Presentación de aula Música 3º ESO Renacemento IES Cacheiras, Teo. 2014-2015

2. S. XV – XVI S. XVII S. XVIII
Renacemento Barroco Antigo Réxime

3. Renacemento: expresión artística orixinada por a aplicación nas artes dos idais do
Humanismo. Baseouse tamén na inspiración grecorromana, recuperou o
antropocentrismo, a natureza convertiuse en modelo a imitar, proudiciuse unha busca
permanente da beleza ate chegar a alcanzar a beleza ideal. O mecenazgo contribuiría á
mellora da consideración social dos artistas, dos cales, os mellores, eran chamados por as
cortes de toda Europa na busca de patrocinar unha obra súa.
Humanismo: movemento intelectual que suporía un notable cambio da mentalidade
medieval. Baseado na busca de modelos na Antigüidade Clásica Grecorromana. O
antropocentrismo, o ser humano como centro do Universo, substituiu ao teocentrismo
(Deus como centro do Universo). Exaltaba os valores da liberdade e da razón como vía para
acceder ao coñecemento, ao tempo que defendían o individualismo, a busca de honores e
de éxito persoal, a fama, o prestixio e o poder. A aparición da imprenta de usos móviles de
Gutemberg supuxo un impulso impesable para a difusión do Humanismo en Europa.

4. 1 - Reforzamento da autoridade do
monarca (monarquía autoritoria)
lexitimada nas teorías políticas que
defendían o poder do rei (Maquiavelo,
“o fin xustifica os medios”) e baseada
en:
•Unificación do territorio,
consolidación dos Estados
Modernos, establecemento de
fronteiras e aduanas e
organización da diplomacia.
•Sometemento de todos os
poderes a autoridade do rei.
•Mellora da organización
administrativa e creación dun
corpo de funcionarios.
•Constitución dun exército
permanente formado por tropas
profesionais e mercenarios a
soldo.
•Organización das relacións
internacionais a través da
diplomacia.
Monarquía autoritaria
• Maquiavelo
• Fernando o
Católico
Monarquía Absoluta
• Bossuet
• Luís XIV

5. “(…)o príncipe, que quere conservar o poder, debe de
estar disposto a non ser bo ou selo, segundo a
necesidade. (…) os príncipes posúen calidades dignas
de eloxio e de censura. (…) debe ser tan prudente que
saiba evitar a infamia daqueles vicios que o privarán
do poder (…) porque haberá calidades que parezan
virtudes e a súa aplicación suporalle a ruína, e outras
que semellen vicios e que, fomentándoas,
proporcionaranlle seguridade e benestar. O príncipe,
daquela, non debe coidarse moito da reputación de
cruel cando sexa preciso impor obediencia e
fidelidade aos seus súbditos (…) debe proceder
cautamente en canto faga, portándose con
prudencia e humanidade, sen que a excesiva
confianza o faga incauto, nin a sobrada suspicacia
intolerable. (…) moito mais seguro é ser temido que
ser amado. Debe, en cambio o príncipe facerse temer
de modo que o medo non exclúa ao afecto e xere
odio; así sucederá sempre que respecte os bens e a
honra das mulleres e dos seus concidadáns e
súbditos”. Maquiavelo. O Príncipe
“Os príncipes (monarcas) actúan como
ministros de deus, e como os seus
lugartenientes na terra. É a través deles que
Deus exerce o seu poder… Polo tanto, a
persoa dos reis é sagrada e atacalos constitúe
sacrilexio”. Bossuet, Política 1670.
“Deus estableceu os reis como os seus
ministros e reina por medio deles sobres os
pobos (…) Todo poder ven de Deus (…) Os
príncipes actúan como ministros de Deus e
como os seus lugartenentes na terra (…)A
persoa do rei é sagrada (…) A autoridade do
rei é absoluta porque non existe ningún poder
capaz de coaccionar o soberano, que é
independente de toda autoridade humana.
Unicamente pertence ao príncipe o mandato
lexítimo, por tanto só a el pertence a forza
coercitiva…”J. B. Bossuet. 1679

6. 2 - Cambios de mentalidade
•Recuperación dos grandes saberes da Antigüidade, civilización grecorromana
(Renacemento). O ser humano situouse como o centro de todas as cousas
(antropocentristmo) fronte ao Teocentrismo da Idade Media. O Humanismo exaltaba
valores como a liberdade e a razón, como o individualismo e a busca de éxito e
prestixio persoal.
•A natureza tomouse como modelo referente ao tempo que se procurou explicar a
través do uso da razón, a observación e a experimentación. Neste sentido, destacaron
figuras como Copérnico (teoría Heliocéntrica) ou Vesalio (difusor da mediciña).
•O desenvolvemento do coñecemento durante este período adquiriu unha enorme
transcendencia coa invención da imprenta de Gutenberg.

7. 3 - Transformacións económicas
•A principal actividade económica, a agricultura, viviría unha notable expansión grazas
ao aumento dos cultivos e as boas colleitas.
•O crecemento demográfico favoreceu o desenvolvemento urbano e, con elo, as
actividades artesanais e comerciais.
•Xurde o capitalismo comercial que desenvolveu a banca, o uso da moeda, a aparición
de sociedades comerciais e do gran comercio internacional a través das rutas
marítimas do Mediterráneo (italianos, aragoneses e turcos) e do Atlántico (Castela e
Portugal).

