This presentation on the topic of CSR was made by Mr. D Singh, Mr. Avinash Joshi and Mr. Rajesh Khare from THDC India Limited on 23rd of September, 2011 at Department of Management Studies, IIT Roorkee.
Global Team Business Daily Pay Cards Multiple Stream System pays you daily
only 39 people in all 3 streams earn you
a six figure residual income join price only $199 rebate of $40 with debit card activated
Có những mối tình có duyên nhưng chẳng có phận. Dù là thoáng qua, dù là kéo dài lê thê nhưng họ vẫn đao đáo tìm nhau khi trái tim không còn chung nhịp đập
1. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com
Thi t gi gi thi t
Bi u Chánh
I
Cách m y n m tr c, t i Sài gòn, v ng Espagne, kh i r p hát bóng m t khúc, có
t ti m may, trên c a treo m t t m b ng hi u hai ch l n: nh H ng.
Ti m d n trong m t c n ph l u r ng rãi mát m . Phía ngoài c a có m t b ván1 n, b
dày trên m t t c, cho th ng i c t áo. Hai bên hai hàng t ki ng, ng các th hàng,
a, n , nhung. Chánh gi a m t hàng b n cái máy có treo m y ng n èn khí, ch p có k t
tua. Phía trong thì d n m t cái phòng, có gh sa lon, có treo ki ng l n d a vách ti p
khách n t may áo, ho c n th áo.
Ti m may p này là ti m c a bà T Ki n. Vì ti m may có danh may khéo, nên t
m m i cho t i chi u khách ra vô t may d p dìu, trong ti m th ng th ng ph i có chín
i cô th .
Bà T Ki n, tu i ã sáu m i, mà tóc ch a b c, r ng còn ch c. Bà b n tánh bãi buôi, vui
, nh ng mà bà không a thói nhõng nh o ho c gian tà, h th y vi c gì trái o lý thì bà n i
ngay, không s mích lòng ai h t, b i v y m y cô th may th ng bà mà c ng kính tr ng bà
m.
t b a, l i 4 gi chi u, trong ti m các th ng l ng x ng, k ng i l c áo, ng i ngoi
p máy. Có m t cô gái, l i 24 - 25 tu i, mình m c m t cái áo xuy n en c , m t cái qu n
hàng tr ng nh t nh t2, ch n mang m t ôi gu c en, vai v t m t cái kh n l a tr ng, tay ôm
t cái bao b ng gi y nh t trình, ng tr c c a ti m ngó vô. Tuy cô n m c t m th ng,
không.gi i ph n, không thoa son, không c o ch n mày lông m t, không eo n rang, tai
trái ch eo m t ôi bông h 3 nh ng mà n c da cô tr ng l i ng h ng, g ng m t cô tròn l i
m m, môi cô m ng mà l i , m t cô sáng mà l i nghiêm, hai bàn chân nh mà no vun
hai bàn tay dài mà d u nhi u, nên ai th y cô thì c ng tr m tr gái p. Cô ng b ng m t
i r i rón rén b cvô ti m, l i ng g n m t cái máy mà coi m t cô th ng may.
Cô th may th y cô l y ng lâu, bèn h i r ng: "Cô mu n m n may hay là l i ây
có vi c chi? Nh m n may , thì cô i ngay vô phòng trong kia, có bà ch tr ng .
Cô l y d d r i nói r ng: "Không. Tôi vô coi ch i, ch có m n may chi âu". Cô
ng ngó quanh qu t m t h i n a, r i cúi xu ng h i nho nh cô th may r ng: ''Không bi t
ti m có c n dùng th may thêm n a hay không, ch há?''
Cô th may ng c m t ngó cô n mà h i r ng:
- Cô mu n xin may hay sao?
- Ph i. N u ti m có thi u th , thì tôi xin tôi may.
- Có m t ch th thôi may ã h n 3 tu n r i, mà không th y bà ch kêu ai th . Ðâu cô i
th ng vô phòng nói v i bà ch coi bà ch u m n hay không.
Cô l y ngó vô phòng, mà cô d d không dám gi ch n lên i. Lúc ó t m màn che c a
phòng vùng khoát lên, trong phòng b c ra m t cô ch n mày v cong vòng nguy t, hai môi tô
t bông vông4, ch n mang giày cao gót, mình m c áo r n ri, tay ôm bóp xám xám. Sau
ng có m t bà i theo, tay c m c p m t ki ng, bà v a i v a nói v i cô i tr c r ng: ''Cô
nh chi u th n m l i b n th coi. Ti m c a tôi th c t th may u khéo nh t, ch không
1
lo i bàn gh làm v ng b ng g dày
2
không còn m i
3
bông tai g n h t phách, m t lo i m c a th i ti n s
4
lo i cây g x p, lá to, bông , thân cây th nh tho ng có gai, c dùng gói nem chua
2. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 2 www.hobieuchanh.com
ph i nh ti m c a h v y âu. Tôi may cho cô b n m t cái áo này r i t rày s p lên cô l i
ti m tôi, cô không thèm ti m nào khác h t''. Cô n day l i c i và nói: "Cám n bà'', r i xung
ng i ra c a, mùi d u bay th m ngát.
Cô th may bàn nói v i cô l mu n xin may ó r ng: "Bà ch ó, cô mu n xin may thì
nói v i b th coi".
Cô l y xên lên b c ra, tính ón bà ch . Bà a khách ra kh i c a r i bà tr vô, ghé l i
ván mà nói v i ch th c t r ng: "Cô ó là cô th y thu c C n trong Ch L n. Vóc áo a
i nãy ó ph i c t cho thi t khéo, chi u th n m cô ra b n th . Thân ch này ch c là may
nhi u l m, ph i làm cho t t , cho v a lòng ng i ta".
Bà ch d n r i bà th ng th ng i vô.
Cô l ng ch bà ó, nghe bà n i chuy n v i ch th c t thì cô bi n c c, ng ng n, b i
y ch ng bà i t i cô mu n nói, mà nói không c. Bà li c th y b cô mu n n i v i bà thì
bà d ng l i h i r ng: "Cô em có vi c, chi mu n nói v i qua hay sao?
Cô b ng cúi u áp r ng: ''Th a bà, cháu mu n xin may cho bà. Không bí t bà có
n dùng th thêm hay không .
Bà ch châu mày, mang c p m t ki ng lên, ng ngó ngay cô r i h i r ng:
- Cháu thu nay may ti m nào?
- Th a, thu nay cháu ch a có may ti m nào h t.
- Cháu âu? .
- Th a, cháu d i Sóc Tr ng. .
Bà ch suy ngh r i nói r ng: "Ðâu cháu i vô ây coi".
Bà ch i tr c, cô i theo sau, vô trong phòng bà ng i trên gh canapé5 và ch m t cái
gh nh mà bi u cô ng i. Cô không dám ng i, c ng xó ró.
Bà h i cô r ng:
- Cháu n m nay m y tu i?
- Th a, 24 tu i.
- Ðã có ch ng con gì hay ch a?
- Th a ch a.
- Ch a có .ch ng. V y mà cha m còn hay không?
- Th a, ông thân cháu m t vài n m nay. Cháu còn có m t m già mà thôi.
- Bà già cháu bây gi âu?
- Th a, d i Sóc Tr ng..
- i L c t nh c ng có ti m may, sao cháu không may d i, l i lên t i trên này.
- Th a, t nh may ít l m, cháu s may không c m n nên cháu m i lên ây.
- Cháu may gi i ch a?
- Th a, cháu may áo lót c ng c.
- Cháu bi t t máy6 hay không?
- Th a, bi t.
- Lúc này tôi có c n m n thêm m t ng i th , song th gi i kia, ch th l c hay là
luôn thì tôi có . Ðâu cháu ra ây may th cho tôi coi.
Bà d t cô tr ra ngoài, bi u cô may tay, may máy, may m i th m t khúc và may ki u
cho bà coi. Coi b bà v a ý l m, nên bà g c u và d t cô tr vô phòng mà nói r ng: "Cháu
may c. V y n u cháu mu n may thì tôi m n''.
Cô nghe bà nói ch u m n, thì cô l s c m ng cô nói r ng: ''Cháu cám n bà l m. Cháu
nguy n ráng làm cho bà v a ý".
Bà ch c i mà h i r ng:
- Cháu tên gì?
- Th a, cháu h Tri u, tên Phùng Xuân.
5
tr ng k , gh dài
6
ts , c, t, vi n, luôn, là nh ng t ng trong ngh may, t máy: t b ng máy may
3. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 3 www.hobieuchanh.com
- Cháu Sóc Tr ng, mà làng nào?
- Th a, cháu g c gác ch Cái Con, t ngày ông thân cháu m t r i, thì bà thân cháu
i K Sách.
- Trong ti m tôi có b n n m cô th không có ch ng con thì n ây ng ây. Cháu mu n
ây hay là t i cháu v nhà?
- Th a bà, cháu nghèo nên ph i xu t thân i làm n ng ki m ti n nuôi m . Sài gòn
cháu không có bà con v i ai h t. N u bà có lòng th ng cháu, bà cho cháu luôn t i
ti m, thì cháu i n bà l m.
- c, luôn ây c ng c. Cháu may th tháng u tôi tr tiên công cho 7 ng.
u sau cháu may khá, thì tôi s li u mà cho thêm.
- Cám n bà.
- Này mà tôi nói tr c cho cháu bi t. Ti m tôi g t l m, ch không ph i nh m y ti m
khác. Th may c a tôi thì ph i nghiêm ch nh, i ng không c l ng l . Ai mu n
ch ng thì l y ch ng, ch không c phép rù quy n b m ong mà làm cho ti m mang
ti ng không t t. Nh t là cháu L c t nh m i lên Sài Gòn, cháu c n ph i dè d t cho
mm i c. t này h yêu ma l m, không nên tin ai h t. Nhi u ng i h nói m t
ng, h làm m t ngã, h n b a tr c, h quên b a sau. Tôi nói riêng cho cháu bi t,
ph n nhi u thiên h h m l m, ch mong g t nhau, gi t nhau ch không có tình
ngh a chi h t. V y m i vi c u ph i c n th n.
- Bà th ng, bà d y cháu nh v y, cháu i n bà l m. Cháu s ghi nh nh ng l i vàng
ng c c a bà.
- Thôi cháu ra ngoài ng tôi ti n d n cho ch b n mà làm quen v i nhau.
y cô th c th y cô th m i dung nhan p , n nói nh nhoi, thì ch ng ai mà ch ng
vui lòng k t b n.
i ngày, úng 6 gi chi u thì th ngh h t. Nh ng cô có nhà riêng thì b n áo, i kh n
mà v còn m y cô t i ti m thì ra phía sau mà n c m, r i r a m t, g u, thay qu n, i áo,
mà i ch i ng gi i cái m t ngôi c ngày b c b i.
Cô Phùng Xuân may m i ít b a, thì bà T Ki n dòm th y cô khéo léo, siêng n ng, nh m
, vui v , mà l i có n t na, t i ngh may thì cô l y truy n ho c nh t trình n m c, ch ch ng
bao gi cô b c chân ra kh i ti m. Bà th y v y thì em lòng th ng, song s m y cô th kia
ghen ghét, nên th ng thì bà b ng, ch bà không l cho ai bi t.
n chi u th n m, cô th y thu c C n l i ti m b n th áo. B a nay cô i xe h i m i và
c qu n áo còn s c s o h n hôm tr c n a. Cô b c vô ti m thì h i tr ng: ''Bà ch âu? Cô
th ng i phía ngoài ch ngay vô phòng khách. Cô th y thu c xâm xâm i ri t vô không thèm
ngó ai h t.
- Bà T Ki n kêu ch th c t bi u em áo vô mà bà l i kêu cô Phùng Xuân vô phòng
a.
Cô Phùng Xuân ng may máy, cô nghe bà ch kêu, thì cô l t t ng d y i vô, song
u lúc y ai ngó cô, thì s th y s c m t cô bu n nghi n7.
Bà ch bi u ch th c t a áo cho cô th y thu c b n th và d n cô Phùng Xuân ph i ghi
kích t c r ng h p, ho c dài, v n, ng nh mà may cho úng. Cô Phùng Xuân ph i ng
nh m cô th y thu c, ph i i chung quanh cô trót 15 phút ng h m i r i vi c. Cô b c ra
kh i phòng môi cô th ng au, mà bây gi l i tái lét.
i b a y bà T Ki n th y m y cô th may i ch i h t, duy có m t mình cô Phùng Xuân
ng i buôn hiu, thì bà kêu cô lên l u và c y cô ng8 giùm l mùng rách cho bà. Cô ng i mà
ng, bà n m mà ngó cô trong phòng v ng v , duy nghe ti ng xe ch y d i ng v i ti ng
hát xa xa mà thôi. Cách m t h i bà h i cô r ng:
7
bu n nhi u, bu n nát lòng
8
dùng ch vá
4. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 4 www.hobieuchanh.com
- Dì coi n t na c a cháu, cho t i t ng m o cùng là c ch , thì cháu ch ng ph i là con nhà
nghèo. T i sao mà cháu ph i xu t thân i may m n''
- Th a bà, h i tr c cha m cháu c ng khá, m y n m nay b n n n nên nghèo.
- có v y m i ph i ch ... Cháu khiêm nh ng nên cháu nói ''khá'' ó ch dì ch c h i
tr c cha m cháu giàu i, ch không ph i khá mà thôi âu. H i nh cháu h c tr ng nào
mà bi t ch nên cháu coi truy n coi sách ó? .
- Th a cháu h c xong Nhà tr ng9 d i Sóc Tr ng.
- H c m y n m?
- Th a sáu b y n m.
- Ðó, dì oán trúng r i, ph i con nhà giàu m i có th h c Nhà tr ng t i sáu b y n m ch .
Cháu bi t t i sao mà dì dám oán quy t cháu là con nhà giàu hay không?
- Th a, không.
- D oán l m. H i chi u cô th y thu c t i b n th áo, dì dòm th y b t ch c a cháu thì dì
bi t li n. Cháu làm th may, mà em áo cho ng i ta b n th , cháu l i bu n b c h th n. Bao
nhiêu ó thì bi t cháu là con nhà giàu, bây gi suy s p, ra thân làm m n, nên cháu m i h
ph n ch .
Cô Phùng Xuân làm thinh m t h i r i cô nói m t cách r t bu n th m r ng: ''Bà oán trúng
m. Vì bà th ng cháu, nên cháu ph i t thi t vi c nhà c a cháu cho bà rõ. Song cháu xin bà
ng nói l i cho ch em b n c a cháu bi t mà h c i cháu t i nghi p. Ông thân c a cháu h i
tr c làm Cai T ng có ru ng t nhi u m i n m góp huê l i t i ba b n ch c ngàn gi lúa. Vì
th i v n không may, mùa màng th t bát, n n n ch ng l i, gia ình suy s p, ông thân cháu lo
ng h t s c mà lo không kham, nên ch n biên t ch phát mãi ru ng t nhà c a h t, ông thân
cháu th t chí, bu n r u, nhu m b nh mà ch t. Cháu có m t ng i anh th hai, làm H ng ch
K Sách, nh c ng nghèo. Còn ng i ch th ba c a cháu ch có ch ng Cái Côn thì ch khá.
