Luận văn thạc sĩ ngành luật: Các Điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống khủng bố hàng không, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM THÙY TRANG
C¸C §IÒU ¦íC QUèC TÕ §A PH¦¥NG
VÒ §ÊU TRANH CHèNG KHñNG Bè HµNG KH¤NG
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2017

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM THÙY TRANG
C¸C §IÒU ¦íC QUèC TÕ §A PH¦¥NG
VÒ §ÊU TRANH CHèNG KHñNG Bè HµNG KH¤NG
Chuyên ngành: Luật quốc tế
Mã số: 60 38 01 08
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. LÊ VĂN BÍNH
HÀ NỘI - 2017

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Phạm Thùy Trang

4. MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ KHỦNG BỐ HÀNG KHÔNG..................10
1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khủng bố......................................10
1.2. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khủng bố hàng không quốc tế.........30
Chương 2: CÁC ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ VỀ ĐẤU TRANH CHỐNG
KHỦNG BỐ HÀNG KHÔNG.........Error! Bookmark not defined.
2.1. Các Điều ước quốc tế phổ cập về đấu tranh chống khủng bố
hàng không .........................................Error! Bookmark not defined.
2.2. Các Điều ước quốc tế khu vực về đấu tranh chống khủng bố
hàng không .........................................Error! Bookmark not defined.
Chương 3: VIỆT NAM VÀ SỰ GIA NHẬP CÁC ĐIỀU ƯỚC
QUỐC TẾ VỀ ĐẤU TRANH CHỐNG KHỦNG BỐ HÀNG
KHÔNG, MỘT SỐ GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊError! Bookmark not def
3.1. Pháp luật Việt Nam và việc thực thi các Điều ước quốc tế về đấu
tranh chống khủng bố và khủng bố hàng khôngError! Bookmark not defined.
3.2. Sự gia nhập và thực thi các Điều ước quốc tế về đấu tranh chống
khủng bố hàng không và một số giải pháp, khuyến nghịError! Bookmark not d
KẾT LUẬN....................................................Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................35

5. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Thế giới ngày nay vẫn còn những quan điểm bất đồng và xung đột, còn
khoảng cách giàu nghèo giữa các quốc gia, dân tộc và giữa các châu lục, còn
tồn tại các quyền và lợi ích khác nhau, bên cạnh đó là nguồn tài nguyên thiên
nhiên không thể chia đều cho tất cả các quốc gia đang sinh tồn trên Trái Đất.
Có thể đó là các nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp làm phát sinh khủng bố,
ly khai và cực đoan. Chính các hiện tượng đặc biệt này đã làm cho thế giới
luôn trong tình trạng bất ổn, đe dọa trực tiếp đến thành quả lao động của con
người, cũng như sự sinh tồn của họ.
Khủng bố - một hiện tượng nguy hiểm cho xã hội loài người đang hiện
hữu trong đời sống của cộng đồng quốc tế, một hiện tượng đã trở thành vấn
nạn toàn cầu, đe dọa cuộc sống hòa bình của con người, mà trong đó có cả
những sinh mệnh của phụ nữ và trẻ em, cũng như việc bảo tồn và phát triển
văn minh nhân loại. Để đấu tranh chống khủng bố cần đề cao nguyên tắc hợp
tác quốc tế trên cơ sở của hệ thống pháp luật quốc tế hiện đại, vai trò của các
tổ chức quốc tế mới được thành lập, thông qua các tổ chức này nhiều Điều
ước quốc tế phổ cập và khu vực về đấu tranh chống tội phạm đã được thông
qua, bên cạnh đó là các quốc gia tích cực tham gia vào các tổ chức quốc tế
theo hướng liên kết và đối thoại nhằm đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc
gia, tội khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng.
Sự kiện khủng bố hàng không đẫm máu làm rung động thế giới ngày
11/9/2001 ở Mỹ, khi 19 không tặc đã cướp được 4 tàu bay để sử dụng 02
chiếc tấn công vào tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại thế giới tại New
York, 01 chiếc tấn công vào lầu năm góc – tổng hành dinh của Bộ Quốc
phòng tại Virginia, chiếc còn lại rơi xuống 1 cánh đồng gần Shanksville sau

6. 2
khi hành khách chống cự nhóm không tặc. Cuộc khủng bố vào nước Mỹ cách
đây gần 16 năm đã khiến 2.996 người đến từ 90 quốc gia thiệt mạng, thiệt hại
ít nhất 10 tỷ usd giá trị nhà đất, cơ sở hạ tầng và 3.000 tỷ đô la Mỹ. Cuộc
khủng bố hàng không ngày 11/9/2001 tại Hoa Kỳ đã cho thế giới tận mắt nhìn
thấy quy mô và sự tàn khốc của khủng bố hàng không, đó cũng là ngày mà
nhiều nhà phân tích trên thế giới cho rằng là ngày bắt đầu của “Thế chiến thứ
ba” – thế chiến chống khủng bố toàn cầu. Cùng với việc sụp đổ các tòa nhà
cao chọc trời là sự sụp đổ một biểu tượng truyền thống về an ninh ở một quốc
gia hùng cường vào bậc nhất thế giới. Sự kiện khủng bố hàng không ngày
11/9/2001 cho thấy mặc dù chiến tranh lạnh đã kết thúc nhưng một cuộc chiến
tranh kiểu mới lại xuất hiện, thậm chí còn mang đến cho loài người nhiều tiềm
ẩn nguy hiểm hơn – khủng bố hàng không (bằng phương tiện bay - tàu bay).
Liên hợp quốc đã kêu gọi các quốc gia hãy tích cực tham gia đấu tranh chống
khủng bố vì sự tồn tại của con người và chính mình, Liên hợp quốc đã văn bản
hóa trong hệ thống pháp luật quốc tế về đối tượng chống khủng bố và khủng bố
hàng không, sau đó các quốc gia đã nội luật hóa trong pháp luật quốc gia, trong
đó đặc biệt là hệ thống các công ước (đa phương toàn cầu và đa phương khu
vực) về đấu tranh chống khủng bố và khủng bố hàng không trên phạm vi khu
vực và toàn cầu.
Một trong những phương pháp hiệu quả nhất trong đấu tranh chống
mọi sự biểu hiện của khủng bố hàng không đó là sử dụng cơ chế công ước
(các công ước quốc tế phổ cập và khu vực), tức là cần xây dựng, ký kết và
thông qua hệ thống các công ước chuyên ngành đấu tranh với các hành vi
khủng bố hàng không. Đó sẽ là công cụ đầy đủ, cụ thể và hiệu quả nhằm
đấu tranh với khủng bố hàng không. Việc thông qua hệ thống các công
ước chuyên ngành sẽ tạo điều kiện để mỗi quốc gia có thể tự lựa chọn
tham gia (hoặc không tham gia) vào từng công ước cụ thể, phù hợp với

7. 3
thực tiễn đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng không
nói riêng ở mỗi quốc gia.
Thực tế minh chứng rằng trước đây việc áp dụng pháp luật quốc tế
trong đấu tranh chống khủng bố đã thể hiện sự thiếu hiệu quả, bởi vì thiếu cơ
sở pháp lý để thực thi, tức là thiếu luật chuyên ngành - luật đấu tranh chống
khủng bố hàng không trong hệ thống luật quốc tế (hoặc là một chế định trong
luật hình sự quốc tế). Điều đó cũng có nghĩa là luật quốc tế chưa phát huy
được vai trò của mình trong cuộc chiến chống khủng bố hàng không. Ngày
nay hệ thống luật quốc tế đã ngày càng hoàn thiện, nhiều công ước, điều ước
đa phương về đấu tranh chống khủng bố hàng không đã được soạn thảo,
thông qua và đang có hiệu lực. Tuy nhiên, để đấu tranh chống khủng bố có
hiệu quả thì các văn bản luật quốc tế không chỉ có tính bắt buộc, có tính chất
quy phạm “Jus Cogens” trên giấy, mà phải được thực thi trong thực tiễn.
Ngoài ra, việc bảo đảm an ninh cho các chuyến bay (đặc biệt là các
chuyến bay dân sự) đang trở thành vấn đề đặc biệt quan trọng đối với chính
quyền và cơ quan hành pháp của nhiều quốc gia trên thế giới, nhất là sau
khi cơ quan điều tra Anh đã phá vỡ một âm mưu khủng bố lớn không kém
gì vụ 11/9/2001 ở Mỹ vào ngày 10/8/2006. Để ngăn ngừa tất cả những
nguy cơ khủng bố có thể xảy ra, cơ quan an ninh của các cảng hàng không
đã triển khai vô số những biện pháp ngăn ngừa cực kỳ nghiêm ngặt. Tính
từ năm 1999 đến năm 2016 (17 năm), số người đã thiệt mạng vì tai nạn
hàng không ước tính là 20.593 người sau hơn 2.300 vụ tai nạn máy bay
trên thế giới (bao gồm cả những nạn nhân của các cuộc khủng bố hàng
không) cho thấy những tổn thất to lớn về người và tài sản mà các quốc gia
và cộng đồng quốc tế phải gánh chịu.
Nghiên cứu đề tài này rất có ý nghĩa thực tế và luôn mang tính cấp thiết
vì qua nghiên cứu tìm ra nguyên tắc để thực thi, để hợp tác quốc tế trong đấu

8. 4
tranh chống khủng bố hàng không, cũng như khuyến nghị hoàn thiện pháp
luật quốc gia và quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không.
2. Tình hình nghiên cứu
Đấu tranh chống khủng bố hàng không ngày nay đã không còn là
nhiệm vụ riêng của một quốc gia hoặc một nhóm quốc gia mà là vấn đề toàn
cầu vì đó là vấn nạn của toàn thế giới. Khủng bố hàng không ngày nay không
còn hoạt động đơn lẻ, mà đã có tổ chức, có kỹ thuật công nghệ, có các trang
thiết bị hiện đại, có tiềm lực về kinh tế và tài chính. Thực tiễn đã cho thấy
điều đó thông qua các vụ khủng bố ở Mỹ, Nga, Tây Ban Nha, Ấn Độ,
Malaysia, Afganistan, Tagikixtan, Cosovo, Chechin, Cận Đông, Bali, Somali
và ở một số địa danh khác trên thế giới v.v… chúng có tổ chức, được bảo trợ
và tài trợ. Trong quá khứ, vụ nổ chiếc máy bay Boeing 747 của Hãng Pan
American (khiến tất cả 259 người thiệt mạng) trên bầu trời Lockerbie vào
ngày 21/12/1988 là một ví dụ điển hình. Điều tra cho thấy, bọn khủng bố đã
sử dụng loại thuốc nổ mới Semtex, giấu kín bên trong một chiếc máy cassette
xách tay, giúp vô hiệu hóa các máy dò kim loại cũng như sự kiểm soát của
các nhân viên an ninh. Ngày 10/8/2006, kế hoạch sử dụng chất nổ dạng lỏng
được chế tạo ngay trên máy bay dự kiến tấn công vào 10 chiếc máy bay
thương mại của Mỹ từ sân bay của Anh bay về Mỹ vừa qua lại minh chứng về
một “phát minh đáng ngại” nữa của bọn khủng bố.
Do tính chất nguy hiểm của khủng bố hàng không đối với cộng đồng
quốc tế nên đã được nhiều chính trị gia, nhiều nhà lãnh đạo, nhiều nhà luật
học, v.v… trong và ngoài nước nghiên cứu và công bố trong các công trình
khoa học của mình. Các tác giả của những công trình đó đã nghiên cứu,
phân tích và đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về khủng bố nói chung và
khủng bố hàng không nói riêng, tiến hành phân loại khủng bố theo các cách
thức khác nhau, cũng như đề xuất đa dạng về các giải pháp nhằm đấu tranh

