1. Inés Fernández Buján
AS MULLERES NA FILOSOFÍA
Elena López Enríquez
2ºBACH.A

2. “O g u e r r e i r o a m a o p e r i g o e o x o g o -
d i N i e t z s c h e -, e p o r i s o a m a a
m u l l e r , que é o x o g o máis p e r i g o s o ”. O
h o m e q u e a m a o p e r i g o e o x o g o v e
s e n d e s a g r a d o q u e a m u l l e r s e t o r n e
a m a z o n a s e c o n s e r v a a e s p e r a n z a d e
s o m e t e l a : o q u e o s e u corazón e s i x e é q u e
e s a l o i t a s i g a s e n d o u n x o g o p a r a
e l , u n h a v e z q u e a m u l l e r
c o m p r o m e t e r a n e l a o s e u d e s t i n o ; a
v e r d a d e i r a v i t o r i a d o h o m e ,
l i b e r a d o r o u conquistador, é q u e a m u l l e r o
recoñeza l i b r e m e n t e c o m o o s e u d e s t i n o

3. Ó longo da historia, a situación da muller con respecto á filosofía non
é distinta da que ocupa noutros aspectos como a cultura, a ciencia, a
política, a música ou a técnica. A muller sempre estivo sometida a
sistemas de opresión doméstica da natureza paternalista.
Nesta obra, a autora pretende analizar dous aspectos importantes;
por unha banda, a opinión dos filósofos sobre as mulleres e pola
outra, o pensamento das mulleres sobre a opinión dos filósofos acerca
delas.
Pero tamén quere fomentar a crítica dos estereotipos de xénero
reflictidos en tódalas materias e transmitidos polas institucións sociais.
Propón coñecer e valorar as achegas das filósofas ó longo da Historia
da Filosofía e reivindica a importancia dos estudos de xénero para
comprender a nosa cultura. A continua loita pola igualdade entre homes
e mulleres ten valido a pena e aínda que quedan anacos de “machismo”
ten axudado a lograr que os homes teñan unha mellor perspectiva de sí
mesmos e da muller.
1.Introducción.

4. 2.Filosofía antiga.
En Grecia só era cidadán grego con plenos dereitos o varón
libre descendente de cidadáns. Estaban excluídos do dereito de
cidadanía os estranxeiros, os escravos e as mulleres.
O status das mulleres asemellábase ó dos escravos, pois non
podían votar nin ter un emprego público, nin herdar nin ter
posesións. Apenas saían da casa, só para visitar a casa doutra
muller, e nos casos de vodas, funerais ou festivais relixiosos.
A muller só tiña competencia no seu fogar criando os
fillos, cociñando, lavando e tecendo as roupas da familia, coa
axuda ás veces das escravas femininas. A súa educación estaba
orientada a ser unha boa esposa. Dende o seu nacemento ata a
súa morte a muller vivía baixo o control do home
(pai, irmáns, esposo e mesmo fillos).

5. Por outra banda, todos temían ó exército de
Esparta, pois os soldados entrenáranse en severos
campamentos militares dende moi pequenos. Pero os
espartanos asegurábanse de que as súas mulleres
fosen fortes e saudables para poder ter fillos varóns
e fortes para o exército. Por iso as xoves medraban ó
aire libre, aprendendo a correr, loitar e lanzar o
disco e a xabalina igual que os varóns; e mesmo
levaban saias curtas que lles daban liberdade de
movemento para facer exercizo. Estos vestidos
resultarían escandalosos en Atenas.

6. Filósofas da antigua
Grecia
A historia das mulleres é a de persoas silenciadas e
sometidas ó poder dos homes, por isto a súa obra estivo
sometida ó esquecemento e á censura, pero aínda así na
Antiga Grecia destacaron filósofas, poetas, ou científicas das
que apenas se conserva a obra, pero que compre destacar:
Hipatía de Alexandría
Foi a filósofa grega máis coñecida, ademáis
dunha grande matemática e astrónoma.
Estudou a Aristóteles e Platón e tentou aplicar
o razoamento matemático ao concepto
neoplatónico de “Un”. Era pagá e competía
coa sabedoría das autoridades relixiosas, o que
lle levou a ser brutalmente asasinada por un grupo
de fanáticos relixiosos que se supón estaban dirixidos
por Cirilo, o patriarca de Alexandría.

