ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην σύγχρονη εκπαίδευση πέραν των κλασσικών μεθόδων διδασκαλίας έχουν αναπτυχθεί και συνεχώς εξελίσσονται νέες με σκοπό την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της μέγιστης αξιοποίησης όλων των μέσων που παρέχονται στον διδάσκοντα και τους διδασκόμενους. Το Mobile Learning (Μάθηση μέσω κινητών συσκευών) αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή μάθησης που λαμβάνει χώρα μέσα και εκτός του κλασσικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος μέσω ασύρματων συσκευών. Μέσω των συσκευών δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη (διδάσκοντα-διδασκόμενο) να συμμετέχει οπουδήποτε, οσοδήποτε και οποτεδήποτε επιθυμεί. Θεωρείται εξέλιξη του Ε-Learning που είναι υποκατηγορία της εξ αποστάσεως μάθησης (Distance Learning). Τα τελευταία χρόνια η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει αναπτύξει διάφορες μεθόδους-μοντέλα περαιτέρω αξιοποίησης του M-Learning, για να επεκτείνει τη σύνδεση εκπαιδευτικού-μαθητευόμενου αλλά και να χρησιμοποιήσει όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Παρόλο πού είναι νέα προσέγγιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας υπάρχουν λίγες έρευνες ως προς την αξιοποίηση και αξιολόγηση των μοντέλων που θα διέπουν μία τέτοια διαδικασία. Κύρια ερωτήματα της αφομοίωσης και ενεργοποίησης των μεθόδων του αποτελούν η ετοιμότητα των χρηστών, η αποδοχή που θα έχει από την ακαδημαϊκή κοινότητα (φοιτητές-καθηγητές) και ή βιωσιμότητα ενός τέτοιου συστήματος. Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσει την ετοιμότητα των φοιτητών να χρησιμοποιήσουν το M-Learning, αφού τα τελευταία χρόνια η χρήση φορητών συσκευών στην καθημερινότητα έχει αυξηθεί κατακόρυφα και έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι δουλειάς, διασκέδασης και επικοινωνίας. Επιπρόσθετα να διερευνηθούν οι παράγοντες αποδοχής της χρήσης του, μέσω μιας ανάλυσης της υπάρχουσας βιβλιογραφίας για το M-Learning, βασισμένοι σε υπάρχοντα μοντέλα αξιολόγησης εκπαιδευτικών μοντέλων. Η έρευνα διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Πατρών, σε όλες τις σχολές ( Πολυτεχνική, Θετικών Επιστημών, Επιστημών Υγείας, Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας έδειξαν σαφή χαρακτηριστικά για την ετοιμότητα των φοιτητών, λόγω χρήσης εφαρμογών και δυνατοτήτων των φορητών συσκευών, αλλά και εξοικείωσης με την νέα τεχνολογία. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοχή του M-Learning από τους φοιτητές όλων των βαθμίδων έχουν να κάνουν με γνωστικά κριτήρια, μαθησιακά ενδιαφέροντα, την επιρροή των καθηγητών τους και δεν φαίνεται να υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των διάφορων σχολών.

1. ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ:
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
MOBILE LEARNING: ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΤΖΟΥΜΕΡΚΙΩΤΗΣ Χ. ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ
Επιβλέπων: Χρήστος Παναγιωτακόπουλος,
Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Πάτρα, Ιανουάριος 2016

2. 2

3. 3
ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ:
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
MOBILE LEARNING: ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΤΖΟΥΜΕΡΚΙΩΤΗΣ Χ. ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ
Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την … Ιανουαρίου 2016
Χ. Παναγιωτακόπουλος Β. Κόμης Ο. Ράγγος
Καθηγητής Καθηγητής Επίκουρος Καθηγητής
Πανεπιστημίου Πατρών Πανεπιστημίου Πατρών Πανεπιστημίου Πατρών
Πάτρα, Ιανουάριος 2016

4. 4
Copyright © Τζουμερκιώτης Ειρηναίος, 2016.
Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved.
Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή
τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για
σκοπό µη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η
πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της
εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς την συγγραφέα.
Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν τον συγγραφέα
και δεν πρέπει να ερμηνευτεί ότι εκφράζουν τις επίσημες θέσεις του Πανεπιστημίου Πατρών.

5. 5
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Ολοκληρώνοντας τη διπλωματική μου εργασία αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω τους
ανθρώπους που ο καθένας µε το δικό του τρόπο µε στήριξαν κατά τη περίοδο των σπουδών µου.
Καταρχάς, θέλω να εκφράσω τις θερμές µου ευχαριστίες στον επιβλέποντα µου κ.
Παναγιωτακόπουλο Χρήστο, Καθηγητή του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του
Πανεπιστημίου Πατρών. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της διπλωματικής μου εργασίας, η ουσιαστική
καθοδήγησή του και οι υποδείξεις του στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που συνάντησα ήταν
καταλυτική. Οι πολύτιμες συμβουλές του, η εμπιστοσύνη που µου έδειξε και κυρίως η υπομονή του
µε βοήθησαν τα µμέγιστα για την ολοκλήρωση της εργασίας µου. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω
τα άλλα δύο μέλη της τριμελούς επιτροπής , τον κύριο Κόμη Βασίλειο, Καθηγητή του Τμήματος
Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών και τον κύριο Ράγγο
Όμηρο, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Πατρών για τις
εύστοχες παρατηρήσεις τους.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους συναδέλφους συμφοιτητές µου και τους φίλους µου τόσο
για την συμβολή τους στην περάτωση των υποχρεώσεων, όσο και για την υπομονή και την στήριξη
που έδειξαν καθ΄ όλη τη διάρκεια των σπουδών µου.
Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη µου στους γονείς µου Χρήστο και Μαύρα για τη
συμπαράσταση και την υπομονή τους όλα αυτά τα χρόνια των σπουδών µου στο τμήμα
Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Πατρών.

6. 6
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στην σύγχρονη εκπαίδευση πέραν των κλασσικών μεθόδων διδασκαλίας έχουν αναπτυχθεί και
συνεχώς εξελίσσονται νέες με σκοπό την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής
διαδικασίας και της μέγιστης αξιοποίησης όλων των μέσων που παρέχονται στον διδάσκοντα και
τους διδασκόμενους.
Το Mobile Learning (Μάθηση μέσω κινητών συσκευών) αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή
μάθησης που λαμβάνει χώρα μέσα και εκτός του κλασσικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος μέσω
ασύρματων συσκευών. Μέσω των συσκευών δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη (διδάσκοντα-
διδασκόμενο) να συμμετέχει οπουδήποτε, οσοδήποτε και οποτεδήποτε επιθυμεί. Θεωρείται εξέλιξη
του Ε-Learning που είναι υποκατηγορία της εξ αποστάσεως μάθησης (Distance Learning). Τα
τελευταία χρόνια η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει αναπτύξει διάφορες μεθόδους-μοντέλα
περαιτέρω αξιοποίησης του M-Learning, για να επεκτείνει τη σύνδεση εκπαιδευτικού-
μαθητευόμενου αλλά και να χρησιμοποιήσει όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα στον μέγιστο δυνατό
βαθμό.
Παρόλο πού είναι νέα προσέγγιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας υπάρχουν λίγες έρευνες ως προς
την αξιοποίηση και αξιολόγηση των μοντέλων που θα διέπουν μία τέτοια διαδικασία. Κύρια
ερωτήματα της αφομοίωσης και ενεργοποίησης των μεθόδων του αποτελούν η ετοιμότητα των
χρηστών, η αποδοχή που θα έχει από την ακαδημαϊκή κοινότητα (φοιτητές-καθηγητές) και ή
βιωσιμότητα ενός τέτοιου συστήματος.
Σκοπός της εργασίας είναι να διερευνήσει την ετοιμότητα των φοιτητών να χρησιμοποιήσουν το M-
Learning, αφού τα τελευταία χρόνια η χρήση φορητών συσκευών στην καθημερινότητα έχει αυξηθεί
κατακόρυφα και έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι δουλειάς, διασκέδασης και επικοινωνίας.
Επιπρόσθετα να διερευνηθούν οι παράγοντες αποδοχής της χρήσης του, μέσω μιας ανάλυσης της
υπάρχουσας βιβλιογραφίας για το M-Learning, βασισμένοι σε υπάρχοντα μοντέλα αξιολόγησης
εκπαιδευτικών μοντέλων.
Η έρευνα διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Πατρών, σε όλες τις σχολές ( Πολυτεχνική, Θετικών
Επιστημών, Επιστημών Υγείας, Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Οργάνωσης και
Διοίκησης Επιχειρήσεων.
Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας έδειξαν σαφή χαρακτηριστικά για την ετοιμότητα των φοιτητών,
λόγω χρήσης εφαρμογών και δυνατοτήτων των φορητών συσκευών, αλλά και εξοικείωσης με την
νέα τεχνολογία. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοχή του M-Learning από τους φοιτητές
όλων των βαθμίδων έχουν να κάνουν με γνωστικά κριτήρια, μαθησιακά ενδιαφέροντα, την επιρροή
των καθηγητών τους και δεν φαίνεται να υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των διάφορων σχολών.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Mobile Learning, Μάθηση μέσω κινητών συσκευών , Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

7. 7
ABSTRACT
In modern education beyond the conventional methods of teaching, new methods have been
developed and constantly evolved so that the maximum efficiency of educational procedure and the
maximum utilization of all the means provided to the teacher and the student are achieved.
Mobile learning (M-Learning) refers to any kind of learning via mobile devices which takes place in
or out the classical educational environment. Through such devices, users (both teacher and student)
are given the potential to participate in any session, whatsoever and whenever they wish to. Mobile
learning is considered to be the evolution of e-learning, which is a subcategory of Distance Learning.
Lately, the university community has developed various methods/models not only for further
utilization of M-Learning in order to expand the connection between teacher and learner, but also for
he utmost usage of all the technological achievements.
Despite the fact that it is a new procedure in teaching, there are only a few researches on the
utilization and the evaluation of this procedure. Main queries of the assimilation and the activation of
these methods consist of the users’ readiness, the acceptance by the academic community (both
candidates and teachers) and the viability of such a system.
The aim of the project is to examine the students’ readiness to use M-learning, since, recently, the
usage of wireless devices in our everyday life has rapidly increased and has become an integral part
of employment, entertainment and communication. Additionally, the factors of the acceptance of its
usage should be examined through an analysis of the existing bibliography about M-learning, based
on the existing models of assessment of educational models.
The research was conducted in the University of Patras, in all departments (Polytechnic, Science,
Medicine, Human and Social Sciences and Business Administration). The results of this research
showed perspicuous and clear features for the candidates’ readiness, due to the usage of applications
and the potential of the mobile devices, as well as their familiarity with the new technology. The
factors which influence the acceptance of M-learning by the candidates of all grades are related to
the gnostic criteria, learning interests, the teachers’ influence, regardless of the differentiation among
the various departments.

