1. Mentaliteitstrends 2013
Martijn Lampert
Pieter Röhling

2. • De basis:
‒ Motivaction meet sinds 1998 sociaal-culturele onderstromen in de samenleving
‒ Jaarlijkse representatieve steekproef N=1000: schriftelijke vragenlijst aan huis
‒ Trendonderzoek via eigen online panel
• Analyse opkomende trends: veranderende behoeften en motieven
Motivaction-trendmeting: basics
Input voor strategie, beleid, marketing en communicatie

3. Samenvatting
• Nederlanders meer en meer extravert, direct en prikkelgericht
• Technoprogressie transformeert dagelijks leven
• Onttraditionalisering en individualisering blijven toenemen: Opmars B.V IK
• Toenemende focus op kleine kring en eigen netwerk
• Opkomend besef van soberheid: Kiezen en meer doen met minder
• Toegang belangrijker dan bezit en voorkeur voor netwerkoplossingen
• Tijdgeest ervaren als egoïstisch en gejaagd
• Groeiende kloof tussen idealen en realiteit prestatiesamenleving
• Toenemend verlangen naar ervaring, expressie en betovering
Mentaliteitsklimaat 2013

4. • Het Nederlandse sociale klimaat in 2013:
1. Manifestatie
2. Geweldsfascinatie
3. Technoprogressie
4. Ontmaatschappelijking
5. Soberheid
6. Imagineering
6 Mentaliteitstrends in 2013

5. Motivaction trendanalyse 2013 5
Belang van zien en
gezien worden neemt
toe:
• Extraversie
• Narcisme
• Zelfoverschatting
• Beeldcultuur
• Versterkt door
nieuwe media
• Zwakt iets af maar
nog steeds hoger
dan voorheen
Trend: manifestatie
0%
5%
10%
15%
20%
25%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ik houd ervan om door andere mensen bekeken te worden

6. Motivaction trendanalyse 2013 6
Houding t.a.v. geweld
verschuift:
• Hogere acceptatie
geweld op televisie,
in games en films
• Bij jongeren sterkst
aanwezig (risico
vanwege lager
inlevingsvermogen
jeugd)
• Steeds minder
mensen die oorlog
hebben
meegemaakt
Trend: geweldsfascinatie
60%
65%
70%
75%
80%
85%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ik vind dat het geweld op tv beperkt moet worden.

7. Motivaction trendanalyse 2013 7
• Technologie meer
en meer omarmd in
alle
levensdomeinen
• Raakt steeds meer
geintegreerd met
het dagelijkse leven
• Bevordert
transparantie
• Maar ook: zorgen
om privacy
Trend: technoprogressie
Er moeten grenzen worden gesteld aan de
technologische ontwikkeling

8. Motivaction trendanalyse 2013 8
Afname
maatschappelijk
engagement:
• Voortgaande
individualisering
• Lagere identificatie
met breder
collectief of
samenleving
• Meer focus op
kleinere verbanden:
netwerken en
mensen met een
overeenkomstige
leefstijl
Trend: ontmaatschappelijking
65%
70%
75%
80%
85%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ik voel me zeer betrokken bij wat er in de maatschappij gebeurt

9. Motivaction trendanalyse 2013 9
Toenemend besef van
soberheid:
• Lager welvaartsniveau
verwacht
• Selectiever
consumptiegedrag
• Meer zelf doen, al dan
niet in coöperatieve
organisatievorm
• Voorkeuren verruimen
naar het immateriële:
beleven, ontplooien,
inspireren
Trend: soberheid
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ik heb er uit eigen beweging voor gekozen om een meer
sober leven te leiden

10. Motivaction trendanalyse 2013 10
Belang verbeelding
neemt toe:
• Belevingscultuur
• 3D films, groei
game-industrie
• Positieve
psychologie
• Can-do-mentaliteit
• Scheidslijn tussen
reële en virtuele
wereld vervaagt
• Escapisme in
crisistijd
Trend: imagineering
40%
45%
50%
55%
60%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Dromen en fantasieën zijn belangrijke drijfveren in mijn leven

11. Motivaction trendanalyse 2013 11
• Afgenomen
plichtsgetrouwheid
• Opmars ‘B.V. IK’
• Tweedeling
zelfredzamen en
structuurzoekers
• Onderhandelings-
huishouden
• Toegenomen
mondigheid en
assertiviteit
Opkomst grenzeloze generatie (geboren na 1986)

12. Grenzeloze generatie
4 aspecten belevingscultuur jongeren:
1. Kracht van de verbeelding (Facebook, films, games)
2. Expressief en visueel (bekijken en bekeken worden)
3. Op zoek naar grenzen (spanning, kicks, geweld, risico, minder empathisch)
4. Nieuwsgierig en flexibel (niets willen missen)
Zie ook bijdrage Lampert aan rapport Commissie Haren

13. • Ontembaar, irrationeel, vervoering
• Ingaan tegen heersende orde, theater
• 2 kanten: vreugde en bevrijding, maar
ook exces en razernij
Motivaction trendanalyse 2013 13
Strijd tussen Dionysos en Apollo wederom actueel anno 2013
Apollo:
• Beheersing, controle, vormgeving
• Helderheid, orde en wet
• God van de heersende klasse en
gezagsdragers
ApolloDionysos

14. • Tijdgeest wordt ervaren als hard en egoïstisch, crisis komt dichtbij
• Mensen focussen op eigen kring
• Diepere kloof tussen groeiende prestatiegerichtheid en idealen
• Verlangen naar saamhorigheid, kwaliteit van leven en menselijke maat
• Verlangen naar optimisme: omslag eerder verwacht van burgers dan van politici
Bron: panelonderzoek Motivaction, artikel Wijffels en Lampert over trends onder de oppervlakte
Ervaring tijdgeest

15. 1. Toegang belangrijker dan bezit
• YouTube
• Instagram
• Telefoon en spijkerbroek leasen
• Auto sharen
• Spotify
• Twitter
• Weggeefwinkels
• TED talks
-> 59% Nederlanders zegt spullen niet te hoeven hebben als ze deze op een andere
manier toch zouden kunnen gebruiken
Organisatietrends

16. 2. Mensen stellen zich in op meer zelf doen: nieuw realisme
Het aantal Nederlanders dat het eens is met kabinetsbeleid waarbij burgers meer
eigen verantwoordelijkheid moeten nemen en minder een beroep moeten doen op
de overheid, is gestegen van 33% in 2004 naar 43% in 2012.
De groep tegenstanders van meer eigen verantwoordelijkheid kromp in deze periode
fors: van 54% naar 35%.
->Redenen lopen uiteen van idealistisch tot pragmatisch
Organisatietrends

17. 17
3. Groot potentieel voor netwerkoplossingen
Terreinen waarop sprake is van een grotere groep die in haar attitude een
coöperatieve of netwerkoplossing prefereert boven bestaande, hiërarchische
organisatievormen:
• Onderwijs
• Ouderenzorg
• Thuiszorg
• Energieinkoop
• Bankieren
• Zeggenschap over buurt
• Zeggenschap in werk
Motivaction trendanalyse 2013
Organisatietrends

18. Motivaction International B.V.
Marnixkade 109
1015 ZL Amsterdam
Postadres:
Postbus 15262
1001 MG Amsterdam
T +31 (0)20 589 83 83
F +31 (0)20 589 83 00
www.motivaction.nl
Motivaction trendanalyse 2013 18