Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (18)
Similar to Między obawą a nadzieją Emigracja ze Środkowego Nadodrza i okolic Nekli do Australii w XIX wieku. Przyczyny, ludzie i miejsca.
Similar to Między obawą a nadzieją Emigracja ze Środkowego Nadodrza i okolic Nekli do Australii w XIX wieku. Przyczyny, ludzie i miejsca. (20)
Między obawą a nadzieją Emigracja ze Środkowego Nadodrza i okolic Nekli do Australii w XIX wieku. Przyczyny, ludzie i miejsca.
- 1. Anitta Maksymowicz Między obawą a nadzieją Emigracja ze Środkowego Nadodrza i okolic Nekli do Australii w XIX wieku. Przyczyny, ludzie i miejsca Nekla, Nekielski Ośrodek Kultury, 16 września 2012 1
- 2. Przyczyny emigracji z Europy do krajów zamorskich w XIX w. • Przeludnienie Szybki wzrost ludności Europy – Europa: 1800 – 1850: + 43 % – Kraje niemieckie: • 1816: 24 milionów • 1830: 29 milionów • 1900: 56 milionów • sytuacja ekonomiczna – niedostatek ziemi, klęski żywiołowe (powodzie, susze, nieurodzaje) • sytuacja polityczna (wojny, powstania, prześladowania) • służba wojskowa • konflikt religijny (Prusy) 2
- 3. Konflikt religijny w Prusach •Reformy kościelne Wrocław - intelektualny ośrodek Fryderyka Wilhelma III sprzeciwu wobec Unii – zjednoczenie Kościoła - Johann Gottfried Scheibel luterańskiego i - Heinrich Steffens reformowanego - Philipp Eduard Huschke -Friedrich Schleiermacher –Ewangelicki Kościół w Prusach (Evangelische Kirche in Preußen) – Spór o Agendę (Agendestreit) •1830 – król nakazuje przystąpienie do Unii 3
- 4. August Ludwig Christian Kavel (1798 Berlin – 1860 Tanunda) . Pastor parafii Klemzig (Klępsk), pionier emigracji staroluteranów z Prus do Australii
- 5. Zakres terytorialny Pierwsze grupy staroluteranów - z pogranicza trzech pruskich prowincji: • Brandenburg • Śląsk • Wielkopolska obecnie część Środkowego Nadodrza 5
- 6. Rolnicy 6
- 7. Rzemieślnicy 7
- 8. Ramy czasowe 1838 1914 8
- 9. Pierwsze grupy emigrantów - narodowość Niemcy Polacy 1838 („Ludzie Kavela”) 1838 Catharina - Prince George 1841 Skjold - Catharina - Bengalee 1844 George Washington - Zebra 1856 August 1841 („Ludzie Fritzschego”) - Skjold 1844 - George Washington 9
- 10. Ogłoszenia „Grünberger Wochenblatt“ , Januar u. April 1841 10
- 11. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku – Klępsk-Cigacice 2008 11
- 12. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku – Klępsk-Cigacice 2008 12
- 13. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku – Klępsk-Cigacice 2008 13
- 14. Szlak rzeczny Cigacice - Hamburg 14
- 15. Statki odrzańskie - odrzaki Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku – Klępsk-Cigacice 2008 15
- 16. „A potem dotarliśmy do Hamburga, gdzie zobaczyliśmy ogromny żaglowiec, który miał nas zabrać do Australii. To jest nasza trumna… Dobry Boże, miej nad nami litość, w przeciwnym razie pochowają nas na morzu”. 16 Fot. z Muzeum Emigracji w Bremerhaven
- 17. 17 Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku – Klępsk-Cigacice 2008
- 18. 18
- 19. 19
- 20. 20 Fot. z Muzeum Emigracji w Bremerhaven
- 21. 21