8. 8
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ........................................................................................................13
1.1 Περίληψη...............................................................................................................................13
1.2 Υπόβαθρο της Έρευνας........................................................................................................13
1.3 Φύση του Προβλήματος........................................................................................................15
1.4 Σκοπός της Έρευνας..............................................................................................................16
1.5 Σημαντικότητα της έρευνας ..................................................................................................16
1.6 Ερευνητική Προσέγγιση .......................................................................................................17
1.7 Περιγραφή της Εργασίας ......................................................................................................17
2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Θεωρητικό Υπόβαθρο........................................................................................19
2.1 Εισαγωγή...............................................................................................................................19
2.2 Ηλεκτρονική Μάθηση: E-Learning ......................................................................................19
2.2.1 Πλεονεκτήματα του E-Learning ................................................................................20
2.3 Ορισμός του M-Learning......................................................................................................21
2.4 Σύγκριση E-Learning με M-Learning...................................................................................21
2.5 Κίνητρα και Ευκαιρίες με τη χρήση M-Learning .................................................................26
2.6 Κέρδη από τη χρήση του M-Learning ..................................................................................27
2.7 Περιορισμοί και Προκλήσεις του M-Learning .....................................................................28
2.8 To Μ-Learning στην τριτοβάθμια εκπαίδευση .....................................................................29
2.8.1 Έρευνες και Project,για το M-Learning στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση .................30
2.8.2 Ετοιμότητα των Φοιτητών για το M-Learning ..........................................................32
2.9 Αποδοχή των Φοιτητών για το M-Learning .........................................................................33
2.9.1 Ενοποιημένη Θεωρία Αποδοχής και Χρήσης Τεχνολογίας (UTAUT)......................33
2.9.2 Έρευνες στην αποδοχή του M-Learning....................................................................36
2.10 Θεωρητικά Μοντέλα M-Learning.....................................................................................36
2.10.1 Ένα μοντέλο για την διαμόρφωση του M-Learning (Koole) ................................37
2.10.2 Μοντέλο για την βιωσιμότητα του Mobile-Learning στα σχολεία ( Ng and
Nicholas, 2012) .........................................................................................................................38
2.10.3 Ένα θεωρητικό μοντέλο για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Abu-Al-Aish,2014) .40
2.11 Σύνοψη ..............................................................................................................................41
3 Μεθοδολογία της Έρευνας.......................................................................................................42
3.1 Εισαγωγή...............................................................................................................................42
3.2 Ερευνητική Στρατηγική ........................................................................................................42
3.3 Ερευνητικό Πλαίσιο..............................................................................................................43

9. 9
3.4 Ερευνητική Μέθοδος ............................................................................................................44
3.4.1 Ερευνητική Μεθοδολογία για την ετοιμότητα των φοιτητών για τη χρήση του M-
Learning (1η
Έρευνα)...............................................................................................................44
3.4.2 Ερευνητική Μεθοδολογία για τους παράγοντες αποδοχής της χρήσης M-Learning
συστημάτων από τους φοιτητές (2η
Έρευνα)............................................................................46
3.5 Σύνοψη..................................................................................................................................49
4 Κεφάλαιο: Ετοιμότητα Φοιτητών για τη Χρήση Μ-Learning..................................................50
4.1 Εισαγωγή...............................................................................................................................50
4.2 Αποτελέσματα Πιλοτικής Έρευνας.......................................................................................50
4.3 Μεθοδολογία Έρευνας..........................................................................................................50
4.3.1 Συμμετέχοντες............................................................................................................50
4.3.2 Ερευνητικό Εργαλείο .................................................................................................51
4.3.3...........................................................................................................................................52
4.4 Αποτελέσματα.......................................................................................................................52
4.4.1 Αποτελέσματα από τις ερωτήσεις κλίμακας Likert ...................................................52
4.4.2 Αποτελέσματα κλειστού τύπου Ερωτήσεων..............................................................55
4.4.3 Προτιμήσεις των φοιτητών για τις υπηρεσίες του M-Learning.................................58
4.4.4 Σύγκριση Διαφορών μεταξύ φοιτητών διαφορετικών Σχολών..................................59
4.5 Συζήτηση...............................................................................................................................68
4.6 Σύνοψη..................................................................................................................................70
5 Κεφάλαιο: Παράγοντες Αποδοχής της Χρήσης Μ-Learning συστημάτων από τους φοιτητές 72
5.1 Εισαγωγή...............................................................................................................................72
5.2 Ερευνητικό Μοντέλο.............................................................................................................72
5.3 Ερευνητικές Διαστάσεις και Υποθέσεις................................................................................73
5.3.1 Προσδοκία Απόδοσης (Performance Expectancy, PE)..............................................73
5.3.2 Προσδοκία Προσπάθειας (Effort Expectancy, EE) ...................................................74
5.3.3 Επιρροή Καθηγητών (Lecturers’ Influence, LI) ........................................................75
5.3.4 Ποιότητα Υπηρεσιών .................................................................................................75
5.3.5 Προσωπική Καινοτομία .............................................................................................76
5.4 Πιλοτική έρευνα....................................................................................................................76
5.5 Ερευνητική Μεθοδολογία .....................................................................................................78
5.5.1 Συμμετέχοντες............................................................................................................78
5.5.2 Ερευνητικό Εργαλείο .................................................................................................79
5.5.3 Διαδικασία..................................................................................................................79
5.6 Ανάλυση Δεδομένων και Αποτελέσματα..............................................................................80

10. 10
5.6.1 Αξιοπιστία, Σχέση μεταξύ Προσδοκίας Απόδοσης-Πρόθεσης Συμπεριφοράς..........81
5.6.2 Αξιοπιστία, Συσχέτιση Προσδοκίας Προσπάθειας-Πρόθεσης Συμπεριφοράς ..........86
5.6.3 Αξιοπιστία, Σχέση Επιρροής Καθηγητών-Πρόθεσης Συμπεριφοράς........................90
5.6.4 Αξιοπιστία, Συσχέτιση Ποιότητας Υπηρεσιών- Πρόθεσης Συμπεριφοράς...............94
5.6.5 Αξιοπιστία, Σχέση Προσωπικής Καινοτομίας-Πρόθεσης Συμπεριφοράς .................99
5.7 Συζήτηση.............................................................................................................................102
5.8 Σύνοψη................................................................................................................................104
6 Κεφάλαιο: Σύνοψη-Συμπεράσματα ........................................................................................106
6.1 Εισαγωγή.............................................................................................................................106
6.2 Ερευνητικοί στόχοι .............................................................................................................106
6.3 Ευρήματα ............................................................................................................................107
6.4 Συμβολή της Έρευνας .........................................................................................................110
6.5 Περιορισμοί της Έρευνας....................................................................................................111
6.6 Προτάσεις και Μελλοντικές Εργασίες................................................................................111
7 Βιβλιογραφία...........................................................................................................................113
8 Παράρτημα..............................................................................................................................117
8.1 Ερωτηματολόγιο 1 ..............................................................................................................117
8.2 Παράρτημα 2.......................................................................................................................120
8.3 Παράρτημα 3.......................................................................................................................126

11. 11
ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ
 Πίνακας 2.1 , Σύγκριση E-Learning/M-Learning ……………………………….............25
 Πίνακας 2.2, Θεωρητικό Μοντέλο για την Ανώτατη Εκπαίδευση………………………40
 Πίνακας 3.1, Κλίμακα Likert………………………………………………………….....43
 Πίνακας 3.2: Λειτουργικότητα των Μεταβλητών και τις Προτιμήσεις………….……....47
 Πίνακας 4.1: Δημογραφικά Αποτελέσματα…………………………………...…………51
 Πίνακας 4.2: Μέσος και Τυπική Απόκλιση για κάθε στοιχείο…………………………..52
 Πίνακας 4.3: Χρησιμότητα Υπηρεσιών Φορητών Συσκευών………………...…………59
 Πίνακας 5.1: Δημογραφικά Δεδομένα για την Πιλοτική Έρευνα……………………….77
 Πίνακας 5.2: Αξιοπιστία Πιλοτικής Έρευνας……………………………………………78
 Πίνακας 5.3: Χαρακτηριστικά Συμμετεχόντων………………………………….............78
 Πίνακας 5.4: Αξιοπιστία Προσδοκίας Απόδοσης………………………………………..81
 Πίνακας 5.5: Προσδοκία Απόδοσης, ερώτηση 7………………………………………...82
 Πίνακας 5.6: Προσδοκία Απόδοσης, ερώτηση 8………………………………………...82
 Πίνακας 5.7: Προσδοκία Απόδοσης, ερώτηση 9………………………………………...83
 Πίνακας 5.8: Προσδοκία Απόδοσης, ερώτηση 10……………………………………….83
 Πίνακας 5.9: Προσδοκία Απόδοσης, ερώτηση 11……………………………………….84
 Πίνακας 5.10: Αξιοπιστία Προσδοκίας Προσπάθειας…………………………………...86
 Πίνακας 5.11: Προσδοκία Προσπάθειας, ερώτηση 12…………………………………..86
 Πίνακας 5.12: Προσδοκία Προσπάθειας, ερώτηση 13…………………………………..87
 Πίνακας 5.13: Προσδοκία Προσπάθειας, ερώτηση 14…………………………………..87
 Πίνακας 5.14: Προσδοκία Προσπάθειας, ερώτηση 15…………………………………..88
 Πίνακας 5.15: Αξιοπιστία Επιρροής Καθηγητών………………………………………..90
 Πίνακας 5.16: Επιρροή Καθηγητών, ερώτηση 16……………………………………….90
 Πίνακας 5.17: Επιρροή Καθηγητών, ερώτηση 17……………………………………….91
 Πίνακας 5.18: Επιρροή Καθηγητών, ερώτηση 18……………………………………….91
 Πίνακας 5.19: Αξιοπιστία Ποιότητας Υπηρεσιών……………………………………….94
 Πίνακας 5.20: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 19………………………………………94
 Πίνακας 5.21: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 20………………………………………95
 Πίνακας 5.22: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 21………………………………………95
 Πίνακας 5.23: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 22………………………………………96
 Πίνακας 5.24: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 23………………………………………96
 Πίνακας 5.25: Ποιότητα Υπηρεσιών, ερώτηση 24………………………………………97
 Πίνακας 5.26: Αξιοπιστία Προσωπικής Καινοτομίας……………………………………99
 Πίνακας 5.27: Προσωπική Καινοτομία, ερώτηση 25……………………………………99
 Πίνακας 5.28: Προσωπική Καινοτομία, ερώτηση 26……………………………..……100