9. 5
chống khủng bố và khủng bố hàng không. Nội dung cơ bản của các công
trình này đều cho rằng khủng bố nói chung là nguy hiểm cho xã hội, nên đấu
tranh chống khủng bố là cần thiết, là nhiệm vụ chung của mọi quốc gia và
của cả cộng đồng quốc tế. Tên gọi và xuất xứ của các công trình này có thể
kể tên một số tác các tác giả sau đây:
Ở Việt Nam có công trình nghiên cứu của Nguyễn Văn Dân về “Khủng
bố và chống khủng bố với vấn đề an ninh quốc tế” công bố năm 2004; Bình
luận khoa học Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm
1999, của GS.TS. Nguyễn Ngọc Anh (Chủ biên), NXB Công an nhân dân, Hà
Nội, 2009; Lê Văn Cảm trong công trình “Bảo vệ an ninh quốc gia, an ninh
quốc tế và các quyền con người bằng pháp luật hình sự trong giai đoạn xây
dựng nhà nước pháp quyền” công bố 2007 và trong Sách chuyên khảo “Hệ
thống Tư pháp hình sự trong giai đoạn nhà nước pháp quyền” xuất bản 2009
cũng đề cập đến vấn đề bảo vệ con người và đấu tranh chống khủng bố; Vũ
Ngọc Dương với bài viết “Bàn về định nghĩa khủng bố trong các điều ước
quốc tế” đăng trên tạp chí luật học tháng 11/2009; Nguyễn Bá Diến (2013),
Giáo trình công pháp quốc tế, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội có đề cập đến
vấn đề của luận văn nghiên cứu; Vũ Ngọc Dương (2011), Pháp luật quốc tế
về chống khủng bố và việc hoàn thiện bộ luật hình sự Việt Nam, Luận văn
thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Bùi Mạnh
Hùng (2012), Hợp tác quốc tế về chống khủng bố và liên hệ thực tiễn Việt
Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà
Nội … và một số các bài viết khác đăng trên các tạp chí chuyên ngành.
Nhiều công trình đã được nghiên cứu và công bố ở nước ngoài về
khủng bố nói chung và khủng bố hàng không quốc tế nói riêng. Ví dụ như,
Tâm lý của khủng bố, tác giả Olshansky D.V. xuất bản năm 2002; Khủng bố:
kẻ vạch kế hoạch và người thực thi của tác giả Kovalev E., Malyshev V. xuất

10. 6
bản năm 1984; Quyền của khủng bố/ Vấn đề thực tế ở Châu Âu, tác giả Pfal
Traugner A. năm 1977; Vấn đề Ai, cái gì, khi nào, ở đâu, như thế nào và tại
sao của Chủ nghĩa khủng bố/ Tài liệu trình bày tại Hội nghị của Cục Cảnh sát
Detroit về “Khủng bố ở thành thị: kế hoạch và sự hỗn loạn”, tác giả Jenkins
B.M. năm 1984; Kinh nghiệm quốc tế trong cuộc chiến chống khủng bố: tiêu
chuẩn và thực tế, tác giả Ustinov V., năm 2002; Khủng bố chính trị: lý thuyết,
mưu kế và biện pháp phản tác dụng, tác giả Wardlaw G. năm 1982 Đại học
Cambridge xuất bản; v.v...
Đề tài “Các Điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống khủng bố
hàng không” đã được nghiên cứu ở nhiều khía cạnh, trong nhiều ấn phẩm, bài
viết khác nhau, tuy nhiên học viên nhận thấy việc nghiên cứu, phân tích quy
định của các Điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về đấu tranh chống khủng
bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng để từ đó đưa ra các đề xuất,
khuyến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật quốc gia và quốc tế về vấn đề này luôn
mang tính cấp thiết, chưa được đề cập nhiều vì vậy cần tiếp tục được nghiên
cứu chuyên sâu hơn nữa. Ngoài ra, với sự phát triển của khoa học công nghệ
hiện đại ngày nay thì việc đấu tranh phòng, chống khủng bố quốc tế với các
hành vi ngày càng tinh vi và nguy hiểm hơn của chúng vẫn luôn là vấn đề cấp
bách mà các quốc gia cần quan tâm, giải quyết. Với những lý do nêu trên học
viên đã chọn đề tài “Các Điều ước quốc tế đa phương về đấu tranh chống
khủng bố hàng không” để nghiên cứu và làm luận văn tốt nghiệp.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu tổng thể về các Điều ước quốc tế phổ cập và khu
vực về đấu tranh chống khủng bố hàng không cũng như các quy định của
pháp luật Việt Nam về vấn đề này, đề xuất một số nội dung có tính chất
khuyến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật quốc gia và quốc tế về đấu tranh
chống khủng bố hàng không.

11. 7
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn có các nhiệm vụ cụ thể sau:
- Nghiên cứu về lý luận và thực tiễn, chủ yếu về các vấn đề: khái niệm,
các quan điểm và đặc điểm khủng bố hàng không.
- Nghiên cứu các nội dung căn bản về khủng bố hàng không như: các
Điều ước quốc tế phổ cập về khủng bố hàng không; các Điều ước quốc tế khu
vực về khủng bố hàng không, có đề cập đến các tổ chức quốc tế và vai trò của
các tổ chức này trong đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng
không nói riêng.
- Nghiên cứu các văn bản pháp luật Việt Nam về khủng bố nói chung
và khủng bố hàng không nói riêng, sự gia nhập, chuyển hóa và thực thi Điều
ước quốc tế về khủng bố hàng không; và hợp tác quốc tế khu vực và quốc tế
về đấu tranh chống khủng bố hàng không.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nguồn tư liệu
- Đối tượng nghiên cứu: Các Điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về
đấu tranh chống khủng bố nói chung và khủng bố hàng không nói riêng, các
quy định của pháp luật Việt Nam về đấu tranh, phòng chống khủng bố và
khủng bố hàng không.
- Phạm vi nghiên cứu: Trong giới hạn về nguồn lực và vật lực, luận
văn không có tham vọng nghiên cứu tỉ mỉ tổng thể vấn đề về khủng bố hàng
không mà chỉ cố gắng nghiên cứu và phân tích các quan điểm cơ bản của
khủng bố hàng không giống như một hiện tượng nguy hiểm cho xã hội,
nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến nguồn gốc và sự phát triển của nó. Đề
tài tập trung nghiên cứu một số điều ước quốc tế phổ cập và khu vực về chống
khủng bố, sự gia nhập và thực thi các điều ước quốc tế về chống khủng bố mà
Việt Nam là thành viên. Cụ thể là các vấn đề sau: khái niệm, đặc điểm và sự
phân loại khủng bố hàng không; một số điều ước quốc tế về đấu tranh chống

12. 8
khủng bố hàng không; quy định của pháp luật Việt Nam về đấu tranh chống
khủng bố hàng không, đồng thời đưa ra một số khuyến nghị, giải pháp cho
Việt Nam và cộng đồng quốc tế để thực hiện hiệu quả hơn nhiệm vụ đấu tranh
chống khủng bố hàng không.
- Nguồn tư liệu: Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi các công ước
quốc tế đa phương (phổ cập và khu vực), có liên hệ quốc gia và ở tổ chức
quốc tế. Trong quá trình thực hiện, luận văn sẽ sử dụng các tài liệu, các công
trình sách, báo, tạp chí đã công bố trong và ngoài nước, các tài liệu của Liên
hợp quốc, của các tổ chức quốc tế, tham khảo các thông tin trên Internet với
tính chất là nguồn bổ trợ (trong đó có cả thông tin, tài liệu và các công trình
khoa học) có liên quan.
Nghiên cứu về đấu tranh chống khủng bố hàng không không thể không
đề cập đến các loại văn bản pháp lý hiện hành (quốc gia và quốc tế) về đấu
tranh chống khủng bố hàng không (hoặc có liên quan đến khủng bố hàng
không), cũng như các biện pháp phối hợp, hợp tác quốc tế trên phạm vi toàn
cầu, khu vực, cục bộ (hoặc hạn chế) và trong phạm vi của từng quốc gia. Đó
có thể cũng được xem là hệ thống hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống
khủng bố hoặc khi thu thập lại có thể gọi là bộ tuyển tập pháp lý về đấu tranh
chống khủng bố.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở các phương pháp nghiên cứu khoa
học pháp lý truyền thống khác nhau như: phương pháp lý luận, tổng hợp,
phân tích, tâm lý, v.v …
Về phương pháp lý luận nhằm nghiên cứu làm rõ khủng bố hàng
không, về khái niệm, làm rõ tiêu chí (tiêu chuẩn) để phân biệt hành vi khủng
bố hàng không so với các hành vi nguy hiểm khác cho xã hội, bản chất của
phương pháp này là đưa ra khái niệm chính xác về khủng bố hàng không.

13. 9
Về phương pháp tổng hợp, dựa trên các quan điểm nhằm nghiên cứu
nguồn gốc, nguyên nhân xuất hiện khủng bố hàng không, vấn đề quan hệ giữa
khủng bố hàng không với các loại khủng bố khác.
Về phương pháp tính chất - tâm lý nhằm nghiên cứu và phân tích cơ
cấu tâm lý hoạt động khủng bố hàng không, tâm lý kẻ khủng bố, động cơ của
hành vi khủng bố, tâm lý khủng bố. Phương pháp này còn xét đến tính tàn
khốc, đến hệ quả của hành vi khủng bố hàng không.
Trên cơ sở phương pháp tiếp cận khác nhau, luận văn sẽ được phân tích
và nghiên cứu trên các góc độ: lịch sử, xã hội học, chính trị học, tâm lý học,
tội phạm học và hình sự quốc tế.
6. Những đóng góp của đề tài
Thông qua việc nghiên cứu, luận văn muốn nhấn mạnh đến tầm quan
trọng của hệ thống pháp luật quốc tế trong việc điều chỉnh các quan hệ quốc
tế nói chung và trong cuộc chiến chống khủng bố hàng không trên phạm vi
khu vực và toàn cầu.
Luận văn nghiên cứu nhằm đưa ra những kết luận, những đề nghị và
các khuyến nghị nhằm phục vụ cho công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học,
đồng thời kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho
việc nghiên cứu và cho công tác phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm khủng
bố hàng không.
7. Kết cấu của đề tài
Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo,
bao gồm 3 Chương:
Chương 1: Tổng quan về khủng bố hàng không.
Chương 2: Các Điều ước quốc tế về đấu tranh chống khủng bố hàng không.
Chương 3: Việt Nam và sự gia nhập các Điều ước quốc tế về đấu tranh
chống khủng bố hàng không, một số giải pháp, khuyến nghị.

14. 10
Chương 1
TỔNG QUAN VỀ KHỦNG BỐ HÀNG KHÔNG
1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khủng bố
Thuật ngữ khủng bố có nguồn gốc phát sinh từ tiếng latinh là “terror”,
tức là kinh khủng, khiếp sợ. Ý nghĩa tương tự có trong tiếng anh là “terror” và
tiếng pháp là “terreur”. Yếu tố làm khiếp sợ đối phương (hoặc những người
trực tiếp bị thiệt hại do khủng bố) luôn có trong bất kỳ hành vi khủng bố nào,
nhưng sự đàn áp tâm lý không là mục đích cơ bản của khủng bố. Việc làm tăng
nỗi kinh sợ có vai trò là phương tiện bổ trợ để đạt được các mục đích về lợi ích,
vật chất, chính trị hoặc ép buộc chính quyền thực hiện yêu cầu của khủng bố,
thay đổi thể chế chính trị v.v… Trong đó, chủ thể hoạt động khủng bố không
hạn chế sự đe dọa, chúng áp dụng sức mạnh với mức độ tàn khốc nhất.
Nhiều nhà khoa học và nhà hoạt động thực tiễn cho rằng gần như có sự
giao thoa giữa các khái niệm khủng bố, radicalism và chính trị cực đoan. Khái
niệm radicalism (tiếng latinh là radix – gốc) được hiểu là tư tưởng và hành
động chính trị-xã hội có tính kiên quyết nhằm thay đổi “căn bản” về thể chế
chính trị và xã hội hiện tại [61, tr.216].
Đôi khi thuật ngữ radicalism được sử dụng gần như đồng nghĩa với khái
niệm cực đoan, nhưng khác với cực đoan ở chỗ radicalism thường tập trung
vào một nội dung của tư tưởng và sau đó là các phương pháp thực hiện chúng.
Radicalism có thể là “tư tưởng” đặc biệt mà không có hiệu quả, cực đoan
thường có hiệu quả nhưng lại không là tư tưởng. Cực đoan trước hết hướng tới
các phương pháp và các phương tiện đấu tranh, sau đó có thể chuyển thành nội
dung tư tưởng. Giống như một thuật ngữ, khái niệm radicalism xuất hiện ở Anh
vào thế kỷ XVIII vào thời đại cách mạng công nghiệp và muộn hơn khái niệm
này được I. Bentam (người Anh) gọi là triết học radicalism.