7. Aspasia de Mileto
Foi amante ou posiblemente esposa de Pericles de quen din
que ela lle escribía moitos dos seus discursos. Era unha
muller culta e experta en retórica e erótica, que
participaba nas reunións de Pericles, que a trataba como
unha igual, e discutía de política cos invitados e mesmo lles
ensinaba a escribir discursos. A súa conduta, pouco común
para unha muller, fixo ganarlle a fama de hetaria (muller
libre, non ligada a un varón en particular, que participaba
nas reunións dos varóns como bailarina, música, modelo ou
acompañante).
Safo de Lesbos
Tiña unha escola para mozas e
acadou grande sona coa súa
fermosa poesía lírica que contaba
a vida e os sentimentos da muller
na antiga Grecia.

8. O concepto do feminismo
en Platón.
Para Platón a muller afástase do seu papel tradicional de
esposa e nai e sae da reclusión doméstica para participar
en asuntos públicos. A distribución sexual do traballo é
irracional porque as capacidades físicas e intelectuais
están uniformemente distribuidas entre os sexos.
Platón divide a sociedade en tres clases: os produtores ou
clase traballadora, os defensores (compáraos con cans
guardiáns) e os gobernantes-filósofos, escollidos de
entre os mellores guardiáns. As mulleres e fillos dos
gardiáns deben ser bens comúns, pois débese abolir a
propiedade privada das dúas clases dominantes. A
reprodución é un acoplamento temporal que se reduce ó
momento da concepción e compete por igual a ambos

9. As mulleres posúen as mesmas capacidades que os homes
e por iso deben participar da mesma educación e
ocupacións que os gardiáns. Rexeita o concepto de
“natureza feminina” pois aínda que ten menos forza,
isto non repercute na cualidade da súa natureza. Polo
tanto, xa que as diferenzas non son xenéricas senón de
carácter individual, cada individuo debe realizar a
tarefa que lle é propia por natureza, é dicir, debe

10. O concepto do feminino
en Aristóteles
O concepto social e político de Aristóteles determina a
súa forma de comprender a natureza, pois a política e
a ética serían o fundamento da física, e non ó revés.
Para Aristóteles só hai un modelo sexual, o masculino,
resultando macho ou femia en función dunha diferenza
cuantitativa e non cualitativa; a muller é un varón
incompleto ou defectuoso, e polo tanto, inferior.
Pola propia natureza, o macho é superior e debe
mandar, mentres que a femia é inferior e debe
obedecer. Defende a inferioridade das mulleres, tanto
política como socialmente de submisión ó varón, como
algo habitual debido á súa propia natureza. Para el o
“natural” supón que a muller é un ser impuro, pois
carece do elemento básico, a alma. No proceso de
reprodución o home aporta o seme, é dicir, a semente,

11. A muller é un instrumento que precisa do principio
activo masculino na reprodución e só serve para
transmitir as propiedades que ela non pode posuir;
por iso a propia natureza incapacítaa para realizar
calquera actividade racional ou política. Os varóns
adultos gregos son os únicos que poden levar unha
vida política ou pública, mentres que o resto
(mulleres, fillos e escravos) e mais as
propiedades, forman parte do ámbito
privado, económico ou doméstico. O traballo
produtivo dos escravos e reprodutivo das mulleres
manteñen a vida e permiten que o varón libre poida
adicarse ó ocio e a vivir ben.

12. 3.Filosofía medieval

13. A educación cortesá preparaba ás damas para que brillaran
en sociedade polo que aprendían a ler e
escribir, coser, debuxar, cantar e tocar instrumentos... Ás
mulleres burguesas formábanas para ser boas esposas e
nais. Tiña moita importancia a instrucción na fe cristiá e nos
deberes relixiosos. A principal virtude da muller era a
castidade, e debía evitarse calquera actividade intelectual.
Só no ámbito doméstico ou no convento estaba protexida a
muller.
Nesta época a cultura relixiosa era en moitos casos a única
vía de acceso á cultura ou á filosofía, por iso moitas
mulleres vestían os hábitos para chegar á vida intelectual e
mesmo para fuxir dun matrimonio imposto.

14. Filósofas na Idade
Media
Heloísa do Paráclito
Chegou a ser abadesa do convento do Paráclito, que foi
fundado polo seu esposo e filósofo Pedro
Abelardo, onde se retirou despois da dramática fin da
súa relación de amor co seu mestre Abelardo. As cartas
entre eles, dende os respectivos conventos, están
repletas de referencias filosóficas e doutrinais. Ela
defende o concepto de matrimonio como limitación para
adicarse á filosofía. Outros temas da súa obra son o
espíritu de amor cortés e a amizade como paixón pura e
absoluta.