Nói thi t cho bà th ng, tuy bây gi m con cháu nghào, song trong x ai c ng bi t là v con
a Cai T ng. Không l cháu ó mà làm thuê làm m n cho c. Cháu l n r i, n u cháu
theo n ng d a v i anh, thì s ch dâu nói ti ng n ng ti ng nh . Còn ch ru t c a cháu thì ch
còn chung v i cha m ch ng, cháu không l theo v i ch . T i cái ph n c a cháu nh v y
ó, nên cháu ph i bu c lòng g i bà thân c a cháu v i anh cháu, ng cháu i xa làm m n
cho thiên h kh i chê c i".
Cô Phùng Xuân thu t tâm s c a cô mà cô r ng r ng n c mát.
Bà T Ki n ng lòng, nên bà th ra mà nói r ng: " i giàu hay nghèo y là may v i r i
mà thôi, ch không ph i gi i hay là d . Tr i khi n cái m ng cháu ph i l n n lao ao nh
y, cháu ch ng nên bu n làm chi, mà cháu th y ng i ta giàu cháu ch ng nên h th n. Cháu
có h c t nhiên cháu bi t, ti n b c không ph i quý, c h nh kia m i thi t quý, b i vì ti n b c
ki m, ch c h nh khó ki m, ti n b c có nhi u khi ph i ti n t n, ch c h nh d u ch ng
nào c ng còn hoài. H giàu mà h n b y b thì sao b ng mình nghèo mà mình n t t .
Dì khuyên cháu ng thèm so sánh s giàu nghèo, cháu c lo gi ti t cho s ch, t p tánh cho
cao, gìn lòng cho ngay, rán chí cho v ng, cháu c nh v y d u nghèo mà cháu quý h n
con nhà giàu sang h t th y''.
Bà n m suy ngh sao ó, r i bà l i h i ti p r ng:
- a h m cháu nói cháu 24 tu i, ph i hôn?
- Th a ph i.
- Tu i c ng tr ng10 r i. Sao cháu không tính l y ch ng ng có ch mà n ng d a?
Cô Phùng Xuân nghe h i t i câu ó, thì cô cúi m t xu ng, nh u hai gi t n c m t trong
cái mùng. Cô ngh n ngào nên áp nh nh r ng: "Ph n cháu nghèo kh r i, ai thêm c i mà
mong l y ch ng!''.
9
tr ng n do nhà th qu n lý, tr ng bà ph c
10
khá l n
5. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 5 www.hobieuchanh.com
Bà T Kiên ng i d y têm tr u mà n và nói r ng: "Thi t ó, chút i này là i ti n b c.
Thiên h h k ng ti n, ch h màng gì c h nh. Trai có h c thì chen nhau giành gi t
nh ng ti ng kêu 'th y' kêu "ông . Còn c i v thì h ki m m y ch giàu ng òn s m nhà
u, mua xe h i t t. Con gái nghèo thì có th gì mà mong l y ch ng cho sung s ng t m thân
c. Kìa nh ông Huy n Phi trong Bà Chi u ó, ng có ba b n a con gái, a nào c ng
c gi i bánh trái may vá khéo mà vì ông nghèo, nên con ng s s mà có ai thèm r t i âu.
i kh n n n quá!''
Cô Phùng Xuân m ng l mùng rách xong r i, ng h gõ 9 gi . Bà T Ki n bi u cô i
ngh .
***
6. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 6 www.hobieuchanh.com
II
Ông phán Thêm là m t ng i tánh n t hòa h n, n nh n t . Ông làm vi c t i s
Th ng Chánh Sài Gòn hai m i m y n m, ông ch ng h mích lòng anh em trong ty, mà
ng ch ng bi t gi n h n ai h t.
Ng i tánh tình nh v y, c x nh v y, ai quen c ng u th ng m n, ch ng hi u t i
ng s làm sao mà ã không c h ng h nh phúc, l i còn ph i mang m t cái tai h a l n
trong ch n gia ình, làm cho trí ông mu n o iên, lòng ông ph i khô héo.
Ông g c Ph ng Hi p. Ông c i v tr , mà có con c ng mu n, n 32 tu i v ch ng m i
sanh c m t a con gái. V ch ng ông n v i nhau r t thu n hòa, l i ít con nên c ng
con không ai bì k p.
Nh ông c n ki m, l i c ng nh có a ph m11 giúp vô nên ông có s m cm ts
ru ng t i kinh Sóc Tr ng, m i n m thâu huê l i l i 5 ngàn gi lúa. Ông l i có mua cm t
mi ng t nh trong Châu Thành Sài Gòn, phía sau Nhà Th Ch Ð i, ông c t m t cái nhà
ngói n n úc, vách g ch, cao ráo, s ch s , mà v i v con.
Gia ình c a ông ng m m vui v , thình lình t b ng sóng d y, làm cho rã r i tan
nát, au n không bi t ch ng nào.
là cách 3 n m tr c, con gái ông lúc y c 13 tu i t i mùa g t, bà Phán s a so n
xu ng Sóc Tr ng mà thâu góp lúa ru ng. Vì bà c ng con, bà không mu n r i con, nên bà nói
i ông r ng: "Tôi i lâu, con nh nhà s nó nh . L i n u nó nhà, m i ngày ông
c i làm vi c, thì nó bu n t i nghi p. Thôi tôi d t nó theo tôi cho xong . Ông Phán c ng
ng con, song ông nghe bà nói trúng lý, nên ông không n c n duy có d n bà góp lúa ri t mà
i i v cho mau mà thôi.
n i thì m con i xe h i ò. Xu ng ru ng ít b a, bà Phán l i th y nh t trình ng tin
nói có m t chi c xe ò ng Sài Gòn Sóc Tr ng vì ch y mau nên l t, hành khách ch t h t
hai ng i và b b nh trên m t ch c ng i. Bà hay tin y thì bà s quá, nên ch ng góp lúa g i
xong r i, bà không dám v xe, bà bi u tá n chèo ghe a bà lên Ngã B y r i m con
xu ng tàu mà v Sài Gòn, tính tránh tai n n v xe ng xe l t. Tuy bà dè d t k l ng, song
con ng i h mang cái m ng ã cùn r i thì khó mà ch y tr i cho kh i n ng c. Chánh
12
chuy n tàu m con bà i ó, chi c tàu r i n n i sô-de , chìm ban êm gi a sông cái, hành
khách ch t r t nhi u, m con bà phán u ch t trong cái tai n n y.
Ông Phán Thêm hay tin, thì ông b n r n tay chân, b t t nh nh n s . Cái h nh ph c c a
i ông là v v i con, nay v con tiêu m t m t l t, tiêu m t m t cách b t ng , m t cách
th m thi t, thì cái h nh ph c y nó tan nh chòm mây, nó rã nh b t n c, cái i c a ông
không còn ngh a lý gì? Ông g ng g o i ki m v t t thi c a v con mà chôn, r i tr v nhà
t mình hiu qu nh, ông ngh cu c i là m t gi c m ng, có sanh r i có t , có vui r i có
bu n, lê th c ng nh công h u ng l n h p trong bi n luân h i, ng l n l n trong vòng
phi n não.
Ông nh v con, ông trách c n s , ông h t mu n công danh n a, nên ông làm n xin h u
trí, ng gi u cái s c bu n trong nhà cho thiên h kh i th y mà th ng tâm.
Trong ba n m nay mà tóc ông ã b c h t phân n a, r ng ông ã r ng h t vài cái, hình vóc
ông ã m, da m t ông ã dùn, khi thì x n b n ngoài sân s a ki ng tr ng bông, khi thì n m co
trên gh ngh vi c i, ho c c ti u thuy t.
t bu i s m m i, ch M i là ngu i n u n, m c l ng x ng sau b p, còn chú Sen là
n trai, thì ng lau t lau bàn. Ông Phán Thêm ng tr c sân xem bông, thình lình ông
th y có m t cái xe kéo ng ng ngay c a ngõ. Ông dòm coi khách nào n th m, té ra Bà T
Ki n, là ch ti m may "V nh H ng", quen bi t ông thu nay.
11
a th a t
12
(chaudière): b ph n s n xu t h i n c
7. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 7 www.hobieuchanh.com
Ông m i chào bà, ch a k p m i vô nhà, thì bà nói r ng: ''M y tháng nay tôi không g p
ông, nay có d p i lên mé trên này, nên ghé th m ông m t chút. Sao ông không i ch i, c
nhà hoài, ông Phán".
Ông th ra mà áp r ng:
- Tôi có bi t vui là cái gì âu mà i ch i.
- Ông c bu n r u hoài!
- Không bu n sao c, bà T .
- Bu n thì ph i i ch i cho khuây l ng ch .
- Tôi t ng khó mà khuây l ng c.
Hai ng i d t nhau vô nhà. Ông phán m i bà T Ki n ng i b ván lót c n bìa, kêu chú
Sen bi u em n c trà ãi khách, r i ông kéo gh ng i t i bàn vi t cho g n bà và nói chuy n.
Bà T mu n khuyên gi i ông Phán nên bà nói r ng:
- i ai có m ng s n y, h i nào mà bu n r u nh tôi ây, h i ng m t tôi c ng bu n
l m ch , mà bu n ít tháng r i khuây l ng l n l n, trí lo làm n, ch n m co mà
bu n r u hoài, thì ch t ói còn gì.
- Ông m t mà bà còn có vài ng i con. Tuy con có gia th t riêng, song c ng còn ó.
Còn ph n tôi thì r i h t m t l t, h nh t i thì tôi t ru t nát gan, làm sao mà vui
c.
- i ph n s c a bà Phán t i ch ng ó mà thôi, nên tr i khi n bà ph i theo ông theo bà.
Bây gi ông bu n r u n ch ng nào i n a, bà Phán hay là con cháu c ng không
ng l i c.
- Ðã bi t nh v y ó ch , mà tôi khuây l ng không c, bi t làm sao.
- Tôi khuyên ông ph i i ch i, i x nay x kia t nhiên khuây l ng.
- Tôi có i th r i. Ði ra ngõ th y thiên h h có v có con h vui v i v con, tôi ngh
i ph n tôi thì tôi càng bu n nhi u h n n a. Nh t là tôi th y con gái c a h m t trang
t l a v i con nh c a tôi thì tôi nh con nh tôi quá, ch u không c. Vi v y nên
tôi h t mu n i âu n a, l c c nhà ra vô th y chân dung c a con nh tôi cho tôi
bu n.
Ông Phán nói t i ó, ông ngó vô bàn th , hai hàng n c m t r ng r ng.
Bà T Ki n ngó theo ông, thì th y trên bàn th có treo hai m ch n dung h a thi t l n,
t t m c a bà Phán thì ng i, m t t m c a con gái bà thì ng, hai t m u óng khuôn l ng
ki ng k l ng. Bà th y ông Phán au n v gia ình quá, thì bà ng lòng, bà mu n ki m
i khuyên gi i ông, nên bà nói r ng:
- Ông bu n r u quá, tôi s ông au ch , n m nay tôi coi ông m lung l m.
- i! Ðau m gì tôi c ng không c n. Tôi mu n ch t ph t cho r i, ch s ng nh tôi ngh
ng không ích gì.
- Ông nói nh v y sao ph i. Ông n m nay ch a y 50 tu i, mà mu n ch t cái gì!
- Ch tôi s ng n a làm gì? Cái i c a tôi không còn m c ích gì n a, s ng thêm m t
ngày thì phi n não thêm m t m , ch có ích chi âu?
- Ông nói nh v y tôi xin l i ông. i thi u gì ng i gãy gánh13 n a ch ng nh ông
y. H ki m ch ch p n i r i c ng sanh con c v y ch .
- khác, tôi khác. Tôi làm nh h không c.
- i sao v y? Ông n m nay thi t m y m i tu i?
- Tôi c 48 tu i.
- i 48 tu i mà già c gì ó! Có ngu i t i sáu m i mà h còn c i v , còn sanh con
ó sao.
- Tôi làm sao ki m c ng i nh v tôi h i tr c, mà bà bi u tôi c i khác?
13
ch t v hay ch ng
8. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 8 www.hobieuchanh.com
-Ph i, v ch ng ch p n i thì làm sao cho b ng nguyên ph i c. Nh ng mà ông tr
tr i m t mình, n u có m t ng i n bà trong nhà s m khuya h h v i ông, thì có
ông c ng b t bu n c ch .
- Khó l m bà ôi! Tôi ã gây d ng c m t cái già ình m m vui v thì t n công
phu không bi t bao nhiêu. Thình lình cái gia ình y tan rã i. Bây gi tôi ã già r i,
tôi nh m khó mà l p l i m t cái gia ình khác n a cho c.
- Ông tr ng tu i, ch ch a ph i là già thi t. Tôi t ng n u ông c i v khác, thì còn
ki m con c mà.
- Còn ki m con làm chi? Ví d u tr i nhi u ph c cho tôi có con n a, thì cái c nh 'cha
già con mu n'' là m t cái h a thêm n a ch ích gì. Ng i n tu i này, ngh c ng
ch ng còn s ng bao lâu n a. N u tôi c i v khác r i sanh con, ch ng tôi nh m m t,
tôi b l i v góa con th , b v chiu chít, d i c u tuy n tôi ch u sao c.
- Ông lo xa quá? Ch a ch t âu mà. Th nào ông c ng s ng t i b y tám m i tu i ch .
Hai m i m y ho c ba m i n m n a ông m i ch t, thì con ông l n r i, còn lo n i gì.
- ng ch t là máy t o hoá, ai mà dám oán tr c c. V y ch bà không nghe ng i
14
ta nói: "Nh n sanh th t th p c lai hi'' hay sao. Ng i mà quá 40 tu i r i thì ng
tính làm giàu, b i vì giàu h ng không c, mà c ng ng tính l p gia th t, b i vì
gia th t l p mu n thì v ph i b v , con ph i th t d ng.
- Ông không ch u c i v sanh con, thôi thì ông xin con h ông nuôi, bây gi nó h h
i ông, ngày sau nó cúng qu y ông.
- Tôi có tính vi c ó. Tôi mu n cho i tôi có m c ích nên tôi có tính xin con nít c a
tôi nuôi, r i tôi gia công d y d rèn t p cho nó tr nên ng i úng n. Mà r i tôi
ngh , con c a h không ph i máu th t c a mình, d gì mà t p cho nó gi ng tánh mình
c. N u mình nuôi mình d y nó mà r i g p a ngang ng nh, thì ã u ng công, mà
còn phi n lòng mình n a.
- Cái nào ông c ng không ch u h t, thôi thì i tu cho r i ch th gian sao c.