15. 11
Khái niệm “khủng bố” và “kẻ khủng bố” đã xuất hiện vào cuối thế kỷ
XVIII, những người Jacobins (Pháp) đã thường xuyên sử dụng khái niệm này
(cả trong văn hóa giao tiếp và văn viết) trong quan hệ với nhau một cách bình
thường. Nhưng trong tiến trình cách mạng vĩ đại Pháp thuật ngữ “kẻ khủng
bố” đã có ý nghĩa sỉ nhục và nó trở thành từ đồng nghĩa với “tội phạm”.
Thuật ngữ “khủng bố” ngày càng được sử dụng rộng hơn và có nghĩa chủ
yếu là bạo lực. Trước những năm 70 của thế kỷ XX thuật ngữ này đã phổ biến
và ngày nay nó được sử dụng để nói đến động cơ bạo lực từ phía “yếu”, bên có
các mục đích chính trị đối lập. Để làm tăng nỗi khiếp sợ, kẻ khủng bố có thể áp
dụng việc đốt phá hoặc vụ nổ các cửa hàng, nhà ga, các trụ sở của các đảng phái
chính trị v.v… Trong điều kiện hiện đại ngày nay những kẻ khủng bố đã áp dụng
việc bắt cóc con tin, cướp máy bay, các hành vi khủng bố thường có đặc điểm
công khai và hướng tác động đến xã hội hoặc chính quyền. Ngày nay những kẻ
khủng bố cũng đã nhận thức rất nhanh những đặc điểm của thời đại, như: chính
quyền phụ thuộc nhiều vào bầu cử, vào dư luận xã hội; có hệ thống phương tiện
thông tin quốc tế mạnh mẽ, thích khủng bố nhằm gây ấn tượng mạnh vì chỉ trong
khoảnh khắc nó có thể tạo nên dư luận xã hội rộng lớn; con người ở phần lớn các
quốc gia đã có thói quen “bỏ quên” mất bạo lực chính trị và sợ nó.
Ngày nay phương pháp thông dụng và hiệu quả của khủng bố không
còn bạo lực đối với các đại diện của chính quyền, mà là chống hòa bình,
chống những đối tượng không tự bảo vệ được mình và quan trọng hơn hết là
các đối tượng đó lại không liên quan đến cái đích cần đến của khủng bố - đó
là con người, là thường dân và với sự trợ giúp đắc lực của hệ thống phương
tiện thông tin quốc tế nên kết quả khủng bố được lan truyền rất nhanh trong
đời sống cộng đồng.
Từ những năm 70 thuật ngữ khủng bố quốc tế đã được sử dụng rất rộng
rãi, trong dự thảo bộ luật về các tội chống hòa bình và an ninh nhân loại của

16. 12
Liên hợp quốc, trong đó khủng bố quốc tế được hiểu là “thực hiện, tổ chức,
giúp đỡ thực hiện, giúp đỡ về tài chính hoặc là khuyến khích để các điệp viên
hoặc các đại diện của quốc gia này hành động chống lại quốc gia khác, hoặc
là dung túng để các bên thực hiện những hành vi như vậy nhằm chống con
người hoặc là tài sản với mục đích tạo ra nỗi khiếp sợ cho các nhà chức trách,
các nhóm người hoặc cư dân nói chung”.
Các nhà khoa học Tây Âu đã xác định khủng bố trước hết là sử dụng
hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong các mục đích chính trị [64]. Trong từ điển
của Đức về tội phạm học có ghi khủng bố là mức độ thể hiện cao nhất của cực
đoan. Không có khái niệm khủng bố chung được áp dụng cho cả pháp luật
quốc gia và pháp luật quốc tế, khái niệm khủng bố đưa lại lợi thế cho các cơ
quan nhà nước không chỉ ở Đức, mà ở các quốc gia khác. Khủng bố có khái
niệm ngắn gọn là khủng bố chính trị do các nhóm có tổ chức thực hiện, các
nhóm này tuân theo động cơ hoặc lý do chính trị, họ sử dụng vũ lực có hệ
thống trong quan hệ với người thứ ba một cách tự ý và không dự báo, chúng
áp dụng vũ lực theo đuổi mục đích đem đến nỗi khiếp sợ [51].
Cuối thế kỷ XX hiện tượng khủng bố ở Tây Âu [54, tr.3] đã có sự thay
đổi cả về lượng và chất nên các nhà khoa học lớn ở các quốc gia khác nhau đã
nghiên cứu khủng bố với các cách tiếp cận và đánh giá khác nhau. Chính điều
đó là nguyên nhân làm phát sinh ra hàng trăm khái niệm khác nhau về hiện
tượng chính trị xã hội này [57, tr.3]; [62, tr.130-135]; [53]; [55, tr.72].
Theo pháp luật của một số quốc gia châu Âu thì khủng bố được hiểu là
việc sử dụng các hành động phạm tội phục vụ cho các mục đích chính trị, như
vậy khủng bố được xem là vi phạm pháp luật, nên sẽ chống khủng bố bằng
pháp luật thông qua các biện pháp pháp lý, ví dụ Chính phủ Đức đấu tranh
loại trừ khủng bố bằng pháp luật [50]. Khủng bố là bạo lực chính trị và xã hội
không thể dung thứ, bạo lực luôn gây ra hệ quả về tâm lý trong xã hội, nhưng
lại hướng tới việc làm của mình là vô tội [47].

17. 13
Các hành vi như cướp tàu bay, cướp các phương tiện bay, bắt cóc các
nhà ngoại giao, thực hiện với động cơ và mục đích rõ ràng thì đó chính là loại
tội phạm đặc biệt, dạng bạo lực chính trị, hành động đó chính là khủng bố
quốc tế hoặc khủng bố hàng không quốc tế.
Trong các loại từ điển Nga có ghi rằng khủng bố là chính sách làm kinh
sợ, gây áp lực lên các đối thủ chính trị bằng các biện pháp ép buộc cho đến
khi tiêu diệt được họ. Khủng bố quốc tế là hành vi cưỡng bức nhằm chống lại
những công dân hoặc là các đối tượng mà được luật pháp quốc tế bảo vệ (giết
người đứng đầu quốc gia và chính phủ nước ngoài, người đứng đầu các cơ
quan ngoại giao, làm nổ các đại sứ quán hoặc khu ngoại giao đoàn, các đại
diện, các tổ chức, trụ sở của các tổ chức quốc tế v.v…) [43]; khủng bố là tội
phạm chống lại an ninh công, thực hiện các vụ nổ, đốt phá, thiêu hủy hoặc các
hành vi khác tạo ra sự nguy hiểm và gây tử vong cho mọi người, mang đến sự
thiệt hại đáng kể về vật chất hoặc là tấn công để lại hậu quả nguy hiểm cho xã
hội, nếu các hành vi đó thực hiện với mục đích vi phạm trật tự công, làm kinh
sợ cư dân hoặc giúp đỡ tác động tới việc thông qua các quyết định của các cơ
quan chính quyền, kể cả đe dọa thực hiện các hành vi trên với các mục đích
như vậy (Phần 1 Điều 205 Bộ luật hình sự Nga) [56]; khủng bố không chỉ là
tội phạm đã được ghi nhận tại Điều 205 nói trên mà còn là hiện tượng xã hội
gồm nhiều hành vi khác như các hành vi bạo lực (giết người, chiếm các tòa
nhà, phương tiện giao thông, bắt cóc) hoặc những hành vi đe dọa thực hiện
bằng những phương pháp khác nhau, chống các đối thủ chính trị hoặc những
người khác với mục đích làm kinh sợ, tạo ra cho xã hội không khí sợ hãi,
khiếp sợ, kinh hoàng, gây ra tình trạng bất ổn định [63, tr.724-725]; khủng bố
là chính sách làm kinh sợ, đàn áp giai cấp và các đối thủ chính trị bằng tất cả
các phương tiện cho đến khi tiêu diệt được đối thủ.
Các hình thức khủng bố rất đa dạng, có thể không tuyên chiến, bắt giữ

18. 14
con tin, cướp máy bay [58] v.v...; khủng bố quốc tế có nghĩa là hành vi đáng
sợ, khủng khiếp, là các hành động cưỡng ép được thực hiện nhằm chống con
người hoặc các đối tượng mà được luật quốc tế bảo vệ, khủng bố quốc tế
thường được các tổ chức cực đoan sử dụng làm phương tiện đấu tranh chính
trị để đàn áp các chủ thể hoạt động quốc tế khác mà trước hết là đàn áp chính
quyền của quốc gia này hoặc là quốc gia khác [59]; khủng bố quốc tế là hành
vi nguy hiểm cho xã hội trên phạm vi quốc tế kéo theo sự thiệt mạng vô lý
cho mọi người, vi phạm hoạt động ngoại giao bình thường của các quốc gia
và các đại diện của họ, làm khó khăn cho việc thực hiện các cam kết quốc tế,
các cuộc gặp gỡ và kể cả giao thông liên lạc giữa các quốc gia [48].
Như vậy, khủng bố là một hiện tượng chính trị-xã hội tiêu cực, là mối
hiểm họa đối với an ninh quốc gia và quốc tế. Từ những năm 90, nhiều hội
nghị quốc tế đã được tổ chức nhằm tìm ra các phương thức đấu tranh chống
khủng bố, hội nghị đã thống nhất rằng để đấu tranh với khủng bố có hiệu quả
là trách nhiệm của cả cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, câu hỏi khủng bố là gì
cho đến hiện nay vẫn đang còn nhiều tranh luận.
Nghiên cứu về khủng bố và về các biện pháp đấu tranh chống khủng bố
nói chung đã được đặt ra từ trước thế kỷ XX nhưng kết quả không nhiều. Khi
Hội quốc liên được thành lập, một trong các nhiệm vụ của tổ chức này là tiếp
tục nghiên cứu và đấu tranh với hành vi khủng bố nhằm duy trì hòa bình và an
ninh quốc tế. Năm 1934, sau sự kiện nhà Vua Nam tư Aleksandar và Bộ
trưởng ngoại giao Pháp L. Bartu bị giết ở Mac-xay, Hội quốc liên xem khủng
bố là tội phạm đối với cộng đồng quốc tế và giao cho Ủy ban các chuyên gia
đặc biệt nghiên cứu nhằm đưa ra định nghĩa về khủng bố. Ngoài ra, Ủy ban
còn có nhiệm vụ chuẩn bị dự thảo Công ước về phòng ngừa và trừng phạt các
hành vi khủng bố.
Việc nghiên cứu bản chất khủng bố và đưa ra định nghĩa khủng bố chỉ

