Tài liệu trình bày về tư duy ngụy biện và cơ chế phòng vệ của tâm trí con người, nhấn mạnh sự lừa dối và sai lầm trong tư duy. Nó mô tả các loại ngụy biện và hành vi thao túng, đồng thời phân tích ảnh hưởng của xã hội và giáo dục đối với khả năng tư duy phản biện của con người. Tài liệu cũng đề cập đến những kẻ thao túng và những người có tinh thần phản biện, đưa ra các ví dụ về những ngụy biện phổ biến.

1. TƯ DUY
NGỤY BIỆN
Phạm Anh Đới

2. “Cơ chế phòng vệ” của tâm trí con người là
phủ nhận hoặc bóp méo thực tại

3. NGỤY BIỆN là gì?
1. Lừa mị, lừa đảo, lừa bịp, gian trá
2. Sự đánh lừa, dẫn đi sai hướng, không đáng tin cậy
3. Một lập luận đánh lừa hay đánh lạc hướng là một lối ngụy
biện. Đặc biệt trong logic là một thiếu sót, về nội dung hay
hình thức, làm suy yếu một suy luận. Ngoài ra còn là suy luận
ngụy biện, sự ngụy biện
4. Một quan niệm lừa mị, một sai lầm, nhất là một quan niệm
dựa trên suy luận sai. Ngoài ra còn là trạng thái của việc bị
đánh lừa, sai lầm.
5. Bản tính ngụy biện, không có cơ sở vững chắc; sai lầm ảo
tưởng

4. Hai cách tiếp cận NGỤY BIỆN
1. Định nghĩa, giải thích & minh họa những cách thức làm cho
các lập luận không vững chắc ra vẻ vững chắc
2. Tạo ra các ngụy biện để theo đuổi các lợi ích & ham muốn phi
lí tính của con người

5. Đặc điểm về trạng thái “tự nhiên” của con
người
• Con người là loài vật tự huyễn hoặc mình
• Sự lừa mị
• Tính nước đôi
• Ngụy biện
• Thói đạo đức giả

6. Ảnh hưởng của xã hội & giáo dục
• Làm cho tâm trí con người trở nên phức tạp & mơ hồ hơn
• Tư duy của con người lấy xã hội làm trung tâm
• Mỗi xã hội đều cho mình là đặc biệt & chính đáng

7. Các loại người

8. Con người thiếu tinh thần phản biện
• “Nhà tư duy thiếu kỹ năng trí tuệ”
• Tâm trí của họ là sản phẩm của các lực xã hội & lực cá nhân
mà họ không hiểu, không kiểm soát & cũng không quan tâm
• Niềm tin cá nhân dựa trên những định kiến
• Tư duy được tạo ra từ sự rập khuân, bắt trước, đơn giản hóa
quá mức
• Động cơ của họ thường đến từ: nỗi sợ, sự hão huyền, ganh
ghét cá nhân, ngạo mạn trí tuệ, tâm thế hời hợt

9. Những kẻ thao túng lão luyện
• Tập trung vào việc theo đuổi lợi ích riêng của mình mà
không cần tôn trọng việc đó tác động như thế nào tới người
khác
• Thường đạt được nhiều quyền lực hơn & chiếm những vị trí uy
quyền
• Quen đóng vai trò kiểm soát các mối quan hệ
• Dùng cấu trúc quyền lực đã xác lập để gia tăng lợi ích của mình
• Thường được ghi tên “chính trị gia”

10. Những người có tinh thần phản biện
• Có kỹ năng trí tuệ, song không muốn thao túng, kiểm soát
người khác
• Kết hợp tư duy phản biện & tinh thần công bằng
• Ý thức rõ về hiện tượng của xã hội truyền thông kiểm soát xã
hội
• Có hiểu biết để không bị thao túng & có đạo đức tốt đẹp đến
mức không cảm thấy vui vẻ gì khi thao túng người khác
• Đấu tranh với bản tính lấy cái TÔI làm trung tâm và đi đến nhìn
thấy được chính mình đang nằm trong những quy trình thị phi

11. Những kẻ thao túng thường là nạn nhân
của chính họ
• Dính mắc vào sự hạn hẹp trong tầm nhìn của chính mình, kết
quả đôi khi thất bại
• Nhiều doanh nghiệp thất bại vì không có tinh thần phản biện,
phê phán ảo tưởng của chính mình
• Các quốc gia thường không hành động thành công vì các lãnh
đạo bị dính mắc vào các mô tả không thực tế của chính mình
về thế giới

12. Những ngụy biện là kết quả của sự lạm dụng
của những cách tư duy đã được biện minh
• Khái quát hóa sai lầm
• “Đó là con gái vì chỉ con gái mới có tóc có tóc dài”
• Khái quát hóa theo hướng ngẫu nhiên
• “Hôm qua con trai tôi bị đau bụng sau khi làm toán đại số. Từ nay tôi
sẽ tránh không làm toán đại số nữa”
• Tương tự và ẩn dụ
• “Câu hỏi là, bạn có đứng lên cho đất nước của mình hay không?”

