Tuyển tập truyện cổ tích nhật bản (nxb đại học quốc gia 1999) nguyễn bích h...thuvienso24h
1. Bạn đang xem miễn phí một phần cuốn sách. Để đọc toàn bộ cuốn sách vui lòng truy cập http://www.thuvienso24h.tk/ để Download. Chúng tôi hỗ trợ bạn download mọi tài liệu từ 5 thư viện số : http://thuvienso.hcmutrans.edu.vn http://thuvien.hcmutrans.edu.vn/ http://www.vnulib.edu.vn:8000/dspace/ http://catalog.vnulib.edu.vn/primo_library/libweb/action/search.do ?page=azbooks http://tvs.vinhuni.edu.vn/Default.aspx
1. FRANK McCOURT
NGƯ I TH Y
(Trích o n)
Bánh mỳ k p bi t bay và chuy n h n
hò v i c u (*)
Chúng n kia r i.
Mà tôi chưa s n sàng.
Tôi s n sàng th nào ư c ch ?
Tôi là th y giáo m i, còn ang t p s mà.
Ngay ngày u tiên trong i th y giáo c a mình, suýt
n a tôi b sa th i vì ăn chi c bánh mì k p c a m t c u
h c sinh trung h c. Ngày th hai tí n a tôi b sa th i
vì nói n kh năng k t b n v i c u. Ngoài ra ch ng
có gì c bi t áng nh trong ba mươi năm tôi d y các
l p trung h c thành ph New York. Tôi v n thư ng
ng v c không bi t mình có úng ch hay không.
Cu i cùng tôi t h i làm sao mình ã tr n i lâu
như ng y.
ó là tháng Ba năm 1958. Tôi ng i trên b c gi ng
trong m t phòng h c còn v ng hoe c a trư ng Trung
h c Hư ng nghi p và K thu t McKee vùng Staten
Island, thành ph New York. Tôi t n m n ngh ch m y
th ngh m i c a mình: năm t p k p gi y màu
vàng, m i t p cho m t l p; m t cu n dây chun b r n,
m t t p gi y k dòng nâu nâu t th i Th chi n, lem
2. nhem v t nh ng th ã t o ra nó; m t mi ng b t lau
b ng cũ mèm; m t x p th màu tr ng tôi s l n lư t
nhét vào các khe trong cu n S i m danh màu
tr y xư c giúp tôi nh tên hơn m t trăm sáu mươi
em, trai và gái, c a năm l p khác nhau, ngày ngày
ng i thành hàng l i trư c m t mình. Trên th này tôi
s ghi i m chuyên c n, i mu n c a chúng và ánh
nh ng d u nh khi các cô c u bé làm i u sai qu y.
Ngư i ta d n tôi dùng bút ghi nh ng vi c sai qu y
này, nhưng nhà trư ng không c p phát, thành ra bây
gi tôi ph i làm ơn xin ho c t b ti n ra mua, vì bút
dùng ghi nh ng vi c sai qu y là vũ khí m nh nh t
c a th y giáo. Ngoài ra tôi còn ph i mua th n a.
Nư c M th i Eisenhower có ph n vinh, nhưng s
ph n vinh này không nh gi t xu ng t i các trư ng
h c, t i nh ng ông th y m i vào ngh c n h c c cho
vi c gi ng d y thì l i càng không. Hi u phó ph trách
hành chính có công văn nh c nh m i giáo viên v
tình tr ng tài chính khó khăn c a thành ph và khuy n
cáo ti t ki m trong vi c s d ng h c c . Sáng hôm y
tôi ph i quy t nh. Ch m t phút n a thôi ti ng
chuông s rung lên. Chúng s ùa vào l p và chúng s
nói gì khi th y tôi ng i th trên b c nh ? Này, xem
kìa. Ông y tr n tránh. Chúng th o b t thóp th y giáo
l m. Ng i th trên b c nghĩa là anh s , ho c lư i.
Anh dùng b c gi ng làm hàng rào ch n. T t nh t là
anh hãy ra ngoài kia và ng trư c m t chúng. Hãy
ón nh n h u qu . T ra là ng nam nhi. Ch m t sai
sót trong ngày u s ph i m t nhi u tháng ròng m i
v t vát l i n i.
ám tr ang vào l p kia u choai choai,
mư i sáu tu i, t vư n tr t i gi là mư i m t năm.
Các th y n r i các th y i, lo i: già, tr , nghiêm,
hi n. Lũ tr quan sát, săm soi, ánh giá. Chúng hi u
ngôn ng c a cơ th , s c thái gi ng nói, thái c a
anh nói chung. Chúng ch ng c n ph i ng i ì ra trong
phòng v sinh hay căng tin bàn tán v nh ng i u này.
