1. Iñigo Isequilla Román. 2º Bacharelato. PARA O CLUB DE LECTURA: “Ai, Ptolomeo, tolo meu!” LO QUE EINSTEIN LE CONTO A SU BARBERO

2. Robert L. Wolke O autor deste libro é Robert L. Wolke é profesor de química na universidade de Pittsburg (EUA). É moi coñecido pola súa capacidade para facilitar a comprensión e o disfrute da ciencia, como ben se plasma neste libro. Tamén publicou Lo que Einstein no sabía, Lo que Einstein le contó a su cocinero y Lo que Einstein le contó a su cocinero 2 . Neles foi desvelando os segredos máis gardados da natureza, e todo porque as súas explicacións están avaladas por argumentacións explicadas nunha linguaxe clara e directa que conduce a resolver calquera dúbida.

3. Este tipo de libros son sempre moi entretidos, e non ten nada que ver con Albert Einstein máis ca o título. Trátase dun libro que nos explica cousas que ocorren día a día ao noso redor pero que non sabemos o seu porqué, por moi obvio que pareza. Está dividido en 7 seccións nas que o autor se centra nun tema concreto. Estas seccións son movemento, a luz, a calor, o planeta Terra, o aire, a humidade e por último unha mestura de cousas. O que farei neste traballo é resumir algunhas das explicacións (sen dividir en capítulos), concretamente as que me pareceron máis curiosas e interesantes, pero no libro aparecen moitisimas máis.

4. Se tódolos chinos se subiran a unha escaleira de dous metros e saltasen ao chan todos á vez, poderían cambiar a órbita da terra? A resposta a esta pregunta é non, e se explica dunha maneira moi clara pola terceira lei de Newton “para cada acción hai unha reacción”. É dicir, que cando os chinos aterrizan, os seus pés golpean o chan cunha determinada forza, pero ao mesmo tempo o chan golpea os seus pés coa mesma forza en dirección oposta. É dicir, non hai ningunha forza neta que puidese afectar á orbita do noso planeta.

5. Explicación da terceira lei de Newton: http://www.youtube.com/watch?v=KbPKrKNwCVI

6. Se estou nun ascensor e comeza a caer polo burato, podo saltar cara arriba no último instante e cancelar o impacto? Non se pode, pois para evitar o impacto habería que saltar cara arriba coa mesma velocidade á que se está caendo. Aproximadamente un ascensor cae a oitenta quilómetros por hora, e facendo unha comparación, os xogadores de baloncesto que máis saltan o fan a 8 quilometros por hora.

7. 80 km/h 8 Km/h

8. Por que as armas fan xirar as balas? Antigamente as balas eran redondas, pero desccubriuse que as balas alargadas mantiñan mellor a velocidade. Pero esto tiña un inconvinte, que calquera irregularidade na súa superficie pode atrapar o aire e movela. Para iso estan as ranuras en espiral que teñen as balas, se a bala esta a xirar adecuadamente arredor do seu eixo mentres voa, é capaz de resistir calquera cambio de orientación ou dirección de voo. Isto sucede porque un obxecto pesado xirando ten moito peso. Co movemento das balas pódese facer un símil cun pase de fútbol americano, pois para que o pase sexa máis preciso o balón de be ir xirando sobre si mesmo. O xiro das balas é tan importante que a lei internacional o esixe.

9. Dúas accións a simple vista totalmente diferentes, pero que teñen a mesma base física. Neste video se aprecian estrias na xelatina, que son signo do xiro da bala: http://www.youtube.com/watch?v=eGZkXoozGGY

10. Cuan alto ha de subir un cohete para poder xirar arredor da Terra? Non se trata de altura, senon de velocidade. O que precisa un cohete para poder sair ao espazo é unha “velocidade de escape”, isto é, unha velocidade para que a súa traxectoria se corresponda coa curvatura da terra. Esta velocidade é de 40.000 quilómetros por hora, ou o que é o mesmo, 11,2 quilómetros por segundo.

11. Que teñen de especial as bombillas halóxenas? As bombillas normais conteñen un filamento de tungsteno rodeado por un gas inerte como poden ser o argón ou o criptón con algo de nitróxeno engadido. E estes gases o que fan é evitar que o tungsteno se oxide. Pola contra nunha lámpada halóxena ese gas é polo xeral iodo ou bromo (do grupo químico dos halóxenos), que realizan un baile químico que fai que o filamento dure o dobre, que consiste en reducir a tasa de evaporación do tungsteno da seguinte maneira: O vapor de iodo reacciona cos átomos evaporados de tungsteno antes de que se podan condensar en cristal, e despois entran de novo en contacto co filamento e a molécula formada rompe en tungsteno e iodo (é coma un proceso de reciclado).