13. Gọi tên các ngụy biện
Hẳn là rất tốt nếu mỗi mánh khóe có được một cái tên ngắn gọn
& thích hợp, để khi một người sử dụng mánh nay hay mánh kia,
thì lập tức họ có thể bị quở trách vì nó.
Schopenhauer

14. #1 Buộc tội đối thủ bằng lỗi đối thủ cáo
buộc mình – Lái đến lỗi khác
• “Anh nói tôi không yêu anh ư? Tôi nghĩ chính anh không yêu tôi
thì đúng hơn”
• “Anh nói tôi dơ ư? Thế lần cuối anh tắm là khi nào?”
Đưa đối thủ vào thế phòng vệ

15. #2 Buộc tội đối thủ vì đang trượt xuống
một con dốc
• “Thôi được rồi, có thể hôn một cái thì cũng chẳng sao, nhưng
con phải nhớ là hôn rồi sẽ dẫn tới đâu, chỗ đó sẽ dẫn tới chỗ
nào nữa. Trước khi con nhận ra được hậu quả, thì con đã là mẹ
của một đứa trẻ không mong muốn rồi, cuộc đời tươi trẻ của
con sẽ bị hủy hoại mãi mãi”
Có nhiều kẻ đi trên con đường trơn ướt nhưng cũng không bị
ngã

16. #3 Viện đến uy quyền
• “Các nhà khoa học Hoa Kỳ đã tìm ra bí quyết sống khỏe của
người dân Hungari”
Mọi người đều kính nển những người có uy quyền

17. #4 Viện đến kinh nghiệm
• “Trong 10 năm làm phần mềm, tôi chưa từng làm một dự án
waterfall nào thất bại”
Rất khó để phủ nhận những gì là kinh nghiệm.
Nếu gặp đối thủ nhiều kinh nghiệm hơn thì họ sẽ xem nó như
không mang tính đại diện, bị thiên lệch

18. #5 Viện đến nỗi sợ
• “Hãy nhớ, những người đó đang đe dọa đến tự do, lối sống, gia
đình và tài sản của bạn”
• “Nước chúng ta sử dụng là từ sông. Tất cả các con sông đều bị
ô nhiễm”

19. #6 Viện đến lòng thương hại (hay sự
cảm thông)
• “Nhà em neo người, con em bị ốm, nên em không làm ....”

20. #7 Viện đến cảm xúc thông thường
• “Thật tốt khi trở lại quê nhà của mình và với những người mình
thực sự có thể tin tưởng. Thật tuyệt vời khi được ở cùng với
những người dám đối mặt trực diện với các vấn đề, biết sử
dụng lương thức để làm mọi việc cho đúng và không tin vào
những cách thức tư duy và hành động phô trương”
Khuấy động các định kiến, lòng căm ghét và những nỗi sợ phi lý

21. #8 Viện đến Truyền thống hay niềm tin
• “Đây là cách chúng tôi luôn hoàn tất mọi việc”
Khuấy động các định kiến, lòng căm ghét và những nỗi sợ phi lý

22. #9 Mang vẻ công chính
• “Chúng ta giữ những giá trị lý tưởng cao đẹp nhất hơn bất kỳ
quốc gia nào. Dĩ nhiên, chúng ta cũng phạm sai lầm. Song, các
ý đồ của ta lúc nào cũng tốt đẹp”

23. #10 Công kích cá nhân
(không công kích lập luận)
• “Những người đó đã làm được gì cho đất nước”
• “Mày là bố hay ai là bố”
• “Hãy xem lại mày đi”

24. #11 Lặp lại vấn đề
• “Ừ, thế thì bạn muốn hình thức chính quền nào, một chính
quyền do những nhà cải cách hăng hái phái tự do tiêu sài tiền
mà bạn vất vả kiếm được, hay một chính quyền do những
người có tinh thần kinh doanh lãnh đạo vốn hiểu rõ cách sống
trong một ngân sách hạn hẹp và tạo ra công ăn việc làm cho
mọi người”
Một cách dễ dàng để chứng minh ý của mình là giả định nó ngay
từ đầu

25. #12 Đòi hỏi sự hoàn hảo
• “Tôi đồng ý chúng ta cần một nền dân chủ, song chỉ khi chúng
ta có một nền DÂN CHỦ THỰC SỰ và điều này có nghĩa là việc
A, việc B, việc C phải được thay đổi trước khi chúng ta xem xét
đến nền dân chủ”
Đối thủ muốn một điều X và bạn nhận ra là không thể tranh cái
về điều X mà không khiến mọi người mất lòng tin vào mình. Hãy
cứ đồng ý với X nhưng chỉ với điều kiện sau....

26. #13 Tạo thế lưỡng nan
• “Hoặc chúng ta sẽ thua trong cuộc chiến chống khủng bố hoặc
ta sẻ phải từ bỏ một số quyền và sự tự do truyền thống của
mình”
Tạo ra một thế lượng nan với 02 giải pháp, thực ra là có nhưng
giải pháp khác

27. #14 Chế ra những sự tương tự ủng hộ
cho quan điểm của mình
• “Bạn đối xử với tôi cứ như bố tôi vậy! Cậu ấy không công bằng
và các cậu cũng thế!”
• “Cách cậu đối xử với tôi giống như đang đánh người ngã ngựa
vậy. Cậu không thấy tôi đang có một ngày mệt mọi sao”
Tạo ra một sự so sánh vốn không đúng sự thực

28. #15 Tra vấn kết luận của đối thủ
• “Đợi một chút. Điều đó không dẫn đến chuyện này. Kết luận của
bạn không nảy sinh từ các tiền đề của bạn. Lúc đầu bạn nói X,
còn giờ bạn Y. Làm sao bạn đi từ X đến Y được? ”
Muốn khán giả phản bác lại các kết luận hay diễn giải của đối
thủ.

29. #16 Tạo nghi ngờ: Nơi nào có khói, nới đó có
lửa
• “Dĩ nhiên là tôi không tin rồi, song ông có biết là có nhiều người
nói Jack đánh đập vợ con dữ lắm không? Tệ thật nhỉ?”

30. Danh sách này không bao giờ hết....

31. yourlogicalfallacyies.com