12. 12
ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ
 Εικόνα 1, Περίγραμμα της Έρευνας…………………………………………………..…18
 Εικόνα 2.1, Georgiev (2004)……………………………………………………………..22
 Εικόνα 2.2, διάγραμμα Brown (2003)……………………………………………………23
 Εικόνα 2.3, Peter (2007)………………………………………………………………….24
 Εικόνα 2.4, Μοντέλο Μικτής Μάθησης Lanham (2007)………………………………...30
 Εικόνα 2.5, Μοντέλο Μικτής Mobile Learning , Khaddage, Lanham, Zhow
(2009)…………………………………………………………………………….............31
 Εικόνα 2.6, Μοντέλο UTAUT, Vankatesh (2003)……………………………………….35
 Εικόνα 2.7, FRAME Koole (2006)………………………………………………………37
 Εικόνα 2.8, Revised FRAME Koole (2009)……………………………………………..38
 Εικόνα 3.1, Ερευνητικό Πλαίσιο………………………………………………………...44
 Εικόνα 4.1, Φορητές Συσκευές Φοιτητών……………………………………….............55
 Εικόνα 4.2, Φορητές Συσκευές Φοιτητών (2)…………………………………………....55
 Εικόνα 4.3, Συχνότητα Χρήσης Internet…………………………………………………56
 Εικόνα 4.4, Τιμή Σύνδεσης στο Internet…………………………………………………56
 Εικόνα 4.5, Χρήση Πλατφόρμας Ε-Learning……………………………………………57
 Εικόνα 4.6, Χρήση Πλατφόρμων E-Learning…………………………………………...57
 Εικόνα 4.7, Χρήση E-Learning, γνώμη για το M-Learning …………………….............58
 Εικόνα 4.8, Σύγκριση Σχολών, ερώτ.11…………………………………………………60
 Εικόνα 4.9, Σύγκριση Σχολών, ερώτ.12…………………………………………………60
 Εικόνα 4.10, Σύγκριση Σχολών, ερώτ.13………………………………………………..61
 Εικόνα 4.11, Σύγκριση Σχολών, ερώτηση Ετοιμότητας_4………………………………61
 Εικόνα 4.12, Σύγκριση Σχολών, ερώτηση Ετοιμότητας_5………………………………62
 Εικόνα 4.13, Σύγκριση Σχολών, ερώτηση Ετοιμότητας_6………………………………63
 Εικόνα 4.14, Σύγκριση Σχολών, ερώτηση Ετοιμότητας_8………………………………63
 Εικόνα 4.15, Σύγκριση Σχολών, ερώτηση Ετοιμότητας_10……………………………..64
 Εικόνα 4.16, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_1………………………………65
 Εικόνα 4.17, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_2………………………………65
 Εικόνα 4.18, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_3………………………………66
 Εικόνα 4.19, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_4………………………………66
 Εικόνα 4.20, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_5………………………………67
 Εικόνα 4.21, Σύγκριση Σχολών, Υπηρ_φορ_Συσκευών_6………………………………67
 Εικόνα 5.1, Ερευνητικό Μοντέλο………………………………………....……………...73
 Εικόνα 5.2 Συσχετίσεις παραγόντων PE………………………………………………….84
 Εικόνα 5.3 Συσχέτιση Παραγόντων PE--> BI….. ……………………………………….85
 Εικόνα 5.4, Συσχέτιση Παραγόντων ΕΕ….………………………………………………88
 Εικόνα 5.5, Συσχέτιση παραγόντων ΕΕ-->ΒΙ…………………………………………… 89
 Εικόνα 5.6, Συσχέτιση Παραγόντων LI…………………………………………………..92
 Εικόνα 5.7, Συσχέτιση Παραγόντων LI-->BI…………………………………………….93
 Εικόνα 5.8, Συσχετίσεις Κατασκευών QoS ……………………………………………...97
 Εικόνα 5.9, Συσχέτιση παραγόντων QoS-->Bi………………………………………….. 98
 Εικόνα 5.10, Συσχέτιση Παραγόντων PInn…. ………………………………………….100
 Εικόνα 5.11, Συσχέτιση Παραγόντων PInn -->BI……………………………………….101
 Εικόνα 7.1, Ερευνητικό Μοντέλο ……………………………………………………….107

13. 13
1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Περίληψη
Στο κεφάλαιο αυτό θα γίνει μια αρχική περιγραφή του ερευνητικού υποβάθρου , της φύσης του
προβλήματος και των ερευνητικών ερωτημάτων της εργασίας . Θα γίνει αναφορά στην
σημαντικότητα της εργασίας ειδικά για τον φορέα στον οποίο θα πραγματοποιηθεί.
1.2 Υπόβαθρο της Έρευνας
Τα τελευταία χρόνια στο εκπαιδευτικό σύστημα έχουμε μια εισαγωγή όλων και περισσότερων
τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η τεχνολογία έχει άμεσο αντίκτυπο και ρόλο στην μαθησιακή και
εκπαιδευτική διαδικασία είτε σαν κύριο μέσο , είτε σαν υποστηρικτικό. Τα τελευταία χρόνια πολλές
έρευνες διεξάγονται με σκοπό η εκπαιδευτική τεχνολογία να γίνει ένα ακόμα πιο σημαντικό κομμάτι
ειδικότερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κυρίως λόγω της ταχύτατης εξέλιξης των γεγονότων-
γνώσης, της διάδοσης του internet και της χρήσης PC ή φορητών υπολογιστών. Πλέον, οι
υπολογιστές είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης και αποτελούν ένα εκπαιδευτικό
εργαλείο, τόσο για τον φοιτητή-μαθητή όσο και για τον εκπαιδευτικό. Πολλά πανεπιστήμια
παγκοσμίως έχουν εγκαταστήσει και χρησιμοποιούν online συστήματα διαχείρισης γνώσης
(Learning Management Systems, LMS) όπως το Blackboard, το Moodle και το e-class. Μέσω των
συστημάτων αυτών γίνεται ευκολότερη η επικοινωνία , η διαχείριση της πληροφορίας-υλικού και
προάγεται η συνεργασία τόσο μεταξύ φοιτητών, όσο και φοιτητών-καθηγητών.
Τα τελευταία χρόνια οι ασύρματες συσκευές έχουν γίνει μια καθημερινή εικόνα στους
πανεπιστημιακούς χώρους (Motiwalla, 2007) . Αυτές οι συσκευές έχοντας γίνει πιο φθηνές, πιο
αποτελεσματικές και πιο εύκολες στη χρήση (Nassuora, 2012) , δίνουν τη δυνατότητα στους
κατόχους να τις χρησιμοποιούν όπου θέλουν, όποτε θέλουν και για όσο χρόνο θέλουν , κάτι που τις
καθιστά σημαντικό εργαλείο (Trifonova, Ronchetti,2007).
To M-Learning αποτελεί το νέο βήμα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στην χρήση υπολογιστών
στην εκπαιδευτική διαδικασία (Georgieva, Trifonova, Georgiev, 2006). Είναι πλέον η 4η
γενιά του
ηλεκτρονικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Οι φορητές συσκευές , τα ασύρματα δίκτυα και οι
παροχές τους αποτελούν μια επέκταση του E-Learning και των πλεονεκτημάτων των συστημάτων
του. Mέσω του M-Learning, παρέχουν στους φοιτητές την δυνατότητα εισόδου σε εκπαιδευτικό
υλικό, να μάθουν σε ένα συνεργατικό περιβάλλον (Nassuora, 2012) και να καταφέρουν να
επικοινωνήσουν καλύτερα τόσο με τους συμφοιτητές τους όσο και με τους διδάσκοντες (Khaddage,
2009). Η χρήση τους γίνεται οπουδήποτε, ακόμα και στο δρόμο για το πανεπιστήμιο (Virvou and
Alepis, 2005). Δίνεται η δυνατότητα της δίχως όρια εκπαίδευσης, αφού ο φοιτητής δεν είναι