Chúng ch ti p thu qua mư i m t năm, r i truy n l i
cho nh ng th h sau. Coi ch ng cô Boyd y, chúng
kháo nhau. Coi ch ng bài làm nhà, cha n i, coi
ch ng bài làm nhà, cô s a l i y nhé. Cô ch m bài
y! Cô không có ch ng, thành ra ch ng có vi c gì
khác làm. C tìm th y cô có gia ình v i con cái
mà ghi tên h c, h không còn thì gi mà ng i ì ra
ch m bài hay c sách. N u cô Boyd thư ng xuyên
n m ng a ra thì cô s không cho nhi u bài làm n
th âu. Cô toàn ng i nhà v i con mèo, nghe nh c c
i n và ch m bài, làm tình làm t i b n mình. Cô
không gi ng m y th y cô khác. H cho mình c ng
bài làm, r i ngo c m t cái coi như xong, ch ng bu n
3. li c m t. Mình có cóp c trang Kinh thánh cũng v n
ư c h phê “Gi i”. Cô Boyd thì không th . Ngay t
u cô ã b t thóp ư c mình r i. Charlie này, cô xin
l i, em t làm bài này ư? Mình s ph i thú th t,
không, không ph i mình t làm; cha n i ơi, th là ch t
m t ngáp.
n l p s m th này là sai l m, vì ta có quá
nhi u thì gi ng m nghĩ v nh ng chuy n s ph i
i m t. Gan tr i âu ra, khi n tôi t th r ng b n
lĩnh tr ám choai choai M ? T i ngu xu n. Gan y
mà ra ch âu. ang là k nguyên Eisenhower và báo
chí tư ng trình v n i bu n chán to l n c a thanh
thi u niên M . Chúng là “Nh ng a con l c loài c a
nh ng a con l c loài c a Th h l c loài”. Phim
nh, ca nh c, sách v k cho chúng ta v n i bu n
chán c a chúng: K n i lo n vô c , H c ư ng-Ch n
r ng xanh, Chuy n khu ph phía Tây, B t tr ng
xanh_(1)
. Chúng ưa ra nh ng tuyên ngôn làm ta tuy t
v ng. Cu c i vô nghĩa. Ngư i l n r t m t ám b
ngoài gi d i. Th thì s ng làm gì? Chúng ch ng
có gì ch mong, ch ng có n i m t cu c chi n tranh
chúng d ph n tàn sát ám th dân nh ng x s xa
xôi, r i eo huân chương kh p khi ng i di u hành
trên i l Broadway dư i mưa hoa gi y cho àn bà
con gái chiêm ngư ng. Ch ng ích gì n u chúng than
th v i các ông b m i v a tham chi n xong, hay v i
các bà m ã ph i làm thân chinh ph su t th i gian
ch ng chi n u nơi xa. Các ông b nói, Này, câm
mi ng i. ng qu y r y tao. Mông tao găm c ng
m nh n ây này, tao không r i hơi cho cái trò than
van chê bai c a mày, trong khi b ng mày no phư n
ra, t áo qu n thì nh i y p. Chúa , b ng tu i mày
tao ã ph i nai lưng lao l c bãi ng nát, r i làm
phu khuân vác b n tàu có th g i con l a n n
là mày vào trư ng h c. Lo n n lô m n tr ng cá ch t
ti t c a mày i và làm ơn yên cho tao c báo.
B n thi u niên bu n chán n m c ch còn cách
l p thành băng ng ánh nhau v i các băng ng
khác, không ph i ki u u như trong các b phim
d ng nh ng m i tình b t h nh, có m nh c ai oán
làm n n, mà thương trí m ng trong ti ng gào thét
ch i r a, b n g c Ý, b n M da en, b n g c Ireland,
Puerto Rico âm chém hay ph ng nhau b ng dao,
xích, g y bóng b u d c trong Central Park và Prospect
Park và c ây nhu m máu c a chúng, máu thì luôn
b t k g c gác t âu. R i giá s có gi t chóc thì
công lu n li n ph n n và lên án, r ng n u nhà trư ng
và th y cô làm úng ph n s thì s không x y ra
nh ng chuy n kinh hoàng kia. Có nh ng nhà ái qu c
còn tuyên b , N u lũ tr này th a thì gi và s c l c
4. cho ng nhau, sao không g i chúng ra nư c ngoài
ánh b n C ng s n kh n ki p, nhân th gi i quy t v n
n n này m t l n cho d t i m luôn?
Trư ng hư ng nghi p b l m ngư i khinh r ,
xem là bãi rác cho b n h c sinh không trình
vào trư ng trung h c bình thư ng. úng là kênh ki u
r m. Công lu n ch ng c n bi t r ng có hàng nghìn
thanh niên thi t tha tr thành th cơ khí ôtô, th làm
p, th máy, th i n, th thi c và th m c. Nh ng
thanh niên này không mu n b n tâm r i trí v cu c
C i cách Tôn giáo(1)
_, v cu c Chi n tranh năm
1812(2)
_, v Walt Whitman, v thú thư ng th c ngh
thu t, hay i s ng tình d c c a loài ru i gi m.
Nhưng ư c thôi, cha n i ơi, n u ép thì chúng tôi
s h c mà. Chúng tôi s ng i nghe gi ng nh ng
chuy n ch ng h liên quan gì t i cu c s ng c a mình.
Chúng tôi s làm vi c trong phân xư ng c a nhà
trư ng là nơi chúng tôi h c bi t v th gi i hi n th c,
chúng tôi s c úng m c v i th y cô, bi n kh i
ây sau b n năm. Thoát n !
Lũ chúng y. Cánh c a l p b t m nh vào t m n p
ph n ch y su t bên dư i b ng, làm b i ph n bay mù.