12. Videos sobre a fabricación de bombillas halóxenas http://www.youtube.com/watch?v=tv9DovZrdvU E un de comparación de luminosidade: http://www.youtube.com/watch?v=B0CALgH6Naw

13. Por que un espello invirte as cousas de esquerda a dereita pero non de arriba a abaixo? Un espello invirte as cousas de frente cara atras, invirte o dentro cara a fora. Isto é, un espello o único que fai é tomar a luz que chega a el e devolvela para invertir a dirección da luz. É coma se alguén estivese diante nosa, veriamos a parte esquerda do seu corpo na nosa dereita e viceversa.

14. Por que unha mancha mollada nunha tela é máis escura? Un texido é un entramado de fibras, e cando ese entramado de fibras se molla, absorbe o auga e os espacios interfibrosos se inundan con ela. E moitos raios de luz incidentes caerán entón sobre a superficie da auga. Pero a resposta á pregunta vén agora. Cando a luz incide sobre o auga cun ángulo (e por estadísica a maioría de raios incidirán cun ángulo) a luz cambia de sentido. Canto maior sexa o ángulo maior profundidade alcanzará o raio de luz, e maiores posibilidades haberá de ser absorbido para non saír xamais. Polo que se pode dicir que se “perde” luz, é dicir, hai menos luz reflexada e a mancha parece máis escura.

15. A substancia en cuestión (neste caso tinta de bolígrafo) enche tódolos ocos posibles dentro do entramado de fibras e evita que a luz saia unha vez que entra nel.

16. Por que algúns caramelos de menta xeran destellos de luz? Este fenómeno chámase triboluminiscencia. Os caramelos son crsitais, que son disposicións ordenadas e xeométricas de átomos, todos unidos nunha especie de estrutura de entramado. Cando un destes cristais se abre de bolpe cunha grieta, os átomos se desgarran uns de outros, así como algúns electróns. Conforme comezan a separarse, os electróns extra do fragmento A son fortemente atraidos cara o lugar ao que pertencen, e atravesan a brecha no aire entre A e B cun chispazo, igual ca un raio descende no aire entre unha nube e o chan. Esto non só pasa cos caramelos de menta, senon que tamén pasa con tódalas estruturas cristalinas como o azucre ou o sal.

17. A triboluminiscencia tamén se pode dar a gran escala, como ocorreu no terremoto de Perú: http://www.youtube.com/watch?v=ZBEhOd8LIlA&feature=related

18. Como ten que ser de alta a “alta tensión” para supoñer un perigo? A voltaxe non é en si perigosa. Unha descarga de 10.000 voltios pode ocasionar un pichanzo e unha de 12 pode ocasionar unha seria sacudida. Máis ben o perigo reside en canta corrente eléctrica flúe a través do noso corpo. Esta corrente eléctrica non fluira a non ser que se lle de unha vía directa ao chan. O problema é que nunca sabemos canta será nunha situación concreta, así que debemos evitar calquera tensión por riba dos niveis dunha batería.

19. Por raro que pareza ás veces é máis perigoso o aparato da dereita que o da esquerda.

20. Continuando coa pregunta anterior, canta corrente eléctrica fai falta para facer dano ao home? Un amperio é unha unidade de medida que equivale a 6 millóns de billóns de electróns pasando cada segundo. Un miliamperio pasando a través do corpo causará un leve cosquilleo, de 10 a 20 miliamperios poden causar espasmos musculares que poden evitar que se toque o obxecto en cuastion; douscentos miliamperios fan que o corazón fibrile, e poden ser letales. Correntes maiores poden parar o corazón por completo, pero non sempre son letais porque ás veces o corazón pode ser reanimado para que volva a latir con normalidade.

21. O amperímetro é o aparato que nos serve para medir a cantidade de corrente eléctrica que pasa a través dun corpo.

22. Se toda a terra está xirando a 1.600 quilómetros por hora, por que non nos mareamos, notamos o vento ou notamos o movemento de algunha maneira? É porque estamos acostumados? Esta é unha resposta bastante común pero incorrecta, xa que a resposta correcta é que só podemos notar os cambios no movemento, e o movemento da terra é un movemento uniforme. É máis ou menos coma nun coche: ao acelerar notamos o movemento, pero unha vez en autovia cando se vai a uns 110 quilómetros por hora precticamente non se nota o movemento que existe.

23. Aquí se explica o tipo de movemento da terra http://www.youtube.com/watch?v=ZtyFRdTvoGA&feature=fvst Que é o movemento que non non somos capaces de apreciar. E neste outro, cunha simulación dun accidente, se ve perfectamente o movemento que nós apreciamos, o cambio de movemento: http://www.youtube.com/watch?v=vQ1EPYqnEvk

24. Cando cheiro algo moi desagradable, están a entrar pedazos desa cousa no meu nariz? A resposta é si, só que non son fragmentos completos, senón moléculas individuais evaporadas do obxecto en cuestión. Practicamente, todo tipo de substancia que poida imaxinarse ten unha tendencia a enviar parte das súas moléculas ao aire en forma de vapor. Cando olemos a algo, o que estamos cheirando non son máis que unha mestura de elementos químicos que nós asociamos a unha substancia.