14. 14
αναγκαίο να παρίσταται στη διαδικασία είτε τοπικά, είτε χρονικά και ο διδάσκων μπορεί να παρέχει
οποτεδήποτε ,οσοδήποτε και οπουδήποτε το εκπαιδευτικό υλικό μέσω αυτής της ασύρματης
επικοινωνίας (Dye, Solstad, K’Odingo, 2003).
Παρόλο που το M-Learning μέσω των φορητών συσκευών και των ασύρματων δικτύων μπορεί να
αποτελέσει ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο, δεν θα αντικατασταθεί ποτέ η κλασσική τάξη-
διδασκαλία, αλλά σε συνδυασμό με την ιδανική προσαρμογή της μικτής μάθησης (blended
learning),θα αποτελέσει υποστηρικτικό θεμέλιο λίθο της μάθησης (Motiwalla, 2007). Σε συνδυασμό
με τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συμφοιτητών ή των φοιτητών-εκπαιδευτικών, μέσω του M-
Learning , προβάλλεται η ευκαιρία αυτό-μάθησης, αφού παρέχεται η δυνατότητα ανάγνωσης υλικού
ή πραγματοποίησης εργασιών με στιγμιαία αποτελέσματα, εντός ή εκτός του πανεπιστημιακού
χώρου.
Οι δυνατότητες και τα όρια του M-Learning έχουν προκαλέσει πολλούς επιστήμονες τα τελευταία
χρόνια να διαπιστώσουν κατά πόσο είναι δυνατή η μέγιστη αξιοποίηση του στην τριτοβάθμια
εκπαίδευση. Τόσο εκπαιδευτικοί ,όσο και ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα πλεονεκτήματα του M-
Learning , που είναι ευελιξία, φορητότητα και διαθεσιμότητα, αποτελούν ισχυρό μαθησιακό
εργαλείο στην σύγχρονη και απαιτητική μαθησιακή διαδικασία (Triantafillou, Georgiadou,
Economides, 2006). Επιπρόσθετα διάφορες έρευνες έχουν καταδείξει ότι το M-Learning , δεν έχει
φτάσει στα τελικά όρια αξιοποίησης τους, γιατί υπάρχει διαφορά προσφοράς και ζήτησης, λόγω
κάποιων λειτουργικών θεμάτων (Liu k Han , 2010). Οι Wu, Wang k Haag (2009), Park (2011),
Vavoula (2004), σημείωσαν κάποια από αυτά τα θέματα στην αξιοποίηση-εφαρμογή:
Συνδεσιμότητα συσκευών
Μικρές οθόνες
Ανεπαρκής μνήμη
Χαμηλές ταχύτητες δικτύου
Αποδοχή και διάθεση για χρήση από τους φοιτητές
Γνώση χρήσης από φοιτητές και εκπαιδευτικούς
Παιδαγωγικοί λόγοι, όπως διακοπή προσοχής κατά την εκπαιδευτική διαδικασία στην τάξη
Τεχνικοί λόγοι, όπως ανεπάρκεια των δικτύων του πανεπιστημίου να υποστηρίξουν τον όγκο
δεδομένων
Προσωπικοί λόγοι των εκάστοτε εκπαιδευτικών να χρησιμοποιήσουν τo M-Learning σαν
εργαλείο

15. 15
Η χρήση του M-Learning παρόλες τις δυσκολίες έχει παρουσιάσει τεράστια αύξηση ειδικά μετά το
2007 (Ng & Nicholas, 2012) και είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός εννοιολογικού πλαισίου για να
σχεδιαστούν μοντέλα που θα προάγουν δημιουργικότητα, συνεργασία, επικοινωνία και κριτική
σκέψη, τόσο σε φοιτητές, όσο και σε εκπαιδευτικούς (Cobroft,2006).
Οι Vavoula, Shaples (2009) διερεύνησαν και αποφάνθηκαν ότι υπάρχουν συγκεκριμένες προκλήσεις
στην δημιουργία M-Learning εργαλείων:
Συγκέντρωση και ανάλυση μαθησιακών δεδομένων
Εκτίμηση των λειτουργιών του M-Learning και των αποτελεσμάτων τους
Εκτίμηση της χρησιμότητας και χρηστικότητας της φορητής τεχνολογίας
Αξιολόγηση των οργανωτικών και ηθικών πλαισίων του M-L
Ταυτοποίηση των δυνατοτήτων του M-Learning σε καταστάσεις επίσημης και ανεπίσημης
μάθησης.
Για όλα τα προαναφερθέντα γίνεται εύκολα κατανοητό ότι είναι απαραίτητο, να τεκμηριωθεί ένα
πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου και αποτελεσματικού M-Learning συστήματος, με σκοπό
να είναι χρήσιμο, εύκολο στη χρήση και ελκυστικό στους χρήστες ώστε να μπορεί να αποτελεί ένα
επιτυχές εκπαιδευτικό-μαθησιακό εργαλείο.
1.3 Φύση του Προβλήματος
Λόγω της φύσης του M-Learning και της γρήγορης εξάπλωσης του στην εκπαιδευτική κοινότητα
δεν υπάρχουν επαρκείς έρευνες που να δίνουν σαφείς παράγοντες για την ένταξη και επέκταση του
στην μαθησιακή διαδικασία. Επιπρόσθετα, είναι ακόμα πρώιμες οι συνθήκες ανάπτυξης μεθόδων για
την ένταξη και ομαλή υποστήριξη του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (Cherian and Williams, 2008).
Η ραγδαία εξέλιξη των φορητών συσκευών και η ανάπτυξη των ασύρματων δικτύων δεν σημαίνει
αυτόματα και την επιτυχή αξιοποίηση και βιωσιμότητα των M-Learning συστημάτων. Κρίνεται
ιδιαίτερα σημαντικό να διερευνηθούν οι παράγοντες που θα επηρεάσουν την αρμονική ένταξη και
εγκατάσταση των M-Learning μεθόδων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σε αυτό το πλαίσιο είναι
δυνατό να γίνουν επαναπροσδιορισμοί των στρατηγικών που ακολουθούν τα πανεπιστήμια, σε
συνδυασμό με τα θέλω τόσο του εκπαιδευτικού προσωπικού όσο και των φοιτητών, έτσι ώστε να
επιτευχθεί μέγιστη εναρμόνιση με το νέο αντικείμενο-εργαλείο. Ένα από τα σημαντικότερα
προβλήματα έως τώρα κρίνεται ή έλλειψη θεωρητικού υποβάθρου για την ομαλή ανάπτυξη
στρατηγικής μοντέλων M-Learning.

16. 16
Παραδείγματα τέτοιων μοντέλων που μπορούν να χρησιμεύσουν σαν αρχικό βήμα για την
δημιουργία, ανάπτυξη και ένταξη βιώσιμων συστημάτων M-Learning (αναλύονται σε επόμενο
κεφάλαιο ) είναι τα παρακάτω:
 Model for Framing (FRAME) , (Koole, 2006)
 A framework for sustainable Mobile Learning in Schools (Ng, Nicholas, 2012)
 Toward a sustainable deployment of M-Learning , a conceptual model in Higher Education
(Abu-Al-Aish, 2014)
Όλα τα παραπάνω μοντέλα είναι περιορισμένα ως προς την πρακτική εφαρμογή τους. Κανένα δεν
έχει σαφείς οδηγίες και στάδια για την ανάπτυξη ενός M-Learning συστήματος. Μόνο το τελευταίο
μοντέλο έχει πιο πολλές διακριτές φάσεις και στάδια που υποδεικνύουν ότι μέσω συνεχούς
αξιολόγησης μπορεί να γίνε αποδεκτό και να είναι ίσως βιώσιμο ένα τέτοιο σύστημα.
1.4 Σκοπός της Έρευνας
Η συγκεκριμένη εργασία έχει σκοπό να διερευνήσει/απαντήσει τις ακόλουθες ερωτήσεις:
 Ποιο είναι το επίπεδο ετοιμότητας των φοιτητών για ένα Μ-Learning σύστημα?
 Ποιες είναι οι προσδοκίες των φοιτητών για τη χρήση φορητών συσκευών για
εκπαιδευτικούς σκοπούς και τι προκλήσεις εκπαιδευτικές-παιδαγωγικές-πρακτικές περιέχει η
ανάπτυξη τους?
 Ποιοι είναι οι παράγοντες αποδοχής από τους φοιτητές ενός τέτοιου συστήματος στην
τριτοβάθμια εκπαίδευση?
Σε άμεση συσχέτιση με τα ερευνητικά ερωτήματα είναι σημαντικό να αναλυθούν οι παράγοντες που
οδηγούν στην ομαλή ένταξη ενός τέτοιου συστήματος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
1.5 Σημαντικότητα της έρευνας
Μέσα σε ένα ραγδαίως εξελισσόμενο εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό να αποκτηθεί
η γνώση και να τεθεί η βάση για την εγκατάσταση και ανάπτυξη M-Learning συστημάτων. Τα
αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας θα έχουν τεράστιο ενδιαφέρον αφού το πλαίσιο στο οποίο
αναφέρονται είναι σε πρώιμο στάδιο στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα οριοθετήσουν
κάποιες αρχικές σκέψεις φοιτητών και εκπαιδευτικών για την ικανότητα αποδοχής και τον βαθμό
ετοιμότητας για την χρήση τέτοιων εκπαιδευτικών μοντέλων. Επιπρόσθετα, τόσο οι εκπαιδευτικοί
όσο και οι αρμόδιοι των πανεπιστημιακών διοικήσεων θα λάβουν γνώση για τις μελλοντικές
στρατηγικές που θα επιλέξουν να ακολουθήσουν με σκοπό την ομαλότερη σχεδίαση και οριστική

17. 17
υλοποίηση της ένταξης M-Learning συστημάτων στους οδηγούς και στα προγράμματα σπουδών
τόσο των προπτυχιακών, όσο και των μεταπτυχιακών φοιτητών και ερευνητών των ιδρυμάτων.
1.6 Ερευνητική Προσέγγιση
Η παρούσα έρευνα είναι χωρισμένη σε δύο διακριτά μέρη:
 Διερεύνηση της ετοιμότητας των φοιτητών να χρησιμοποιήσουν M-Learning συστήματα
 Διερεύνηση και ανάλυση των παραγόντων αποδοχής από τους φοιτητές της χρήσης των M-
Learning συστημάτων
Για τo πρώτο μέρος, έχει δημιουργηθεί ένα ερωτηματολόγιο για να διερευνηθούν, η ετοιμότητα των
φοιτητών, οι προσδοκίες χρήσης και οι σκέψεις τους πάνω στη χρήση και τις δυσκολίες του M-
Learning
Για το δεύτερο μέρος, ένα ερωτηματολόγιο δημιουργήθηκε για να αναλυθούν οι απαντήσεις και σε
συνδυασμό με ένα μοντέλο (Abu-Al-Aish,2014) στηριγμένο στο UTAUT (Unified Theory of
Acceptance and Use of Technology) (Vankatesh,2003) να διερευνηθούν τα αποτελέσματα.
1.7 Περιγραφή της Εργασίας
Η εργασία αποτελείται από έξι επιμέρους κεφάλαια:
Το πρώτο κεφάλαιο είναι μια εισαγωγή στην έρευνα και το θέμα της, παρουσιάζοντας το
θεωρητικό υπόβαθρο, τον σκοπό και τα αντικείμενα της καθώς την σημαντικότητα και
προσέγγιση της.
Το δεύτερο κεφάλαιο περιέχει: την υπάρχουσα θεωρία για το M-Learning. Περιγράφεται η
σχέση μεταξύ E-Learning και Μ-Learning με διαφορές και συγκρίσεις. Αναφέρονται
πλεονεκτήματα χρήσης Μ-L στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με τα όρια και τις προκλήσεις
που περιέχει. Υπογραμμίζεται μέσω ερευνών η αποδοχή και η ετοιμότητα χρήσης M-L βάσει
παραγόντων που βοηθούν στην ένταξη. Γίνεται μικρή ανάλυση των τριών θεωρητικών
μοντέλων που προαναφέρθηκαν.
Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται λεπτομέρειες της μεθοδολογίας που θα χρησιμοποιηθεί
στην έρευνα. Αναλύονται στρατηγικές , πλαίσιο και μέθοδοι που χρησιμοποιούνται. Για κάθε
ερευνητική μέθοδο δίνεται περιγραφή εργαλείων, συμμετεχόντων, διαδικασιών, ηθικών
περιορισμών και ανάλυσης δεδομένων.
Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται η έρευνα για την ετοιμότητα των φοιτητών για τη χρήση
το M-Learning, τις σκέψεις και τις προσδοκίες τους. Γίνεται πλήρης αναφορά σε μέθοδο,