19. 15
có hiệu quả sau khi Liên hợp quốc thành lập Ủy ban đặc biệt về khủng bố
quốc tế (năm 1972), tuy nhiên kết quả thu được còn hạn chế. Theo Đại hội
đồng Liên hợp quốc thì vấn đề cơ bản liên quan đến định nghĩa khủng bố là
thiếu các tiêu chí chung, mà dựa vào đó cho phép bóc trần được những yếu tố
cơ bản cấu thành khủng bố và chỉ sau khi có được các tiêu chí như vậy mới
cho phép việc thành lập một cơ chế đồng bộ có đủ khả năng xóa bỏ khủng bố
trong thực tiễn [66, tr.9].
Việc thành lập Ủy ban luật quốc tế Liên hợp quốc (Mục đích cơ bản
của Ủy ban này là giúp đỡ sự phát triển tiến bộ của luật quốc tế và pháp điển
nó) [69] đã tiếp tục thực nhiệm vụ nói trên, trong Nghị quyết 42/159 (tháng
12/1987) của Đại hội đồng Liên hợp quốc cũng tiếp tục nhấn mạnh sự cần
thiết đưa ra định nghĩa khủng bố mà nhận được sự công nhận của cộng đồng
quốc tế thì đấu tranh chống khủng bố mới thực sự có hiệu quả [46], đồng thời
Nghị quyết này cũng nhấn mạnh về các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc
tế (như bình đẳng chủ quyền, không can thiệp và công việc nội bộ, quyền tự
quyết...). Nghị quyết 42/159 có ý nghĩa rất quan trọng trong đấu tranh chống
khủng bố, nhưng một số quốc gia lại cho rằng chính các nguyên tắc đó là điều
kiện để phát sinh khủng bố. Chính phủ Israel cho rằng Nghị quyết 42/159 đã
tạo cơ hội cho khủng bố hợp pháp hóa các hành vi của mình bằng sự đánh
tráo khái niệm về quyền tự quyết và giải phóng dân tộc, ví dụ việc khủng bố
tấn công vào thường dân có chủ định thì không thể biện minh bằng khẩu hiệu
đấu tranh vì giải phóng dân tộc. Khủng bố luôn là tội phạm với bất cứ hành vi
và mục đích nào [68, C.8]. Israel cho rằng khủng bố là một loại tội phạm tấn
công vào thường dân, nhưng cách đặt vấn đề như vậy chưa thực sự thuyết
phục còn gây ra tranh luận vì có thể đó sẽ là lý do để buộc tội những người
đấu tranh vì giải phóng dân tộc.
Một số quốc gia vẫn chưa đồng thuận với Nghị quyết 42/159, nhưng

20. 16
Nghị quyết đã thể hiện được mục đích là cộng đồng quốc tế công nhận tính
hợp pháp của các cuộc đấu tranh vì tự do và độc lập của các dân tộc. Có thể
sự bất đồng giữa các quốc gia trong việc đưa ra khái niệm khủng bố là vì lý
do chính trị, nên việc soạn thảo định nghĩa khủng bố đã bị chính trị hóa, tức là
chuyển thể từ vấn đề luật pháp thành chính trị-pháp luật [49, tr.19-20].
Năm 1990, khi xây dựng Dự thảo bộ luật về các tội chống hòa bình và
an ninh nhân loại, Ủy ban luật quốc tế Liên hợp quốc đã soạn thảo định
nghĩa chung về khủng bố, theo đó, “khủng bố quốc tế là việc thực hiện, tổ
chức, giúp đỡ thực hiện, cung cấp tài chính hoặc khuyến khích các cơ quan
hoặc các đại diện của một quốc gia này hành động chống lại một quốc gia
khác hoặc dung túng cho một trong các bên thực hiện các hành động nhằm
chống con người hoặc là sở hữu mà theo đó mang đến nỗi khiếp sợ cho các
nhà hoạt động nhà nước, cho một nhóm người hoặc cho dân chúng nói
chung” (Điều 24 của Dự thảo).
Định nghĩa nói trên không nhận được sự đồng thuận giữa các quốc gia
trong Ủy ban vì theo họ từ khái niệm trong lý luận đến thực thi ngoài thực
tiễn còn nhiều trở ngại, cần phân biệt giới hạn giữa khủng bố quốc tế và các
hành vi khủng bố có yếu tố quốc tế và hẹp hơn là khủng bố hàng không quốc
tế. Mặt khác, nhiều nhà bình luận cho rằng khó mà đạt được một khái niệm
chung về khủng bố quốc tế khi chưa có khái niệm như vậy trong bộ luật hình
sự của các quốc gia trên thế giới.
Trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự Việt Nam
ngày 19/6/2009 cũng không đưa ra khái niệm về khủng bố, mà chỉ đưa ra các
hành vi phạm tội khủng bố và các khung hình phạt cho các hành vi đó.
Bộ luật hình sự Nga hiện hành, khoản 1 Điều 205 quy định rằng hành vi
khủng bố là hành vi thực hiện vụ nổ, thiêu hủy hoặc các hành vi khác gây nguy
hiểm thiệt mạng cho mọi người, mang đến sự thiệt hại đáng kể về vật chất hoặc

21. 17
hệ quả nguy hiểm cho xã hội, nếu các hành vi này được thực hiện nhằm mục
đích phá hoại xã hội, làm kinh sợ dân cư hoặc tác động đến sự thông qua các
quyết định của chính quyền hoặc đe dọa thực hiện các hành vi với mục đích
tương tự thì bị phạt tù từ 8 đến 12 năm. Ngoài ra, Luật của Nga về đấu tranh
chống khủng bố cũng quy định về tổ chức khủng bố, theo đó 1. Ở nước Nga
nghiêm cấm việc thành lập và hoạt động của các tổ chức mà mục đích hoặc các
hành vi của nó nhằm tuyên truyền, biện hộ và ủng hộ khủng bố hoặc thực hiện
tội phạm được quy định tại các Điều 205-206, 208, 211, 277-280, 281.1, 282.2
và 360 Bộ luật hình sự Nga; 2. Tổ chức được xem là khủng bố và cần xóa bỏ
được thực hiện theo Quyết định của Tòa án trên cơ sở đề nghị của Viện trưởng
Viện kiểm sát Liên bang... Quyết định của Tòa án về xóa bỏ tổ chức khủng bố
được phổ biến đến tất cả các khu vực và các bộ phận của tổ chức đó.
Sau sự kiện khủng bố hàng không ngày 11/9/2001 tại Mỹ, Ủy ban pháp
luật Duma quốc gia Nga đã xem xét báo cáo Dự thảo luật bổ sung, sửa đổi các
văn bản pháp luật của Nga về tăng cường đấu tranh chống khủng bố. Theo đó,
khoản 1 Điều 205 Bộ luật hình sự Nga được bổ sung về trách nhiệm của
người mà bằng phương pháp này hoặc phương pháp khác giúp đỡ cho các tổ
chức khủng bố, cụ thể như: sẽ truy cứu trách nhiệm với những người, ai trực
tiếp không tham gia thực hiện các hành vi khủng bố cụ thể nhưng tham gia hỗ
trợ tài chính cho tổ chức khủng bố hoặc tuyển mộ các thành viên cho tổ chức
đó. Trong lời chú thích điều này đã chính thức chú giải khái niệm “tội có đặc
điểm khủng bố”. Điều này trong Bộ luật hình sự Nga được áp dụng dựa trên
các cam kết quốc tế của Nga cho phép tổ chức hợp tác với các cơ quan quyền
lực nước ngoài trong đấu tranh chống khủng bố.
Bộ luật tố tụng hình sự của Nga cũng bổ sung về các đặc điểm thủ tục
xét xử về khủng bố. Các bổ sung nhằm tăng cường an ninh cho tòa án, người
làm chứng, người bị hại, các người khác tham gia tố tụng và cả những người

22. 18
thân của họ. Pháp luật Nga cũng tính đến trường hợp khi xét xử vụ việc về
các tội khủng bố trong các khu vực của các chiến dịch chống khủng bố được
đề xuất tăng thời hạn giam giữ (Điều 90 Bộ luật Tố tụng hình sự), kể cả thời
hạn bắt giam người bị tình nghi về vụ việc đó (Điều 122 Bộ luật Tố tụng hình
sự) đến 30 ngày đêm theo quyết định của tòa án. Luật quy định về việc đảm
bảo an ninh cho những người tham gia vụ án xem xét vụ việc đó trong các
phiên tòa đặc biệt không công khai.
Luật đấu tranh chống khủng bố và chống xâm phạm quốc gia của Pháp
cũng quy định tương tự, theo đó năm 1986 khi soạn thảo luật về đấu tranh
chống khủng bố và chống xâm phạm an ninh quốc gia, các nhà làm luật người
Pháp đã không đưa khái niệm khủng bố vào Bộ luật, mà thay vào đó là liệt kê
các tội đã có trong bộ luật hình sự (cố ý hủy hoại tài sản, cố ý giết người,
cướp tàu bay v.v… tất cả gồm 30 tội). Các tội xem là khủng bố nếu chúng
thực hiện: a) với mục đích vi phạm nghiêm trọng trật tự công cộng; b) bằng
cách làm khiếp sợ hoặc là khủng bố. Đồng thời trong Bộ luật tố tụng hình sự
của Pháp bổ sung thêm 1 chương, chương thứ XV quy định thủ tục đặc biệt
để điều tra các hành vi khủng bố.
Trong Bộ luật của Hoa Kỳ, tại Mục 22, Tiểu mục 2656f (d) có ghi khủng
bố là hành động bạo lực có dự tính và có động cơ chính trị nhằm vào các mục
tiêu phi quân sự, được thực hiện bởi các nhóm hoặc cá nhân hoạt động bí mật,
thường với ý đồ gây ảnh hưởng tới một nhóm đối tượng. Khủng bố quốc tế là
khủng bố liên quan đến công dân hoặc lãnh thổ của nhiều hơn một quốc gia.
Nhóm khủng bố là bất kỳ nhóm người nào tiến hành hoặc có các phân nhóm
tiến hành hoạt động khủng bố quốc tế. Chính phủ Hoa Kỳ đã áp dụng định
nghĩa này để phục vụ việc thống kê và phân tích khủng bố kể từ năm 1983.
Như vậy, khó có thể đưa ra định nghĩa chung về khủng bố mà được
chấp nhận trong cả luật quốc gia và luật quốc tế, ngược lại nếu có một định

23. 19
nghĩa như vậy cũng không thể lột tả hết bản chất của hiện tượng đặc biệt này,
mà có thể chỉ phản ánh được một phần và trong một phạm vi nào đó của hiện
tượng. Hành vi làm kinh sợ nhóm người hoặc là dân cư nói chung là yếu tố
bắt buộc của bất kỳ định nghĩa nào về khủng bố, đó là điểm khác biệt của
khủng bố so với các tội hình sự.
Có quan điểm cho rằng khủng bố như tội ác truyền thống có đặc điểm
đặc trưng của tội phạm, điều đó đã tạo điều kiện để các quốc gia hợp tác về tư
pháp hình sự. Việc tách khủng bố và tội có xu hướng khủng bố vào nhóm tội
“chính trị” đã làm cản trở việc trao trả tội phạm và tương trợ tư pháp về các
vụ án hình sự.
Công ước về đấu tranh chống khủng bố của tổ chức các quốc gia châu
Mỹ ghi nhận khủng bố là các dạng tội phạm giết người, đốt cháy hoặc thiêu
hủy, sử dụng chất nổ hoặc thuốc nổ, nhưng khác với các hành vi hình sự điển
hình ở chỗ khủng bố cố ý mang đến sự hoảng sợ, phá hoại và những tên khủng
bố thường nằm trong một tổ chức với mục đích phá vỡ kỉ cương xã hội, làm tê
liệt sức phản kháng của xã hội, làm tăng thêm nỗi đau đớn cho xã hội [52]. Nội
dung trái luật rõ ràng của khủng bố là dùng bạo lực nên khủng bố không thể là
phương tiện đấu tranh chính trị hợp pháp. Do đó, không thể viện dẫn hoặc
thanh minh cho việc dùng bạo lực là bản chất của đấu tranh chính trị. Bất đồng
của các quốc gia về khái niệm khủng bố chủ yếu là khác nhau trong quan điểm
tư tưởng, vì ở chế độ này thì người ta cho hành vi đó là tiến bộ, chế độ khác thì
coi là đàn áp, cuộc đấu tranh nào thì bạo lực được xem là chính đáng, còn đối
với cuộc đấu tranh nào thì dùng bạo lực bị coi là tội phạm.
Luật quốc tế đã thể hiện vai trò của mình trong việc tạo điều kiện để các
quốc gia kiểm tra hoạt động lẫn nhau, quốc gia có thể trực tiếp hay gián tiếp trở
thành nguyên nhân gia tăng bạo lực bằng cách thực hiện các biện pháp đáp trả
khi quốc gia nào đó vi phạm các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế. Trong