8. 4 - Transformacións relixiosas.
•A Idade Moderna caracterizouse por o cuestionamento da autoridade da Igrexa
Católica e do Papa dende diferentes frontes: o reforzamento do poder monárquico, o
Humanismo e os propios eclesiásticos contrarios aos abusos e malos usos da Igrexa.
Así xurde a Reforma Protestante, en Alemaña, o Anglicanismo en Inglaterra ou o
Calvinismo en Suiza. Por a súa parte, a Igrexa Católica dispuxo de toda unha serie de
medidas para contrarrestrar ás reformas protestantes, a Contrarreforma Católica que
confirmou todas estas medidas no Concilio de Trento (1545).

9. 5 - Transformacións sociais.
•Aumenta o protagonismo da burguesía , enriquecida grazas ás súas actividades
económicas, o que a levou a aspirar a ennobrecerse ao tempo que demandaba maior
participación nos asuntos da política do reino.
•Fin da servidume do campesiñado en Europa Occidental fronte ao reforzamento da
servidume na Europa Oriental.
•O individualismo, a ostentación, a idea de aparentar, de ofrecer unha imaxe refrexo
do poder comeza a tomar protagonismo nas diferentes formas de expresión social.
•Xurden os mecenas, patrocinadores e consuimidores de bens artísticos, nos que ten
cabida tamén a música. Ao tempo o compositor e músico gaña recoñecemento.
•Novas demandas = novas formas musicais

10. El Cortesano, Baltasar Catiglione:
“Non será bo cortesán quen non sexa ademais músico e non saiba
tocar algún instrumento, porque se ben o pensamos, non hai mellor
descanso para os traballos e menciña para o espírito que ista”.

11. 6 – A era dos inventores
a) Tornillo (Alemania 1405)
b) Imprenta de tipos móviles de J. Gütemberg, 1450)
c) Lentes cóncavas (1450) Nicolás de Cusa.
d) Astrolabio, 1470
e) Camisa, 1500.
f) Papel pintado (1509, Hugo Goes)
g) Granadas, Francia, 1528.
h) Tapón de corcho, Francia, 1530
i) Sistema circulatorio pulmonar, Miguel Servet, 1532.
j) Lápis, 1565, Konrad Von Gesner
k) Microscopio, 1590, Z. Hans Janssen.
l) Telescopio, 1590, Hans Lipperhey
m) Termómetro, Italia, Galileo Galilei, 1592.

13. Música Vocal
Música
instrumental
Perfeccionamento
dos instrumentos
Divulgacións -
tratados musicais
Escolas de
instrumentistas

14. Búsqueda da beleza musical
Ideal neoplatónico
Leis da proporcionalidade
Doutrina Pitagórica – medida e armonía
A procura da perfección do Humanismo,
leva tamén, á busca do artista completo,
dominador de todas as belas artes, as
letras e as ciencias, ao que debía engdir a
formación no Quadrivium: aritmética,
música, xeometría e astronomía.

15. Ás tres voces da polifonía relixiosa medieval, gregoriano e dúas
voces, se engade unha cuarta, dando lugar á seguinte organización..
Soprano ou
superior (leva a
melodía)
Contratenor
(altus), voz
acompañante
Tenor, reproduce
o canto
gregoriano
Baixo, da a
tesitura mais
grave
4 voces
(só masculinas)
Nenos e falsetistas reproducen as voces mais agudas

16. Cantus Firmus
•Melodía gregoriana
•Superposición de
voces
•Ave María (T. L. de
Victoria)
Contrapunto
imitativo
•Repetición de
fragmento melódico
(canon)
•Tesituras graves e
agudas.
•Entrada consecutiva
de voces
• Independencia rítmica
Polifonía
Homofónica
•Unha voz conductora
•Varias voces cantan as
mesmas sílabas á vez.
•Perfecto equilibrio
• Ritmo regular
•Forman acordes
•Distintas notas cantan
ao mesmo ritmo

17. Protestante
• Solemnizar liturxia
• Sinxeleza
• Participan os fieis – corais
• Lingua vulgar (alemán)
• Homofonía a 4 voces
• Voz aguda interpreta a melodía principal
Católica
• Solemnizar liturxia
• Selecciona cantores
• Complexidade técnica e vocal (misas e motetes)
• Coros e capelas musicais patrocinados por mecenas

19. Música de
Palacio
Distinción,
refinamento
Lecer das
minorías cultas
Jacopo Peri
Luca
Marenzio
Claudio
Monteverdi

20. Madrigal
• 3 a 6 voces
• Italiano
• A capella (excepcionalmente instrumentos)
• Primer “Libro de Madrigales" P. Verdelot, Venecia
Opera in música
• Espectáculo escénico: danza, solista e coral.
• Eurídice de J. Peri é mais antiga das conservadas.
• L’Orfeo de Monteverdi,primeira representada (Mantua, 1607)
Villancico
• Orixe popular
• Polifonía de tradición española
• Temática variada
• Estribillo de 3 versos e coplas
• Coplas de 4 versos (mudanza), volta (uns versos libres de rima semellante a
estribillo)
• Cancionero de Palacio, Juan del Encina e Juan Vázquez.

22. Convertiuse en xénero propio
Deixa de ser mero acompañamento dos temas vocais
Interpretada nas catedrais e ben custiodiada por…
Mestre de Capela Ministriles Capilla de cantores
Gran variedade compositiva
Derivadas da música vocal Composicións improvisadas Composicións para danza
Autores
J. Dowland William Byrd Antonio de Cabezón Adrian Willaert
Francisco de Correo
y Araujo
Diego Ortiz Luís de Narváez
Danzas cortesanas
Pavana Gallarda Zarabanda Passamezzo

24. A Gallarda foi a danza predilecta de Isabel I de Inglaterra.
Recolle a wikipedia os textos de J. Stanhope, quen
éscribía sobre a raíña: “Está tan ben como se llo
asegurou….os seus exercicios habituais son seis ou sete
gallardas nun día, ademais de tocar música e cantar.”