18. 18
συμμετέχοντες, εργαλεία συλλογής δεδομένων και ανάλυση τους. Τα αποτελέσματα της
πιλοτικής και της βασικής έρευνας αναφέρονται και αναλύονται
Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται περιγραφή της έρευνας για τον δείκτη αποδοχής του M-
Learning στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ποιοι παράγοντες το επηρεάζουν. Γίνεται
αναφορά στο μοντέλο, τη διάσταση και την υπόθεση. Η ανάλυση δεδομένων και το προφίλ
των συμμετεχόντων τεστάρονται για αξιοπιστία και εγκυρότητα. Γίνεται ανάλυση των
αποτελεσμάτων της έρευνας.
Τέλος, στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται συνοπτικά στοιχεία της έρευνας, αναφερόμενα
στα αποτελέσματα των κεφ.4-5. Γίνεται αναφορά στην συμβολή της παρούσας εργασίας
στην γνώση του αντικειμένου του Μ-Learning και παρατηρούνται τα όρια που μπορούν να
ξεπεραστούν από κάποια μελλοντική έρευνα.

19. 19
2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Θεωρητικό Υπόβαθρο
2.1 Εισαγωγή
Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο αναλύεται το θεωρητικό υπόβαθρο της έρευνας αυτής της εργασίας.
Αρχικά, γίνεται αναφορά στο E-Learning , τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα του, δίνεται ο
ορισμός του M-Learning και συγκρίνονται τα δύο μοντέλα εκπαίδευσης.
Στην συνέχεια, υπάρχει εκτενής αναφορά των πλεονεκτημάτων και των ορίων της χρήσης και των
δυνατοτήτων του M-Learning στην τριτοβάθμια εκπαίδευση βάσει των υπαρχουσών ερευνών.
Επιπρόσθετα, σχολιάζονται τα δεδομένα της ένταξης και ανάπτυξης M-Learning συστημάτων, βάσει
ερευνών και project τα οποία καταδεικνύουν την ετοιμότητα των φοιτητών για τη χρήση του.
Δίνονται παραδείγματα θεωρητικών μοντέλων ομαλής ένταξης και αξιοποίησης των M-Learning
συστημάτων και σχολιάζονται κάποιες έρευνες πάνω στην αποδοχή των φοιτητών. Τέλος,
αναλύονται και σχολιάζονται τα θεωρητικά μοντέλα που αναφέρθηκαν στο κεφ.1 .
2.2 Ηλεκτρονική Μάθηση: E-Learning
Τα τελευταία χρόνια γίνεται συνεχώς λόγω για εξ αποστάσεως εκπαίδευση και ηλεκτρονική μάθηση.
Το Ε-Learning έχει αρχίσει να γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε
πολλά πανεπιστήμια παγκοσμίως. Η online μάθηση έγινε ουσιαστικό εργαλείο της διαδικασίας λόγω
των πολλών πλεονεκτημάτων της. Βασικό χαρακτηριστικό του αποτελεί πως μπορεί να λειτουργήσει
σαν ανεξάρτητο εκπαιδευτικό εργαλείο , αλλά και σαν μέρος μικτής μάθησης (blended learning)
(Matheos, Daniel, McCalla, 2005). Αυτό δίνει τη δυνατότητα στα πανεπιστήμια να προσφέρουν εξ
αποστάσεως προγράμματα σπουδών.
Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία υπάρχουν διαφορετικοί ορισμοί του E-Learning. To Ε-Learning είναι
τεχνολογικά ενισχυμένη μάθηση (Trifonova, Ronchetti, 2003). To E-Learning είναι ένας τύπος
μάθησης υποστηριγμένος από την τεχνολογία πληροφορίας και υπολογιστών (ICT) και βελτιώνει
την ποιότητα διδασκαλίας και μάθησης (Begicevic, Divjak, 2006). O Rosenberg (2001), το όρισε
σαν τη χρήση τεχνολογιών του internet για να μεταφερθεί μια ομάδα λύσεων που θα ενισχύουν τη
γνώση. Αυτοί οι διαφορετικοί ορισμοί μας δίνουν το εύρος της χρήσης των E-Learning συστημάτων,
τα οποία εκτός από επικοινωνιακά εργαλεία είναι και συστήματα διαχείρισης μάθησης, με πιο
γνωστά τα Blackboard, Moodle, eclass. O Χατζηαθανασίου (2009), τόνισε ότι το E-Learning, μπορεί
να υπάρξει-λειτουργήσει παντού, από τους χώρους του πανεπιστημίου, το σπίτι, τη δουλειά, δεν
υπάρχει περιορισμός σε σταθερή τοποθεσία.

20. 20
2.2.1 Πλεονεκτήματα του E-Learning
Όλο και περισσότερα πανεπιστήμια έχουν εντάξει τα τελευταία χρόνια στα προγράμματα σπουδών
τους το E-Learning, με κύριο γνώμονα την ευελιξία που παρέχει όσον αφορά την είσοδο του χρήστη
σε χρόνο και μέρος που είναι βολικό για αυτόν. Ο Nyvang (2006) αναφέρει ότι βελτιώνεται η
ποιότητα και η ευελιξία της μάθησης μέσω Ε-L και ο Willems (2005) θεωρεί πως ο σκοπός της εξ
αποστάσεως εκπαίδευσης κατοχυρώνεται. Εκτός από εργαλείο στην αμιγώς εκπαιδευτική διαδικασία
το E-Learning παρέχει τη δυνατότητα σε φοιτητές, καθηγητές και τη διοίκηση των πανεπιστημίων
να έχουν άμεση πρόσβαση εκτός του εκπαιδευτικού υλικού , στο προσωπικό προφίλ των χρηστών,
το υπόβαθρο τους, τους βαθμούς και τη διαχείριση που κάνουν μέσου του συστήματος.
Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα του είναι η δυνατότητα να γίνει διαχείριση υλικού,
κατάργηση αρχείων, εγγραφή-διαγραφή χρηστών, τα οποία αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά των
συστημάτων διαχείρισης μάθησης (LMS) (Caladine ,2008) .Οι O’Neill και Singh (2004) προσθέτουν
ότι το E-Learning είναι το μοναδικό εργαλείο για να γίνει εφικτή μια διαδικασία δια βίου μάθησης,
εκπαίδευσης φοιτητών από διάφορες χώρες και φοιτητών με ειδικές ανάγκες.
Ο Harriman(2007) μέσω της έρευνας του όρισε τα βασικά πλεονεκτήματα:
 Συνύπαρξη διαφορετικών στυλ μάθησης
 Προσφορά προσωποποιημένων οδηγιών
 Δυνατότητα διαχείρισης ρυθμού μάθησης
 Επιλογή-δυνατότητα συνεργατικής μάθησης
 Ενεργή συμμετοχή χρηστών
 Δυνατότητα αποθήκευσης αποτελεσμάτων-εργασιών (μνήμη)
 Πολύ καλή συνοχή
 Μείωση χρόνου μάθησης
Παρόλο που ο ρόλος των συστημάτων E-Learning είναι σημαντικός και αυξημένος τα τελευταία
χρόνια σε πολλά πανεπιστήμια, υπάρχουν ακόμα όρια τα οποία καλούνται να ξεπεραστούν και
αφορούν τη συνδεσιμότητα και την φορητότητα. Τα συστήματα αυτά ανταποκρίνονται σε ένα PC
συνδεδεμένο με το Internet, κάτι που τα περιορίζει ως προς την φορητότητα, για αυτό οι ερευνητές
έψαξαν να βρουν μέσα για να αυξηθεί η δυνατότητα εισόδου και η προσβασιμότητα σε τέτοια E-
Learning συστήματα και υπηρεσίες.