- Bà nói ph i l m. Tôi mu n c o d u vô chùa tôi tu cho r nh n tr n gian. Ng t vì m y
ông th y chùa ph n nhi u h không hi u tôn chí cao th ng c a Ph t giáo, h b u làm
thói mê mu i theo h th ng, t ng kinh mà không hi u ngh a, làm ác mà l y Ph t c u
cho c Ni t-bàn, không lo t p tánh rèn lòng t bi, l i bày t xúi ng i tu t t, g n
tôi s gai con m t, r i tôi tu ã không thành chánh giác, mà còn ph i mang t i n a.
- Ph i, i nay th y chùa ph n nhi u d i th l m. Mà h làm sao h làm, ông tu mi n là
ông thành tâm thôi.
- Tôi tu nhà.
- nhà mà tu sao c. Ông tu sao không có d ng bàn th Ph t?
- Th Ph t làm chi?
- Tu thì ph i tr ng Ph t, ph i th , ph i l y Ph t ch .
- Ph i. Tu thì tr ng Ph t, tin t ng Ph t. Mà tr ng là tr ng c ch , tr ng tâm tánh c a
Ph t, ph i suy ni m ng b t ch c c ch tâm tánh y mà làm theo, ch th Ph t hay
là l y Ph t mà làm chi.
- Ông nói nghe trái i quá.
- Trái i mà trúng o l m a bà T .
- u ông làm trúng o, thì tôi khuyên ông tu ri t t i i. Ông tu c o thì ông gi i
phi n não c ng c v y.
- Tôi tu ã lâu r i. Nh tu ó tôi m i còn s ng t i ngày nay ây. Tôi tu là tu cái tâm mà
thôi, ch không ch u c o u l y Ph t, làm nh ng vi c d i th .
Bà T Kiên ng d y và c i và nói: "Ông tu cách nào ó thì tu, mà tôi khuyên ông ng
có n chay. Vì ông m quá, n chay s mang b nh
14
x a ít ng i s ng t i 70
9. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 9 www.hobieuchanh.com
Ông Phán c ng ng d y c i mà áp r ng: Ph i, m y tháng nay tôi m quá. Bà coi ây,
áo qu n tôi b n r ng rinh''.
Bà T ngó ông r i nói: ''Ð r ng h t! Ông bi u s a l i cho v a v n mà b n. B n nh v y
ng i ta qu ch "
Ông Phán áp r ng:
- Có ai âu mà s a.
- hôn! Trong nhà không có n bà, thì kêu m t con th may l i nó s a cho, có khó
gì. Thôi, tôi v tôi sai m t a lên nó s a cho.
Bà tính t ông mà v , mà ch a mu n t giã thì bà l i ngh sao ó, nên bà ng l i r i nói
ng: "N y, tôi m i m n m t con th may khéo léo l i d th ng quá. T i nghi p, nó là con
Cai t ng h i tr c mà b gia ình suy s p nên bây gi ph i ra thân may m n ki m c m mà
n. Th y cu c i thi t ngán quá''.
Ông Phán th ra mà áp r ng: ''Thì cu c i h sanh r i t , t r i sanh, có r i không,
không r i có, tu n h n luân chuy n hoài, có l gì. Cái ki p c a con ng i là ki p kh , mình
sanh ra mà tr n ti n khiêng15. Tôi nói thi t v i bà, nh tôi nh nh v y ó nên tôi m i còn
ng c cho t i ngày nay ây''.
Bà T suy ngh r i g c u nói r ng: ''Ông nói ph i l m. Thi t nh v y. Mà con nh ó
ng ng , nó không bu n. Tr c b c sang giàu bây gi r t xu ng b c hèn h , mà nó c ng
th ph n an m ng, coi b không phi n trách chi h t. B i tôi th y nh v y, nên tôi m i th ng
ch ''.
Ông Phán ngó l , không nói n a.
Bà T t mà ra c a, ch ng b c lên xe kéo, bà còn nói vói r ng: "Ð sáng mai tôi bi u
th may lên nó s a áo s a qu n cho"
***
15
ki p tr c
10. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 10 www.hobieuchanh.com
III
Sáng b a sau, ông Phán Thêm th c d y s a so n t èn n u n c ng ch vô bình trà
mà u ng.
ngày v con ông m t r i thì ông mua m t cái èn n u n c, m t b chén nh , v i m t
cái bình nh , s m mai hay là tr a, ông u ng n c trà, thì ông b n thân n u l y mà u ng,
ch ông không ch u sai chú Sen.
c sôi, ông ng ch vô bình, thì cô Phùng Xuân b c vô c a, ch p tay cúi u xá ông
và nói r ng: "Th a ông, cháu là th may d i ti m V nh H ng. Bà T ch ti m sai cháu lên
ng s a áo s a qu n cho ông .
Ông Phán g c u n i r ng: ''Ph i, hôm qua bà T có nói. Cô ng i trên ván ó ch i, i
tôi u ng n c r i tôi s so n trong t ra cho cô s .
Cô Phùng Xuân l i ng i ghé góc ván phía trong vách.
Ông Phán ng i u ng ít chén n c r i h i cô r ng:
- Cô có em kim ch theo ng ây mà s a, hay là cô tính l y em v d i ti m mà
làm?
- Th a, bà T d n cháu lên trên này mà s a ch ng có l y em v ti m. Bà nói
ây s a ng h cái nào r i ông b n th li n cái n y coi nh ch a v a thì s a l i n a, ch
em v ti m r i nh m ch ng mà s a, s e không v a.
- Bà T tính nh v y c ng c. Cô có em kim ch theo hay không?
- Th a, có. Cháu có em th ch .
- Áo qu n c a tôi bây gi r ng rinh h t th y. Ch c là ph i s a m y b a m i r i. Ông
ng c m t ngó cô r i h i ti p r ng:
- Cô may ti m bà T c bao lâu r i?
- Th a cháu l i may c vài tu n nay.
Ông Phán nghe m y l i thì ông ngó cô trân trân r i h i r ng:
- Té ra cô là ng i th may m i mà bà T nói hôm qua ó ph i hôn?
- Th a bà T nói sao?
- Bà nói cô là con c a m t ông Cai T ng h i tr c ph i v y hay không'?
Cô Phùng Xuân th n, nên cúi m t xu ng mà áp nh nh : ''Th a, ph .
Ông Phán châu mày r i i m t l y h t áo v n áo dài em ra b m t ng trên ván. Ông
n th vài cái cho cô Phùng Xuân coi r ng bâu, r ng tay ch nào bao nhiêu, r i ông nói
ng: "Ðó, cô em s a l n i. S a xong m y cái ó, r i tôi b n th , h v a thì l y m c mà s a
luôn các áo kia. Cô ng i b ván ó mà may. Ch ó có c a s sáng s a d may".
Ông nói r i b i ra tr c sân mà s a ki ng.
Cô Phùng Xuân ng i ch m ch lo làm vi c b n ph n, cô không dòm ngó ai h t, mà c ng
ng thinh không nói ti ng chi. M t lát cô nghe ông Phán ngoài sân nói l n r ng: "Ch M i
có n u c m thì n u thêm g o m t chút ng cô th may n v i, nghe hôn". Cô l i nghe có
ti ng d r i th y m t ng i àn bà i ngang qua c a s , tay có b ng m t r n, cô nh
ch ng ng i y là ng i n u n cho ông Phán.
Tr a n ng ông Phán vô nhà, ông th y cô ch m ch quá thì ông c i mà nói r ng:
- Cô em có khát n c thì i th ng ra sau mà u ng.
- Có ch M i n u n sau.
- Th a, cháu không khát.
- Th ng th ng r i s a, b a nào r i c ng c, không c n ph i s a l t t. Ng i lâu có
i thì ra phía sau nói chuy n ch i v i ch M i mà ngh m t chút.
- Th a m i may có m t chút, có chi âu mà m t.
- Nhà tuy không có àn bà, mà cô em ng ng i chi h t. Cô áng em áng cháu mà ng i
gì.
11. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 11 www.hobieuchanh.com
Ông n m trên gh xích u, a lúc l c m t h i r i h i r ng:
- Cô em g c gác âu'
- D cháu sinh t i Cái Côn.
- a! Cái Côn, mà thu c bên Sóc Tr ng hay bên C n Th .
- Th a bên Sóc Tr ng.
- Té ra c ng g n tôi mà. Tôi g c Ngã B y. Cô em là con th y Cai T ng nào ó?
- Th a cháu là con c a Cai T ng Hùng.
- , tôi có nghe danh th y. Th y m t ã bao lâu nay?
- Th a m i mãn tang vài tháng nay.
- Nh l n tôi m c i làm vi c nên không có g p th y l n nào. Tuy không quen, ch tôi
có nghe th y h i tr c là ng i t t mà l i h o h n l m. Ð i này thì v y ó: ph i hung b o,
ph i b thì m i khá c, ch còn làm nh n ngh a, gi chánh tr c thì mang h i. Th y Cai
t r i bây gi bà Cai v i ai?
- Th a v i anh cháu d i K Sách
- Cô em c m y anh em?
- Th a cháu có m t ng i anh v i m t ng i ch u có v ch ng r i h t.
- Cô em may cho bà T m t tháng bà tr ti n công bao nhiêu?
- Th a, bà nói bà cho cháu 7 ng. Nh ít tháng bà coi cháu may khá thì bà s cho thêm.
- B y ng b c mà n sao !
- Th a cháu n luôn trong ti m, nên kh i t n hao chi h t.
- Ch có 7 ng b c mà còn ph i m n ph mà , n u c m mà n, thì ch t còn gì!
- Th a, cháu m i may mà c ti n công nh v y c ng khá, ch có ng i lãnh b n n m
ng.
Ông Phán nghe nh v y thì ông gãi u nh n m t, b bu n hiu.
Ch M i n u c m d n r i, ch b c ra m i ông Phán i n. Ông Phán bi u cô Phùng
Xuân ngh may ng i n c m. Cô cáo t , xin v ti m mà n. Ông không cho, ông nói
ng v ti m xa l m, i n ng m t l i m t ngày gi , n c m, ngh t i 2 gi s may n a, r i
chi u s v ti m. Cô l y làm ái ng i, mà b ông m i ép quá, túng th cô nói r ng: ''Ông th ng
ông cho cháu n c m thôi lát n a r i cháu s n v i ch M i''. Ông l c u áp r ng:
''Không c. Tôi m i cô em n c m, có l nào tôi cho cô em n v i b n bè v y sao''.
Cô Phùng Xuân b i r i quá, không bi t dùng ch c nào mà t , nên ng d d hoài.
Ông Phán nói r ng:
- T ng là ai xa l kìa, ch cô là em cháu mà ng i n i gì. Tôi bi u thì ph i nghe l i.
- Th a ph n cháu hèn h , mà ng i ng bàn v i ông v y cháu l i l m, cháu âu dám.
- Sao mà hèn h . Cô không ti n cô làm th may. Ng i ta có ti n mua áo mà ng i ta
không bi t may, ng i ta em m n cô may. Cô ra công mà may thì có n ti n, ng i ta
mu n có áo b n thì ph i tr ti n, hai àng c ng v y, có ai sang hay là hèn h n ai âu.
Cô Phùng Xuân không bi t l y chi mà cãi.
Ông Phán th y ch M i i vô nhà sau, ông bèn nói thêm r ng: ''Ch chi th y Cai còn
nh gi i, thì cô em còn sang tr ng h n tôi n a, ng có nói hèn h ''.
Cô Phùng Xuân b ép quá, không th t ch i c c c ch ng ph i i n c m v i ông
Phán. Cô kính ông, nên ph i ng i d i ông m t b c, mà n thì cô rón rén không dám g p
n. Còn ông thì ông nói vi c này, h i vi c n không d t, coi b nh ông vui mà có m t ng i
khách n c m v i ông. Ông n coi ngon l m, còn cô th ng th ng n h t m t chén c m r i cô
cáo t i u ng n c.
n c m r i ông ngh tr a. ông bi u cô ngh , mà cô l i ráp may n a, s a t i chi u r i c
3 cái áo. Ông b n th thì v a v n, kh i ph i ch a s a l i n a. Ðúng 5 gi chi u cô xin phép
ông ng v ti m mà ngh , r i sáng mai s lên s a n a.
y b a sau cô Phùng Xuân c ng làm y nh b a u 7 gi s m mai thì lên t i, tr a n
m v i ông Phán, r i chi u úng 5 gi thì v ti m.
12. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 12 www.hobieuchanh.com
a áo t i 3 ngày mà c ng ch a r i. M t b a tr a, ng ng i n c m, ông Phán nói v i
cô Phùng Xuân r ng: ''H m nay có cô em n c m, nói chuy n cho vui nên tôi n ngon quá.
Ng i n có m t mình bu n xo n không c. Ð chi u tôi bi u ch M i n u c m s m m t
chút ng cô em n r i s v . Cô em ch u phi n n giùm v i tôi, ng vui mi ng tôi n m i
.
Cô Phùng Xuân ã n b a tr a r i, không l t b a chi u, nên ph i v ng l i.
a áo t i 7 b a m i xong. Mà s a áo xong r i, ông l i b t cô vá n m, vá drap16, vá mùng
a. Ch ng trong nhà ch ng còn v t chi s a hay là vá n a, ông m i a ti n bi u cô ra nhà
hàng mua v i, mua ren ng may màn treo c a bu ng và m y c a s .
Cô ng i may thì ông ít hay nói chuy n v i cô, song m i ngày h tr a thì ông hay n m cái
gh xích u bên c n gi a, ông ngó cô có khi t i m t hai gi ng h mà không nói m t ti ng
chi h t.
t b a tr a, ông ng n m ngó cô, trong nhà l ng trang, thình lình ông h i cô r ng:
''Cô em bây gi thân ph n côi cút, gia o suy vi, sao không l y ch ng mà n ng d a cho
m thân, i may m n làm chi cho c c kh ?''
Cô Phùng Xuân ng c m t ngó ông r i châu lnày áp r ng: ''Th a ph n cháu nghèo hèn,
có ai thèm c i mà tính l y ch ng."
Ông Phán c i mà nói r ng:
- N u v y h nghèo thì không th nào có ch ng hay sao? Có l t i cô em không mu n l y
ch ng ch ''
- Th a ph i. C ng t i cháu không mu n l y ch ng.
Ông Phán nghe tr l i nh v y thì ông ng i d y t m t u thu c mà hút, b ông suy
ngh l m. Ông ng i im lìm mà ngó ra sân, ông th y m t c p chim s c ng nh y tr c th m,
ti ng kêu chét chét; con tr ng nh y ch nào thì con mái nh y theo ch n y, hai con không r i
nhau xa, ch ng con kia bay i thì con n c ng bay theo li n. Ông nhìn c p chim r i trong lòng
sanh c m, nên ch m rãi nói r ng: ''Ph n cô em còn tr , v a m i b c chân vào ng i,
ch a th y nh ng n i kh bao nhiêu, mà sao cô em nói nghe h i nh chán ngán d v y! N u
cô em trong cái c nh c a tôi ây thì cô em m i não n n th nào n a!''