15. Hildegarda de Bingen
Viviu case toda a súa vida no mosteiro beneditino de
Maguncia, do que chegou a ser abadesa. Converteuse nunha
autoridade pública debido ás súas visións proféticas que
plasmou en numerosos libros. Escribiu tamén textos de
bioloxía, botánica, astronomía, medicina e música e foi
autorizada polo Papa para escribir obras teolóxicas. Na súa
filosofía, vencellada á teoloxía, empregaba o modo
metafórico, poético e intuitivo no canto da argumentación
racional, para chegar á verdade. Tiña a capacidade de
traducir os conceptos abstractos da filosofía da época á

16. O concepto do
feminino
en Tomé de Aquino
Tomé de Aquino tamén tratou amplamente nas súas obras o
tema da muller, así como das relacións e da moral no
matrimonio. El basea a inferioridade da muller en dicir que:
é un macho defectuoso; na creación dun novo ser só aporta o
ventre que nutre a semente masculina; ten menor capacidade
de discernimento e de raciocinio que o home; é a orixe do
pecado; foi creada a partir e para o home, para axudarlle
na procreación; precisa do home para ser gobernada e
debe estar sometida á autoridade do esposo.
Este plantexamento misóxino que
está baseado tanto na relixión
como na filosofía, compite coa
defensa da excelencia feminina que
fai Cristina de Pizán, quen exalta as
virtudes e cualidades da muller.

17. Cristina de Pizán
Debido a que o seu pai, astrólogo e médico famoso,
prestou os seus servizos na corte do Rei Carlos V
de Francia, Cristina de Pizán, orixinal de Venecia,
recibiu unha educación moi completa. Sendo nai
de tres fillos, enviuvou cando tiña vintecinco e
por mor do agravamento da súa situación económica
así como por vocación, comezou a escribir cunha
obra prolífica, na que plasmaba, ás veces en
primeira persoa, a situación de subordinación
e opresión que sofre a muller na sociedade.
A súa obra máis destacable é “A cidade das mulleres”.

18. 4.Filosofía moderna
Mentres que na idade media tanto o medio de instruírse coma
Os contidos educativos eran basicamente de carácter relixioso, a
partit do Renacemento vaise educar ás mulleres para ser nais, e
esta nova proposición vailles abrir novas posibilidades que elas
saberán explotar nos séculos posteriores.
Xa a partit do século XVII estendeuse a alfabetización popular e
creáronse en Francia institucións educativas femininas inspiradas
nos principios pedagóxicos de Fenelón.

19. No Renacemento non hai un cambio drástico en canto á situación
social e educativa das mulleres das clases populares, pero
sí das de clases altas. As rapazas, como futuras nais, debían
adquirir coñecementos e habilidades para transmitirlle ós
seus fillos varóns, para as fillas limitábanse coñecementos
do ámbito doméstico.
A partires do século XVII estendeuse en Francia a alfabetización
popular. A proliferación dos “salóns”, animados por
mulleres da alta sociedade, levou á tradición das boas
maneiras, do refinamento nos costumes, da conversación
enxeñosa e do aprendizaxe da cortesía. Este cambio da
posición social das mulleres cambiou tamén a actitude dos

20. Ilustración e
Revolución Francesa
Destacaron mulleres como a
Marquesa de Rambouillet, Madeleine
de Scudéry que puxo de moda o
Preciosismo, como movemento
cultural que engloba un modelo de
comportamento e unha corrente
literaria e ideolóxica, Madame
Lambert, Madame de La
Fayette, Isabel de Bohemia, a
Marquesa de Châtelet, Madame de
Staël ou Josefa de Amar y Borbón.
As mulleres da época non só
protagonizaron os sucesos
revolucionarios (toma da
Bastilla, marcha sobre Versalles, o
comezo da Revolución

21. Pero o movemento feminista xurdido na Revolución,
co peche dos clubs e asociacións populares, tivo unha
tráxica fin, que foi xustificada pola prensa como “por
transgredir as leis da natureza que as destinaba a ser
esposas e nais e pretenderon ser homes de Estado”.