21. 21
2.3 Ορισμός του M-Learning
Η ανάγκη να υπάρξει μια ασύρματη τεχνολογία κατάλληλη για την εκπαίδευση, οδήγησε σχολεία,
πανεπιστήμια και εκπαιδευτικά ινστιτούτα να ψάχνουν τρόπους χρήσης νέων μέσων και
συστημάτων. Όλα αυτά σε συνάρτηση με τη δυνατότητα νέων μεθόδων μάθησης, με τη χρήση
φορητών συσκευών και με την ανάπτυξη των ασύρματων τεχνολογιών έχουν δημιουργήσει ένα νέο
μαθησιακό περιβάλλον (Vavoula ,2005 ; Sharples, Taylor, 2005). Όλα αυτά έχουν δώσει τη
δυνατότητα επικοινωνία και αλληλεπίδρασης φοιτητών-καθηγητών και εκτός χώρων του
πανεπιστημίου (Lam, 2011) .
Έχουν δοθεί διάφοροι ορισμοί για το M-Learning βασισμένοι στη φορητότητα, τις δυνατότητες των
χρηστών, τις εφαρμογές και τη σχέση μεταξύ του E-Learning με το Μ-Learning. Παρουσιάζονται
κάποιοι:
Το Μ-Learning εξαρτάται από τη χρήση φορητών συσκευών που βοηθούν στην μάθηση
οπουδήποτε και οποτεδήποτε (Georgieva, Smrikarov, Georgiev, 2005).
Είναι η μάθηση μέσω φορητών συσκευών όπως smartphone, iPod, tablet, φορητούς υπολογιστές
ακόμα και ψηφιακή κάμερα που χρησιμοποιούνται στη εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία.
(Naismith et al, 2004).
To M-Learning είναι υποκατηγορία του E-Learning που χρησιμοποιούνται φορητές συσκευές
που είναι μικρές και αυτόνομες για καθημερινή συνεχή χρήση (Trifonova, Ronchetti, 2003).
Σαν επέκταση του E-Learning επιμένουν ότι είναι και οι Pinkwart (2003), Tolkov, Doneva,
Nikolaj (2006).
Οι Kambourakis, Kontoni, Sapounas (2004) συνιστούν ότι είναι η τεχνολογία που δίνει τη
δυνατότητα μάθησης και διδασκαλίας οπουδήποτε και οποτεδήποτε.
Οι Liu, Han (2010), προτείνουν το M-Learning , να γίνει το νέο εκπαιδευτικό εργαλείο της
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, έτσι ώστε οι φοιτητές να αποκτούν γνώση με τη βοήθεια της
τεχνολογίας, υποστηριγμένης από φορητές συσκευές.
2.4 Σύγκριση E-Learning με M-Learning
Υπάρχουν πολλές θεωρήσεις για την σχέση μεταξύ των μοντέλων μάθησης, που καταδεικνύουν τις
ομοιότητες και διαφορές τόσο στην πρόσβαση, όσο και στην συνδεσιμότητα.
Πολλοί ερευνητές έχουν συνδέσει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση (D-Learning), με την ηλεκτρονική
(E-Learning) και την μάθηση μέσω φορητών συσκευών (M-Learning).
Ο Georgiev (2004), τονίζει ότι το M-Learning είναι υποκατηγορία του E-Learning και αυτό με τη
σειρά του είναι υποκατηγορία του Distance Learning (D-Learning).

22. 22
O Brown (2003), υποστήριξε πώς όλες οι εκδοχές της εξ αποστάσεως μάθησης μπορούν να
ενσωματωθούν σε αυτό που ονομάζουμε ευέλικτη μάθηση και με ένα διάγραμμα, έδωσε τη σχέση
μεταξύ των (D-L, E-Learning, M-Learning, online Learning). Υποστηρίζει ότι το M-Learning με τα
online Learning δεν έχουν σχέση, απλά είναι ασύνδετα μέρη του E-Learning.

23. 23
Ο Khaddage (2011), διατύπωσε ότι παρόλο που η υπόθεση του Brown ήταν σωστή, πλέον τα
συστήματα μέσω της ασύρματης σύνδεσης δίνουν τη δυνατότητα εισόδου οποτεδήποτε και
οπουδήποτε . Ο Martin (2011) εξήγησε ότι αυτό το διάγραμμα απέκλειε πιθανότητα μικτής μάθησης,
δηλαδή οι φοιτητές να χρησιμοποιούν φορητές συσκευές παρόλο που έχουν επαφή από κοντά
(contact learning).

24. 24
O Peter (2007) κατέληξε στην άποψη ότι το M-Learning, είναι υποκατηγορία του Ε-Learning.
Πρότεινε το μοντέλο ευέλικτης μάθησης «αρκετά απλά, πάνω στην ώρα, μόνο για μένα» (just
enough, just in time, just for me). Πέραν όλων αυτών θεωρεί πως παρότι το M-Learning είναι
υποκατηγορία του E-L, ωστόσο υπάρχει ένα κομμάτι του που δεν ανήκει στα όρια του E-L, χωρίς
ωστόσο να ξεκαθαρίζεται ποιο.
Μετά από την αναφορά σε διάφορους ορισμούς και θεωρήσεις για τη φύση του M-Learning , είναι
σημαντικό να δούμε τις διαφορές και τις ομοιότητες που παρουσιάζει με το E-Learning όπως αυτές
έχουν προκύψει από έρευνες που έχουν διενεργηθεί (Laouris, Etokleous,2005; Traxler,2007).
Παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

25. 25
Πίνακας 2.1 , Σύγκριση E-Learning/M-Learning
Χαρακτηριστικό E-Learning M-Learning
Δίκτυο Ενσύρματο Ασύρματο
Συσκευές PC, Laptop
Κινητό τηλέφωνο, Smartphone,
iPod, Tablet PC
Προσβασιμότητα Οπουδήποτε
Οπουδήποτε,
Οποτεδήποτε
Συνδεσιμότητα
Internet,
intranet δίκτυα
Κινητά δίκτυα, WiFi
Κόστος Μεγάλο
Μέτριο (εξαρτάται τη
συσκευή)
Μάθηση
Συνεργατική
Εξ Αποστάσεως
Τυπική-Επίσημη
Μέσω multimedia
Διαπροσωπική-προσωπική
Ανεπίσημη
Μέσω αντικειμένων
Επικοινωνία
καθηγητή-μαθητή
Με καθυστέρηση-Ασύγχρονη
Αργή Απόκριση
Προγραμματισμένη
Ταυτόχρονη
Άμεση απόκριση
Αυθόρμητη
Επικοινωνία
μαθητή-μαθητή
Τετ-α-τετ
Περιορισμένη από χρόνο-τόπο
Αργή επικοινωνία
Φτωχή λόγω ομαδικής
συναίσθησης
Ευέλικτη
Οπουδήποτε, Οποτεδήποτε
Γρήγορη-Άμεση Επικοινωνία
Πλούσια, λόγω αμεσότητας

26. 26
2.5 Κίνητρα και Ευκαιρίες με τη χρήση M-Learning
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι φορητές συσκευές έχουν χαρακτηριστικά που μπορούν να
αποτελέσουν κατάλληλα και χρήσιμα εργαλεία στην σύγχρονη εκπαίδευση τόσο σε συνθήκες απλής
μάθησης, όσο και στη διανομή, αναζήτηση και διαμοιρασμό της γνώσης. Χαρακτηριστικά τέτοια
μπορεί να είναι η φορητότητα, η λειτουργικότητα, η συνδεσιμότητα, η χρησιμότητα (Pachler,
Bachmair, Cook, 2010).
Οι φορητές συσκευές λόγω του μικρού τους μεγέθους δίνουν τη δυνατότητα στους φοιτητές να τις
μεταφέρουν στις τσέπες ή στην τσάντα τους ,εύκολα και χωρίς κόπο, παρέχοντας επικοινωνία χωρίς
τοπικό ή χρονικό περιορισμό. Σε συνδυασμό με την τιμή τους που είναι πιο προσιτή από ένα PC,
γίνονται προτιμότερες για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Εκτός της αποθήκευσης πλέον μεγάλου μεγέθους αρχείων παρέχουν τη δυνατότητα άλλων μεθόδων
μάθησης και διδασκαλίας, μέσω μηνυμάτων, εκπαιδευτικών παιχνιδιών, εισόδου στο Internet και
αναπαραγωγής multimedia (Khaddage, 2009).
Σε έρευνα τους οι Kloper, Squire, Jenkins (2002), διατύπωσαν πέντε μοναδικά χαρακτηριστικά των
φορητών συσκευών:
 Φορητότητα, δυνατότητα μεταφοράς παντού
 Κοινωνική αλληλεπίδραση, βοήθεια στην επικοινωνία μεταξύ των χρηστών
 Αμεσότητα, δίνεται η δυνατότητα για πραγματικά δεδομένα όσον αφορά τη τοποθεσία, το
περιβάλλον την ώρα σύνδεσης του χρήστη
 Συνδεσιμότητα, μπορούν να συνδεθούν είτε με κοινό δίκτυο ,είτε μεταξύ τους
 Ατομικότητα, δυνατότητα εξατομικευμένης μάθησης
Οι δυνατότητες και οι επιλογές που παρέχουν πλέον οι φορητές συσκευές, σε συνδυασμό με μέγεθος
και τιμή, έρχονται σε ανοιχτή σύγκριση με τα αντίστοιχα των PC (Khaddage, Lanham, Zhow,2009).
Τα επόμενα χρόνια η μάθηση μέσω φορητών συσκευών θα γίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό επειδή
όλες (tablet PC, smartphone, iPod) είναι πιο ελκυστικές στους φοιτητές-φοιτητές για διάφορους
λόγους, τόσο της τιμής, όσο του μεγέθους και των πολλών εφαρμογών για διαφορετικές
δραστηριότητες, κάτι που τις καθιστά πιο χρήσιμα και ευχάριστα εργαλεία.
Ο Laurillard (2007) τόνισε ότι το M-Learning σαν δραστηριότητα κινητοποιεί τους φοιτητές-
φοιτητές γιατί παρέχει:
 Διαδραστικότητα στην καθημερινή ζωή, ενθαρρύνοντας την επικοινωνία, τη διασκέδαση και την
συνεργασία