Vào l p là c m t v n to tát. Sao chúng không th
i vào l p m t cách bình thư ng, chào th y cô r i
ng i vào ch ? Không. Ph i xô y chen l n cơ. M t
a làm b lên gi ng e d a “Ê, li u h n y” thì li n
có a khác áp “Sao nào?”. Chúng ch i nhau, ph t
l h i chuông th nhì, chúng n n ná mãi m i ch u
ng i xu ng cho. ư c y, cưng. Coi kìa, có ông th y
m i trên kia kìa, th y m i thì bi t m gì. Sao? Chuông
reo à? Th y à? Lính m i tò te. Lão nào th ? C n quái
gì bi t! Chúng nói chõ qua l p, vươn ngư i trên
nh ng chi c gh mà v i chúng là quá nh , du i dài
chân, r i cư i toáng lên khi có ai v p ph i. Chúng
nhìn ăm ăm ra ngoài c a s , ngó nghiêng lá c M
phía trên u tôi hay nh ng b c chân dung mà cô
Mudd, nay ã v hưu, treo trên tư ng, chân dung c a
Emerson, Thoreau, Whitman, Emily Dickinson và
Ernest Hemingway - ông ta n ây b ng cách nào
nh ? ó là hình bìa t p chí Life; âu âu cũng th y
t m hình này. Chúng dùng dao v ch lên m t bàn tên
t t c a mình, hay nh ng tuyên ngôn tình yêu qua trái
tim v i mũi tên xuyên qua, bên c nh nh ng v t v ch
c a các b c cha anh t nhi u năm trư c. Vài m t bàn
cũ b khoét sâu n n i nhìn th y c u g i chúng
qua nh ng l h ng mà xưa kia v n là nh ng trái tim
và h tên. Nh ng ôi trai gái ng i bên nhau, tay n m
tay, v a th th v a nhìn sâu vào m t nhau, trong lúc
ba th ng con trai t a lưng vào t v a c t gi ng tr m,
5. nam trung và nam cao hát nghêu ngao, tr i t ơi, v a
búng tay, cho thiên h th y chúng là nh ng k choai
choai ang bi t yêu.
M i ngày năm l n chúng ùa vào l p như th .
Năm l p, m i l p t ba mươi n ba mươi lăm h c
sinh. Choai choai c ư? Ireland, chúng tôi th y
chúng trên phim M , luôn bu n r u và cáu k nh, toàn
lái xe i lòng vòng, nên th c m c sao chúng l i bu n
r u và cáu k nh như v y nh . Chúng ư c nuôi ăn no,
m c p, có ti n túi, v y mà v n láo xư c v i m cha.
Ireland b y gi không có th choai choai này, ít
nh t trong th gi i c a tôi. Ta là tr con. Ta i h c t i
năm mư i b n tu i. H n láo v i m cha s b ăn dây
lưng vào m m văng t i t n cu i phòng y ch . Ta l n
lên, làm th , l y v , chi u th Sáu qu t m t ch u bia
r i t i hôm y cư i v ch chàng v a p b u xong
l i ph i mang b u m i. Sau vài năm ta s di cư sang
Anh, i cày nh ng công trình xây d ng hay ăng
lính vào quân i Hoàng gia, chi n u b o v
ch .
Chuy n v i chi c bánh mì k p là do m t c u tên Petey
h i, Có a nào mu n l y mi ng bánh mì k p pho mát
này không?
Mày gi n à? Má mày h n ph i ghét mày th m t
nên m i làm chi c bánh mì k p th này cho mày
mang i.
Petey ném cái túi gi y nâu ng chi c bánh mì
k p vào a v a châm ch c tên Andy, c l p lên
cư i. ánh nhau i, ánh nhau i, chúng gào lên.
ánh nhau i, ánh nhau i. Túi gi y rơi xu ng t,
gi a t m b ng và hàng gh u, nơi Andy ng i.
Tôi bư c ra t sau bàn vi t, l n u tiên trong
i th y giáo c a mình tôi lên ti ng: Này. B n năm
ào t o i h c New York mà tôi ch ng bi t nói gì
hơn m t ti ng “này”.
Tôi l p l i l n n a: Này.
Chúng ph t l tôi. Chúng ang m i khích hai con
gà ch i ánh nhau câu gi , h u làm tôi quên
chuy n d y. Tôi l i g n Petey nói câu u tiên v i tư
cách ông th y: Thôi ném bánh mì ngay. Petey và c
l p s ng s t. Ông th y này, m t lính m i, v a c n
m t ám s p s a ánh nhau ra trò. Th y cô m i
thư ng bo bo th ph n ho c cho m i ngay hi u trư ng
hay hi u phó, mà ai cũng bi t còn lâu các v này m i
thèm t i. Nghĩa là trong khi ch i chúng c tha h
m nhau. V i l i, chúng bi t làm gì v i m t ông th y
b o chúng ng ném bánh mì n a, trong khi bánh ã
b ném r i còn âu?
6. T cu i phòng Benny g i v i lên: Th y ơi, nó ã
ném rùi mà. B o nó ng ném n a làm gì. Béng chình
ình trên sàn y thôi.