24. 20
quan hệ giữa các quốc gia thì cộng đồng quốc tế có thể đóng vai trò là trọng tài
hoặc quan tòa, nhưng bạo lực là tội phạm lại nằm bên ngoài các quy định của
luật quốc tế. Khi quốc gia tiến hành đáp trả các hành vi khủng bố cần dựa trên
cơ sở luật nhân đạo, luật nhân quyền và quyền con người [65].
Trong luật quốc tế chưa có khái niệm phổ cập về khủng bố quốc tế, mà
người ta chỉ liệt kê hành vi nào là khủng bố trên bộ, hành vi nào là khủng bố
trên biển và hành vi nào là khủng bố hàng không... (hoặc tội phạm khủng bố
sử dụng đa phương tiện cho hành vi khủng bố), lý do chủ yếu là do vị thế
chính trị khác nhau của các quốc gia trên trường quốc tế và vấn đề về tính hợp
pháp của phong trào đấu tranh giải phóng các dân tộc. Đó là các trở ngại lớn
trong việc soạn thảo khái niệm chung về khủng bố quốc tế [49], thực tiễn đã
minh chứng rằng cùng một hành vi trong khi một số quốc gia gọi hành vi này
là khủng bố quốc tế thì một số khác lại xem hành vi đó là đấu tranh giải
phóng dân tộc, ngoài ra nếu các biện pháp đấu tranh chống khủng bố mà
không có kết quả thì nguyên nhân chủ yếu là không có quy định rõ ràng danh
giới giữa định nghĩa về quyền tự quyết và định nghĩa về khủng bố [68].
Như vậy, việc soạn thảo quy định chung về khủng bố quốc tế nói chung
và khủng bố trong lĩnh vực hàng không nói riêng đang còn nhiều tranh luận vì
còn một số quốc gia chưa quyết tâm đấu tranh với khủng bố hoặc né tránh vì
những trở ngại chính trị, mặc dù thông qua phương pháp nghiên cứu xã hội
học chính các quốc gia đó đã biết tổn thất mà khủng bố quốc tế gây ra cho xã
hội ngày một nhiều [45, tr.37]. Đa số các quốc gia muốn có khái niệm về
khủng bố quốc tế để thông qua đó xây dựng các biện pháp hiệu quả đấu tranh
với khủng bố [49, tr.25-26].
Các khái niệm trong các từ điển có những lý luận và lập luận khác
nhau, các khái niệm đó chỉ là khái niệm một chiều, phản ảnh một điều rằng
khủng bố không thể xác định nội dung pháp lý của nó. Trong khi đó gần như

25. 21
tất cả các khái niệm khủng bố đều có chứa quan điểm chính trị của hành vi,
còn khủng bố được hiểu là làm kinh sợ đối thủ chính trị bằng phương pháp
cưỡng bức của tội phạm, tức là một con người cụ thể nào đó đang thực hiện
các chức năng chính trị, chức năng quốc gia.
Qua phân tích và so sánh các khái niệm khác nhau về khủng bố, có thể
nhận thấy rằng khái niệm về khủng bố rất đa dạng, không hoàn toàn giống
nhau. Thật khó để đưa ra một định nghĩa mà đạt được sự đồng thuận của cả
cộng đồng quốc tế vì điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố kể cả về mặt chủ
quan và khách quan, cũng như về lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
Định nghĩa về khủng bố không có sự thống nhất giữa các nhà khoa học và các
nhà nghiên cứu, nghĩa là quan điểm về khủng bố cũng còn nhiều tranh luận
chưa thống nhất [67, 44, 60].
Các nhà nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra rất nhiều phương án về khái
niệm khủng bố, các phương án đó đã tiệm cận được với vấn đề vừa phức tạp
vừa đa dạng này. Điều đó cho thấy cộng đồng đã thống nhất được sức mạnh
quyết tâm đấu tranh chống khủng bố, cũng như việc ban hành hệ thống các
văn bản pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia về khủng bố và hợp tác quốc
tế trong việc xét xử, dẫn độ những tên khủng bố.
Việc nghiên cứu tài liệu của các quốc gia và các văn bản pháp luật quốc
tế luôn có ý nghĩa quan trọng đối với những người làm công việc xây dựng và
hoàn thiện pháp luật quốc gia về lĩnh vực đấu tranh chống khủng bố, vì các
nguyên nhân: thứ nhất, tạo điều kiện tránh được các “chỗ dột” và tiếp thu
được kinh nghiệm nước ngoài trong việc ban hành luật; thứ hai, là một điều
kiện để luật pháp của quốc gia tiệm cận với pháp luật nước ngoài và pháp luật
quốc tế, đồng thời nâng cao hiệu quả trong hợp tác quốc tế nhằm đối phó với
sự đe dọa của khủng bố.
Sự đa dạng trong giải thích về khủng bố đã cho phép tách nội dung của

26. 22
chúng thành các dấu hiệu chung, các thành phần, mà nếu tổng hợp chúng lại
sẽ cho phép đưa ra khái niệm khách quan về hiện tượng chính trị-xã hội đặc
biệt này (khủng bố). Những dấu hiệu đó bao gồm: khủng bố đòi hỏi đạt được
mục đích chính trị nhất định; đe dọa bạo lực hoặc dùng bạo lực làm kinh sợ
tác động đến đối tượng làm đối tượng mất một phần hoặc hoàn toàn tinh thần;
đối tượng tác động của khủng bố luôn mang tính 2 mặt: một là, đối tượng trực
tiếp có thể là các đối tượng vật chất, hoặc công dân (có thể về chính trị, xã
hội, dân tộc, tôn giáo,…); hai là, đối tượng chiến lược có thể là chế độ hiến
pháp, hoặc là một trong những chế định của hiến pháp (như toàn vẹn lãnh thổ,
thể chế quản lý, chính sách kinh tế v.v…).
Cần nhấn mạnh rằng, khái niệm về một số hành vi khủng bố đã áp dụng
có kết quả trong phạm vi các công ước đấu tranh chống khủng bố, do đó
phương án tiếp cận tốt nhất là soạn thảo khái niệm khủng bố có tính tổng hợp
như trước đây cộng đồng đã chấp thuận định nghĩa xâm lược đã được thông
qua tại Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 1974. Phương pháp tiếp cận này có
thể sử dụng để định nghĩa thuật ngữ khủng bố và các hành vi khủng bố trong
các công ước toàn cầu về khủng bố.
Trong báo cáo của nhóm chuyên gia cấp cao năm 2004 cũng thiếu một
định nghĩa rõ ràng về khủng bố, định nghĩa cụ thể đó cần được thể hiện trong
công ước về đấu tranh chống khủng bố toàn cầu, cần xem đó như là một sứ
mệnh chính trị. Một số nhà nghiên cứu cho rằng có thể soạn thảo được một
khái niệm đồng thuận về khủng bố trong phạm vi Liên hợp quốc khi cân nhắc
đến các vấn đề khác có liên quan, chẳng hạn như:
Một là, việc áp dụng vũ lực của quốc gia chống lại thường dân đã được
điều chỉnh bằng các Công ước Geneve và các văn kiện khác, nếu áp dụng
trong phạm vi lớn là tội phạm chiến tranh đối với những người cụ thể và là tội
phạm chống con người;

27. 23
Hai là, cần khẳng định rằng các hành vi trong các Công ước về khủng
bố đã thông qua là khủng bố và tuyên bố về việc các hành vi đó là tội phạm
theo luật quốc tế;
Ba là, khẳng định rằng khủng bố trong giai đoạn xung đột vũ trang là bị
cấm theo các Công ước Geneve và các Nghị định thư kèm theo;
Bốn là, cần viện dẫn định nghĩa trong Công ước quốc tế về trấn áp hành
vi tài trợ cho khủng bố năm 1999 và trong Nghị quyết 1566 (2004) của Hội
đồng Bảo an Liên hợp quốc;
Năm là, mô tả khủng bố như là hành vi đặc biệt, bổ sung cho các hành
vi đã được chỉ ra trong các Công ước trước đó về các quan điểm khác nhau
của khủng bố.
Hiện nay cộng đồng quốc tế vẫn chưa đưa ra được định nghĩa chung
hoàn chỉnh về khủng bố mà mới chỉ ghi nhận (mang tính liệt kê) một số hành
vi nhất định là khủng bố và đã thông qua các biện pháp để hợp tác đấu tranh
chống lại các hành vi này. Khái niệm về khủng bố rất đa dạng, khó có khái
niệm về khủng bố mà có thể đạt được sự đồng thuận của 193 quốc gia thành
viên Liên hợp quốc, điều đó cũng khó khăn như cuộc chiến toàn cầu nhằm loại
bỏ khủng bố khỏi đời sống xã hội. Luật quốc tế và luật về đấu tranh chống
khủng bố của các quốc gia trên thế giới đã đề cập đến nội hàm của các khái
niệm, các dấu hiệu và các yếu tố cấu thành tội khủng bố. Mặc dù, các khái
niệm đó rất khác nhau, nhưng học viên nghĩ rằng đó cũng là nguồn tài liệu có
thể tham khảo trong khi thực hiện đề tài luận văn, cũng như đối với các nhà
làm luật nói chung về lĩnh vực chống khủng bố và khủng bố hàng không.
Ở cấp độ quốc gia và quốc tế đã có hàng trăm khái niệm về khủng bố,
thông qua các khái niệm đó cộng đồng quốc tế ít nhiều đã đạt được những kết
quả nhất định trong việc thống nhất được sức mạnh của cả cộng đồng trong
đấu tranh chống khủng bố, cũng như từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật
quốc tế và quốc gia về khủng bố.

28. 24
Như vậy, hiện nay còn thiếu một khái niệm chung hoàn hảo về khủng
bố, lý do có thể vì: một là, các phong trào giải phóng dân tộc và các dân tộc
dùng bạo lực để giành chính quyền thì xem đó là bạo lực chính đáng và phù
hợp với nguyên tắc quyền tự quyết của các dân tộc; hai là, các cường quốc
muốn trừng phạt “ai” thì gắn cho họ cái tên “khủng bố”; ba là, các luật gia
lại kêu gọi đưa ra khái niệm pháp lý cho khủng bố, bởi vì cơ quan tư pháp
xét xử khủng bố trên cơ sở bộ luật hình sự; bốn là, các nhà chính trị, nhà báo
và các nhà văn dựa trên khái niệm đó để trả lời cho những quan điểm và
chính kiến của mình.
Theo quan điểm của học viên, mỗi người có cơ hội nghiên cứu về
khủng bố đều có thể đưa ra khái niệm về khủng bố, kể cả về hàm lượng, nội
dung và hình thức. Theo quan điểm của học viên thì khủng bố quốc tế là một
hành vi nguy hiểm cho xã hội, cho cộng đồng, là phương thức mà thông qua
đó các cá nhân, các nhóm, các tổ chức hoặc đảng phái mong muốn đạt được
mục đích của mình bằng việc sử dụng bạo lực và bạo lực có hệ thống.
Trên cơ sở khái niệm về khủng bố quốc tế thì đấu tranh chống khủng
bố quốc tế có thể được hiểu là hoạt động của các quốc gia và vùng lãnh thổ để
xây dựng một khuôn khổ pháp lý thống nhất, đồng bộ với các biện pháp nhằm
đấu tranh, ngăn ngừa và trừng trị các hành vi khủng bố quốc tế trên phạm vi
khu vực và toàn cầu.
Khủng bố có biểu hiện rất khác nhau tùy thuộc vào phạm vi, người thực
hiện, các mục đích, các phương pháp, phương tiện và bản chất v.v…. Dựa trên
các cơ sở khác nhau các chính trị gia, các luật gia, đại diện của các cơ quan
chuyên ngành, các cơ quan bảo vệ pháp luật đã và đang thực hiện các bước hệ
thống hóa các biểu hiện và các loại hành vi khủng bố. Việc hệ thống hóa các
dạng cơ bản về khủng bố đã thực hiện vào năm 1934 tại Hội nghị lần thứ 5 về
thống nhất hóa luật hình sự, tại thời điểm đó người ta phân loại khủng bố thành
khủng bố chính trị và khủng bố xã hội.