27. 27
 Έλεγχο των μαθησιακών στόχων
 Συνεχή εξέλιξη της μάθησης
Το M-Learning έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει τα στοιχεία της καθημερινής ζωής σε μαθησιακά
δεδομένα και να τα διανέμει μέσω των ασύρματων δικτύων.
2.6 Κέρδη από τη χρήση του M-Learning
Πολλές εμπειρικές έρευνες έχουν καταδείξει τη σημαντικότητα και τα οφέλη της χρήσης ασύρματων
και φορητών συσκευών στην μαθησιακή διαδικασία και στο εκπαιδευτικό περιβάλλον (Naismith,
2004). Ειδικότερα ο Samuels (2007), τόνισε κάποιους λόγους αποτυχίας των προπτυχιακών
φοιτητών στα Μαθηματικά ( κακό μαθηματικό υπόβαθρο, διαφορά επιπέδου φοιτητών στην τάξη,
έλλειψη-αποτυχία να βοηθήσουν τους φοιτητές να εφαρμόσουν νέες τεχνολογίες). Έτσι, κατέληξε
στο σημείο πως οι νέες τεχνολογίες θα βοηθήσουν την διδασκαλία πχ των μαθηματικών γιατί η νέα
γενιά (ειδικά γεννηθέντες μετά το 1990), είναι άριστα εξοικειωμένοι με τις ασύρματες συσκευές σε
ένα ευέλικτο και συνεχώς εξελισσόμενο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Όλα αυτά σε συνάρτηση με την
χρήση νέων τεχνολογιών δίνουν την δυνατότητα για παροχή φθηνότερων τρόπων διδασκαλίας,
μάθησης και μαθησιακών μοντέλων.
Παρόλα τα προβλήματα και τα όρια που είναι ακόμα διακριτά για το M-Learning ,τα πλεονεκτήματα
του είναι ξεκάθαρα, αφού είναι ένα μέσο που χρησιμοποιεί τελευταία τεχνολογία και προάγει την
αλληλεπίδραση, την ενίσχυση του υποβάθρου τόσο για φοιτητές όσο και για καθηγητές.
Οι φοιτητές είναι σε θέση να συγκεντρωθούν περισσότερο στα πιο αδύνατα σημεία τους, αφού μέσω
του M-Learning προάγεται η προσωποποιημένη μάθηση και ελαχιστοποιείται η μη-κατανόηση. Από
την άλλη οι καθηγητές μπορούν να δημιουργήσουν υλικό τέτοιο ώστε να διαγνώσουν ευκολότερα
τις αδυναμίες των φοιτητών να ενθαρρύνουν τις όποιες ιδιαιτερότητες και να ενισχύσουν το προφίλ
τόσο των δυνατών όσο και των πιο αδύναμων φοιτητών. Οι Wang και Ryu (2009), τονίζουν ότι το
μεγαλύτερο πλεονέκτημα του M-Learning είναι η δυνατότητα επικοινωνίας ανά πάσα ώρα και
στιγμή, των φοιτητών με τους καθηγητές τόσο εντός, αλλά πλέον και εκτός τάξης, ακόμα και
πανεπιστημιακού χώρου. Η κινητικότητα και η φορητότητα των συσκευών, δίνει νέες επιλογές και
εφαρμογές που βοηθούν την εκπαιδευτική διαδικασία, ενισχύοντας την μάθηση (Naismith, 2004).
Τα πλεονεκτήματα του M-Learning , σαν υποκατηγορία του E-Learning, έχουν ίδια χαρακτηριστικά
(Jacob, Issac,2008):
 Ευκολία εισόδου-πρόσβασης (ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, video, πολυμέσα)

28. 28
 Δυνατότητες ατομικού διαβάσματος
 Προαγωγή της αυτοαξιολόγησης και εκτίμησης δυνατοτήτων
 Δυνατότητα ομαδικών εργασιών και εικονικές μαθησιακών κοινοτήτων
 Προαγωγή της εργασίας του φοιτητή
 Δυνατότητα ασύγχρονου ανεβάσματος αρχείων, εργασιών και υλικού
Η διάδοση του M-Learning σε πανεπιστήμια παγκοσμίως γίνεται με ταχύτατο ρυθμό και είναι
σίγουρο πως θα αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση του μέλλοντος
(Cronje, 2010).
2.7 Περιορισμοί και Προκλήσεις του M-Learning
Η ανάπτυξη μοντέλων και συστημάτων M-Learning εκτός από τα σημαντικά πλεονεκτήματα, σαν
νέα τεχνολογία έχει και περιορισμούς που χρειάζεται να τονιστούν έτσι ώστε, να γίνει καλύτερη
αξιοποίηση και ένταξη τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση:
Τεχνικοί περιορισμοί των φορητών συσκευών: πολλές έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι φορητές
συσκευές έχουν περιορισμούς λόγω της μικρής οθόνης, του μεγέθους της μνήμης, του αργού
δικτύου, τη διάρκεια της μπαταρίας και του περιορισμένου πληκτρολογίου. Επιπρόσθετα,
τέτοιες συσκευές δεν δίνουν τον ίδιο σχεδιασμό εφαρμογών όπως οι αντίστοιχες στο PC και
έχουν λιγότερες επιλογές εισόδου και εξόδου δεδομένων (Wang, Wu, Wang,2009; Park, 2011;
Barker, 2005; Corlett, 2005).
Ψυχολογικοί περιορισμοί των χρηστών: Οι Wang, Wu (2009), με έρευνες τους τόνισαν ότι οι
περισσότεροι χρήστες προτιμούν να χαλαρώνουν και να διασκεδάζουν με τις φορητές
συσκευές, βλέποντας video, ακούγοντας μουσική ή στέλνοντας μηνύματα σε φίλους τους σε
social media, παρά να ασχοληθούν με εκπαιδευτικό υλικό.
Θέματα ασφαλείας: οι φορητές συσκευές είναι εύκολο να χάσουν δεδομένα, να πάθουν κάποια
μικροζημιά και είναι πιθανότερο να κλαπούν . Τέτοια θέματα δυσκολεύουν τους χρήστες από
ασθενέστερα οικονομικά στρώματα να ακολουθήσουν τους ρυθμούς του εκπαιδευτικού
περιβάλλοντος (Barker, 2005).
Παιδαγωγική προσέγγιση: είναι πολύ πιθανό να υπάρχει αποπροσανατολισμός και έλλειψη
προσοχής στην τάξη, αν οι φοιτητές δεν ελέγχονται για την χρήση των συσκευών τους.
Εγκατάσταση-λειτουργία: η εγκατάσταση, λειτουργία και συντήρηση τέτοιων συστημάτων είναι
ακόμα ακριβές, σε συνδυασμό με τα ασύρματα δίκτυα που θα χρειάζονται δυνατό σήμα, καθώς

29. 29
και τις τιμές των συσκευών που θα επιβαρύνουν φοιτητές, καθηγητές για να υπάρχει πλήρης
αξιοποίηση (Barker, 2004; Naismith, 2005).
O Naismith (2004) σημείωσε κάποιες σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να συζητηθούν πριν
εγκατασταθούν M-Learning συστήματα:
 Συνείδησης: τα συστήματα, θα έχουν πλήρη εικόνα του προφίλ του χρήστη, των
δραστηριοτήτων και της χρήσης, κάτι που ίσως εγείρει θέματα παραβίασης προσωπικών
δεδομένων.
 Κινητικότητα: μέσω της χρήσης σε οποιοδήποτε μέρος και οποιαδήποτε στιγμή, μπορεί να
υπάρξουν φαινόμενα εγκατάλειψης των τάξεων ή μη παρακολούθησης του προγράμματος
σπουδών.
 Δια βίου μάθησης: τα αποτελεσματικά φορητά συστήματα μάθησης πρέπει να οργανώσουν και
να καλύπτουν τους όρους της συνεχούς και δια βίου μάθησης.
 Παρατυπίες: τα M-Learning συστήματα παρέχουν ανεπίσημη μάθηση, κάτι που μπορεί να
εκμεταλλευτούν κάποιοι χρήστες και να τα χρησιμοποιούν για μη-διδακτικές δραστηριότητες
(πχ social media).
 Κυριότητας: οι χρήστες θέλουν πάντα να έχουν τον έλεγχο των συσκευών και των εφαρμογών
τους, εκεί θα πρέπει να βρεθεί μια κοινή τομή, ώστε τα πανεπιστήμια να μπορούν να ελέγχουν
για άσκοπη χρήση.
Μετά από έρευνα τα τρία πιο σημαντικά προβλήματα της εγκατάστασης των M-Learning
συστημάτων είναι (Yordanova, 2007):
 Αποδοχή χρήσης τους από τους φοιτητές, γιατί παρόλο που λατρεύουν και είναι εξοικειωμένοι
με τις φορητές συσκευές, τις χρησιμοποιούν για διασκέδαση, χαλάρωση και επικοινωνία έως
τώρα.
 Συγκεκριμένοι τομείς της φορητής τεχνολογίας, όπως εφαρμογές που πρέπει να γίνουν πιο
φιλικές και με δυνατότερο εκπαιδευτικό υλικό και υπόβαθρο για τους χρήστες.
 Περιορισμένο ακτίνα χρήσης των φορητών συσκευών, σε συνδυασμό με προσωπικά δεδομένα
που έχουν οι χρήστες.
2.8 To Μ-Learning στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Τα τελευταία χρόνια η ένταξη M-Learning συστημάτων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε
συνδυασμό με την εξέλιξη των φορητών συσκευών και την αναβάθμιση των ασύρματων δικτύων
έχουν δημιουργήσει ένα πρόσφορο έδαφος για την μεγαλύτερη αξιοποίηση του συνδυασμού τους.
Οι φορητές συσκευές όντας ελκυστικές στους φοιτητές, ειδικότερα τα smartphone και τα tablet PC,

30. 30
δίνουν τη δυνατότητα στα πανεπιστήμια να δημιουργήσουν ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον
συνεργατικής μάθησης, με βασικές αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης παρούσες σε προσθήκη
των πλεονεκτημάτων του M-Learning, προσφέροντας συνεργασία, επικοινωνία, ευελιξία και
μεγαλύτερες ευκαιρίες γνώσης στους φοιτητές, όσο και διδασκαλίας στους καθηγητές.
2.8.1 Έρευνες και Project,για το M-Learning στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση
Υπάρχουν έρευνες που προσπάθησαν να δώσουν τους παράγοντες της ομαλής ένταξης και
αξιοποίησης των M-Learning συστημάτων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τη διαφοροποίηση των
εκπαιδευτικών μεθόδων.
Ο Liu (2003) χάραξε το δρόμο για την δημιουργία ασύρματης τεχνολογίας που θα μπορεί να
χρησιμοποιηθεί στη τάξη (WiTEC) με τη χρήση ασύρματου δικτύου (LAN), ασύρματων συσκευών,
ηλεκτρονικού πίνακα και servers μέσα στην αίθουσα. Η έρευνα κατέδειξε πώς οι φοιτητές και οι
καθηγητές χρησιμοποιούν τα εργαλεία στο WiTEC για να εφαρμόσουν μάθηση μέσου έργου.
Αποδείχτηκε ότι το WiTEC έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά:
 Οι καθηγητές χρησιμοποιούν τη τεχνολογία για να ελαχιστοποιήσουν το χρόνο μάθησης σε
σύγκριση με την συμβατική τάξη.
 Οι φοιτητές συμμετέχουν πιο ενεργά και δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον για τις μαθησιακές
δραστηριότητες ειδικότερα σε ομαδικό πλαίσιο με συνεργατική μάθηση.
 Οι καθηγητές μπορούν να επιβλέπουν/παρατηρούν τους φοιτητές τους.
 Έχει φιλική διεπιφάνεια εργασίας προς τους χρήστες και για μάθηση και για διδασκαλία.