C l p cư i ng t. Th t không còn gì trên i ng
ng n hơn m t ông th y b o ta ng làm gì ó, sau khi
ta ã làm phéng i r i. M t a che mi ng nói, Ngu
qwá, tôi th a bi t nó ám ch tôi. Tôi ch mu n t ng nó
văng kh i gh ng i, nhưng như th s ch m h t s
nghi p nhà giáo c a tôi. V i l i, bàn tay che mi ng
kia th t l n quá i, và cái bàn thì quá nh so v i thân
th c a nó.
M t a nào ó nói: Ê, Benny, b mày lu t sư à?
r i c l p l i cư i . úng th , úng th , chúng nói,
r i ch xem ph n ng c a tôi. Xem tay th y giáo m i
này s làm gì?
Các giáo sư v sư ph m i h c New York
chưa h d y chúng tôi cách gi i quy t tình hu ng ném
bánh mì. H gi ng v lý thuy t và tri t lý c a giáo
d c, v các m nh l nh o c và luân lý, v s t t
y u ph i gi i quy t a tr t ng th , m t c u trúc hình
th c, xin vui lòng, v nh ng nhu c u c m th y ư c
c a a tr , nhưng không h gi ng v nh ng tình
hu ng khó x trong l p h c.
Tôi có nên g i: Này, Petey, l i ây nh t bánh lên,
k o bi t tay tôi? Tôi có nên t tay nh t v t vào thùng
rác bày t s khinh b nh ng k ném bánh mì k p
trong khi kh p th gi i hàng tri u ngư i ang ói
kh ?
Chúng ph i hi u tôi là s p ây, r ng tôi khó
chơi, r ng tôi không ch p nh n chuy n t m b y nào
c a chúng.
Chi c bánh mì k p, gói b ng gi y sáp, n m ló
kh i bao phân n a, mùi thơm báo cho tôi bi t còn
nhi u th n a ch không ch pho mát thôi. Tôi nh t
nó lên, tu t gi y gói. Không ph i th bánh mì k p
thông thư ng v i th t gi a hai lát bánh mì tr ng vô v
ki u M . Chi c bánh mì này dày và nâu_(1)
, do m t bà
m g c Ý Brooklyn nư ng, bánh ch c k p
nhi u lát pho mát béo ng y, l p l p cà chua, hành,
tiêu, i m thêm vài gi t d u ô liu và nư c s t ngon
m m lư i.
Tôi ăn chi c bánh mì k p y.
ó là hành x u tiên c a tôi trong l p. Cái
mi ng y bánh c a tôi thu hút s chú ý c a c l p.
Chúng tr m t nhìn tôi, ba mươi b n h c sinh trai gái,
sàn sàn mư i sáu. Tôi có th th y nét thán ph c nơi
nh ng ôi m t, l n u tiên trong i chúng m t ông
th y ã nh t bánh mì t n n nhà lên r i i m nhiên ăn
trư c c l p. Th y bánh mì k p. Thu nh Ireland
chúng tôi t ng hâm m m t ông th y ngày nào cũng
7. g t táo ăn, r i thư ng cho nh ng a h c trò gi i dây
v táo dài ngo ng. Còn lũ h c sinh c a tôi ây chăm
chú nhìn d u ô liu nh t c m tôi xu ng chi c ca vát
hai ôla mua hi u Ông-Klein- -góc-ph .
C u Petey nói: Ây, th y ơi, bánh mì th y x c là
c a em y.
C l p li n b o: Im m m. Mày không th y th y
ang ăn sao?
Tôi li m m y ngón tay, “ m” m t ti ng, r i vo
tròn bao l n gi y sáp búng vào s t rác. C l p hoan
hô. Chúng nói: Wow, c c kỳ, chu cha. Th y chưa.
Th y x c bánh mì. Th y ném trúng s t rác. Wow.
D y h c là v y ư? úng th , Wow. Tôi th y
mình ch ng khác m t ngư i hùng. Tôi ã ăn mi ng
bánh. Tôi ã ném trúng s t rác. Tôi c m th y s làm
ư c m i chuy n v i l p h c này. Tôi nghĩ tôi ã n m
ư c chúng trong tay. Quá tuy t, ngo i tr tôi không
bi t ti p theo ph i làm gì. Tôi n ây d y h c và
t h i làm cách nào chuy n t tình hu ng bánh mì k p
sang vi t chính t , văn ph m, t p làm văn ho c b t c
gì khác liên quan n môn Anh văn tôi s p d y.
Lũ h c trò c a tôi cư i cho n khi th y khuôn
m t ông hi u trư ng hi n ra nơi khung c a. C p lông
mày sâu róm như ng lên gi a trán làm thành m t câu
h i. Ông m c a r i làm hi u g i tôi ra. Ta trao i
m t chút ư c ch , th y McCourt.
Petey thì th m: Ê, th y ơi. ng lo chuy n bánh
mì. ng nào em cũng không mu n ăn mà.