- 22. • Dzielono zdrowych pasażerów na dwie grupy, z których każda na zmianę przebywała na pokładzie, pozostawiając tym samym więcej miejsca i powietrza przebywającym pod pokładem „Gdy opuszczaliśmy Łabę było 26 chorych. Później chorym choroba morska dotknęła całą resztę, łącznie z dwoma mężczyznami w podeszłym wieku, • Zatykano luki, dwa-trzy razy którzy zachorowali obłożnie. Większość powoli dziennie okadzano statek dochodziła do siebie, ale ci starsi mężczyźni, mieszanką sporządzoną z octu i którzy przez całe swoje życie przyzwyczajeni jagód jałowca, codziennie byli do lądowego jedzenia, głównie ziemniaków i wietrzono posłania mleka, nie potrafili przywyknąć do żywienia na statku. Ponadto zwrotnikowy upał dawał się • Chorym na szkorbut podawano wszystkim we znaki. Szczególnie pod pokładem, zwiększone porcje kiszonej gdzie panował okrutny tłok i było gorąco nie do kapusty zniesienia […]. Cały czas panowały choroby i każdego dnia wydawało się, że się nasilają. Ludzie również częściej niż dotąd umierali, tak, że do dziś – 24 września – musieliśmy pochować w morzu osiem osób” 22
- 23. Główne miejsca osadnictwa Niemców i Polaków 23
- 24. Religia Niemcy Polacy • Założyciele Kościoła Luterańskiego na Antypodach • Wielka liczba kościołów • Rozłam w Kościele (1846-1966) 24
- 25. Religia Polacy „Niżej podpisany rzymsko-katolicki • 1869 – Komitet Budowy kościoła w Kapłan rodem Polak przybywajoncy w Hill River Sevenhill (kolegium), koło Clare, w • 1870 – ks. Leon Rogalski diecezji Adelajdzkiej obznajmia swojo • „Mała Polska” DÓCHOWNO POMOC mianowicie • The Chaplet and Southern Cross”: Polakom po Prowincjach Australijskich rosproszonym (…). Teraz on miewa Missyje dla Polaków około 200 dusz (czyli 40 familie) liczocych a w Sevenhill, i Hill River mieszkających, którzy majo swojo własno szkołe w polsko-angielskim jesyku. Ks. Leon Rogalski. T. J., Sevenhill, 11 Jun 1871”. 25
- 26. Edukacja Niemcy Polacy • Szkoły przy kościołach • Jedna szkoła • Sprowadzali książki • Brak nauczyciela • Duża rola edukacji polskojęzycznego • Niezależność od państwa • Brak książek • W 1900 roku w AP działało 46 • Budynek szkolny dopiero w szkół z około 1600 uczniów 1885 roku • W 1885 uczyło się od 25 do 35 uczniów 26
- 27. ( …) przy zabawach ks. Rogalski był bardzo ‘śtrykt’, i pozwalał tańczyć ino chłopok z chłopokiem, a dzioucha z dziouchom, a jak ino zasygnowali na nieszpór, każdy . musioł iść na katechis i do śpiewanio (…) 27
- 28. Polityka – I wojna światowa - Niemcy • Pierwsi, którzy nazwali siebie Australijczykami Polacy • Prześladowania i szykany I w. św. - Nomenclature Act (nazwy wskazujące na obce i wrogie pochodzenie) - Zmiana nazwisk • Lojalni wobec Korony: Australijski Synod nie ma żadnych związków z kościołem w Niemczech (…). Od samego początku podczas naszych nabożeństw prosimy o zdrowie naszych rządzących – rodziny królewskiej i rządu w Australii. Nigdy imię żadnego niemieckiego panującego nie zostało wspomniane w żadnej naszej gminie 28
- 29. Kultura i tradycje „Klastery imigracyjne” – przetrwała tożsamość Niemiecka prasa: •Kirchen- und Missions Blatt für Deutsch-Australischen Gemeinden •Australisches Kirchen-Blatt für die Evangelisch-Luterische Kirche Australiens Polskie zwyczaje: I na australskiej ziemi, tak jak i u nas, w dzień Bożego Narodzenia błyszczy od światła „szopka” z Boską Dzieciną, gromadząc koło siebie i młodych i starych, z temi prześlicznemi a rzewnemi kolendami na ustach, co potrafią każde polskie serce rozczulić, choćby też i kamienne było (…). Istnieje też i patryarchalna wilia przy stole posypanym siankiem, i łamią się wszyscy owym, tak nam drogim opłatkiem. A kiedy święta Wielkanocne nadejdą nie brak tu i „święconego”(…). A pieśni? Są i one i nieraz ściany kościółka w Sevenhillu i indziej drgają echem tych samych hymnów (…) co ponad Wisłą, Sanem, Dunajcem i Wartą. To samo i o reszcie naszych zwyczajów powiedzmy. Zachowały się ku wielkiej naszej radości, a czy się zachowają dalej?” 29