29. 25
Trong quá trình đấu tranh chống khủng bố, các nhà phân tích của cơ
quan tình báo Mỹ cho rằng không cần phải xác định hoạt động khủng bố mà
cần phát hiện loại khủng bố để đấu tranh với nó. Theo họ thì khủng bố có biểu
hiện rất khác nhau và sẽ là sai lầm nếu thống nhất tất cả các dạng khủng bố
khác nhau thành một khái niệm chung. Bản chất của khủng bố có thể gói gọn
trong 4 vấn đề cơ bản đó là: i) khủng bố thường xuyên thay đổi; ii) phản ánh ý
tưởng của người sáng tạo các mô hình; iii) không thay đổi mục đích định
trước; và iv) không phù hợp để miêu tả một cách chi tiết.
Khủng bố trên không được thực hiện bằng việc cướp máy bay, bắt giữ
con tin trên máy bay để tống tiền, buôn lậu vũ khí, ma túy và bay sang quốc
gia khác. Động cơ khủng bố hàng không cũng rất đa dạng, có thể nhằm để đạt
được quyền cư trú chính trị ở các quốc gia khác, để trốn tránh trách nhiệm
hình sự do thực hiện tội phạm, thậm chí là vì mục đích tư lợi cá nhân.
Việc phân loại các hành vi khủng bố nói trên, cũng như các cách phân
loại khác chỉ mang tính điều kiện tương đối và không đầy đủ vì phụ thuộc vào
tâm lý của những kẻ khủng bố và nguyên nhân khách quan thúc đẩy chúng
đến với hành vi khủng bố. Mục đích khủng bố nhằm đạt được mục đích chính
trị, chủ nghĩa dân tộc, ly khai, phá hoại quốc tế và vì lợi ích cá nhân, tổ chức
hay nhóm khủng bố. Động cơ của chúng thường muốn viện cớ như là các
chiến sỹ bảo vệ tổ quốc của mình.
Hành vi khủng bố không tặc và đặc biệt hành vi khủng bố hình sự thì
động cơ của chúng cũng gần như động cơ của tội phạm bạo lực thông thường
hoặc tội phạm bạo lực vì vụ lợi. Những tên giết thuê và những kẻ tàn sát thuê
có nguồn gốc từ những bọn tội phạm hình sự là những kẻ trực tiếp thực hiện
khủng bố hình sự.
Về cơ bản, khủng bố nói chung có thể được chia thành các loại như sau:
Khủng bố chính trị gắn với đấu tranh vì quyền lực, làm cho đối thủ

30. 26
chính trị và những người ủng hộ họ kinh sợ, thủ tiêu những nhà hoạt động
chính trị tích cực của phía đối diện, đe dọa hoặc làm kinh sợ những người còn
lại, ví dụ như các đảng viên quốc xã Đức khi “thèm khát” chính quyền, chiếm
chính quyền và duy trì nó; khủng bố nhà nước làm kinh sợ dân cư của mình,
đàn áp và nô dịch, cùng với điều đó là tiêu diệt ai đấu tranh với bạo hành của
nhà nước, thế kỷ XX đã có ví dụ minh chứng như Trung Quốc, Campuchia
v.v…; khủng bố tôn giáo thực hiện nhằm bắt buộc sự công nhận nhà thờ của
mình, đồng thời làm yếu đi hoặc mang đến cho các tôn giáo khác những thiệt
hại đáng kể. Khủng bố tôn giáo còn có khả năng xảy ra không chỉ giữa lãnh
đạo của các tôn giáo khác nhau, mà còn giữa những người trung thành trong
cùng một đạo, ví dụ như ở Pakixtan thường xuyên gây ra các bạo lực khủng
bố giữa nhánh đạo hồi Sit và nhánh đạo hồi Sunhit; khủng bố với mục đích vụ
lợi nhằm những ai có trách nhiệm trả “cống vật” cho tội phạm, cưỡng bức ai
đó thông qua những điều kiện bất lợi, ví dụ như chiến tranh của Maphi thuốc
phiện với chính quyền Columbia vào các năm 1994-1995, khi đó các hành vi
khủng bố được thực hiện nhằm làm kinh sợ nhà nước và buộc nhà nước phải
nhượng bộ không điều tra những người buôn thuốc phiện có lợi nhuận khổng
lồ. Những tên khủng bố đã dùng bạo lực và đe dọa có thể trừng phạt rất tàn
bạo với những kẻ buôn bán không biết nghe lời chúng;
Khủng bố đặc biệt là dạng khủng bố hình sự mà mục tiêu của nó là tiêu
diệt các đối thủ và làm kinh sợ các đối thủ của chúng trong các xung đột giữa
các nhóm tội phạm có tổ chức. Các hành vi khủng bố loại này rất nguy hiểm
bao gồm cả về số lượng nạn nhân của chúng, khủng bố hình sự thường gắn
chặt và kết hợp với vụ lợi, khi mà xuất hiện mâu thuẫn hoặc xung đột lợi ích
giữa các nhóm cả về buôn bán cũng như thị trường tiêu thụ. Khủng bố hình sự
có thể xuất hiện ở trại giam (có thể với người quản lý) với mục đích chạy
trốn, di chuyển tới nơi giam khác hoặc thậm chí thông qua quyết định tư

31. 27
pháp; khủng bố quân sự thường có trong thời chiến nhằm làm đối thủ yếu đi
về kinh tế và quân sự, tiêu diệt sức mạnh công nghiệp và quốc phòng, mang
đến sự bất ngờ, làm hoảng sợ dân chúng, làm thay đổi tâm lý trong nước. Ví
dụ như sự oanh tạc của Anh-Mỹ đối với phát xít Đức; người Anh đã trả thù
Đức vì sự nhẫn tâm ném bom thành phố của người Đức; hành vi phạm tội
xâm chiếm các quốc gia của phát xít Đức là khủng bố quân sự (tiêu diệt nhiều
người, làm kinh sợ quốc gia khác, bắn giết con tin, phá hủy các giá trị vật
chất, các trụ sở tinh thần, cưỡng đoạt con người làm nô lệ, thành lập hoặc xây
dựng lên các điều kiện không thể chịu nổi đối với cuộc sống của cư dân).
Trong nhiều trường hợp khủng bố chủ nghĩa dân tộc, khủng bố quân sự hoặc
khủng bố nhà nước về bản chất là diệt chủng;
Khủng bố dân tộc theo đuổi mục đích làm khiếp sợ, lấn át các dân tộc
khác, bổ sung thêm quyền lực cho mình, đôi khi chiếm ruộng đất và tài sản.
Ngày nay chủ nghĩa dân tộc rất gần với dạng chủ nghĩa ly khai, vì đều theo
đuổi mục đích thành lập lên quốc gia độc lập-ly khai. Ví dụ, ly khai Chechen,
dân tộc vùng tây-bắc Tây Ban Nha và tây-nam Pháp (đất nước Baxco), Bắc
Ai-len, và một số các nhà nước khác thường chạy theo khủng bố như là
phương pháp nhằm đạt được mục đích đã đề ra. Sự phổ biến chủ nghĩa dân
tộc dưới sự lãnh đạo của những người đứng đầu là những kẻ mị dân, theo chủ
nghĩa dân tộc nên đôi khi họ không tìm tiếng nói chung với các dân tộc khác
hoặc với nhà nước và không muốn nhượng bộ, thường muốn sự đối đầu và
nếu không đạt được độc lập là chạy theo hình thức khủng bố. Ở Pháp, mặt
trận khủng bố giải phóng dân tộc đảo Corsica đã hoạt động rất tích cực với
mục đích giành độc lập cho đảo Corsica. Nhưng theo trưng cầu dư luận xã hội
năm 1996 thì 91% người dân đảo Corsica không ủng hộ ý tưởng giành độc
lập cho đảo Corsica. Như vậy, những tên khủng bố-dân tộc chủ nghĩa đảo
Corsica chỉ khát vọng quyền lực riêng, chúng thực hiện các hành động đó với
tính chất là vũ khí để đạt được mục đích vụ lợi riêng;

32. 28
Khủng bố tư tưởng là các hành vi được thực hiện vì sự cải tổ thế giới,
vì sự thắng lợi của chính nghĩa nhưng lại muốn đạt được điều tương tự như
vậy với việc làm kinh sợ. Khủng bố tư tưởng rất nguy hiểm trong đó có cả sự
cuồng tín tinh thần của mọi người, lý trí của họ không tiếp nhận bất kỳ lý lẽ
thông minh nào khác; khủng bố du kích có liên quan đến khủng bố chiến
tranh. Ví dụ, khủng bố du kích có thể thực hiện ngay sau khi chấm dứt hành
động quân sự và thường mang đặc điểm khủng bố, điều đó đã được minh
chứng trong tiến trình lịch sử của các dân tộc.
Việc phân loại khủng bố trên đây không phải là duy nhất mặc dù việc
phân loại được thực hiện theo những dấu hiệu quan trọng như: theo các lĩnh
vực của cuộc sống xã hội, được thực hiện ở đâu và theo những mục đích nào;
và theo các xung đột xã hội mà từ đó đã xuất hiện các hiện tượng này. Cần
chú ý rằng sự khác nhau giữa các hành vi khủng bố phụ thuộc vào kết quả có
làm thiệt hại đến tính mạng mọi người hay không, đôi khi một hành vi khủng
bố dẫn đến sự thiệt hại tính mạng hàng chục người còn ở khủng bố quốc gia
thì làm thiệt hại tính mạng lên đến hàng triệu người [44, tr.33-42].
Có thể thấy rằng có rất nhiều cách phân loại khủng bố khác nhau trên
thế giới, mỗi công trình nghiên cứu về khủng bố đều có cách tiệm cận phân
loại riêng. Theo quan điểm của học viên việc phân loại khủng bố nên dựa trên
cơ sở các dấu hiệu của chúng vì cách phân loại này sẽ phản ánh đầy đủ nhất
bản chất của hiện tượng đặc biệt này. Vậy khủng bố được phân loại như sau:
Về quy mô gồm khủng bố toàn cầu, khủng bố quốc tế (một nhóm quốc
gia, liên kết các quốc gia, khối liên minh), khủng bố giữa các quốc gia, khủng
bố quốc gia, khủng bố nhóm-tập thể (xã hội, chính trị, tôn giáo, dân tộc, tổ
chức hình sự, nhóm) và khủng bố cá nhân. Trong đó khủng bố quốc gia và
giữa các quốc gia là nguy hiểm nhất vì hệ quả của chúng không chỉ gây tổn
hại trong phạm vi một quốc gia mà nhiều quốc gia, làm rối loạn, gây hoảng sợ