Lũ h c trò nói: úng th , úng th , theo cái l i
cho th y chúng ng v phía tôi, n u tôi g p r c r i
v i ông hi u trư ng, kinh nghi m u tiên c a tôi v
tình oàn k t th y-trò. Trong gi h c b n chúng có
th mánh khóe và kêu ca này n , nhưng khi hi u
trư ng hay ai khác v a xu t hi n là có ngay m t liên
minh t c thì, m t chi n tuy n ch t ch .
bên ngoài hành lang, ông hi u trư ng nói, th y
McCourt này, tôi ch c th y hi u không th có chuy n
th y giáo ng ăn trưa vào lúc chín gi sáng trong l p
ư c, trư c toàn th h c sinh nam n th này. Gi d y
u tiên c a th y mà th y l i ch n b t u b ng vi c
ăn chi c bánh mì k p là sao? Như th li u có h p l
không, anh b n tr ? T p cho b n tr nghĩ sai l ch
không ph i là cái l ây. Th y hi u ch , h ? Th y
th tư ng tư ng xem trư ng ta s g p nh ng chuy n
gì n u th y cô c b bê m i chuy n, ăn b a trưa ngay
trong l p, hơn n a m i sáng ra, còn trong gi i m
tâm. Chúng tôi ã g p chuy n b c mình v i các
em lén ăn v t trong l p sáng khi n gián di c v i bao
loài g m nh m bò vào. R i chúng tôi ph i t n công
8. s c u i sóc ra kh i các phòng h c y, chưa nói t i
chu t b . N u chúng tôi không lưu tâm thì lũ h c
sinh, và c m t s th y cô, ng nghi p c a th y, b n
tr , s bi n ngôi trư ng này thành m t cái căng tin
kh ng l ngay.
Tôi nh ng mu n nói rõ s th t v bánh mì k p
và cách tôi x lý tình hu ng t t p th nào, nhưng
bi t âu như th ch ng s k t thúc s nghi p mô ph m
c a tôi. Tôi mu n nói r ng: Th y , ó không ph i
b a trưa c a tôi. ó là c a m t em ã ném m t em
khác, tôi nh t lên vì chân ư t chân ráo t i ây, s vi c
l i x y ra trong l p c a tôi mà i h c ngư i ta
không d y chúng tôi gì h t v bánh mì, ném bánh hay
gi i quy t bánh mì b ném. Tôi bi t tôi ã ăn bánh
mì k p y, nhưng tôi làm th vì không bi t nên làm gì
khác, ho c cũng cho h c sinh m t bài h c: ch nên
phung phí, và chúng bi t ai là ngư i có trách nhi m
ây, ho c, l y Chúa, cũng có th vì tôi ói th t, tôi
h a s không bao gi tái ph m vì tôi âu mu n m t
m t ch làm ngon lành, song th y ph i nhìn nh n là
l p tôi hoàn toàn tr t t . N u ó chính là cách úng
n thu hút s chú ý c a h c sinh m t trư ng
hư ng nghi p, có l th y nên t mua c núi bánh mì
k p pho mát cho b n l p h c khác mà tôi s ng l p
ngày hôm nay.
Nhưng tôi không nói gì h t.
Ông hi u trư ng nói ông ta t i ây là giúp
tôi, vì: Hà hà, xem ra tôi s c n nhi u h tr . Ông b o,
tôi công nh n, th y gây ư c s chú ý c a c l p.
ư c! Nhưng th y hãy th xem có th làm cách nào
khác ít n tư ng hơn không. Th y th d y h c xem
nào. Th y ư c nh n vào ây vì vi c y y, b n tr
. d y h c. Bây gi th y ph i bù l i th i gian ã
m t. Ch th thôi. Không ăn trong l p. Th y cô hay
h c trò cũng v y.
Tôi áp: Thưa th y, vâng, r i ông ph y tay ra
hi u cho tôi quay vào l p.
Th y hi u trư ng nói sao? Lũ h c trò h i.
Th y y b o tôi không nên ăn trưa trong l p vào
lúc chín gi sáng.
Th y âu có ăn trưa.
Th y bi t, nhưng th y hi u trư ng th y th y ăn
bánh mì k p nên b o th y ch làm th n a.
Chu cha, th t b t công quá.
Petey nói, Em s k v i m em th y thích bánh
mì m em làm. Em s k th y g p bao chuy n b c
mình vì bánh c a m em.
ư c thôi, Petey, nhưng ng có k em ném
bánh y nhé.
9. Không, không. M em gi t em m t. M em
ngư i o Sicily(1)
mà. Dân Sicily ng tí là n i gi n
ngay.
Petey, hãy thưa v i m r ng th y chưa t ng ư c
ăn bánh mì k p nào ngon n th .
OK.
Mea culpa(2)
._
Thay vì gi ng bài, tôi l i i k chuy n.
Gì cũng ư c, mi n sao chúng yên l ng và ng i
t i ch .
Chúng nghĩ tôi ang d y.
Tôi nghĩ tôi ang d y.
Th t ra tôi ang h c.
V y mà anh t xưng là th y giáo ư?
Tôi nào có t xưng là gì âu. Tôi hơn m t ông
th y nhi u ch . Nhưng cũng không b ng. Trong m t
l p trung h c anh th m i vai, là ông i x p, th y
rabbi_(1)
, là cái vai cho h c sinh g c u vào khóc,
nhà mô ph m nghiêm kh c, ca sĩ, h c gi xoàng, th y
ký, tr ng tài, gã h , ông c v n, ngư i giám sát ăn
m c, ngư i soát vé xe, ngư i bi n h , tri t gia, k
ng lõa, vũ công clacket, chính tr gia, bác sĩ tr li u,
gã iên, c nh sát giao thông, m c sư, m -cha-anh-ch -
cô-chú, nhân viên k toán, nhà phê bình, nhà tâm lý,
chi c phao c p c u.
