye ngAnluwage. Napunong mga panauhinangtahananni
KapitanTiyago, sapagkat sa lugar na iyon, isangmalakingkarangalan ang magingpanauhin ng Kapitan. Kilala siya bilang taong nabibilang sa mataas na
lipunanat matulunginsa mga mahihirap. Si Tiya Isabelna pinsanng Kapitan ang taga-istima ng mga bisita, at sadyang magkakahiwalayang mga
panauhingbabae sa mga lalake. Nagpakahuling dumating angibang mga panauhin, kabilang na sina Dr. de Espadaña at angkabiyak nitong si Donya
Victorina. Sa lahat ng mga panauhinng Kapitan, hindi nagpapahuli ang kinatawanng simbahansa pangunguna nina Padre Sibyla, angkura paroko ng
Binundok;Si Padre Damasona sadyangmagaslawkumilos at magsalita;dalawang paisano;at si Tenyente Guevarra, ang tenyente ng guardia civil.
Bawat grupong mga panauhinaymaykani-kaniyangpaksa, isang pagkakataonupangipagparangalanangkani-kanilang saloobin, humanapngpapuri,
at makipag-tagisanng kuro-kuro. Napag-usapan sa gabing iyon ang tungkol sa mga Indiona walang iba kundi ang mga Pilipino;angtungkol sa
pagkakatanggal ni Padre Damasosa Parokya ng SanDiegosa kabila ngpaninilbihannitong matagal na panahon;ang tungkol sa pulbura at armas,
monopolyo ngtabako at iba pa. Hindi na pinalagpas ni Pare Damasoangpagkakataon upang ihayag niya angmatinding panlilibaksa mga Indio, na
ayon sa kaniya aymga hamakat mabababang uri ng nilalang. Gumawa namanng paraan si Pare Sybila na ibahinang usapan at itoaynapadakosa
pagkakatanggal ni Padre Damasobilangkura parokosa loobng 20 taon. Ayon kayPare Damaso, hindi dapat nakikialamang hari n gEspanya sa
pagpaparusa sa mga erehe sapagkat ito ang nararapat. Itonaman aytinutulan ngTinyente at inilahadna ang nangyaringparusa aymarapat lamangsa
pananaw ngKapitanHeneral. Ipinaliwanag dinnitona angdahilanng kanyang pagkakalipat aysapagkat pinahukaynito ang bangkayng isang
marangal na lalaki, na pinagbintangang erehe dahil lamang sa hindi pangungumpisal. Ang bagayna itoaynakapagpagalit nglalo sa pari, lalo na nang
maalala nitoang mga nawaglit na mahahalagangkasulatan. Namagitanuli si Pari Sybila upang pakalmahinang mahahayapna pananalita ni Padre
Damaso. Kalaunanaylumawigmuli ang talakayan.”
2.. “Dumatingsi KapitanTyago kasabayang isangbinatana halatangnagluluksaayonsakasuotan.Binati ngKapitanang
kanyangmga panauhin,attuladng kaugalian,humaliksiyasakamayngmga pari. Angmga pari namanay nabigla,lalona
si Padre Damaso ng makilalanitonaang binata.Ipinakilalani KapitanTiyagoangkagalanggalangna binatabilanganakng
kanyangnasirangkaibigannasi DonRafael Ibarra. Kadaratinglamangngbinatamula pitongtaonna pag-aaral nitosa
Europa.Kusang nagpakilalasi IbarrabilangJuanCrisostomoIbarrayMagsalinkasabayng pakikipag-kamaynito,isang
kaugaliangnatutunanniyasabansangAlemanya.Tumanggi namannamakipag-kamaysi Padre Damasoatbagkus ay
tinalikurannitoangbinata.LumapitangTinyente kayIbarraat nagpasalamatitosa ligtasniyangpagdating.Pinuri rinnito
ang kabaitanng kanyangama,na siyangnagpanatagsa kaloobanngbinata.Palihimnamanangpagsulyapni Padre
Damaso sa Tinyente natilabanagbabanta.DahilanupangtapusinngTinyente angpakikipag-usapnitokayIbarra.Nang
malapitna anghapunan,inanyayahanni KapitanTinong,sapananghaliankinabukasansi Ibarra.Si KapitanTinongay
malapitna kaibiganni KapitanTiyagoatkaibigandinngkanyang ama. Magalang na tumanggi ang binatasapagkatpatungo
siyasa San Diegosa araw na iyon.