33. 29
cho cộng đồng. Nguy hiểm hơn, chúng làm thiệt hại về tính mạng của nhiều
thường dân vô tội.
Về đối tượng gồm khủng bố tư tưởng, khủng bố chính trị (giữa các
đảng), khủng bố xã hội (giai cấp), khủng bố tôn giáo và khủng bố dân tộc (phân
biệt chủng tộc, ly khai). Có thể các loại khủng bố này không hoàn toàn tách rời
nhau mà chúng có sự kết hợp với nhau nhưng ở các mức độ khác nhau.
Về mục đích khủng bố có thể nhằm thay đổi chế độ chính trị-xã hội
hoặc thành lập nhà nước riêng, gây ra các xung đột tôn giáo, phá hoại tình
hình khu vực, làm mất tinh thần, làm tha hóa đạo đức và tiêu diệt dân tộc của
nhà nước cạnh tranh. Dùng khủng bố là phương tiện bành trướng về tinh thần,
kinh tế và chính trị-quân sự; là phương tiện tư tưởng và chính trị nhằm lấy đi
sức chiến đấu của cả dân tộc; là phương tiện làm gia tăng tội phạm và đe dọa
đối với các cơ quan nhà nước.
Về hình thức khủng bố có thể gồm: a) Khủng bố chính trị nhằm khiêu
khích thông tin-tâm lý chính trị hoặc là khiêu khích vũ trang; trừng phạt chính
trị hoặc quân sự; tước bỏ quyền chính trị dân sự về dân tộc và tôn giáo; đóng
cửa hệ thống thông tin đối lập, ngăn cấm báo chí, truy nã những phóng viên
phản biện; b) Khủng bố kinh tế thường áp dụng các chế tài kinh tế chống lại
các ngành hoặc nhà nước, bao vây kinh tế; c) Khủng bố vũ trang được thể
hiện bằng các hành vi khủng bố tập thể hoặc cá nhân với các vụ nổ ở các địa
điểm trong xã hội, các vụ nổ hoặc tấn công chiếm các phương tiện giao thông,
giết người, bắt con tin; khủng bố cảnh sát; chiến tranh du kích; phá hoại; các
chiến dịch hoạt động bí mật trên lãnh thổ nước ngoài vào thời bình; chiến
dịch quân sự chống quốc gia khác; diệt chủng các tộc người, các tầng lớp xã
hội và các nhóm chính trị; d) Khủng bố thông tin-tâm lý thể hiện bằng việc
tung tin thất thiệt; thông qua hệ thống thông tin quốc tế để tuyên truyền, phá
hoại các giá trị truyền thống vốn có của dân tộc, truyền thống và các chuẩn

34. 30
mực sinh hoạt-xã hội; đăng các công bố có mục đích, radio và thư tín có nội
dung xuyên tạc, bóp méo các sự kiện lịch sử, các giá trị đạo đức và truyền
thống văn hóa dân tộc; thông qua hệ thống thông tin quốc tế để gây ra tai họa,
làm mất lòng tin, nỗi khiếp sợ; làm mất uy tín của các viện khoa học xã hội và
nhà nước; bôi nhọ đại diện các tầng lớp xã hội, các tôn giáo, các nhóm xã hội
và quốc gia; e) Khủng bố sinh hoạt-xã hội có thể dùng các hành vi xúc phạm,
đe dọa, đánh đập, cưỡng hiếp, phá hủy hoặc làm hư hỏng tài sản; phân biệt
đối xử khi tiếp nhận lao động, bổ nhiệm, trả tiền công, trong phân bổ các phúc
lợi xã hội; thành lập hàng rào ngôn ngữ; đóng cửa các trường phổ thông, đại
học, cơ quan văn hóa và cơ quan tôn giáo.
Với việc tồn tại hàng trăm khái niệm khác nhau về khủng bố nên việc
phân loại khủng bố là vô hạn, thường chỉ mang tính tập hợp, tổng kết và có
tính khuyến nghị tham khảo. Đó chính là đặc tính đa chiều của khủng bố, tính
vô hạn trong phân loại khủng bố đã tạo điều kiện để lột tả bản chất phức tạp
và hiểm họa của khủng bố đối với xã hội và con người. Phân loại khủng bố
không chỉ có ý nghĩa về lý luận mà còn tạo điều kiện để xây dựng hệ thống
các biện pháp đấu tranh chống khủng bố có hiệu quả trên phạm vi toàn cầu.
Như vậy, để đấu tranh có hiệu quả với từng loại khủng bố nói trên các quốc
gia cần hợp tác với nhau trong việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật
quốc tế, cũng như tự hoàn thiện hệ thống pháp luật quốc gia trên cơ sở luật
pháp quốc tế hiện đại.
1.2. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khủng bố hàng không quốc tế
Khủng bố quốc tế đầu thế kỷ XXI đã được bổ sung thêm về quy mô và
độ tinh vi, trình độ của chúng đã tăng lên đáng kể, đảm bảo cả về trí tuệ, tổ
chức và kỹ thuật, điều đó đã được minh chứng bằng cuộc khủng bố không tặc
đẫm máu ngày 11/9/2001 ở Mỹ đã làm rung động toàn thế giới. Khủng bố đã
có các phương tiện kỹ thuật quân sự trong tay, có các chuyên gia địa-chính trị,

35. 31
được cung cấp tài chính từ các tổ chức tôn giáo dân tộc cực đoan, chúng buôn
bán ma túy. Các điều kiện đó đã làm tăng thêm hiểm họa cho loài người, nguy
hiểm hơn khủng bố ngày nay có thể thực hiện trên diện rộng, có thể tiêu diệt
hàng nghìn người, khiêu khích làm loạn tinh thần dân chúng, phá hoại tình
hình ổn định chính trị-xã hội, thậm trí đe dọa phổ biến nạn nghiện ma túy, đặc
biệt trong thanh niên của các quốc gia tự do Châu Âu, Nga và Mỹ.
Khủng bố hàng không quốc tế là một loại hình của khủng bố quốc tế [42]
có những đặc điểm riêng, liên quan đến tính chất, hành vi và phương tiện.
Ngày 13/9/1974 tại La Haye (Hà Lan) đã xảy ra một sự kiện, theo đó ba
người Nhật có vũ trang đã tấn công cơ quan đại diện ngoại giao của Pháp tại
La Haye và bắt giữ một số người làm con tin tại cơ quan này, nhóm người này
yêu cầu Chính phủ phải thả tù nhân và nộp tiền chuộc con tin. Tuy nhiên, nhà
cầm quyền không chỉ thả tù nhân và nộp tiền chuộc, mà còn phải cung cấp tàu
bay cùng phi hành đoàn, sau đó chúng hạ lệnh bay sang Syria.
Như vậy, hành vi chiếm đoạt bất hợp pháp tàu bay, bên cạnh hành vi
đòi hỏi thả tù nhân và đòi tiền chuộc đã thể hiện tổng thể các hành vi khác
nhau và đã vượt ra ngoài giới hạn của hiện tượng bắt cóc tàu bay. Có thể sau
đó, khủng bố hàng không quốc tế đã được khoa học luật quốc tế nghiên cứu
và làm rõ hơn về bản chất.
Thuật ngữ khủng bố hàng không quốc tế được sử dụng dùng để xác
định tổng thể các hành vi khủng bố quốc tế được thực hiện nhằm chống lại và
đe dọa an ninh của các hoạt động hàng không dân dụng quốc tế, nội dung
thuật ngữ này bao gồm nhiều hành vi khác nhau, trong đó nổi bật nhất là hành
vi bắt cóc hoặc cưỡng bức phương tiện bay mà thường được gọi bằng thuật
ngữ pháp lý chung là hành vi chiếm đoạt tàu bay bất hợp pháp.
Khủng bố hàng không quốc tế có thể được hiểu là các hành vi khủng bố
quốc tế, vì thường có sự di chuyển giữa lãnh thổ của các quốc gia khác nhau,
nghĩa là các hành vi đó cần thỏa mãn một số tiêu chí sau đây:

36. 32
Một là, là tội phạm theo luật hình sự của các quốc gia;
Hai là, hành vi này xâm hại đến lợi ích của quốc gia hay tổ chức quốc
tế, và đồng thời gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe, tự do của con người;
Ba là, có yếu tố quốc tế, vì có sự phát sinh trong mối quan hệ từ góc độ
quốc tế, đó là mối quan hệ giữa chủ thể tội phạm với các thành phần khách
thể của tội phạm; và
Bốn là, các hành vi này bị truy cứu và trừng phạt trên cơ sở các điều
ước quốc tế hoặc nguyên tắc phổ cập quốc tế.
Như vậy, tội phạm hàng không quốc tế là các hành vi trái với các quy
định của luật hàng không quốc tế và được điều chỉnh tại các công ước về hàng
không hay các điều ước quốc tế có liên quan tới an ninh hàng không quốc tế.
Một vấn đề cần được làm rõ ở đây đó là phân biệt khủng bố hàng không quốc
tế với tội phạm hàng không quốc tế. Khủng bố hàng không quốc tế là các
hành vi trái luật và đáp ứng 4 yếu tố nói trên, còn tội phạm hàng không quốc
tế có thể không nhất thiết phải đáp ứng các tiêu chí nói trên, ví dụ như các
hành vi cợt nhả, trêu ghẹo, khiếm nhã của hành khách đối với các nữ tiếp viên
hàng không trên tàu bay không thể coi là hành vi khủng bố hàng không, bởi vì
trong luật hình sự của một số nước không định danh cụ thể đây là hành vi
phạm tội, song một số nước lại xác định đây là hành vi quấy rối tình dục. Nhưng
hành vi này trái với các luật lệ, quy định về hàng không, vi phạm trật tự và kỷ
luật hàng không “các hành vi phạm tội hay không phạm tội có thể gây nguy
hiểm cho an toàn của tàu bay hoặc của người hay tài sản trên tàu bay hoặc nguy
hiểm cho trật tự và kỷ luật trên tàu bay” [16, điểm b, khoản 1 Điều 1]. Hành vi
trộm cắp hoặc đánh nhau giữa những hành khách trên tàu bay cũng không thể
coi là những hành vi khủng bố hàng không quốc tế vì không thỏa mãn điều
kiện (2) tức là điều kiện ở khách thể kép của hành vi (vừa xâm hại đến lợi ích
quốc gia (hay tổ chức quốc tế), vừa gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe, tự

37. 33
do của con người). Hành vi trộm cắp hoặc đánh nhau giữa các hành khách lại
vi phạm “trật tự, kỷ luật” trên tàu bay nên thuộc phạm vi điều chỉnh của Công
ước Tokyo 1963.
Các thuật ngữ cướp tàu bay, hay kẻ cướp hàng không, hay không tặc
xuất hiện trong thời gian đầu những năm 30, khi kỹ nghệ hàng không phát
triển và bắt đầu xuất hiện một số hành vi gây nguy hiểm cho tàu bay và hành
khách. Khi tìm thuật ngữ để đặt tên những hành vi đó, dường như các học giả
luật quốc tế đã mượn một số thuật ngữ trong lĩnh vực tội phạm hàng hải như
cướp biển-cướp tàu bay hay hải tặc-không tặc, có thể do luật hàng hải quốc tế
hình thành sớm hơn so với luật hàng không quốc tế.
Như vậy, đến đây có thể khẳng định rằng hành vi khủng bố hàng không
quốc tế là các hành vi khủng bố quốc tế có liên quan tới các loại hình hoạt
động của hàng không dân dụng quốc tế.
Khủng bố hàng không quốc tế được xem là hành vi cực kỳ nguy hiểm
cho xã hội, là một trong những loại hình nghiêm trọng nhất của khủng bố
quốc tế. Tính nguy hiểm cho xã hội của khủng bố hàng không quốc tế là gây
thiệt hại lớn lao cho nhà nước, gây tử vong cho nhiều người không chỉ trên
tàu bay mà còn ở mặt đất. Nó làm chấn động môi trường hàng không, làm mất
niềm tin của con người vào sự an ninh của ngành hàng không dân dụng quốc
tế. Các quốc gia đều nhận thức được vấn đề này, vì vậy một trong những lĩnh
vực mà cộng đồng quốc tế đã thành công nhất trong việc điều chỉnh bằng
pháp luật quốc tế là phòng chống tội khủng bố hàng không, đảm bảo an ninh
hàng không dân dụng quốc tế.
Trên cơ sở thực tiễn và dựa vào các công ước quốc tế về an ninh hàng
không, có thể phân chia các hành vi khủng bố hàng không quốc tế thành hai loại:
Loại thứ nhất, bao gồm các hành vi chiếm đoạt bất hợp pháp tàu bay.
Loại này có thể chia thành 3 nhóm: nhóm 1, những tên cướp đe dọa phi hành
đoàn và hành khách bằng vũ khí, bắt thay đổi đường bay, hạ cánh xuống lãnh