Trong căng tin c a giáo viên, các b c kỳ c u ã
c nh báo tôi: Con trai này, ng k cho chúng gì h t
v b n thân. Chúa ơi, chúng là lũ tr ranh ch t ti t.
Còn anh là th y. Anh có quy n gi kín i tư c a
mình. Anh bi t lu t chơi quá r i, ph i không? B n
nhóc áng ghét ó ma giáo l m. Chúng không ph i,
tôi nh c l i không ph i, là b n c a anh. Chúng ánh
hơi ư c khi anh nh d y văn ph m hay th gì khác
t i nơi t i ch n, và chúng s làm anh l c hư ng cho
mà xem, cưng ơi. Hãy c nh giác. Chúng kinh nghi m
chuy n này ã mư i m t, mư i hai năm r i, chúng
hi u n m lòng t t c các th y cô. Anh ch m i v a
nghĩ t i văn ph m hay chính t là chúng bi t li n,
chúng li n giơ nh ng tay bé nh và làm ra v r t quan
tâm, h i h i nh anh chơi trò gì hay ai là nhân v t anh
chu ng nh t trong trò chơi World Series v v n. y
y. R i anh s m c l m cho mà xem. Anh s huyên
thuyên m h t lòng mình, r i chúng v nhà mà v n
chưa vi t n i m t câu ra h n, song l i k cho b m
v cu c s ng c a anh. Không ph i chúng quan tâm
âu. Chúng s tiêu hóa nh ng chuy n y, nhưng còn
anh? Anh s ch ng bao gi thu l i ư c nh ng m u
i anh t u óc bé tí c a chúng. i anh y, cha
10. n i ơi. Là t t c nh ng gì anh có. ng k gì cho
chúng h t.
Nh ng l i khuyên kia th t phí hoài. Tôi t mò
m m h c ki u th sai, và t tr giá. Tôi ã ph i t
nghi m ra phương cách riêng v a làm ngư i v a
làm th y, y chính là n l c c a tôi su t ba mươi
năm c trong l n ngoài nh ng l p h c New York.
Các h c trò tôi âu bi t r ng ngư i àn ông ng
trư c m t chúng kia ang thoát xác kh i l p v b c
c a nh ng câu chuy n Ireland l n giáo lý Cơ c, và
r i nh ng m u v b c y kh p m i nơi.
Cu c i tôi ã c u cu c i tôi. Vào ngày th hai
McKee, m t c u h c sinh ã h i tôi m t câu d n tôi
v quá kh và v ch ư ng cho tôi d y su t ba mươi
năm sau ó. Tôi b y v quá kh , ch t li u c a i
tôi.
Joey Santos kêu: Ô, th y ơi...
Em không ư c kêu như th . Ph i giơ tay xin
phép ã.
D d , Joey áp, nhưng...
Chúng có cái l i nói “D d ” anh hi u r ng
chúng tha cho anh y thôi. B ng cái “D d ” y
chúng nói v i anh: B n em ang c kiên nh n y,
cho th y m t cơ h i y, ôi tr i , vì th y ch là m t
th y giáo m i.
Joey giơ tay. Ô, th y ơi...
G i tôi là th y McCourt.
D . OK. Th th y dân Ê c t hay sao ?
Joey là cái loa c a l p này. L p nào cũng có m t
cái loa - ngoài a hay mách l o, a làm h , a o
c, a hoa khôi, a tình nguy n làm m i vi c, a
nhà quê, a thông thái, c u m bám váy m , a th n
bí, a o l , a si tình, a chê bai, a xu n ng c,
a cu ng tín tôn giáo nhìn âu cũng ch th y t i l i,
a hay nghĩ ng i ê ng i t n cu i l p ăm ăm nhìn
m t bàn, a vui tính, a thánh thi n th y i u thi n
m i t o v t. Cái loa có nhi m v t câu h i, b t c
câu gì hòng lái th y cô kh i bài h c nhàm chán. Tôi
tuy là th y giáo m i th t, nhưng không m c l a trò
câu gi c a c u Joey này. Trò này gi ng nhau trên
toàn th gi i. Ireland chính tôi cũng ã chơi th r i.
Tôi t ng là cái loa trong l p Leamy’s National
School. Th y giáo vi t m t bài i s hay chia ng
t trên b ng, ám b n li n thì thào: McCourt, h i b a
i. ánh l c hư ng ông th y kh i ba cái bài v v n
y. H i i, h i i.
Tôi li n h i: Thưa th y, h i xưa ngư i Ireland có
môn i s không ?
11. Th y O’Halloran v n thích tôi, c u bé ngoan
ngoãn, chép bài s ch s , luôn l phép và vâng l i.
Th y s buông ph n, r i qua cách th y ng i vào bàn,
th ng th ng mãi m i nói khi n ta th y ư c th y vui
sư ng bi t bao ư c thoát kh i bài i s và cú pháp
ti ng Ireland. Các em , th y nói, các em hoàn toàn có
quy n t hào v ông cha mình. Trư c ngư i Hy L p,
th m chí trư c c ngư i Ai C p, cha ông các em trên
m nh t yêu d u này ã bi t cách thu tia sáng m t
tr i gi a mùa ông l nh l o, hư ng chúng vào nh ng
căn phòng t i om trong ôi kho nh kh c vàng ng c.