Ông nói m y l i th ng, mà gi ng nghe bu n th m l m. Ông nín m t lát r i n i th m c a
ông tràn tr trong lòng, không th d n c, nên ông nói ti p r ng: ''Cô em nói r ng cô em
không mu n lây ch ng. Theo ng i th ng h chê mùi tr n, h nghe câu y, h u cho cô
em nói qu y. Ch theo tôi thì tôi cho cô em nói ph i l m. Làm con ng i còn l c c trong
cái vòng kh não, là cái vòng ''sanh lão b nh t '' n y, n u sanh ra thì c tranh ua danh l i, mê
n v ch ng cho n ngày ch t, r i u thai lên ki p khác c ng tranh danh l i, mê v ch ng
a, làm nh v y hoài, thì bi t ch ng nào m i qua kh i bi n kh . Hu ng chi k t v ch ng mà
ch c gì c h nh phúc hay sao. Mình làm thân con gái, khi ng i ta mu n c i mình, thì h
nói ngon nói ng t, h h n bi n th non, mà nhi u khi v v i nhau r i nh ng l i ngon ng t
thành ra nh ng ti ng ng cay, nh ng câu th nguy n u trôi theo dòng n c h t, r i cái i
a mình tuy ch n tr n gian, song ch ng khác nào nh n m trong a ng c. N u may mà
p c ch ng hi n, sanh c con th o, gia ình m m, hôm s m vui v y, r i thình lình
gãy gánh can th ng, ch ng con ly bi t, thì s th ng ti c nó còn làm cho mình ph i kh não
khó ch u h n n a. M t cái g ng c a tôi ây c ng làm cho ng i ta ph i ngao ngán v n i
ch ng...''.
Ông n i t i ó r i ông nín, thò tay vào túi l y kh n ra ch m n c m t.
Cô Fhùng Xuân u t v n i v ch ng, nên nghe ông n i t i vi c v ch ng thì cô bu n hiu.
Ch ng cô th y ông nh t i v con mà ông au n, thì cô c m xúc trong lòng, nên quên vi c
a mình mà t i nghi p giùm cho ông.
16
áo n m
13. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 13 www.hobieuchanh.com
Ông ng i l ng thinh m t h i r i ông ch m rãi nói n a r ng: ''H m nay cô em lên ây
may, có l cô em ã th y rõ gia o c a tôi r i. Ðó c ng vì v con mà tu i ã l n, trong nhà
có n, song tôi còn ph i ch u bu n th m nh v y, bu n th m n n i m o g y mòn, n
i nh ng vi c thiên h ng cho là vui mà tôi không bi t vui chi h t. Tôi ngh thi t tôi phi n
o hoá quá. Bày cho có cu c gia ình làm chi, mà loài ng i ph i au n kh n kh h t s c!
u t o hoá bày m t cách nào khác cho loài ng i sanh s n, ch ng có v ch ng, ng có
cha con, thì cái kh c a chúng ta t gi m c phân n a, chúng ta tr n tr n mà gi i thoát d
bi t ch ng nào. Cô em ngh th coi nh ng l i tôi nói ó ph i hay là qu .
Cô Phùng Xuân ng ng may mà áp r ng: ''Th a, nh ng l i ông nói ó u ph i h t th y.
i cha con c ng là tình ngh a, v ch ng c ng là tình ngh a, anh em c ng là tình ngh a.
Nh ng mà trong ba th tình y duy có tình ngh a v ch ng d i dào h n h t, nhi u khi nó làm
cho ng i ta não n th t chí n n i coi ch t nh ch i. Ông trách t o hoá bày v ch ng, cháu
ngh ph i l m ch .
Ông Phán c i g n mà nói r ng: ''Cô em th y vi c c a thiên h , ch cô em ch a n m mùi
ch ng, mà cô em còn bi t nh v y ó. Ch ng cô em l p gia ình xong r i thì m i th y
nhi u h n n a''.
Ông nói tình c , ch ông không rõ tâm s c a cô, nh ng mà nh ng l i h y nh b i
móc khêu g i lòng cô, cô không th d n c, nên cô th dài mà nói nh nh r ng: 'Th a,
cháu c ng có n m mùi chút nh r i, nên cháu m i bi t v ch ng là kh , ch có ph i cháu
th y vi c c a thiên h mà thôi âu".
Ông Phán ch ng h ng bèn h i r ng: "Té ra cô em có ch ng r i hay sao?"
Ðã b c t i l r i, không th s t l i c, nên cô ch y n c m t mà áp r ng:
- Th a, thi t cháu ch a có ch ng, mà c ng nh có m t i ch ng r i.
- a, sao v y?
- Th a, h i cháu m i c 16 tu i thì cha m cháu có h a g cho m t ng i trai nghèo
mà h c gi i, nh h h c thành tài r i thì cho v y duyên. Trong m y n m ng i y i h c thì
cha m cháu th ng ph c p ti n b c áo qu n. Lúc bãi tr ng ng i y v thì th ng t i lui
th m vi ng có khi ch i n m m i b a. Ch ng ng i y h c hoàn toàn r i thì nhà cháu suy
p cha cháu ch t, gia tài b ch n t ch h t, ng i y làm l , i ki m ch giàu sang mà c i
''.
Ông Phán tr n m t ngó cô Phùng Xuân mà nói ràng: "Ng i gì mà ê ti n d v y!"
Cô nín khe, l y kh n lau n c m t. Ông h i r ng: ''Ng i ó là ai, bây gi làm vi c
âu?
Cô d d m t lát r i nói nho nh r ng:
- Th a làm th y thu c, nghe nói âu trong Ch L n.
- Tên gì v y?
- Th a, tên C n.
- C i v là con c a ai âu v y?
- Th a, c i con gái c a ông Huy n Hàm C d i B c Liêu.
- T i nghi p cho ông Huy n ó, vô ph c quá, nên m i mang chú r nh v y?... H ! nhân
tình b c b o h t s c? Mê giàu sang ch không k nh n ngh a gì!...Hèn chi h i nãy tôi h i sao
cô em không tính l y ch ng, thì cô em nói mình nghèo có ai l i thèm c i mà mong l y
ch ng. Cô em bu n, cô em oán c ng ph i. Ðó th y ch a? M i h a hôn, ch ch a thành gia
th t mà ã kh não r i ó!
- Th a cháu ngh ó ch c là t i cái m ng c a cháu nên cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch
cháu không oán ai.
- Ð n n c ó mà cô em c ng không oán? N u v y thì cô em ã có c t tu r i, ho c là còn
th ng ng i ó nhi u l m.
Cô Phùng Xuân l ng thinh, ch m ch mà may, không tr l i n a. Chú Sen sau b c ra
i ông Phán i t m làm cho câu chuy n t i ó r i d t.
14. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 14 www.hobieuchanh.com
Cô PhùngXuân may vá cho ông Phán Thêm n 15 b a m i t t công vi c. Cô t giã ông
mà tr v ti m.
i b a y ông Phán i ch mua m t cây l a tr ng em v , r i sáng b a sau ông vi t m t
c th sai chú Sen c m em cho bà T Ki n v i cây l a và 20 ng b c, mà c y bà T n
i công khó nh c cho cô Phùng Xuân.
Trót ba n m ông Phán Thêm, ôm s u p th m s m t i hiu qu nh m t mình, ít giao thi p
i ai, nên không có d p th l tâm s ng hà h i mà khuây lòng chút nh.
Trong 15 b a rày, nh có cô Phùng Xuân trong nhà may vá, n c m có ng i làm vui
mi ng n ngon, n m bu n có ng i lu n vi c i tiêu khi n, nh t là nh có d p y làm cho
ông th y ông bu n r u mà có ng i khác c ng bu n r u nh ông v y, tuy hai cái bu n không
gi ng nhau, song c ng bu n v n i gia ình, thì cái không khí trong nhà ông coi ra d ng nh
có mòi vui v h n tr c.
Mà trót n a tháng, m i b a u th y m t cô Phùng Xuân, u nghe ti ng cô nói, u có cô
ng i n c m làm cho con m t quen th y, l tai quen nghe, trong trí quen nh , r i bây gi b
ván ch cô ng i tr ng tr n, v ng b t ti ng cô n i chuy n, n m gh xích u không th y hình
ng cô n a, thì ông Phán vào ra trong lòng bu n b c l i trong trí bàng hoàng hoài.
i sao ông bu n b c bàng hoàng? Ông bi t t i v ng m t cô Phùng Xuân.
Mà t i sao v ng m t cô Phùng Xuân thì ông l i bu n b c bàng hoàng nh v y? Câu h i
y ông v a ngh t i thì ông gi t mình, ông không dám tr l i. Ông nh t nh quên cô, ng t vì
trong trí quên không c, v n v th y hình d ng cô tr c m t, v ng v ng nghe ti ng cô nói
bên tai, n m trong nhà c ng v y mà ra ngoài sân c ng v y.
Ông l y truy n ra mà c, tính làm nh v y ng khuây l ng trí. Té ra c truy n mà trí
không có chuy n ông c, l i nh chuy n c a cô Phùng Xuân nói v i ông. Ông b t r t trong
lòng quá, ch u không c n a, nên b a sau n c m t i r i ông ng i xe kéo i ch B n Thành
mà ch i. H i m i ra i thì ông tính i ch mà ch ng ra g n t i, thì ông l i bi u xa phu
ch y qua ng Espange, r i ông ghé ti m may V nh H ng.
Lúc y ã quá 7 gi t i, th may t p thì v nhà, t p thì i ch i h t, duy có m t mình cô
Phùng Xuân l c c ng s a m t cái máy may mà thôi.
Ông Phán Thêm b c vô th y cô ng i d i m t cái bóng èn khí sáng lòa, thì m t ông
i rói. Cô l t t ng d y ch p tay chào ông.
Ông c i và h i r ng:
- Có bà T nhà hôn cô em?
- th a có. Bà trên l u.
- Cô em may t i ban êm n a sao?
- Th a, h i chi u có m t cái máy h i tr c tr c, nên t i r nh cháu s a m t chút. M i ông
ng i ây ng cháu lên l u cho bà T hay.
- Lúc này may nhi u hôn?
- Th a nhi u.
- Cô em s a tôi b n coi v a quá. S n d p i ch tôi ghé cám n cô em và cám n
luôn bà T n a.
- Th a, cháu may có m y b a, công không bao nhiêu, mà hôm qua ông g i cho bà T
ng a cho cháu t i 20 ng b c v i m t cây hàng, thi t nhi u quá. C a ông cho, cháu
không dám t , song cháu ái ng i h t s c.
- i! Chút nh có áng gì âu. Công cô may t i n a tháng, c c nh c quá mà.
Bà T Ki n trên l u nghe ti ng ông Phán nói chuy n, bà i xu ng, i m i c n a cái
thang thì bà nói l n r ng: "D ác hôn! Tôi l p ti m m y n m r i, b a nay ông Phán m i ch u
ghé a. T rày s p t i ch c ti m tôi phát tài l m r i''.
Ông Phán c i mà áp r ng: "S n d p i ch tôi ghé cám n bà''.
Bà T h i:
15. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 15 www.hobieuchanh.com
- Cám n gì mà cám?
- Nh bà cho th lên s a áo, nên tôi ph i cám n ch .
- D hôn? Con th T nó s a ó, v y mà c hay không?
- Ð c l m, c l m. Áo qu n c a tôi bây gi v a v n, ch không còn r ng rinh nh
hôm tr c n a. Tôi b n ây, bà coi ph i v a hay không?
Bà T ngó ông mà c i, bi u Phùng Xuân m èn trong phòng khách r i m i ông vô
ch i. Ông Phán v i bà T nói chuy n, cô Phùng Xuân l ng x ng b ng n c, l y thu c ãi
khách. Ông Phán h i vi c này, vi c n , b ông vui v , ch không ph i bu n b c nh hôm bà
lên nhà ông ó v y. Ông ch i t i 10 gi r i ông m i t mà v . Bà T Ki n a ông ra
a, bà nói r ng:
- Lúc n y tôi coi b ông khá khá, ch hôm tr c ông m quá, th y phát s .
- Tôi b t m hay sao?
- B t b n.
- M i m y b a rày tôi n c m c. Có l nh v y nên tôi m i b t m.
- Mà b ông lúc này coi c ng vui n a.
- ! Cái ó không ch c b i vì tôi t ng không th nào tôi vui c.
- T h i hôm t i gi ông n i chuy n nghe vui v quá ch .
- T i th m bà tôi ph i làm vui ch l nào tôi dám nói chuy n bu n.
- y thì ông nên i ch i hoài cho vui. Có bu n ra ây n i chuy n ch i.
- M yn m nay nhà hoài, quen thói, nên bây gi tôi ít mu n i âu.
Ông Phán lên xe mà v . Bà T tr vô nói v i cô Phùng Xuân r ng: ''T i nghi p ông Phán,
con ch t h t, m y n m nay ng th t chí ng bu n r u quá!''
Trong m y gi ng h ông Phán ng i t i ti m V nh H ng thì ông vui thi t, ch không
ph i t i th l nên làm b vui, ch ng v t i nhà thì s bu n b c c a ông ch ng nh ng tr l i,
mà còn làm cho ông khó ch u h n tr c n a. Ông không mu n nh t i cô Phùng Xuân, ng t
không mu n không c, mà h nh t i cô thì lòng ông bát ngát r i ông gi t mình. Ðêm y
ông ng không c. Ông chong èn ng i trót m y gi ng h . Trí ông h i lòng ông: v y
ch ông có mu n cô Phùng Xuân hay không?
Không lý mu n, mà c ng không nên mu n nh v y; m t l là tu i ông b ng hai tu i c a
cô, cô áng con c a ông, hai l là ông già r i, n u ông có v nh , trong ít n m ông ch t, ông
v b v , còn nh sanh con l i càng t i nghi p h n n a, ba l ông ã có gây cu c gia th t
t l n r i, t i s m ng c a ông ph i cô c nên Tr i Ph t m i khi n v con ch t h t, bây gi
còn mi n c ng cu c th t gia m t l n n a mà làm chi, b n l là cô ng u t tình, ng kh
thân, ch ng khác nào ng i ch i v i gi a giòng sông, n u không th c u v t giùm tánh m ng
cùng danh giá c a cô c thì thôi, ch có l nào l i th a lúc cô nguy kh n mà d d ép u ng.
Ông xét nh v y thì trúng chánh lý. Mà nh ng chánh lý y không s c m nh d p t t l a
tình ng ngún trong lòng ông c, b i v y ông mu n quên cô ch ng nào thì lòng ông l i
càng kho n khoái ch ng n y.