3.. ”
“Nagtungona ang mga panauhinsa hapag-kainan. Kanya-kanyang kilos at nararamdaman ang mga panauhin, na kung panonoorinaymaihahalintulad
sa isangkomedya. Si Padre Sibyla aynasisiyahan, kabaligtaran namanni Padre Damaso. Itoaywalang pakundangangnagdadabog at nataamaantuloy
ang isang kadete. Hindi naman itopinansinng Tinyente, bagkus aymasusing pinagmamasdan angkulot na buhokni Donya Victorina. Hindi tuloynito
namalayanna natapakanna niya angkolang saya nito, bagayna nakapag-painis sa Donya. Ang ibang bisita naman aykanya- kanya ng usapanat
papuri sa masarap na handa ng Kapitan. Sapagkat anghapunang iyonaypagsalubong sa pagdating ni Ibarra, karapat-dapat na siya aymauposa
kabisera. Pinagtalunannamanng dalawangPari kungsinoangdapat mauposa kabilang dulong kabisera. AyonkayPadre Damaso, si Padre Sibyla ang
dapat mauposapagkat siya ang kura sa lugar na iyon. Sinalungat naman itoni Padre Sybila at kinatwiran nito na si Padre Damasoangpadre kumpesor
ng pamilya ni Kapitan Tyago. Sa kalaunan, inialokni Padre Sybilaang upuan sa Tinyente, na tinanggihannaman nghuli. Inanyayahannamanni Ibarra
si KapitanTyagongunit magalang itong tumanggi bilang nakaugalian. Nanginihainna ang pagkain, hindi sinasadyang napunta kayPadre Damasoang
hindi masasarap na bahagi ngmanok;bagkus aymga leegat pakpakang laman ngkanyang tinola. Laloitong nag-alburutosa mga pangyayari. Lingid
sa kaalamanng pari, ang espesyal na tinola aypara lamang kayIbarra. Kasabayng kainan ang mahabang usapan. Nagbahagi ang binata ng kanyang
buhay, tuladng pag-aaral sa Europa ngpitongtaon, ang pagpunta sa iba't ibang bansaat pag-aaral ng kasaysayan at pag-unlad ngmga bansang ito,
ang pagsasalita ng ibangwika, ang hindi paglimot sa kanyang bayansa kabila ngkaunlarangnamasdansa ibang bansa, at ang ang hindi pagkaka-alam
sa tunayna dahilansa nangyari sa kanyang ama. Angbagayna ito namanangnagkumpirma sa hinalang Tinyente na wala ngang alam ang binata.
Binanggit ni Ibarra na sa kanyang mga bansang napuntahan, iisangantas lamangang kabuhayan, pulitika at relihiyong tinatamas ang mga itosapagkat
pinahihintulutanito ng sarili nilangkalayaanat kakayanang pamahalaan ang kanilangsariling bansa. Binatikos namanitoni Padre Damasoatininsulto
ang binata na kahit paslit aykaya itong matutunan;at ang kanyangpagpunta sa Europa aymaliwanag na pag-aksaya ng salapi. Magalangnaman na
tinanggap ni Ibarra ang salita ng pari at binanggit na lamangang mga ala-alaniya na si Padre Damaso aykaraniwannang kasalosa kanilang hapag-
kainanat malapit na kaibigan ngkanyang ama. Hindi namannakakiboang pari dahil sa mga naging kaganapan sa pagitannilang ama ni Ibarra.
Maagang nagpaalamsi Ibarra nggabingiyon, kaya't hindi silanagkita ni Maria Clara, ang dalagang anak ni KapitanTyago. Nag patuloynamanng pag-
alipusta si Padre Damasosa binata. Isinulat namanni Ibarra sa pahayaganng Estudios Coloniales a ng kanyang mga obserbasyon sa gabing iyon.”