H bi t ư c qu o c a các thiên th , nghĩa là vư t
xa môn i s , phép tính vi phân, các em , vư t xa,
xa l c.
Th nh tho ng, vào nh ng ngày xuân m áp, th y
ng g t trên gh . Th là c b n mươi a chúng tôi
ng i im phăng ph c, ch th y th c d y, không dám b
v dù có quá gi tan trư ng.
Không. Tôi không ph i dân Ê c t. Tôi là dân
Ireland, Irish y.
Joey thành kh n nhìn tôi. , th ? Irish là gì ?
Irish là b t k th gì t nư c Ireland mà ra.
Như ki u thánh Patrick, ph i không ?
m, không, không h n. Th là d n t i m c k
chuy n v thánh Patrick, khi n chúng tôi l c ra kh i
bài h c ti ng Anh n-h-à-m c-h-á-n, và d n t i nh ng
câu h i ti p n a.
Th y ơi, bên Ireland y m i ngư i nói ti ng
Anh ch ?
Th y chơi môn th thao nào?
Có ph i Ireland ch toàn ngư i Thiên Chúa
giáo không ?
ng chúng n m quy n trong l p h c. Ph i
ương u v i chúng. Ph i t cho chúng bi t ai làm
ch trong l p. Kiên quy t hay là ch t. ng th i
rinh. Hãy b o chúng: Các em m t p ra. T i gi vi t
chính t .
Trùi ui, th y ơi, chu cha, ng mà. Chính t .
Chính t . Chính t . B t bu c sao th y? Chúng rên r :
Chính t mãi c-h-á-n q-u-á. Chúng làm b p trán lên
bàn, vùi m t vào hai cánh tay ang khoanh l i. Chúng
xin i v sinh. Em ph i i. Mót l m r i. Chu cha,
chúng em c tư ng th y d thương, tr tính l m. T i
sao m i th y cô môn ti ng Anh u làm cái vi c chán
ng t v y không bi t? C nh ng bài chính t y, nh ng
bài t v ng y, nh ng th th i tha y, em xin l i.
Th y không th k cho chúng em thêm n a v Ireland
sao?
Ô, th y ơi... L i v n anh chàng Joey. Cái loa câu
gi .
12. Joey, tôi ã nói tên tôi là McCourt, McCourt,
McCourt.
D d . V y, th y ơi, Ireland th y có i chơi v i
con gái không?
Không, v v n. C u. Chúng tôi i chơi v i c u.
Các em nghĩ chúng tôi i chơi v i gì ch ?
L p h c lên. Chúng cư i, v ng c, huých
nhau, gi t cùi ch , gi v ngã lăn xu ng sàn. Ông th y
này. Chu cha, nh n áo . i chơi v i c u. Bà con
ơi, nh t c u vào chu ng nhé.
Xin l i. Bây gi các em m t p ra. Chúng ta ph i
làm cho xong bài chính t .
Chúng cư i ng t ngh o. Trong bài có c u không
? Chu cha.
Câu tr l i ta ây khôn ngoan c a tôi là m t sai
l m. R i s r c r i. M y c u có bi t danh “ o c,
thánh thi n và chê bai” ch c ch n s mách: M ơi, b
ơi, th y hi u trư ng ơi, b m v i th y hi u trư ng
th oán xem hôm nay th y giáo ã nói gì. Toàn
nh ng chuy n b n th u v c u.
Tôi không ư c chu n b tư tư ng, hay ư c ào
luy n s n sàng cho tình hu ng như th này. Th này
âu liên quan chút nào n văn h c Anh, văn ph m
hay t p làm văn. Bao gi tôi m i s c m nh
hùng dũng vào l p, l p t c thu hút s chú ý c a
chúng, r i gi ng bài ngay? Trong trư ng này có
nh ng l p h c sinh yên l ng chăm ch , ó các giáo
viên c m tr ch trong tay. G p nhau trong căng tin,
m y ng nghi p àn anh b o tôi: Này, c n ít nh t
năm năm y.
Hôm sau ông hi u trư ng m i tôi t i văn phòng.
Ông ng i sau bàn gi y, v a nói vào i n tho i v a hút
thu c lá. Ông l p i l p l i: Tôi xin l i. Chuy n ó
không x y ra n a. Tôi s nói chuy n v i ương s .
Th y giáo m i mà, tôi r t ti c.
Ông t i n tho i xu ng. C u. Chuy n c u là
chuy n gì v y?
C u ư?
Tôi h ng bi t nên s lý th y th nào ây. Ngư i
ta phàn nàn r ng th y ã nói “ch t ti t” trong l p. Tôi
bi t th y m i t m t nư c nông nghi p chân ư t chân
ráo xu ng tàu_(1)
n ây, nên còn l nư c l cái,
nhưng th y cũng ph i có u óc bình thư ng ch .
Thưa th y, không. Không ph i m i chân ư t
chân ráo xu ng tàu. Tôi ã trên t nư c này tám
năm rư i, k c hai năm trong quân ngũ, chưa tính
nh ng năm còn bé Brooklyn.