Ông l y làm khó ch u, nên ông t h i ông: "N v ch ng mình tr ch a d t hay sao, nên
khi n lòng mìmh còn ph i l ng x ng nh vây?" Có l t i nh v y ó.
Ông v n bi t n u ông nói mà c i cô Phùng Xuân thì trái phong hoá mà c ng trái l ng
tâm n a.
Nh ng n u không th y m t cô thì ông ch u không c bây gi bi t làm sao? Ðã say v
tình r i thì còn k gì là l ng tâm, còn k gì là phong hoá. Ông nh t nh ph i r ti m V nh
ng mà t thi t cái tình c a ông cho cô Phùng Xuân bi t và h i cô n u cô ng thì ông c i
li n; ông c i cô ng g m i s u th m c a ông, mà c ng làm cho cô h ng h nh phúc ít
m, k o thân cô c hàn b v t i nghi p. Ch ng già v tr , i c ng th ng th y hoài.
Hu ng chi mình ã ch t v , còn cô thì ng i h a hôn th y cô nghèo mà ph b c c iv
khác, th thì mình v i cô k t duyên ch ng có chi ph m ngh a mà d d . D u v ch ng, vì
khác tu i nên tình không c dan díu, ngh a không c m n n ng, mà mi n là mình có cô
16. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 16 www.hobieuchanh.com
trong nhà, cô có ch dung thân, d ng y g m c ng mình b t bu n trong m y n m s ng
sót.
Ông ã quy t nh nh v y, mà ra t i ti m V nh H ng, ông th y m t cô Phùng Xuân, thì
ái ng i quá nên m mi ng không c. Ông tính c y bà T Ki n nói giùm, nên ch ng ông v
thì ông m i bà T b a nào có r nh xin vô nhà ông cho ông nói chuy n riêng.
i b a sau bà T Ki n vô nhà th m ông Phán. Có l bà th y b t ch c a ông khác h n
a, bà phát nghi trong lòng, nên bà v a ng i thì bà c i mà h i r ng: Ông m i tôi vô ng
nói chuy n riêng là chuy n gì v y?
Ông Phán day m t ch khác mà áp r ng:
- Chuy n riêng c a tôi.
- Mà chuy n gì ch ? Ph i ông mu n c y tôi làm mai hay không?
Ông Phán r t h th n, song ông g ng c i mà h i r ng:
- Sao bà bi t?
- Mà tôi nói ó trúng hay không kìa?
- Trúng. Mà sao bà bi t tr c ch ?
- Con m t tôi gi i l m. H ngó thoáng qua thì tôi bi t li n.
- Mà bà ngh th coi c hay không? Tôi m i bà vô ây là tôi mu n h i bà coi theo ý bà
vi c ó có nên làm hay không. Nh nên thì tôi xin bà ra n làm mai giùm. Tôi tính làm l
ngh a ch không ph i mu n ch i qua ng. Bà ngh th coi.
Bà T Ki n h i nãy bà hí h n, mà nghe ông Phán h i nh v y, thì nét m t bà nghiêm
ngh , bà ng i ng m ngh m t h i lâu r i áp r ng:
- Ông mu n k t duyên cùng con PhùngXuân, thì có can danh ph m ngh a chi âu mà
không nên. N u c nh v y thì ph n ông gi i b t s u não c, còn ph n con n , nó c
sung s ng t m thân. Ng t có u n y là nó nh tu i h n ông nhi u quá: ví nh bây gi thân
nó nghèo kh , nó không n tu i l n nh , nó ng ông tôi s ông c i nó v r i sau ông c c
lòng ch .
- T i sao mà bà s tôi c c lòng? Tánh n t cô Phùng Xuân có ch không t t hay sao?
- Không. Tánh n t c a nó không có ch nào chê c. Ông ki m th h t th y con nhà
giàu, con nhà quan, coi có c bao nhiêu ng i tánh n t b ng nó mà. Gái nh nó, tuy bây
gi nghèo hèn ch giá áng ngàn vàng, không ph i d ki m âu.
- V y ch t i sao mà n u tôi c i cô thì tôi s c c lòng?
- Ông không hi u t i sao? Phàm con ng i n tu i nào, thì có cái vui, cái bu n, cái a,
cái ghét, cái mu n, cái chê riêng theo tu i n y. N u ông k t v ch ng v i Phùng Xuân, ông
tu i l n, nó tu i nh , m t nhà mà hai ng i tính ý b t ng thì làm th nào mà ông kh i c c
lòng cho c. Ð tôi thí d cho ông nghe: ông tu i l n t nhiên ông a thanh t nh. Còn
Phùng Xuân tu i nh t nhiên nó a náo nhi t. Ông mu n nó theo ông, ông c b t nó nhà hoài
thì nó không vui: còn ông chi u theo ý nó, ông d t nó i ch i, thì ông bu n; ông ngh coi có c c lòng
hay không?
Ông Phán ng i l ng thinh mà suy ngh r i ông g c u nói r ng:
- Bà nói trúng l m. Ng i khác tu i t nhiên tính ý khác nhau. N u tôi c i cô Phtìng
Xuân, thì trong hai ng i ph i có m t ng i c c lòng. Tôi nói thi t, thà là tôi ch u c c lòng,
ch tôi không n cho cô c c lòng âu.
- Ông can m l n d há!
- Không ph i tôi có can m l n, mà c ng không ph i tôi nói b ng. Tôi bây gi ch ng
còn bi t chi là vui n a. Tôi nói thi t v i bà, tôi mà còn em lòng th ng cô Phùng Xuân,
ch c là t i cái n nhân duyên c a tôi trên cõi i n y ch a d t. V y tôi c i cô, là quy t tr
cái n y cho xong mà thôi; tôi h a ch c tôi s làm cho cô vui lòng luôn luôn, ph n c c tôi
lãnh tôi gánh vác h t mà tr n .
Bà T c i ng t.
Ông Phán không có ý gi u c t, nên th y bà c i thì ông l y làm l , ông h i r ng:
17. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 17 www.hobieuchanh.com
- i sao tôi nói thi t mà bà l i c i?
- Mu n c i v nh thì c i, ai c i chê gì sao, nên ph i m n cái thuy t nh n qu c a
Ph t mà y che lòng d c!
Ông Phán m c c nên ng i l ng thinh.
Bà T nói ti p r ng:
- Nói pha l ng mà c i ch i, ch n u ông c i con Phùng Xuân thì hay l m, có sao âu
mà ng i. Ông là ng i có ti n, tuy tr ng tu i m t chút ch ch a ph i già mà tròi tr i m t
mình, không có v con chi h t. Còn con Phùng Xuân thì nó nghèo nàn, không n i n ng d a,
mà c ng ch a có ch ng con...
- Cô g n có ch ng a bà. Cha m ã h a g cô r i, i chàng ra h c xong r i thì cho c i.
i nhà cô suy s p nên chúng b i c mà b cô i c i ch khác.
- Sao ông bi t?
- Cô có nói thi t vi c y cho tôi nghe.
- Ch ng là ai âu?
- Ông th y thu c nào ó, bây gi làm vi c trong Ch L n.
- V y mà nó gi u tôi ch !... N u có v y thì nó ng ông càng ph i h n n a. Nó k t duyên
i ông thì nó có ch n ng d a sung s ng t m thân, còn ông thì có ng i s n sóc c m n c.
u Tr i Ph t nh u ph c sanh cho ông c m t chút con trai thì càng quý h n n a.
- Ôi! Bà bày chuy n l n quá ! Tôi không dám m c cao n th âu. C u trong m y
m tôi còn s ng sót ây tôi b t bu n r u và tôi làm cho cô kh i c c kh t m thân c, thì
ng r i.
- Bày chuy n là sao? Ông còn có con c l m ch . Tu i l n có c m t chút con, nói
cho mà nghe, không vui hay sao?
Ông Phán châu mày áp r ng: ''Bây gi lo n i th coi cô ng hay không ã", ch lo chi
chuy n xa ng d v y!''
Bà T c i và bà h a v bà h i d ý cô Phùng Xuân coi cô nh t nh l nào r i bà s
tr l i.
i b a sau, ti m óng c a r i bà T Ki n kêu cô Phùng Xuân lên l u mà bi u cô c ti u
thuy t "Ng n c gió ùa" cho bà nghe. Bà bi u c quy n th nhì, t i lúc H i Y n thi u r i
Ánh Nguy t, thì cô ngh ph n cô ch ng khác nào ph n Ánh Nguy t h i tr c, b i v y cô
m ng, ch y n c m t, c ti ng run.
Bà T là ng i bi t tâm lý, nên bà th a lúc y mà h i r ng: "Nghe ông Phán nói h i tr c
ông Cai có h a g cháu cho ng i nào ó, r i ch ng h thi u làm th y thu c, h th y cháu
nghèo h ph b c b i c i v khác có nh v y hay không ? »
Cô Phùng Xuân ng c m xúc, không th d n lòng c nên cô m i thu t rõ tâm s c a
cô cho bà T nghe, cô l i nói ngày cô m i l i ti m may, cô th y thu c C n l i b n th áo,
ng i ó là v c a ng i ph b c cô hôi tr c.
Bà T ch ng h ng, ng i ng m ngh m t h i r i n i r ng: "Hèn chi b a cô th y thu c C n
n th áo cháu b ng , mà b coi th n thùa quá. Ng i i nay ph n nhi u h không có tình
ngh a gì h t, mi n có ti n thì thôi. Th n ông nh v y mà ra gì''.
Cô Phùng Xuân c i g n mà áp r ng:
- Th a bà, h sang tr ng l m ch .
- Sang v i ai?
- Có v giàu eo h t xoàn l n, ng i xe h i t t, thiên h ai c ng ph i b m d , có ai mà dám
khinh d .
- Thi t nh v y ó ch ! Dân c a mình còn kh quá không bi t kính tr ng ng i ph i, c
theo kính tr ng m y k ti n b c nhi u, th l c l n, d u h n c p mà làm ra ti n b c y, hay
lòn cúi nh c nhã mà gây nên th l c y c ng không c n. T i trí dân còn th p nên m i sanh cái
ng b t l ng vinh m t múa mày nh v y ó.
18. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 18 www.hobieuchanh.com
- Cháu ngh t i cháu vô duyên b c ph n, b i v y cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch cháu
không trách ai h t.
- Nói chuy n nghe ch i, ch trách ai làm chi. Mà cháu r i coi, i này qu báo nh n
ti n. H b c cháu, t nhiên h s b ng i khác b c l i h , ch y không kh i âu. Còn ph n
cháu, tuy bây gi cháu bu n, song ngày sau cháu s vui l m. Cháu s có ch ng sang tr ng mà
i t t b ng m i ông th y thu c C n kh n n n ó cho mà coi.
- Th a bà, thân ph n cháu mà còn mong ch ng con gì n a.
- a, sao v y? Cháu v y ng ch ông th y thu c ó hay sao?
- Th a bà, ng i ta có v r i mà còn ch n i gì. Cháu không mong l y ch ng mà là vì
ph n cháu nghèo, ng i t t ai mà thèm c i; hai là vì cái tình c a cháu ã khô r i, còn vui
gì mà l p gia th t.
- Cháu ú ng có th t chí. i có k qu y, mà c ng có ng i ph i, ch không ph i h t
th y u th y giàu mà ham, còn th y nghèo nh cháu mà chê âu.
Bà nói thi t cho cháu bi t, ông Phán Thêm ng hay ph n cháu b ch ng ph b c r i bây
gi ra thân may m n c c kh ng th ng, nên ng c y bà làm mai nói giùm, ng ng c i
cháu ó. ng c ng bi t ng l n tu i h n cháu nhi u, song ng th y ng i ta ph b c cháu ng
gi n, nên ng tính c i ng làm cho cháu sung s ng t m thân, k o cháu c c kh t i nghi p.
Cô Phùng Xuân nghe nói nh v y thì cô ch ng h ng không bi t l i chi mà áp.
Bà T mu n p s t trong lúc còn ng cháy , b i v y bà nói ti p r ng: "Thi t ông
Phán không ph i giàu sang gì l m. Nh ng mà theo danh giá thì ông c ng c ng i ta kêu
ng ''ông''. Còn gia tài s nghi p thì bây gi ng có nhà c a t t , có ru ng t m i n m thâu
góp huê l i c 5 ngàn gi lúa. ng l i lãnh ti n h u trí m i n m c h n 700 ng b c
a. B n thì ng c sung s ng r i, mà ng l i có nh n c, thiên h ai bi t ông thì
ng u yêu m n. N u cháu ng ng, thì cháu h t lo c c kh n a; cha ch mà n u cháu sanh
cho ng c m t chút con trai, ôi thôi, quý bi t ch ng nào! »
Cô Phùng Xuân r ng r ng n c m t mà áp r ng: "Cháu bây gi côi cút hèn h , cha ch t,
anh nghèo, m b v . Thân cháu ch ng khác nào nh ng i té d i gi ng sâu, b âu níu ó,
mi n s ng c thì thôi còn kén ch n gì n a. Ông Phán có lòng nh n c ông mu n c u v t
cháu, n y nh bi n, bi t l y chi mà n áp cho v a. Ng t cháu xét ph n cháu, n u cháu
ng ông thì có ch b t ti n''.
Bà T t ng cô d d vì tu i tác b t ng nên bà nói r ng:
- Có cái gì âu mà b t ti n. Ð i này tu i c ng ó h c i v nh thi u gì. H c i 17 -
18 n a kia ch . Có ai c i chê gì nlà cháu ng i.
- Th a bà, không ph i cháu ng i v tu i tác.
- V y ch cháu ng i cái gì? ng tr tr i m t mình, không có v con. Cháu vô ó thì làm
l n, ch không ph i làm bé, mà c ng kh i con gh .
Cô Phùng Xuân th dài mà áp r ng:
- Cháu ng i là vì ông Phán thì l y thi t tình mà th ng cháu, còn ph n cháu thì cái tình
khô héo ã lâu r i; n u cháu ng ông, cháu s cháu không làm cho vui lòng ông c, r i cái
n c a ông cháu không tr , mà cháu còn làm bu n cho ông.
- Cháu s nh v y c ng ph i. V ch ng ph i m t trang m t l a v i nhau thì m i vui, ch
l n ng i nh thì th nào c ng không hi p c. Tuy v y mà v ch ng th ng nhau ch ng
ph i vì tình mà thôi âu cháu, ph n nhi u là vì ngh a n a. Cái tình nó h ng hái m t h i r i
phai l t; cái ngh a nó êm ái mà m n mòi nên nó m i b n dai. Qua l n tu i, qua th y rõ vi c
i l m. Gia ình mà c m m lâu dài là nh ngh a ch không ph i nh tình âu.
Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô c ng i l ng thinh, mà b cô suy ngh l m. Bà T
nói ti p r ng: Theo ý qua thì ph n cháu nên ng ông phán l m, cháu vi t th th a cho bà Cai
hay i. Qua ch c bà Cai c ng khuyên cháu ng n a. Thôi, khuya r i, cháu xu ng d i i ngh
i. Này, cháu nh vi t th cho bà Cai nghe hôn''.
19. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 19 www.hobieuchanh.com
Cô Phùng Xuân i xu ng l u, cô không nói cô ng hay là không ng. Nh ng mà êm y
cô ng không c c n m suy duyên xét ph n hoài. Vì cô ã h a hôn v i ông th y thu c
n ã m y n m, tuy ch a chung ch n g i, song c ng tr m nh th m yêu, nhi u khi bãi
tr ng ông n th m hai àng c ng có chuy n vãn cùng nhau r t thân thi t. Nay ông ph b c
thì cô phi n trách, nh ng mà m i tình ã v n vít trong lòng l r i, không d gì mà g cho
c. Ðã bi t h ông c i v khác thì nhân duyên c a hai àng ã d t, cô l y ch ng khác
không l i gì. Mà cô l y ch ng khác, có bi t trong trí quên ông c hay không. N u l y
ch ng mà còn t ng t i duyên x a thì l i v i ch ng nhi u l m.
Vì cô ngh nh v y, nên trong lòng d d không dám l y ch ng. Mà bây gi thân cô
nghèo kh , ph i may thuê vá m n ng ki m c m n, n u không l y ch ng, r i g p c n n
u, thì bi t âu mà n ng d a.
Cô b i r i h t s c, không bi t ng nào ph i, n o nào qu y mà nh t nh. Ð n khuya cô
i vi t th g i cho m mà h i coi m d y l nào thì cô s làm theo l nh m .
a sau, bà T hay Phùng Xuân g i th v Sóc Tr ng, thì bà nh cho cô ã ch u r i, nên
t t cho ông Phán Thêm hay. Nhân d p y bà thu t l i nh ng l i cô nói v i bà l i cho ông
Phán nghe. Ông Phán nghe mà nói r ng: "Tôi c i cô là tôi làm ngh a, b i v y tôi mong cô
y ngh a mà i v i tôi v y thôi, ch tôi ã già r i, tôi d i gì mà mong cô y l y tình mà ãi
tôi hay sao. Xin bà làm n t ý c a tôi l i cho cô bi t. N u tình c a cô ã khô, thì tình c a tôi
ng ã héo. V y thì cô v i tôi l y ngh a mà ph i hi p cùng nhau l i càng quý h n n a.
Cách m t tu n l , bà Cai T ng Hùng g i th tr l i. Cô Phùng Xuân ch n t i cô m i
lên l u c th cho bà T nghe. Trong th bà Cai T ng nói r ng: ông th y thu c C n ã b i
ngh a thì mình ch ng còn chi mà ph i ái ng i. Hu ng chi bây gi mình ã nghèo nàn l u l c,
ch ng nên kén ch n cho l m. Ông Phán Thêm ã giàu có mà l i không có v con, v y thì nên
ng ng ng có n i n ng d a.
Bà T nghe c th r i thì bà c i nói r ng: "Qua nh trúng hay không? Qua bi t tr c
th nào bà Cai c ng khuyên cháu ng ông Phán. V y bây gi cháu nh t nh l nào?''
Cô Phùng Xuân ch y n c m t mà áp r ng: "Cháu ph i v ng l i má cháu''.
Bà T cho ông Phán hay. Ông Phán a b c m n bà mua áo qu n cho cô, l i mua m t
ôi bông, m t b dây chuy n v i m t ôi vàng tây mà làm l c i.
Y ph c cùng n trang s m xong r i, ông Phán m i nh ngày thành hôn. Cô Phùng Xuân
có g i th tr c nên b a c i có bà Cai T ng Hùng lên v i con trai l n c a bà là H ng Chú
Tráng.
c i ông Phán làm s sài mà thôi. Ông d n m t ti c, m i vài ng i b n thân thi t n
. Ð n chi u bà T Ki n hi p v i bà Cai T ng và H ng Ch Tráng mà a cô Phùng Xuân
lên l y bàn th cha m ch ng và bàn th bà Phán r i nh p ti c, ch không có l p hôn th hôn
thú chi h t.
Ông Phán Thêm v i cô Phùng Xuân ã g n g i nhau trót n a tháng, có n c m chung v i
nhau, có nói chuy n v i nhau tr c, nay giao duyên hi p c n, l thì ch ng còn chi mà ph i e
th n nh gái giá trai t . Ðã v y mà ông ã c ph tình, còn cô thì c an ph n, l thì ngày
nay là ngày vui v l m m i ph i. Mà ch ng mãn ti c, khách t mà v , bà Cai T ng v i H ng
ch Tráng c ng theo bà T Ki n xu ng ti m may ng nh ng khuya ra xe v Sóc Tr ng cho
, b n bè d n d p óng c a i ngh , thì ông Phán v i cô Phùng Xuân l i c ng gi m t m c
nghiêm ngh nh tr c, không ai l v vui m ng chút nào h t.
Ông ng i t i bàn gi a t èn n u n c mà u ng. Cô l ng x ng lo d n d p nh ng bày
i khách h i chi u.
Ông u ng vài chén trà r i kêu cô m i ng i cái gh ngang m t ông ó mà nói r ng: ''Qua
i em mà g n nhau ây, qua không tính tr c, mà qua ch c em c ng không dè. y là t i ôi
ta có duyên n nên Ph t Tr i m i khi n nh v y. Qua ã có nói v i bà T , có l b c ng có
thu t l i v i em ch . Qua bi t ph n qua l m, nên qua c i em qua ch ng h dám mong m i
em l y cái tình mà i v i qua; qua ch mong em l y cái ngh a mà yêu nhau v y thôi. Còn v
20. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 20 www.hobieuchanh.com
ph n c a qua, thì qua h a ch c qua s ráng mà làm cho em vui v luôn luôn; h qua còn
ch n d ng tr n này c bao lâu, thì trong kho ng thì gi y qua ch ng h cho em bu n
t chút nào h t. Lòng d c a qua nh v y ó. V y n u em n v i qua, mà em có mu n
vi c chi, hay là có bu n vi c chi, thì em c t thi t cho qua bi t. V ch ng ph i l y ch n tình
mà i ãi nhau. Qua nói thi t, qua c i em ây, qua vì em nhi u h n là vì qua. V y em ng
ng i chi h t".
Nh ng l i y b ngoài nghe nghiêm ch nh, mà bên trong ch t ch a không bi t bao nhiêu
tình, b i v y cô Phùng Xuân ng i nghe thì cô c m xúc, nên cô r ng r ng n c m t mà áp
ng: ''Em c ng ã nói v i bà T , ph n em th nh ng òi té xu ng gi ng sâu. Ông c i em thì
ng nh ông a tay mà c u v t em. Em nguy n tr n i em s làm thân trâu ng a mà n
i cái n tr ng c a ông, em ch mu n bao nhiêu ó mà thôi ch ch ng mu n u chi khác.
Em còn ng i m t u là tuy em tr tu i, song tình c a em ã khô r i, em s trong o v
ch ng ông không vui v cái thói l t l t c a em ó mà thôi".
Ông Phán c i mà n i r ng:
- Qua ã nói l y ngh a i v i nhau c ng , em ng ng i s ó. Mà bây gi em ph i
kêu qua th nào, ch kêu b ng ông hoài hay sao.
- Kêu quen r i, bi t làm sao.
- Qua n i ch i v y ch kêu th nào c ng c, b ngoài có quan h gì âu.
Ông Phán Thêm có v m i, tuy ông không l s vui m ng cho ai bi t, tuy b c x ông
không i m t chút nào, song tôi t trong nhà u th y ông không bu n b c nh tr c n a,
mà ông l i hay nói chuy n, hay bàn lu n vi c i, hay ch ng ngay n o d i cho v bi t. Có
khi v ng v ông c ng t d u l l i, mà h v a m mi ng, ho c v a c ng, thì d ng nh
ông h th n, nên ông ng p ng ng, r i ông l p nghiêm s a li n cái d u l l i ra d u l ngh a.
Còn cô Phùng Xuân, thì cô gi o làm v v n toàn, cô ch m nom t mi ng n, t u
thu c, t gi c ng , t bình trà c a ông, sáng ông th c d y thì có s n n c nóng cho ông r a
t, tr a ông n c thì có s n n c mát cho ông t m, ch ông n m ng i ch ng h có m t chút
i, áo qu n ông m c u s ch s luôn luôn.
Các vi c trong nhà cô xem xét h t th y, ch ng x y ra m t vi c gì tr c tr mà ph i c c
lòng ông.
n c a ông Phán thi t là th nh th i, an n, ông không dè ngày già mà còn c
ng h nh phúc n th này. Có b a ông ng i ông ngh n cái gia ình c c l c c a ông bây
gi ây, thì ch ng khác nào m t b c tranh thanh b ch treo tr c m t ông, nh ng mà ông ngh
cho k l i thì b c tranh y còn có m t ch lu l nên không c hoàn toàn nh ông mu n.
Ch lu l y là cái tình c a cô Phùng Xuân:
Thi t nh v y cô Phùng Xuân v i ch ng thì cô tr n o, cô lo l ng t b a n gi c ng
cho ch ng, cô kính tr ng ch ng, nh ng mà i v i ch ng, thì cô thi u cái nét thân thi t dan
díu, d ng nh s niên k b t ng nó ã ép cái tình c a cô không phát hi n ra c v y.
Ông Phán mu n bôi cái khóm lu l trong b c tranh gia ình thanh b ch c a ông ó, nên
ông tính d t cô i ch i. Ông d t cô i luôn m y êm, b a thì i nhà hàng n c m Tây, b a thì
n xe i h ng gió, b a thì i coi hát bóng, b a thì i coi hát c i l ng. Ông làm cho cô d
các cu c vui, r i ông h i cô có vui hay không, thì cô cúi m t nói r ng: "Em mu n cho ông
vui lòng, nên ông d y th nào em c ng v ng theo h t, ch k thi t trong i này có vi c gì mà
làm cho em vui c âu.
Ông Phán nghe m y l i nh v y thì ông l c u, song ông không th i chí, ông quy t l p
th khác mà nhen nhúm l a tình cho v , ng ông h ng tr n h nh ph c gia ình. Ông m i
mua h t xoàn cho v eo, ông t v xu ng ti m V nh H ng mà t may y ph c theo ki u
kim th i cho v b n, ph i thoa môi son, ph i gi i má ph n r i ông còn mua m t cái xe h i
i v ch ng i ch i.
Cô Phùng Xuân xuôi x , ch ng khi n b nào cô c ng làm theo b n y, cô không cãi,
không phi n. Cô ã có nhan s c s n, nay thêm trang s c thì s c c a cô càng p b i ph n, b i
21. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 21 www.hobieuchanh.com
y cô ng i xe h i i ch i tr già th y u tr m tr li c ngó. Cô c sung s ng d ng y cô
c ch ng yêu d ng y, mà i v i ch ng cô c ng gi m t m c, ch ng bao gi cô l v vui
ng, hay là t ý dan díu chút nào.
t bu i chi u ông Phán i xe h i v i cô ra ng Catinat d o ch i, ông b t kh n en
n áo dài àng hoàng, còn cô thì gi i ph n eo xoàn h c h . V ch ng ng ng xe r i d t
nhau vô m t nhà hàng l n ki m mua. Ch ng tr ra t i c a thình lình có m t cô, y ph c s c
o ch y a l i n m tay cô Phùng Xuân mà nói r ng: a! Ch T ! Cha ch lâu g p ch quá,
bây gi ch âu!
Ông Phán không bi t cô y là ai, mà ông l i s v th n thùa, nên ông dang ra, r i ch m rãi
lên xe mà ng i, cho v thong th mà nói chuy n. Cô Phùng Xuân nhìn l i thì ng i m ng
cô ó là cô Huy n Khi, v n là ch em b n h c c a cô h i tr c. Cô c ng m ng r mà áp
ng:
- Thi t, t ngày ám c i ch cho t i bây gi ch em mình không g p nhau n a. G n 4
m r i. Bây gi ông Huy n i i t nh nào?
- Sài Gòn hoài, ch có i i âu. Mình còn nh i t nh làm gì ph i hôn ch ?
- Ph i, a.
- Nhà tôi sau Ð t Thánh Tây. M i ch lên ch i cho bi t nhé.
- Cám n, khi khác. Ch có c m y a con r i?
- Ch a có a nào h t.
- Sao mà d v y?
- T i Tr i ch a cho thì thôi, ch bi t làm sao. i! Mà tôi c ng không mu n có con s m.
ch i cho thong th , có con nó bó bu c l m.
- Có con vui ch .
- Vui gi ng gì?' Ðã bi t h ng mình h c con thì m n vú nuôi, ch không l mình cho bú
c. Mà d u m n vú mình c ng ph i coi ch ng c c nh c quá. Tu n nào mình i V ng Tàu,
hay là Long H i mà ch i n u con nhà mình không an lòng, còn n u em theo thì lòng
thòng b t ti n. Này ch , m y ch h c m t l p v i mình h i tr c, bây gi h có ch ng Sài
Gòn ây b n b n.
- Ai âu?
- Ð tôi k cho ch nghe: ch Qu hô ó ch nh hôn?
- nh .
- Ch Qu có ch ng là ông Ð c H c Lang trong tr ng S Ph m. Ch Thình thì có
ch ng là ông Tr ng Ti n17 Hi. Ch Ngh a thì có ch ng là ông Kinh Lý H i. M y ch ó tôi
p hoài, tôi bi t nhà h h t À tôi còn quên ch Bình ch . Ch Bình C n Th ó mà.
- Ph i. Tôi nh l m, ch Bình m p ó mà.
- Ph i r i ch bi t bây gi ch Bình âu hay không? Ch trong Bà Chi u. Ch ng ch là
ông th y thu c Phi. Tr i i, ch con li n xì, n m m t, m i ây mà ch ã c8 a
con r i a ch .
- V y thì ch có ph c l m.
- Có ph c ch ! N u ch c i cái n c ó hoài, tôi s con ch sau thành m t o binh, r i
ch ch y c m cho nó n ó mà ch t ch .
- Có gi i l m thì ch ng 10 a ch bao nhiêu. ..
- Ý, tôi s t i hai ch c a ch ! Ð sao mà hà r m18 v y không bi t? i h i19 ít ngày
nghe ch ; mình i th m mà c ng m t n a. G p nhau m ng quá, m c nói l ng x ng nên
quên h i ch coi bây gi ch âu.
- Tôi c ng Sài Gòn ây.
- V y hay sao? C kh d hôn! V y mà có hay âu? Ch có ch ng v trên này hay sao?
17
tr ng ti n: c u l , ông tr ng ti n: tr ng ty công chánh
18
liên t c, không d t
19
không bao lâu
22. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 22 www.hobieuchanh.com
- Ph i.