22. O concepto feminino
en Rousseau
A filosofía política (que toma apariencia de pedagoxía) ocúpase unha
vez máis das mulleres e do espazo privado; a familia e a muller
debe ocupar o ámbito doméstico que é preciso para que o resto da
vida laboral e política funcionen. O modelo de muller maternal e
doméstica adicada ó labor reprodutivo non é ningún destino
natural, real ou histórico, senón o resultado dunha construción
ideolóxica. O obxectivo da educación é preservar a diferenza sexual
e asegurar a felicidade do varón para poder adicarse á vida
pública. A inferioridade da muller é o efecto natural da súa
debilidade física e mental.
A filosofía de Rousseau está entre a
defensa apaixonada da razón e dos
dereitos individuais do século XVIII e
o romanticismo do século XIX. A súa
misoxinia está máis relacionada co
prerromanticismo.

23. Mary Wollstonecraft
Nos seus primeiros ensaios amosa a súa preocupación
pola educación das mulleres. A dificultade da
reinserción social e laboral das mulleres é debida á súa
instrucción deficitaria. O único xeito de acadar a
equiparación de dereitos e a igualdade de oportunidades
entre homes e mulleres basearíase nunha educación
igualitaria en escolas mixtas que permitirá ás mulleres
acceder a actividades remuneradas, sen recorrer ó
matrimonio.
A súa obra “Vindicación dos dereitos da muller” é a obra
fundacional
do pensamento feminista.

24. Filosofía
contemporánea
No século XIX aparece o feminismo como movemento social
de carácter internacional e ocupará un lugar destacado a
carón dos socialismos e o anarquismo. Estes movementos
naceron en resposta ós problemas sociais que xerou a
revolución industrial, o capitalismo e as novas democracias
liberais. O feminismo tiña dúas tendencias básicas, o
feminismo liberal ou sufraxista e os feminismos socialista e
anarquista.

25. Filósofas
contemporáneas
Edith Stein
Stein interésase tamén pola relación entre feminidade e
relixión. Consideraba que o movemento feminista alemán
tiña acadado plenamente os seus obxectivos coa Constitución
de Weimar e que o que se requiriía a partir de entón era
defender eses logros e transmitir ás xeracións futuras a
memoria histórica das loitas feministas.

26. María Zambrano
Para ela, a filosofía non era cuestión só de conceptos
senón de símbolos que deben abordar os problemas
esenciais da transcendencia e os grandes misterios da
vida humana.
A súa defensa do dualismo alma ( feminina) – intelecto
(masculino), fai que lle asigne á palabra feminina unha
misión salvadora.
Algunhas obras de Zambrano
foron Filosofía e poesía,
Persoa e democracia, Os
beatos ou A agonía en Europa.

27. O concepto do feminino
en Nietzsche
Sabemos que Nietzsche explica a dinámica moral, histórica,
Política ou filosófica coa división valorativa entre fortes e
débiles, potencia individual fronte a instinto de rabaño, vida
ascendente e decadente, forzas activas e reactivas, vontade d
epoder afirmativa ou negativa…
En moitos lugares da súa obra fai coincidir esta ontoloxía
dual co masculino- feminino.

28. Dentro dos tópicos da misoxinia romántica, Nietzsche di
tamén que a muller é máis perfecta( máis incluso que o
home) cando ama, e ademais gusta de ser tomada e
posuída, mentres que o amor do varón é sempre vontade de
posesión, de apropiación, de poder; por iso o seu amor acaba
cando acaba a posesión, aínda que nunca se posúe de todo a
unha muller.
As mulleres sométense de bo grado aos varóns, seres
profundos e con vontade, e ás convencións morais, pero a
verdadeira moral non é propia do rabaño, senón de
espíritus libres. Segundo el,as mulleres prefiren a
felicidade antes que a liberdade.

29. Simone de Beauvoir
“Qué é a muller?” – O “eterno feminino” non é máis que un
mito ao través do cal os homes fixan ás mulleres na
conduta estereotipada que eles mesmos lle impuxeron.
Beauvoir recolle e radicaliza a crítica ilustrada de
Wollstonecraft e, ao dicir que a muller é unha construcción
social e cultural, un papel que se aprende por medio da
educación diferencial, o que hoxe chamariamos “xénero”, e
que, polo tanto non se nace, non hai ningún fundamento
biolóxico(o “sexo”, sobre o que se poidan adxudicar ás
mulleres prescricións diferenciais.

30. Segundo Beauvoir, o varón constituíuse en amo no momento en que é
capaz de arriscar e plo tanto transcender a vida e a animalidade
grazas á caza e á guerra, mentres que a muller se constitúe en
escrava no momento en que queda vinculada á reproducción da
vida

32. No meu blog
www.comochoconto-
filosofia.blogspot.com
atoparás información sobre mulleres
filósofas e demais persoeiros da