ư c l m, th thì xem nào. u tiên là bánh mì
k p, bây gi là c u. Cái i n tho i qu quái này réo
t i t p. Các ph huynh gi n sôi ti t. Tôi ph i lo b o v
13. thân tôi. Th y m i ây có hai ngày mà c hai ngày
u có chuy n. Sao l i th ư c? Xin l i ph i nói r ng
th y có v gi i quy t tình hu ng hơi kém. Vì lý do
quái qu nào mà th y ph i k cho lũ tr v c u ch ?
Tôi r t ti c. Chúng c h i tôi liên t c, khi n tôi
b c mình. Chúng ch mu n tìm cách khi n tôi quên
bài chính t .
Thì sao?
Tôi nghĩ lúc y nói v c u có v vui vui thôi.
À há, ra th . Th y ng ó trư c l p c xúy cho
thú tính. Mư i ba ph huynh h c sinh òi sa th i th y
y. Staten Island này ch toàn nh ng ngư i àng
hoàng cư trú.
Tôi ch ùa thôi mà.
Không ư c, anh b n tr . ây không ùa
ư c. ùa cũng ph i tùy nơi tùy lúc. M i l i th y nói
trong l p chúng u coi tr ng. Th y là th y giáo cơ
mà. Th y b o t ng i chơi v i c u, h c sinh li n tin
th y t ng l i m t. Chúng âu bi t gì v thói quen giao
c u c a ngư i Ireland.
Tôi xin l i.
L n này tôi b qua. Tôi s cho các b c ph
huynh kia bi t r ng th y ch là ngư i Ireland di cư
m i xu ng tàu.
Nhưng tôi sinh ra ây.
Th y có th ng m mi ng mà nghe m t lúc ư c
không, trong lúc tôi c tìm cách c u th y, h ? L n này
tôi b qua. Tôi s không ghi m t t nào vào lý l ch
c a th y. Th y âu bi t m t t ghi trong lý l ch s
nghiêm tr ng n m c nào. N u th y mu n thăng ti n
trong h th ng t ch c ây - hi u trư ng, hi u phó,
giáo viên ch nhi m - thì m t t này s mãi mãi c n
tr th y. Nó s là bư c kh i u trong quá trình tu t
d c lâu dài c a th y.
Thưa ông, tôi không mu n ư c làm hi u
trư ng. Tôi ch mu n d y h c.
Ph i, ph i. Ai cũng u nói th c . Nhưng r i
th y s i ý. Lũ nhóc s khi n th y b c tóc trư c tu i
ba mươi cho mà xem.
Rõ ràng tôi sinh ra không ph i tr thành m t
trong nh ng ông th y g t phăng m i th c m c, yêu
c u, phàn nàn gi ng d y theo úng giáo án ã ư c
so n công phu. Gi ng d y ki u y khi n tôi nh l i
ngôi trư ng Limerick, ó giáo án làm vua, lũ h c
trò chúng tôi ch ng là gì c . Ngay h i ó tôi ã mơ
tư ng m t th trư ng h c mà th y cô là ngư i hư ng
d n và c v n dày kinh nghi m, ch không ph i giám
th nghiêm kh c. Tôi không có ư c phương pháp
gi ng d y riêng nào, ngo i tr vi c tôi không ưa
nh ng viên ch c quan liêu, nh ng k quy n cao ch c
14. tr ng, thoát kh i l p h c ch r i sau ó quay l i
làm tình làm t i nh ng k còn l i trong l p - c h c
trò l n th y cô. Tôi chưa bao gi mu n i n nh ng t
ơn c a h , tuân th nh ng quy nh c a h , th c
hi n chuy n ki m tra c a h , tha th chuy n h rình
mò và thích ng theo l ch gi ng d y h t ra.
Ph i chi có m t ông hi u trư ng b o: L p h c
này là c a th y y, th y McCourt , th y mu n làm
gì xin c t nhiên, có l tôi s b o h c sinh, D p gh
i các em. Hãy n m xu ng n n. Ng i.
Gì ?
Tôi b o, Các em ng i.
T i sao?
Các em hãy v a n m xu ng n n v a t mình suy
nghĩ l y i.
Chúng s n m xu ng n n, m t vài a s thiu
thiu ng . S có ti ng cư i khúc khích khi m t c u bé
sán n g n m t cô bé. Nh ng a ng s ngáy ngon
ơ. Tôi cũng s n m dài xu ng c nh chúng và h i em
nào bi t hát ru. Ch c ch n m t cô bé c t ti ng hát và
nh ng a kia s hát theo. Có th m t c u bé s h i:
Chu cha, n u th y hi u trư ng bư c vào ây thì sao
nh . . Bài hát ru ti p t c, như ti ng thì th m lan
quanh phòng. Th y McCourt ơi, bao gi mình d y?
Nh ng a kia li n b o, su t, im i mày, và ngư i h i
li n l ng im. Chuông reo. Chúng l n lư t ng d y.
Chúng bư c ra kh i l p, th y d ch u và l y làm ng c
nhiên. Xin ng h i t i sao tôi cho c l p h c như th .
Cái c n v n ng là tâm h n.
(*) tên trích o n do ngư i ch n t t theo n i dung
c a trích o n.