- Tr i i! Ðám c i h i no? Sao ch không m i tôi? Ch thi t là t ! H i ám c i tôi, ch
làm dâu ph . Mà ch ng ch l y ch ng ch l i không m i tôi ch ? Tôi phi n ch r i a. Ch có
ch ng làm vi c gì âu?
- Không làm vi c gì h t.
- Ch c là giàu l n l m r i.
- Ð n v y thôi, ch không ph i giàu.
- Không phâi giàu, sao l i không làm vi c?
- Ch ng tôi h u trí r i.
- H u trí r i?...
Cô Huy n Kh i nhìn cô Phùng Xuân trân trân, t ng cô gi u c t.
Cô Phùng Xuân c i mà n i r ng: "Tôi nói thi t a ch ".
Cô Huy n Khi nghiêm s c m t mà h i r ng:
- u v y thì ch ng ch ch ng là tr ng tu i r i.
- Ph i, l n h n tôi nhi u.
- i tr c làm vi c s nào, lên t i ch c gì?
- Làm Thông Phán S Th ng chánh.
- Ðám c i ch không cho hay, nên tôi có dè âu.
- i h i s sài, nên tôi không dám m i ch em.
- Tôi mu n m i ch i luôn lên nhà tôi ng ch em mình nói chuy n ch i.
- Xin l i ch , b a nay không ti n, vì tôi m c i mua .
- Nhà ch âu?
- Tôi ng sau nhà th Ch Ð i.
- Thôi b a nào r i tôi s ki m nhà ch tôi th m. Ch em mình bây gi c t v Sài
Gòn b n r n thi t tôi m ng quá. Ð tôi có g p ch Qu , ch Thình, ch Ngh a, ch Bình thì tôi
cho m y ch hay r i mình l a m t b a làm ti c ng ch em t h i nói chuy n ch i.
- Thôi y n ti c làm chi. G p nhau m ng nh v y c ng r i.
- Cô Huy n Kh i n m v t áo c a cô Phùng Xuân mà coi r i h i r ng:
- Ti m nào may áo cho ch ây khéo quá
- Ti m V nh H ng ng Espagne.
- À, ph i r i. Cách m y tháng tr c tôi có nghe cô th y thu c C n khen ti m V nh H ng
m. Ð b a nào tôi mua hàng em m n ti m y may ít cái áo b n ch i. Ti m này may theo
ki u kim th i khéo thi t, ch b n coi p quá.
Cô Phùng Xuân s ông Phán ch lâu nh c lòng, nên cô t giã cô Huy n Kh i r i b c ra
xe h i.
Cô Huy n Kh i ng ngó theo, th y cô Phùng Xuân lên ng i m t cái xe h i thùng ki n
i tinh mà trên xe l i có m t ng i kh n en áo dài ng i àng hoàng, cô nh ng i y ch c
là ông Phán h u trí, nên cô l c u mi ng l i chúm chím c i.
Xe rút ch y ông Phán h i v r ng:
- Cô nào ó mà kêu em b ng ch T ?
- Cô Huy n Kh i, ch em b n h c c a em h i tr c
- Em quen, sao em không m i cô lên nhà ch i?
- Em không có m i. Song ch có h i th m nhà và ch nói b a nào ch l i ch i.
- Em có ch em b n thì m i h t i lui ch i cho vui. i mình ph i giao thi p v i ng i
ta ch .
Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô cúi m t xu ng mà s c l i bu n.
***
23. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 23 www.hobieuchanh.com
IV
Cách m y tháng tr c, thân cô Phùng Xuân c c kh hèn h bao nhiêu, thì bây gi thân cô
ng sung s ng sang tr ng b y nhiêu. trong nhà ông Phán không cho cô làm ng móng
tay, còn b c ra ng thì ông bu c ph i i xe h i, ch không cho i b . Nh thân c sung
20
ng, mà nh t là nh cái xe h i, v i m y h t xoàn, nó qu n khách xa g n t i lui th m
vi ng n m n p. Nh ng ch em b n h c h i tr c là cô Huy n Kh i, cô th y thu c Phi, cô
c H c Lang, cô Tr ng Ti n Hi, cô Kinh Lý H i l n l t u có n th m m t. Khách
a cô Phùng Xuân n th m thì ông Phán ti p r c vui v , mà ông l i còn ép v ph i tr l ,
ph i i th m ng i ta l i cho tròn ngh a ch em. Ch ng hi u h n th m, h bi t ông Phán r i
nhà h có d ngh v s ch ng già v tr hay không, ch tr c m t cô Phùng Xuân thì
không ai dám nói m t ti ng gi u c t nào h t, mà có ng i l i m ng cho cô c sung s ng
thong th .
t bu i chi u v ch ng ông Phán v a m i s a so n ng i ch i thì có cô th y thu c
Phi v i cô Huy n Kh i n th m. Cô Phùng Xuân ti p khách m i ng i. Ông Phán s c c lòng
, nên ông b c ra sân s a ki ng, cho v thong th mà nói chuy n v i khách.
Cô th y thu c Phi dòm th y ý ông Phán ái ng i, cô bèn kêu mà h i r ng:
- Th a ông Phán, sao ông th y ch em tôi r i ông l i b i ra ngoài sân?
- Tôi mu n cho m y bà nói chuy n ch i thong th .
- Không mà. Ông làm nh v y ch em tôi không dám t i n a. Ông vô ây ng nói
chuy n ch i cho vui ch .
- M y bà t i thì có cô T h u chuy n. Tôi n ông mà tôi xen vô, s e th t l ch ng.
- Xin l i ông, l i nay thong th l m. Ð n ông v i àn bà nói chuy n cùng nhau có ng i
chi âu.
Ông Phán nghe m y l i y t ng cô th y thu c châm chích ông là ng i th c u b i v y
ông m c c , song ông c ng g ng tr vô nhà.
Cô th y thu c Phi bèn nói r ng "B a chúa nh t t i ây tôi có n l thôi nôi cho th ng nh
tôi. Ông th y thu c d y tôi m i hai ông bà chi u b a y vô n c m ch i v i v ch ng tôi''.
Ông Phán nghe m i thì ông b i r i nên ông áp r ng:
- Ông bà t ng tình v ch ng tôi l m, nên bà b n thân ra nhà mà m i, l nào mà tôi dám
ch i. Ng t vì chúa nh t tôi m c i M Tho có chuy n c n l m. V y xin l i bà b a ó cho
phép tôi v ng m t, cô T i th cho tôi.
- Tôi không có m i ai l , ch m i ch em b n h c h i tr c mà thôi. Xin ông ng ái ng i
chi h t.
- Tôi ti c quá, tôi m c l h n v i ng i ta d i M Tho. N u không có v y thì tôi i, có
chi âu mà ái ng i
- Ông Th y Thu c tôi mu n có hai ông bà vô ch i. Ông t , ch c ông Thây Thu c tôi
bu n l m.
- Ð b a ó cô T vô thay m t cho tôi, mà xin l i v i ông Th y Thu c.
Cô Huy n Kh i c i mà n i r ng: "Ch em b n h c h i tr c, bây gi h i hi p c ít
ng i t i Saigon thì ai c ng m ng. Ch Th y Thu c mu n th a d p n thôi nôi cho con, ch
i v ch ng m i ng i ng làm quen v i nhau. Xin ông Phán vui lòng ình vi c i
Tho l i, ng b a ó vô Gia Ð nh g p m y ông m t l n cho bi t nhau''.
Ông Phán suy ngh m t h i r i áp r ng: "Tôi l y làm ti c quá. y là m t d p t t cho tôi
làm quen v i m y ông. Ng t vì vi c i M Tho tôi ình không c. V y xin d p khác r i
g p m y ông".
20
lôi kéo
24. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 24 www.hobieuchanh.com
Hai cô khách m i ông Phán không c thì không vui, song c ng n ói chuy n ch i trót
gi r i m i v .
i l i ông Phán d n v l a mua ít món ng chúa nh t i l m ng cho cô Th y
Thu c. Cô Phùng Xuân bàn h i ông r ng:
- Chúa nh t ông i M Tho hay sao?
- Không. Qua ki m c mà t , ch có i M Tho làm chi âu.
Cô Phùng Xuân ch ng h ng, cô ngó ngay ông mà h i n a r ng: ''T i sao ông không t ,
mà l i ki m c gi d i mà nói nh v y"
Ông Phán h th n, nên ông cúi m t xu ng mà áp nh nh r ng: ''Qua tr ng tu i r i, t i
y ám nh v y qua vui sao c. Ðã v y mà qua l i s n u có qua thì em không vui. Thà
là qua mang t i gi d i mà tránh cái ti c y ng cho em vui ch i thong th v i ch em b n
tác. Em ng ng i chi h t, em c s m l v t ng b a ó vô ch i v i ch em. Mi n em c
vui thì thôi, ph n qua không k gì''.
Cô Phùng Xuân nghe nh v y thì cô ng i l ng thinh, trong lòng l ng21 lung l m.
Chi u chúa nh t ông Phán kêu s p ph bi u s a so n xe h i cho cô Phùng Xuân i Bà
Chi u. Ông ép cô ph i m c y ph c m i, ph i gi i ph n, ph i eo xoàn.
Cô Phùng Xuân trang m r i b c ra xe, t ng m o nghiêm ch nh mà l i xinh p, ch
em b n c a cô ch ng có ng i nào bì k p.
Cô vô t i nhà ông th y thu c Phi thì ã có v ch ng ông Ð c H c Lang v i ông Kinh Lý
i n tr c r i. M y cô m ng r , ra t i xe h i mà ti p r c.
Cô Phùng Xuân ngó ông Th y Thu c Phi mà nói r ng: ''Ông t ng tình ông m i, mà ông
Phán tôi i không c, thi t là l i quá. Ông Phán tôi i M Tho mà ng c theo c n d n tôi
vô ch u l i v i ông, vì b a nay ng m c vi c, thôi d p khác r i ng s vô ch i ng tr c
ng cháu, sau làm quen v i ông".
Cô Th y Thu c h t mà tr l i r ng:
- V ch ng in khuôn r p quá! Tôi ch c ông Phán bây gi ngoài nhà, ch không có i
âu h t.
- Ði M Tho thi t ch .
- Không có. Ch th ng ch ng nên ch ph i ki m l i mà che y cho ch ng, ch có chi
âu.
- N u có nhà thì vô ch i v i ông Th y Thu c r i.
- Ông Phán không ch u vô, t i c nào tôi v i cô Huy n ã bi t r i. T i ng ái ng i.
- Có chi âu mà ái ng i.
- T i mình ây còn nh , hay n i gi u c t. ng tr ng tu i, nên tánh nghiêm ch nh. ng s
ch i v i mình không h p ý, nên ng ki m c mà t ch gì.
- Không ph i v y âu. Ði M Tho thi t mà.
Cô Phùng Xuân mu n d t câu chuy n y cho mau, nên cô li n a m t gói cho cô
Th y Thu c mà nói r ng: ''Ch n thôi nôi cho cháu tôi không bi t l y chi làm l m ng, nên
em m t cái nón v i m t ôi giày cho cháu dùng và chúc cho cháu mau khôn l n".
Cô Th y Thu c v a m mi ng t n, thì có xe h i khách t i n a.V ch ng ông Huy n
Kh i v i v ch ng ông Tr ng Ti n Hi b c vô.
t bên ch em b n n bà m ng nhau, còn m t bên thì anh em àn ông b t tay chào
nhau. Ông Huy n Khi m c Tây úng m t, song áo ngoài không gài nút, còn áo s mi thì
t bâu; ông l y tay a tr c m t mà lúc l c, t d u chào h t anh em và tr n m t nói om sòm:
''Ð t này mà cho xe th m ch y thi t là b t ti n quá! Nó ch y nghinh ngang, làm ng n tr xe
i mình ch y không c. H i n y thi u chút n a m a tán nó ngã r i".
Ông Th y Thu c c i mà nói r ng:
21
hay l ng: suy t và cân nh c, suy tính
25. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 25 www.hobieuchanh.com
- Ð ng c a Nhà n c làm cho nhân dân dùng chung. Toa22 mu n cho m t mình xe
i c a toa ch y hay sao?
-N u a23 có quy n, m a c m không cho xe th m ch y.
- Toa nói nh v y thì toa không công bình: n u nh toa có quy n, thì ch t dân h t còn gì.
- Sao mà không công bình.
- Toa ngh th coi. Xe h i c a toa ch y mòn ng h t mà toa không óng m t ng xu
thu cho Nhà n c. Còn xe th m nó óng thu sanh ý24, thu xe, thu ng a, thu xét xe,
óng không bi t bao nhiêu th thu mà k . N u l y l công bình mà nói, thì ph i ng
cho xe th m ch y, ng cho xe h i c a toa ch y m i ph i.
- Toa nói ng c i quá.
- M a nói xuôi l m ch . Ng i ta óng thu h t mà toa mu n c m không cho ng i ta
ch y trên ng, cho xe h i c a toa không óng thu mà toa ch y cho thong th , nói nh
toa ó m i ng c. Tr i i, toa m i làm "ông Huy n" mà toa ã t ý áp ch , n u toa làm "ông
Vua'' thì m i mu n cách nào n a.
-M a c làm "Ông Vua", thì m a l p lu t mà nh xe h i ng xe th m , xe kéo, xe
máy, xe bò ch t b , còn n u xe h i h thì m y th xe kia ph i th ng h hao cho ch xe h i.
- Làm vua mà l p lu t nh toa ó thì m t lát r i tiêu
- Sao v y?
- Chúng nó h toa ch sao.
- H sao n i. Dân s kêu nài hay là cãi l nh toa thì m a chém h t, còn ai dám r c r ch.
- Toa chém h t r i còn ai n p thu cho toa s m xe h i toa i?
y anh em nghe ông Th y Thu c h i t i câu ó thì c i xòa.
Ông Ð c H c Lang xen vô mà nói r ng: "Ð ng quan l là c a chung. Mình có xe h i
ch y trong Châu Thành mình ph i ch m ch m mà nh ng ng cho ng i ta i v i m i
công bình ch '"
Ông Huy n Kh i tr n m t áp r ng:
- Tr i i, xe 6 máy mà ch y ch m sao c. Toa không có xe h i nên toa nói nghe nhà
quê quá.
- Ph i, m a không hi u vi c xe h i. Mà có m t mình toa có xe 6 máy, ch thiên h không
có hay sao?
- H c ng có v y ch .
- H c ng có, sao h ch y ch m c, còn toa ch y không c.
- Tánh m a quen r i, h lên xe thì m a dông m t, ch m a không ch u r r nh h .
- V y thì toa y nó ra kh i Châu Thành r i toa s ch y.
- Toa nói chuy n nghe h i x a quá mà. Không thèm nói chuy n v i toa n a. Ê! ch nhà,
cho r u u ng chi ch .
Ông Th y Thu c Phi kêu b i bi u em n c á r i m i khách u ng r u.
Bên n ông k ng i ng i ng, k nói ng i cãi, nên ch khách ch có 5 ng i mà ti ng
nghe ào c ng b ng h i m y m i.