- 30. Zasłużeni emigranci • Wilhelm Traugott Boehm (1836-1917) – nauczyciel, pedagog i twórca dwóch szkół o dużym znaczeniu, m. in. Hahndorf Academy • Immanuel Gotthold Reimann (1859-1932) założył pierwszą w Australii uczelnię muzyczną - Adelaide College of Music, przekształconą później w The Elder Conservatorium of Music • Kurt Johannsen - słynny wynalazca i konstruktor • Fred Modistach – konstruktor samochodów • Johann Friedrich Herbig – symbol osadnictwa pionierów 30
- 31. Johann Friedrich Herbig z Grünberga (Zielona Góra) - przybył na Wilhelmine w 1855 Fragment skargi pasażerów Wilhelmine , podpisanej przez F. Herbiga Wołowina była przesolona, tak stara i cuchnąca, że absolutnie nie nadawała się do jedzenia; w grochu było pełno larw much, więc zupa z niego była wstrętna; mąka, z której przyrządzano kluski była spleśniała; z pięciu funtów chleba, przysługujących każdemu na tydzień, trzy funty był to ciemny chleb, tylko z otrębów i mąki, bez żadnej wartości odżywczej, który niżej podpisani jedli wyłącznie z głodu; woda – fatalnej jakości – była rozdzielana w niedostatecznej ilości. [...] w niedziele zamiast puddingu porzeczkowego do swej porcji solonej wołowiny dostawali gotowany ryż z odrobiną soli, bez żadnych przypraw, w poniedziałki otrzymywali tylko kiszoną kapustę. We wtorki nie dostawali umówionego ryżu z melasą. W czwartki zamiast owsianki ze śliwkami i puddingu był tylko ryż na wodzie, a z wyjątkiem jednej czy dwóch sobót, zamiast zakontraktowanej na soboty solonej wieprzowiny, serwowano maleńkie porcje – najczęściej zepsutego – śledzia 31
- 32. Eukaliptus w Springton - Drzewo Herbiga –przez kilka lat pierwsze schronienie Friedricha, potem także jego żony Caroline i dwóch pierwszych synów, którzy się w tym „domu” urodzili 32
- 33. 33
- 34. Caroline Rattey – pochodziła z Chlapowo Hauland, przybyła do Australii na statku Vesta w 1856 z wujami Erdmannem i Gottfriedem Rattey. Osiedliła się w Hoffnungsthal – pracowała jako służąca u rodziny Leske. Po napadzie, którego była ofiarą przeniosła się do rodziny, do Black Springs (obecnie Springton), gdzie poznała Friedricha Herbiga 34
- 35. Friedrich i Caroline pobrali się w 1858 roku 35
- 36. Ja, Johann Friedrich Herbig przybyłem do tej kolonii 3 października 1855, a moja żona Caroline – w 1856 36
- 37. Pierwsza dwuizbowa chata Herbigów 37
- 38. Kościół i działająca przy kościele szkoła Friedensberg Friedrich był tu przewodniczącym kongregacji. 38
- 39. Wszystkie dzieci Herbigów uczęszczały do Friedensberg 39
- 40. Dom zbudowany po przybyciu do Australii matki Friedricha, Anny Rosiny w 1864 roku 40
- 41. 41
- 42. Gdy w 1883 roku Friedrich i Caroline obchodzili 25. rocznicę ślubu mieli ośmiu synów i sześć córek w wieku od 2 do 24 lat. Potem urodziło się jeszcze dwoje ostatnich dzieci. Mieli 51 wnuków. W 1886 Friedrich Herbig zmarł. Caroline, przeżyła swego męża o 40 lat, przeżyła także 7 z 16 swoich dzieci, zmarła w 1927 roku w wieku 87 lat Caroline z 16 dzieci Caroline z wnukiem 42