25. É verdade que a lúa se volve azul algunha vez? Sí, pero solamente cando se dan as circunstancias adecuadas. O que hai detrás da lúa de apariencia azul é o feito de que a luz se dispersa (as particulas individuais de luz rebotan en moleculas e outras partículas diminutas, como bolas de billar que rebotan entre si). Na luz que podemos ver, o azul ten a lonxitude de onda máis curta (está formada polos fotóns máis pequenos), polo tanto será dispersada polas partículas máis pequenas que atope no aire. Que pasa enton se o aire conten grandes moléculas como as particulas de polvo ou humo? Os outros colores da luz, de lonxitudes de onda máis grande poden dispersarse máis do normal, e polo tanto chegar a nós “puramente” a azul, por iso se ve a lúa desa cor.

26. Deuse este fenómeno foi en 1883 de maneira espectacular, cando explotou o volcán indonesio Krakatoa, lanzando polvo ao longo de todo o globo. A lúa máis azul dende entón foi causada polos incendios forestais en Canadá en 1951. http://www.youtube.com/watch?v=fXhQyI0tFs8

27. Cando o café se derrama, por que todo el vai cara os bordes do derrame a secarse? Cando un charco de café se atopa nunha superficie lisa tende a desparramarse en todas direccións ata atopar unha barreira. Nunha dirección determinada, o líquido parará de diseminarse cando alcance unha barreira (calquera irregularidade). Mentres ten lugar a evaporación, o charco comezará a secar primeiro onde é máis delgado, nos extremos. Eso tería o efecto de facer retroceder ao charco, pero non poden retroceder porque están atrapados nas zanxas asi que a medida que o café se evapora se vai enchendo o oco evaporado anteriormente. Esta é a razón de que as manchas de café formen aneis marróns ao secarse.

29. Por que o océano é azul? É simplemente un reflexo do ceo? Non, esta é soamente unha crenza popular. Esto sucede polo seguinte: a luz diurna que nos vemos como “blanca” conten todolos colores da luz xuntos (a luz solar está composta por varias lonxitudes de onda, de distintas cores, e a que nós vemos é unha mestura de todas), e entra en contacto coa auga. As moléculas de auga teñen unha lixeira tendencia a absorber as porcións laranxa e vermella da luz solar, polo que parece que posee demasiado azul, e nós a vemos azul. Ademáis os océanos vense axudados pola presenza de fitoplacto e materia orgánica, que absorben o azul máis claro, polo que colaboran a obter un azul máis escuro, o que nosrmalmente vemos. O que ocorre é que esto se dá cando hai unha gran masa de auga, pero se enchemos a bañeira comprobaremos que o auga non é totalmente transparente.

30. A cor do océano non se debe ao reflexo do ceo, como moitísima xente pensa.

31. O fitoplacto e as grades masas de auga crean ese ton azul do océano

32. É certo que se pode oler cando vai a chover? Non, o que pasa é que non é a chuvia o que cheira, senon todo o demais. A chuvia vai precedida, xeralmente, dunha caida da presión atmosférica. Todo o demáis está emitindo o seu cheiro característico. Ao descender a presion, o aire non exerce tanta forza polo que é máis sinxelo que eses olores cheguen ás nosas narices.

33. Se podería dicir entón que a chuvia “potencia” o noso olfato, grazas ás baixas presións.

34. É máis lixeira a coca-cola light que a coca-cola clasica? Se pode apreciar esa diferencia sen abrilas nin mirar as etiquetas? Esto é verdade. A razón é que a coca-cola normal está endulzada con azucre, mentres que a light está endulzada con aspartame, un edulcorante artificial. O aspartame, gramo por gramos é de 150 a 200 veces máis doce que a sacarosa, de modo que só se precisa unha diminuta cantidade para producir a mesma dozura que no outro caso. E irso se pode comprobar sumerxindo as dúas latas. A de coca cola light, ao pesar menos, flotará máis que a de coca-cola clásica.

35. Neste video se mostra o simple modo co que se pode facer esta comprobación: http://www.youtube.com/watch?v=38RcudGlSVE

36. Este libro é moi recomendable para ler, sobre todo para aqueles aos que lles fascina descubrir cousas que anteriormente lle parecían unha mísera obviedade. Tamén hai formas rápidas de gañar diñeiro ao final dalgúns capítulos, con apostas que parecen tonterías pero que funcionan. Espero que vos guste o libro.