Còn bên n bà thì êm h n, song ti ng c i ti ng nói c ng nghe ti p nhau hoài, không
t.
Cô Tr ng Ti n Hi v vai cô Phùng Xuân mà nói r ng: "Cái xe h i m i ó c a ch , ph i
hôn ch ''
Cô Phùng Xuân ch a k p tr l i, thì cô Huy n Kh i h t mà nói r ng: '' , xe m i ó là xe
a ch T a. Ch s ng l m, ông Phán c ng t i n i, ch ph i nh t i mình v y hay sao?"
Cô Kinh Lý H i kêu cô Huy n mà h i r ng:
- Cô Huy n, cô bi t t i sao mà ch T c sung s ng nh v y hay không''
22
(toi): anh, m y
23
(moi): tôi
24
hành ngh
26. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 26 www.hobieuchanh.com
- T i ph n s c a ch , ch t i sao.
- Ph i, t i ph n s c a ch c ch ng c ng, nên ch sung s ng, thì ã ành. Mà tôi
mu n h i t i sao ph n s c a ch l i c ch ng c ng nh v y ch ?
- Cô này h i tr c tr o quá! Ông Phán c i v nh ch T , thì th nào mà không c ng cho
c.
- Cô tr l i nh v y m i trúng v i câu tôi h i. Trong b n ch em ta ây, tôi ch c có m t
mình ch T thong th trí h n h t. Ai bi t t i sao tôi dám oán quy t nh v y hay không?
Cô Th y Thu c Phi nói r ng:
- Cô mu n làm th y bói thì cô nói luôn cho ch em nghe, ch ai bi t sao mà tr l i.
- Tôi nói ch T Phùng Xuân thong th trí h n ch em mình h t th y là t i nh v y: chúng
ta ây ng i nào ch ng c ng còn làm vi c. M y ng m i ngày h i hai bu i, h nói i vô s ,
còn nh ông Thây Thu c thì ng l i nói i coi m ch. Ban êm h còn nói i h i, ho c i n
ti c, có khi i t i ba b n gi sáng m i v . H nói nh v y thì mình hay v y, ch vô s r i h
i âu n a, mình làm sao mà bi t c b i v y t i ngày mình nhà mà trí mình không yên
chút nào. Còn nói gì h êm nào h i h i hay là i n ti c, thì mình h t ng , c m c a i ra
i vô mà trông hoài.
- Cô này có tánh ghen r i cô t ng ai c ng nh cô h t hay sao mà.
- n bà, n u bi t th ng ch ng, thì có ai mà không ghen. M y ch c ng ghen mu n ch t,
song m y ch m c c nên không dám l ra ch . Khoan ã, tôi c t ngh a t i sao ch Phùng
Xuân kh e trí h n mình cho ch em nghe mà. Ch em mình có ch ng i làm vi c thì c c lòng
t trí nh tôi m i nói ó. Còn ch Phùng Xuân ch kh e là vì ông Phán h u trí r i, ng
không i làm vi c n a, mà ng c ng kh i i h i, kh i i n ti c v i anh em. T i ngày ng
nhà hoài; còn b a nào ng i ch i, thì v ch ng i v i nhau, ch Phùng Xuân kh i lo s ai ve
vãn ng c, thì có chi âu mà c c lòng m t trí.
Cô Ð c H c Lang c i ng t mà nói r ng: "Cô Kinh Lý lý lu n nh v y thì trúng lý l m.
Cô mu n kh e trí nh ch Phùng Xuân, thôi thì cô xúi ông Kinh Lý xin h u trí i".
Cô Kinh Lý H i châu mày áp r ng: "M c còn nh tu i quá, làm vi c ch a úng n m; ch
ph i h u trí c thì tôi bi u h u trí ph t, i gì cô nh c".
Cô Tr ng Ti n Hi h i cô Phùng Xuân r ng: "Ch kh i ghen, v y mà n u ch i chi m t
mình thì ông Phán có ghen hay không ch ?"
Cô Phùng Xuân chúm chím c i, song cô không tr l i.
Cô Th y Thu c Phi nói r ng: ''C n gì ph i h i. Ng i nào c i v nh tu i mà kh i ghen
cho c kia''.
y cô nói chuy n t i ây thì nghe phía bên n ông ch n r n ti p chào m t ng i khách
i t i.
Cô Th y Thu c Phi b c l i c a mà dòm r i nói r ng: "Ông Th y Thu c C n trong Ch
n''. Cô nói v a d t l i thì ông Th y Thu c C n b c qua phòng n bà cúi u chào m y
cô. Ông th y cô Phùng Xuân thì ông ngó trân trân. Cô Phùng Xuân cúi m t ngó d i g ch; cô
bi n s c, song ch em không ai ý nên không th y.
Cô Th y Thu c Phi h i ông Th y Thu c C n r ng:
- Ông ra còn cô Th y Thu c âu?
- V tôi v d i B c Liêu, không có trên n y?
- V B c Liêu h i nào?
- G n m t tháng nay.
- a sao mà v d i lâu v y?
Ông Th y Thu c C n rún vai r i b i qua phòng n ông, không tr l i câu h i ó.
Ông Th y Thu c Phi cho v hay r ng khách ã t i v y thì m i khách nh p ti c. V
ch ng bèn m i khách qua phòng n. Ch nhà s p n ông ng i m t bên, n bà ng i m t bên,
p l n x n mà cô Phùng Xuân l i ng i i di n v i ông th y thu c C n.
27. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 27 www.hobieuchanh.com
Cô Phùng Xuân c c lòng h t s c, nh ng vì cô là ng i bi t l , nên cô gi m t m c
nghiêm ch nh; cô không l v b t bình hay là ké né chi h t, duy cô ng i t nh táo c ngó ngay
xu ng bàn, tr c m t cô, ch ng bao gi cô ngó t i m t ông Th y Thu c C n.
Còn c ch c a ông Th y Thu c C n thì l i khác. Ông c ngó cô Phùng Xuân hoài. ông
th y g ng m t c a cô thi t là p, h t th y m y cô ng i m t hàng ó, ch ng có cô nào sánh
c. Ðã v y mà cô Phùng Xuân gi i ph n l i khéo, m c áo l i t t, eo xoàn l i nhi u, c p
t h u tình, mi ng c i h u duyên, t ng m o nghiêm trang, rõ ràng là m t ng i v a có
c v a có h nh n a. Ông ngó cô hoài, mu n nói chuy n v i cô, mà b cô không thèm ngó
ông, nên ông không bi t làm sao mà gây câu chuy n cho c. Ông Huy n Kh i ng i m t bên
ông C n ông h i ông C n r ng:
- Trong Ch L n toa ra b ng cách nào mà tr d v y?
- M a i xe n.
- V y ch xe h i c a toa âu? Hôm tr c m a th y toa i cái Peugeot m i t t l m mà.
- Xe h i c a m a ma femme 25 l y i v d i B c Liêu,
- Ð b a chúa nh t nào r nh, t i mình h n v i nhau r i i Long H i ch i.
- Ð c l m. Anh em nh t nh i b a nào thì m a s n lòng luôn luôn.
- Ê! Xe c a toa m i, còn xe c a m a c , b a ó mình ua v i nhau ch i nghe hôn. M a
ch c m a b toa xa l m, cá bao nhiêu m a c ng dám cá h t th y.
- Toa nói phách hoài.
- Thi t ch ! Toa ch a bi t tài m a ch y xe mà. Toàn26 a, mon cher27.
- S xe m a không có trên này ch .
- a, v B c Liêu ít b a r i lên, ch hoài d i hay sao?
- Vi c ó không hi u c.
- S m xe thì i, ch s m r i em xe d i B c Liêu mà c t hay sao?
- Không ph i c t. Không bi t ch ng mình i ch i, mà ma femme lên hay ch a ch .
- Toa nói chuy n nào c ng có ti ng "ma femme'' xen vô h t th y. Mu n i chi thì ánh
dây thép bi u em xe lên ch , s cái gì. Lát n a toa làm sao toa v Ch L n?
a i xe kéo ra Sài Gòn r i m a ki m xe m a v
- Ð ch ng v m a a toa, ng toa coi tài m a ch y xe, nh t mà, không ph i con gà
âu.
Ông Th y Thu c C n l c u, li c m t ngó cô Phùng Xuân, th y cô c ng gi m t m c l t
o nh h i nãy, thì ông th t v ng nên bu n hiu.
Mãn ti c r i, cô Phùng Xuân l y c ông Phán i kh i, không ai coi nhà, nên cô xin l i v i
cô Th y Thu c Phi mà v s m, ch em c m h t s c mà c ng không c. Cô t giã m y cô
y ông r i b c lên xe.
Ông th y thu c C n b c ra c a ngó theo, th y cô ng i m t cái xe thi t t t, èn mui xe r i
t cô, coi p vô cùng. Xe ch y r i, ông tr vô, th y cô th y thu c Phi ng m t mình t i
r u, ông bèn l i g n mà h i r ng:
- Xin l i cô, không bi t cô m i i v ó ph i tên là Phùng Xuân, con c a th y Cai T ng
Hùng Cái Côn hay không?'
- Ph i. Sao ông bi t?'
- Tôi là ng i Sóc Tr ng sao l i không bi t.
- Ông quen sao h i nãy ông không nói chuy n v i ng i ta?
- Tôi quen nhi u, song lâu g p r i tôi s l m, nên không dám h i. Cô y bây gi âu v y
cô? Quen v i cô nhi u hôn?
- Tr i ôi! Ch em b n h c mà không quen nhi u sao c. Bây gi ch ngoài Ch Ð i.
ông h i chi v y?
25
v tôi
26
toàn tài, gi i t t b c, v sau c tr i i thành tàn, ng i nào a khoe tài gi i b g i là làm tàn.
27
(cher): thân, yêu m n; mon cher: ông b n yêu tôi i.
28. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 28 www.hobieuchanh.com
-C chi ngoài Ch Ð i?
- Ng i ta có ch ng nên v i ch ng ng i ta ch làm chi?
- C có ch ng hay sao?... Xin l i cô, không bi t ch ng c là ai, làm vi c gì âu?
- Ch ng ch là ông Phán Thêm, h i tr c làm vi c S Th ng Chánh, mà ã h u trí r i.
- H u trí r i! Tr i i? Bao l n tu i mà ã h u trí v y?
- Cô th y thu c Phi v a c i l n v a áp r ng: "Ông Phán già c gì ó mà ông h i. Cách
hai m i m y n m tr c thì tu i ng l i m t c v i tu i ông bây gi v y ó".
Ông Huy n Kh i ng g n ó, ông vùng nói l n: "Ê anh em coi th ng cha C n tr mòi dê
i kia! M i th y cô Phán Thêm thì ch p h i th m. Me x C n, moa nói giùm cho toa bi t:
à già nó d l m a; toa láng cháng toa kh i mang h a''.
Ông th y thu c C n c i mà nói r ng: "Toa nghi b y b hoài! Bà con mà!"
Ông Tr ng Ti n Hi xen vô nói: "Bà con càng ngon n a?"
Ai n y u c i r . M y cô phòng bên kia u t u qua, r i k nói ng i c i om sòm.
Ông th y thu c Phi nói r ng: :'Ma femme có m i ông Phán n a, r i ng m c i M Tho,
nên ng vô không c".
Ông Huy n Khi h i: .
- Toa có quen v i ông Phán ó sao?
- Không. M a ch a bi t m t, b i v y ma femme tính m i ng vô ng anh em làm quen
i nhau ch i.
- Moa c ng ch a bi t ng. Mà m a nghe ma femme nói ng r ng r ng, b c tóc, b cà khu
m. M a s t i mình ch i không vô âu toa.
- M y ông già h nói chuy n o ngh a nghe ng ch .
- Ng cái gì? H nói chuy n nghe bu n ng , s ch t c ch ng .
- M a a nghe m y ông già nói chuy n l m.
- T i sao toa a ng, m a bi t ròi. T i ông có v nh mà l i nh28 nên toa a ch gì.
- Toa nói b t quá!
Ông Tr ng Ti n Hi nói: ''Ê! Cô Phán ó coi p quá mà b t ng l i àng hoàng, sao
cô không ki m ch ng cho x ng ôi v a l a, cô ng ông già chi v y há?"
Cô Tr ng Ti n b c t i nguýt ch ng m t cái mà nói r ng: '' ! Th n ông gì mà i nói
hành ng i ta v y kia! Duyên n c a ng i ta mình bi t gì mà xía vô. Ch Phùng Xuân có
ch ng nh v y ó ch có ph c h n tôi nhi u l m. Mình không th y hay sao, ch ng ch c ng
ch nh tr ng m ng, s m xe h i m i cho ch i ch i, mua xoàn l n cho ch eo m y ch c h t.
Có ch ng nh v y còn gì n a mà d ngh ''.
Ông Tr ng Ti n rùn vai nói r ng: ''Ð n bà m i thi t là khó ch u, h m mi ng thì bi t
nói xe h i, h t xoàn, áo mode, s a s c p, ch không bi t kh gì h t!"
Cô Tr ng Ti n áp r ng: "Ph i! Mà n bà m i, ng i ta i xe h i, eo h t xoàn, m c
áo mode, s a s c p thì ng i ta n ng cao trình cho ph n , làm nh v y có b i ho i
phong t c ch nào âu, ch ng h n n ông m i nh mình h th y gái p thì tr m tr dòm
ngó, m i là x u h ch ".
Ông Huy n Kh i n t l n r ng: "Thôi! Êm! Ông th y thu c m i t i ây ng n m ng cho
con ông, ch không ph i m i t i ng di n tu ng ''v ch ng r y l n'' cho ng coi. Ð n ông
th y gái p thì tr m tr , y là ng i ta có cái óc a m thu t, nên không l i. Còn àn
bà ham i xe h i, ham eo h t xoàn, ham i mode, ham s a s c, y là ng i ta có chí t n
th , nên c ng không qu y. Thôi, hu ''.
Ông th y thu c Phi mu n cho v ch ng ông Tr ng Ti n h t l i qua ti ng l i n a, nên
ông ti p mà h i r ng: ''H i nãy ai bày r i Long H i ó? B a nào i thì ph i nh t nh cho
ch c i?
28
p
29. Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 29 www.hobieuchanh.com
y cô xen vô mà cãi m t h i r i nh b a chúa nh t u tháng thì i. Cô Huy n Kh i
lãnh ph n r v ch ng ông Phán Thêm.
Ông th y thu c C n nghe nh v y thì càng thêm ph n chí, nên h a b a y s em xe h i
mà r c v ch ng ông th y thu c Phi.
Ông Huy n Kh i h i:
- Toa nói xe c a toa em v c t d i B c Liêu, xe âu mà r c?
- B a ó; xe lên ch . Mà nh không lên, thì m a c ng m n xe m a i.
n 12 gi khuya khách m i tan mà v .
***