38. 34
thổ của nước khác nhằm trốn chạy khỏi sự truy tìm của nhà nước đối với hành
vi phạm tội hoặc trốn chạy khỏi đồng bọn của chúng; nhóm 2, những vụ
chiếm đoạt nhằm vào lợi ích vật chất, vụ lợi; và nhóm 3, những vụ chiếm đoạt
tàu bay theo đuổi mục đích khiêu khích xung đột quốc tế hoặc làm phức tạp
thêm mối quan hệ giữa các quốc gia.
Loại thứ hai, gồm các hành vi khác đe dọa an ninh hàng không dân
dụng như: thực hiện hành vi bạo lực đối với một người trên tàu bay trong khi
bay nếu như hành động này gây nguy hiểm đến an toàn của tàu bay đó; đặt
hoặc chỉ đạo đặt vào tàu bay đang bay, dù bằng bất cứ phương thức nào, một
thiết bị hoặc chất sẽ phá hủy tàu bay hoặc gây thiệt hại cho tàu bay, dẫn đến
làm mất khả năng bay, hoặc làm hỏng tàu bay dẫn đến mất an toàn của tàu
bay đang bay; phá hủy hoặc làm hỏng phương tiện dẫn đường hàng không
hoặc cản trở hoạt động của các thiết bị đó, nếu bất kỳ một hành động nào như
vậy sẽ gây mất an toàn của tàu bay đang bay; chuyển những thông tin mà biết
là sai trái, từ đó gây nguy hại đến an toàn của tàu bay đang bay; sử dụng bạo
lực chống lại người đang làm nhiệm vụ dịch vụ hàng không mà gây ra thương
tích nặng hoặc tử vong; phá hủy hoặc làm thiệt hại nghiêm trọng các trang
thiết bị hàng không hoặc tàu bay đậu tại đó, nếu những hành vi này gây nguy
hại hoặc có thể gây nguy hại tới an ninh của sân bay.
Danh mục các hành vi bị coi là khủng bố hàng không quốc tế kể trên
cho thấy chúng rất đa dạng và phong phú không chỉ gây nguy hiểm tới an
toàn của tàu bay, của người, tài sản trên tàu bay mà còn phá hoại sân bay, phá
hoại mối quan hệ thân thiện giữa các quốc gia, dân tộc.
Như vậy, theo học viên, khủng bố hàng không quốc tế là các hành vi
khủng bố quốc tế, là loại tội phạm được quy định trong luật hình sự của các quốc
gia, xâm hại đến lợi ích của quốc gia hay tổ chức quốc tế, gây thiệt hại cho tính
mạng, sức khỏe, tự do của con người, các hành vi này phải bị truy cứu và trừng
phạt trên cơ sở các điều ước quốc tế hoặc nguyên tắc luật quốc tế phổ cập.

39. 35
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
1. Nguyễn Ngọc Anh (2008), “Tội phạm khủng bố trong pháp luật quốc tế”,
Tạp chí Công an nhân dân, (8).
2. Nguyễn Ngọc Anh (2009), Bình luận khoa học Luật sửa đổi, bổ sung một
số điều của Bộ luật Hình sự năm 1999, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
3. Lê Văn Bính (2011), "Khái niệm khủng bố dưới góc nhìn của các nhà
nghiên cứu", Khoa học, (Luật học), (1), tập 27, tr.43-50.
4. Lê Văn Bính (2009), "Vai trò của Liên hợp quốc trong đấu tranh chống
khủng bố", Khoa học, (Luật học), (4), tập 25, tr. 246-253.
5. Bộ Công an (1999), Từ điển Công an nhân dân, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
6. Lê Văn Cảm (2007), Bảo vệ an ninh quốc gia, an ninh quốc tế và các
quyền con người bằng pháp luật hình sự trong giai đoạn xây dựng nhà
nước pháp quyền.
7. Lê Văn Cảm (2009), Hệ thống Tư pháp hình sự trong giai đoạn nhà
nước pháp quyền, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
8. Công ước (2007), ASEAN về chống khủng bố.
9. Nguyễn Văn Dân (2004), Khủng bố và chống khủng bố với vấn đề an
ninh quốc tế, Hà Nội.
10. Nguyễn Bá Diến (2013), Giáo trình công pháp quốc tế, Nxb Đại học
quốc gia Hà Nội.
11. Nguyễn Bá Diến (2013), Giáo trình tư pháp quốc tế, Nxb Đại học quốc
gia Hà Nội.
12. Vũ Ngọc Dương (2011), Pháp luật quốc tế về chống khủng bố và việc
hoàn thiện bộ luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa
Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

40. 36
13. Vũ Ngọc Dương (2009), “Bàn về định nghĩa khủng bố trong các điều
ước quốc tế”, Tạp chí luật học.
14. Bùi Mạnh Hùng (2012), Hợp tác quốc tế về chống khủng bố và liên hệ
thực tiễn Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
15. Liên hợp quốc (1945), Hiến chương Liên hợp quốc.
16. Liên hợp quốc (1963), Công ước Tokyo về các tội phạm và một số hành
vi khác thực hiện trên tàu bay.
17. Liên hợp quốc (1970), Công ước Lahaye về trừng trị việc chiếm giữ bất
hợp pháp tàu bay.
18. Liên hợp quốc (1971), Công ước Montreal về trừng trị những hành vi
bất hợp pháp chống lại an toàn hàng không dân dụng.
19. Liên hợp quốc (1988), Nghị định thư Montreal 1988 về trấn áp các hành
vi bạo lực bất hợp pháp tại các cảng hàng không phục vụ hàng không
dân dụng quốc tế.
20. Liên hợp quốc (1997), Công ước New York về trừng trị khủng bố bằng bom.
21. Liên hợp quốc (1999), Công ước New York về trấn áp hành vi tài trợ cho
khủng bố.
22. Liên hợp quốc (1979), Công ước New York về chống bắt cóc con tin.
23. Liên hợp quốc (1973), Công ước New York về việc ngăn ngừa và trừng
trị các tội phạm chống lại những người dược hưởng bảo hộ quốc tế, bao
gồm cả viên chức ngoại giao.
24. Liên hợp quốc (1988), Nghị định thư Montreal về trừng trị các hành vi
bạo lực bất hợp pháp tại cảng hàng không dân dụng quốc tế.
25. Liên hợp quốc (1988), Công ước Rome về trừng trị các hành vi bất hợp
pháp chống lại an toàn hành trình hàng hải.
26. Liên hợp quốc (1988), Công ước Rome về trừng trị các hành vi bất hợp
pháp chống lại an toàn của những công trình cố định trên thềm lục địa.

41. 37
27. Liên hợp quốc (2005), Công ước New York về ngăn chặn các hành vi
khủng bố hạt nhân.
28. Liên hợp quốc (1991), Công ước Montreal về chất nổ dẻo.
29. Liên hợp quốc (1980), Công ước Vien về bảo vệ an toàn vật liệu hạt nhân.
30. Nghị quyết A/RES/3034(XXVII) (1972), về các biện pháp phòng ngừa
khủng bố quốc tế.
31. Quốc hội (1999, 2009, 2015), Bộ luật hình sự, Hà Nội.
32. Quốc hội (2016), Luật Điều ước quốc tế, Hà Nội.
33. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
Hà Nội
34. Quốc hội (2005), Luật Ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế,
Hà Nội.
35. Quốc hội (2006), Luật hàng không dân dụng, Hà Nội.
36. Quốc hội (2013), Luật phòng, chống khủng bố, Hà Nội.
37. Quốc hội (2007), Luật tương trợ tư pháp, Hà Nội.
38. Quốc hội (2016), Nghị quyết 144/2016/QH13 về lùi hiệu lực thi hành của Bộ
luật Hình sự 100/2015/QH13, Bộ luật tố tụng hình sự 101/2015/QH13; Luật
Tổ chức cơ quan điều tra hình sự 99/2015/QH13; Luật Thi hành tạm giữ,
tạm giam 94/2015/QH13 và bổ sung dự án Bộ luật hình sự 100/2015/QH13
sửa đổi vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016.
39. Trần Nam Trung (2010), Khủng bố hàng không trong luật quốc tế hiện
đại, thực trạng và giải pháp, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại
học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
40. Thủ tướng Chính phủ (2016), Quyết định 507/QĐ-TTg ngày 29 tháng 3
năm 2016 phê duyệt Kế hoạch tổ chức thực hiện Công ước quốc tế về
chống bắt con tin năm 1979 và Công ước quốc tế về trừng trị việc khủng
bố bằng bom năm 1997, Hà Nội.

42. 38
41. Viện Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp (2005), pháp luật về chống khủng
bố của một số nước trên thế giới, Nxb Tư pháp, Hà Nội.
42. Nguyễn Thị Yến (2002), “Khủng bố hàng không quốc tế là một loại hình
của khủng bố quốc tế”, Tạp chí Khoa học pháp lý.
II. TÀI LIỆU TIẾNG ANH
43. A.M. Prokhorov. (1982), The Soviet encyclopaedic dictionary / 2nd ed. M.
44. Antonian Y.M. (1998), Terrorism. Criminological and criminally-legal
research. M.
45. Avdeev Y.I. (2000), Terrorism as a social and political phenomenon//Modern
terrorism: state and prospects/edited. E.I. Stepanova. M.
46. Bulletin of the USSR Foreign Ministry (1988), № 10.
47. Crenshaw M. (1983), Terrorism, Legitimacy, and Power. Middletown,
CT; Wesleyan University Press.
48. Diplomatic Dictionary. M.: Nauka (1986), T.III. p.461; Dictionary of
international law. M.: International Relations.
49. Felyanin V.Y. (1998), Problems develop a universal definition of
terrorism//the Moscow magazine of international law. №1.
50. Grosscup B. (1987), The Explosion of Terrorism. Far Hills, NJ: New
Horizoms.
51. H.J. Kerner. Trans. with it. (1998), Criminology. Reference Dictionary, M.
52. Inter-American Juridical Committee, Statement of Reasons for the Draft
Convention on Terrorist and Kidnapping Doc. CP/doc. 54170
53. Jenkins B.M. (1984), The Who, What, When, Where, How, and Why of
Terrorism.// Paper presented at the Detroit Police Department
Conference on “Urban Terrorism: Planning or Chaos?”.
54. Kovalev E., Malyshev V. (1984), Terror: masterminds and executors. M.
55. Laqueur W. (1987), The Age of Terrorism. Boston: Little, Brown.

43. 39
56. Lesnievski - Kostareva. (2000). Criminal law Slvar catalog/Author - Ed.
Doctor. Jurid, M.
57. Long G. (1990), Theannology of terrorizm, New York.
58. Military Encyclopedic Dictionary. M. (1984), Military Publishing.
59. Military Encyclopedic Dictionary (2001), in 2 volumes. M.: Military
Publishing, T. 2.
60. Modzhoryan L.A. (1986), Terrorism: truth and fiction. 2 nd ed., ext. M.
61. Olshansky D.V. (2002), The psychology of terror. M., Ekaterinburg.
62. Pfal Traugner A. (1977), Right-terrorism in Germany//Actual problems
of Europe. №4.
63. Russian Criminological Encyclopaedia. (2000), M.
64. The Oxford Illustrated Encyclopedia (2000.), At 9 vols. M., T. 4. World history.
65. Ustinov V. (2002), International experience in the fight against
terrorism: standards and practices. Moscow.
66. United Nations’ documents А/44/456
67. Vityuk V.V. (1985), The social nature and the ideological and political
conceptions of modern terrorism left: Avtorf. dis. doctor. philosopher.
Sciences. M.
68. Wardlaw G. (1982) Political Terrorist: Theory, Tactics, and Counter-
Measures. London: Cambridge University Press.
69. Y.M. Kolosov and ES Krivchikova (1996), The position of the
International Law Commission on 21 November 1947 Art. 1//The current
international law. The 3 volumes, M., T.1.
III. TÀI LIỆU WEBSITE
70. http://www.bbc.co.uk/
71. http://www.chinhphu.vn/.