- 43. 43
- 44. 44
- 45. 45
- 46. 46
- 47. 47
- 48. 48
- 49. Hoffnungsthal – Valley of Hope - Dolina Nadziei 49
- 50. Osadnicy z Nekla-Hauland - (pasażerowie Heloise - 1847) • Hausler Johann Georg (Rowland Flats) • Huf Johann (Hochkirch, Victoria) • Krieg Carl Ferdinand • Lemm Anna Elisabeth (z domu Hausler) • Leske Samuel Gottfried • Menzel Christian • Mibus (Miebus) Johann (Hochkirch, Victoria) • Mibus Gottlieb • Noske Joseph Christian • Nuske Christoph • Ossig Gottfried • Semmler Johann • Muhlnickel Johann Rudolph 50
- 51. 51
- 52. 52
- 53. „Główna droga Hoffnungsthal biegła z północnego-wschodu na południowy zachód i wzdłuż niej stała większość domów. Na południowo-wschodnim krańcu, na niewielkim wzniesieniu stał kościół i dom nauczyciela. Większość innych budynków zbudowana była z kamienia i gliny, a dachy ze słomy. Większość domów miała niewielkie ogrody po wschodniej stronie. Na północnym krańcu ulicy był cmentarz. Był oddalony od kościoła o około jedną milę. Wioska była przepięknie położona. Po wschodniej stronie drogi wznosiły się wzgórza Barossa”. 53
- 54. • „Rok zapowiadał się dobrze, ale wczesną wiosna okazała się bardzo mokra. .. I wtedy nadszedł kataklizm. Przez cały tydzień codziennie nadciągały burze, przedpołudniem i popołudniu i padały ulewne deszcze. Nigdy wcześniej nie wdziałem czegoś podobnego. • To było chyba w październiku 1853 roku. Nadeszły bardzo silne ulewy. Jedna rodzina musiała opuścić swój dom już w nocy i schronić się pod skałą na stoku wzgórza gdzie z maleńkim dzieckiem przeczekali do rana. • Kiedy osadnicy rano wyszli rano z domów zobaczyli pola i ogrody pod wodą. Woda zaczęła wdzierać się też do domów. Trzeba było szybko ratować zwierzęta, szczególnie świnie, bo w przeciwnym razie by utonęły…”. 54
- 55. „Wśród mieszkańców Hoffnungsthal żył wdowiec Laube, który miał dwoje dzieci – 10-letniego syna i młodszą córeczkę. Rankiem ojciec pojechał do Klemzig, aby naostrzyć narzędzia. Wieczorem zaczęło mocno padać, a on jeszcze nie powrócił. Około 22.00 woda zaczęła wdzierać się do domu. Dzieci poszły przeprowadzić i przywiązać kozy gdzieś wyżej i wypuściły świnie z chlewu. Potem pościeliły sobie na stole i tak spędziły noc. Rankiem było prawie 25 cm wody. Ojcu udało się dotrzeć do nich dopiero o 10.00. Wprawdzie wrócił w nocy, ale nie mógł dostać się do domu, bo woda była tak wysoka. Kiedy w końcu dotarł do domu i zobaczył oboje dzieci całe i zdrowe, pierwsze co uczyni – padł na kolana i dziękował Bogu, że uchronił jego dzieci”. 55
- 56. 56
- 57. Zarys fundamentów kościoła w Hoffnungsthal i tablica upamiętniająca 57 pierwszych mieszkańców
- 58. 58
- 59. Co pozostało - tradycje kulinarne • Sauerkraut – kiszona kapusta • Saure Gurken – ogórki kiszone • Mettwurst - metka Knackwurst serdelki Blutwurst - kaszanka • Presswurst - salceson Leberwurst, - wątrobianka • Streuselkuchen – placek z kruszonką), • Honigkuchen - miodownik Quarkkuchen - sernik Lebkuchen - piernik • Heringsalad - sałatka śledziowa • Glüwein - grzaniec 59
- 60. Winiarstwo 60
- 61. Rodzina Henschke - winnica i winiarnia 61
- 62. Teraźniejszość • Stowarzyszenia, kluby • Monografie rodzinne • Cmentarze pionierów • Przyjazdy potomków 62
- 63. Dziękuję za uwagę 63