31. 31
Οι Khaddage, Lanham, Zhow (2009) μετά από μελέτες για την χρήση του M-Learning στην
τριτοβάθμια εκπαίδευση πρότεινα ένα μοντέλο βασισμένο στον συνδυασμό της μικτής μάθησης και
του M-Learning εναρμονισμένο πλήρως στο σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Η μικτή μάθηση
έχει όλα τα χαρακτηριστικά και τις μεθόδους τόσο από την διαπροσωπική όσο και από την online
μάθηση (Lanham,2007) (Εικόνα 2.4) . Προέκυψε ένα ανανεωμένο μοντέλο σύμφωνα με το οποίο το
M-Learning προστίθεται στις μεθόδους που συνδυάζουν την online μάθηση με τη συμβατική τάξη.
Έτσι ισχυροποιείται το αρχικό μοντέλο του Lanham και προκύπτουν περισσότερα οφέλη τόσο σε
φοιτητές, όσο και καθηγητές (Εικόνα 2.5).
Ο συνδυασμός μικτής-online μάθησης είναι αποτελεσματικός, δομημένος σε ένα επαρκές
συνεργατικό μαθησιακό περιβάλλον με την δυνατότητα μάθησης και διδασκαλίας οπουδήποτε,
οποτεδήποτε με επιλογές ηλεκτρονικών αρχείων, εργασιών και άμεσης επικοινωνίας όλων των
συμμετεχόντων (καθηγητών, φοιτητών).
Οι Cavus & Ibrahim (2009) διερεύνησα την χρήση ασύρματων τεχνολογιών (κινητά τηλέφωνα) στην
διδασκαλία νέων αγγλικών όρων σε πρωτοετείς προπτυχιακούς φοιτητές. Το project βασίστηκε σε
ένα πρόγραμμα των Windows αποκαλούμενο Mobile Learning Tool (MOLT), σχεδιασμένο για το
PC. Το πρόγραμμα έστελνε γραπτά μηνύματα στο κινητό τηλέφωνο μέσω τεχνολογίας Bluetooth.
Ένα pre-test και ένα post-test διενεργήθηκαν για την αξιολόγηση της μαθησιακής αξίας. Τα
αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές είχαν τεράστιο ενδιαφέρον για το μάθημα γιατί η χρήση των
κινητών τους τηλεφώνων το έκανε πιο ελκυστικό, πιο εύκολη την κατανόηση και την γνώση των
νέων εννοιών. Ζήτησαν μάλιστα την εγκατάσταση και χρήση του συστήματος και σε άλλα
μαθήματα.

32. 32
2.8.2 Ετοιμότητα των Φοιτητών για το M-Learning
Για να διαπιστωθεί κατά πόσο μια καινοτομία έχει επιτυχία στην εγκατάσταση και χρήση, είναι
σημαντικό να ελέγξεις την ετοιμότητα των χρηστών στην αφομοίωση της (Lam,2011) . Οι μαθητές
της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι πιθανόν να είναι λιγότερο έτοιμοι από
τους φοιτητές στην αφομοίωση της τεχνολογίας του M-Learning λόγω της εξοικείωσης με τα E-
Learning συστήματα. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα πολλές προκλήσεις να ξεπεράσει για να γίνει ένα
χρήσιμο και αναπόσπαστο εργαλείο επειδή βρίσκεται στα πρώτα στάδια ανάπτυξης τους
(Motiwalla,2007; Park,2011; Corbeil and Valdes-Corbeil,2007).
Οι Trifonova, Georgieva, Ronchetti (2006) ερεύνησαν την χρήση του M-Learning σε δύο
ευρωπαϊκά πανεπιστήμια (Πανεπιστήμιο του Τρέντο, Ιταλία, Πανεπιστήμιο του Ρούσε,
Βουλγαρία) . Οι φοιτητές ρωτήθηκαν για την διαθεσιμότητα των φορητών συσκευών, την γνώμη
τους για το εκπαιδευτικό σύστημα και τις πτυχές που μπορεί να ενισχύσουν οι συσκευές. Τα
αποτελέσματα, έδειξαν πως οι απαντήσεις κυμάνθηκαν ανάλογα με τη χρήση από τους φοιτητές
των E-Learning συστημάτων. Οι φοιτητές επεδίωκαν τα M-Learning συστήματα να ενισχύσουν
την μάθηση, να κάνουν πιο ελκυστικό το μάθημα και να επιλύσουν μειονεκτήματα του E-
Learning. Σε σύγκριση φύλων, οι άνδρες έδειξαν πιο μεγάλο ενδιαφέρον σε σχέση με τις
γυναίκες, ενώ όλοι κατέδειξαν ότι το κόστος των συσκευών θα παίξει μεγάλο ρόλο στην
περαιτέρω αξιοποίηση του M-Learning.
Σε μία αντίστοιχη έρευνα οι Corbeil & Valdes-Corbeil (2007) διερεύνησαν κατά πόσο εξ
αποστάσεως φοιτητές και διδακτικό προσωπικό ήταν έτοιμοι για την μετάβαση από E-Learning
σε Μ-Learning συστήματα μάθησης. Μια ανεπίσημη έρευνα έγινε για να διακρίνει τη χρήση των
φορητών συσκευών από φοιτητές και καθηγητές, στην οποία τα αποτελέσματα ότι και οι δύο
πλευρές δεν είχαν πλήρη ένταξη στην μαθησιακή και εκπαιδευτική διαδικασία των φορητών
τεχνολογιών μάθησης. Όλοι χρησιμοποιούσαν τις συσκευές για χαλάρωση και διασκέδαση, ενώ
στο μεγαλύτερο βαθμό για επικοινωνία και ανταλλαγή πολυμέσων.
Οι Jacob & Isaac (2008) ερεύνησαν τα χαρακτηριστικά στης χρήσης συσκευών φορητής
μάθησης για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς σε πανεπιστήμιο της Μαλαισίας. Τα
αποτελέσματα τους εξέπληξαν αφού οι φοιτητές ήταν απόλυτα έτοιμοι για την χρήση του M-
Learning και ανέμεναν να είναι ένα σημαντικό και αναπόσπαστο εργαλείο σε ορίζοντα 3-5 ετών.
Σημείωσαν ότι όλοι έβρισκαν την μάθηση με τα νέα μέσα πιο ενδιαφέρουσα, ελκυστική και
ευχάριστη.
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες έρευνες-προσεγγίσεις έγινε από τους Economides &
Grousopoulou (2009). Προσπάθησαν να διερευνήσουν τα την στάση και τις αντιλήψεις για το

33. 33
M-Learning τόσο για άντρες, όσο και για γυναίκες. Θεώρησαν σημαντικό να διαπιστώσουν πόσα
χρήματα θα χάλαγαν παραπάνω για την αγορά τέτοιων συσκευών αν έβλεπαν ότι είναι
σημαντικές οι υπηρεσίες τους. Τα αποτελέσματα, έδειξαν ότι και τα δύο φύλα, θα ξόδευαν
παραπάνω χρήματα για την προμήθεια τέτοιων συσκευών, παρόλα αυτά οι γυναίκες θεωρούσαν
ότι οι τιμές θα έπρεπε να είναι πιο μικρές από ότι θεωρούσαν οι άντρες χρήστες.
Ο Al-Fahad (2009) με τη σειρά του διερεύνησε στάση και αντιλήψεις γύρω από την
αποτελεσματικότητα του M-Learning. H έρευνα είχε 186 συμμετέχοντες, από διάφορα κολλέγια,
οι οποίοι χρησιμοποιούσαν φορητές τεχνολογίες στα μαθησιακά τους περιβάλλοντα. Τα
αποτελέσματα έδειξαν εμφανώς πως το M-Learning είναι ευρέως αποδεκτό στην φοιτητική
κοινότητα. Οι φοιτητές συμφωνούσαν πως τα ασύρματα δίκτυα θα αυξήσουν τη ευελιξία
εισόδου στις εκπαιδευτικές εφαρμογές. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ήταν στο γεγονός πώς οι
φοιτητές επιθυμούσαν να εκμεταλλευτούν όλο το εύρος των φορητών συσκευών όπως PDA
(personal distance assistant), iPod, tablet PC, smartphones, θεωρώντας πως οι φοιτητές θα γίνουν
πιο ενεργοί συμμετέχοντες σε περισσότερα στάδια στης μαθησιακής και εκπαιδευτικής
διαδικασίας από ότι στην συμβατική τάξη.
2.9 Αποδοχή των Φοιτητών για το M-Learning
Οι αντιλήψεις και η στάση στο κομμάτι της εισαγωγής και αξιοποίησης των M-Learning
συστημάτων πρέπει να διερευνηθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι σημαντικό να διεξαχθούν
έρευνες που να δείχνουν ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο και τι θεωρούν οι φοιτητές σημαντικό για
την αποδοχή τέτοιων συστημάτων.
2.9.1 Ενοποιημένη Θεωρία Αποδοχής και Χρήσης Τεχνολογίας (UTAUT)
Ένα από τα πιο διαδεδομένα και σύγχρονα μοντέλα στη πληροφορική για την αποδοχή της
τεχνολογίας είναι το UTAUT (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology) και
καταφέρνει να ενσωματώνει στοιχεία από οκτώ διαφορετικά μοντέλα:
Θεωρία της Δικαιολογημένης Δράσης (Theory of Reasoned Action, TRA)
Ξεκίνησε από την κοινωνική ψυχολογία και είναι μια θεμελιώδης και σημαντική θεωρία της
ανθρώπινης συμπεριφοράς. Χρησιμοποιείται για να προβλέψει την προσωπική αποδοχή της
τεχνολογίας και εξηγεί μεγάλη διασπορά της . Πυρήνας της είναι η στάση βάσει συμπεριφοράς
και η υποκειμενική νόρμα. (Fishbein, Ajzen, 1975).
Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, TAM)