Isang espesyal na uri ng tekstong expository.
Naglalahad ito ng serye o mga hakbang sa pagbuo ng isang gawain upang matamo ang inaasahan.
Ang layunin ng tekstong prosidyural ay makapagbigay ng sunod-sunod na direksyon, hakbang o impormasyon sa mga tao upang matagumpay na maisagawa ang mga gawain na ligtas, episyente at angkop sa paraan .(Alma M. Dayag at Mary Grace G. Del Rosario, 2017)
Ito rin ang sumasagot sa tanong na “Paano:” paano iluto, paano gawin, paano buuin, paano nangyari at iba pang tanong na ikinakabit sa tanong na paano.
Isang espesyal na uri ng tekstong expository.
Naglalahad ito ng serye o mga hakbang sa pagbuo ng isang gawain upang matamo ang inaasahan.
Ang layunin ng tekstong prosidyural ay makapagbigay ng sunod-sunod na direksyon, hakbang o impormasyon sa mga tao upang matagumpay na maisagawa ang mga gawain na ligtas, episyente at angkop sa paraan .(Alma M. Dayag at Mary Grace G. Del Rosario, 2017)
Ito rin ang sumasagot sa tanong na “Paano:” paano iluto, paano gawin, paano buuin, paano nangyari at iba pang tanong na ikinakabit sa tanong na paano.
Ang presentasyong ito ay tumatalakay sa pinagmulang angkan ng wika sa Pilipinas. Ipinapakita dito ang iba't ibang wikaing kinikilala at ginagamit sa ating bansa.
Some ideas would be credit to the owner.
ang sabayang pagbigkas ay aminn natalakay sa of course po dahil ang major ko ay Filipino. mapag-aaralan to kapag nasa third year college kana although need to research kaya i-aappload ko para narin may idea ang iba.
Ang presentasyong ito ay tumatalakay sa pinagmulang angkan ng wika sa Pilipinas. Ipinapakita dito ang iba't ibang wikaing kinikilala at ginagamit sa ating bansa.
Some ideas would be credit to the owner.
ang sabayang pagbigkas ay aminn natalakay sa of course po dahil ang major ko ay Filipino. mapag-aaralan to kapag nasa third year college kana although need to research kaya i-aappload ko para narin may idea ang iba.
Edukasyon sa Pagpapakatao, Grado 10.
Modyul 9: Ang Maingat na Paghuhusga
Modyul 10: Pagmamahal sa Bayan
Gloders College Inc.
Sto. Nino, Puerto Galera, Oriental Mindoro Philippines
Kabuuan at Nilalaman
Ang chismis ay isang pagbabahaginan ng impormasyong ang katotohanan ay ‘di tiyak. Ito ay isang uri ng pag-uusap sa pagitan ng dalawa o higit pang magkakakilala magkakapalagayang loob.
Linalaman ng Tsismis
> maaaring totoo
> bahagyang totoo
> binaluktot na katotohanan
> dinagdagan/binawasang katotohanan
> sariling interpretasyon
> pawang haka-haka
> sadyang di-totoo o imbentong kwento
Tatlong Uri ng pinagmulan o pinanggalingan ng Tsismis:
> Obserbasyon ng unang tao/ grupong nakita o nakarinig sa itsinismis
> Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang puri sa kapuwa.
> Pabrikadong Teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang sa isang grupo o madla.
CHISMES
salitang Espanyol na pinaghanguan ng salitang Tsismis
> Sabi nga, kapag may usok, malamang may apoy. Tandaang ang tsismisan ay nagaganap hindi lamang sa Pilipinas. Nagaganap din sa mga bansang English ang bernakular na wika tulad ng United States at Australia, ito ay madalas katumbas ng gossip, rumor at iba pang kaugnay na salita gaya ng hearsay, scuttlebutt, o chatty talk na dumadaloy sa pamamagitan ng grapevine. May negatibong kahulugan ang tsismis sa ibang bansa at gayundin sa Bibliya (Tan,2016,pp.89;
Montelibano,2017).
> Ang tsismisan ay bahagi ng daynamiks ng interaksyon ng mga Pilipino sa kapwa at maaaring nakapagbibigay sa mga magkakausap ng sikolohikal na koneksyon at kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan.
Usisero – hindi siya kakilalang lumapit sa umpukan, manonood at makikinig lang, bawal sumabat at iisiping siya ay intrimitida, atribida o pabida.
UMPUKAN
Likas na sa umpukan ang kwentuhan kung saan may pagpapalitan, pagbibigayan, pagbubukas-loob at pag- uugnay ng kalooban. Kagaya ng tsismisan, walang tiyak o planadong daloy ang pag-uusap sa umpukan. Sa umpukan ng Pilipino’y madalas talagang maisingit ang biruan. Taal na sa atin na marami ang pikon dahil sa isang kulturang buhay na buhay at masigla dahil sa pagbibiruan.
Nangyayari ang umpukan hindi lamang sa kalye at kanto, maging sa paaralan-mga magaaral, guro, opisina – mga empleyado, korte-hurado at mga manananggol, at batasan, mga kongresista at senador kapag break time.
Ang umpukan ay masasabing isang ritwal ng mga Pilipino para mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa kapwa.
Pinag aralan ni Petras(2010), ang salamyaan sa Marikina bilang pagpopook sa syudad sa kamalayang-bayan sa mamamayan nito. May kainan, kantahan, paglalaro ng Bingo. May tsismisan at umpukan din, talakayan, balitaktakan, biruan at iba pa na nagaganap sa silungang bayan o tambayan.
Marami pang ibang katuturan ang umpukan sa karanasan ng mga boluntir ng Ugnayan ng Pahinungod/ Oblation Corps (UP/OC), ang programang pamboluntaryong serbisyo ng Unibersidad ng Pilipinas Los Banos (UPLB), mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao sa isang komunidad ang pakikiumpok. Estratehiya ito ng mga boluntir na eksperto sa pagsasaka upang impormal na maipasok ang mga paksang pangkaunlaran sa pagsasaka.....
maraming salamat^^
2. MGA EKSPRESYONG LOKAL
• Ang mga usapin na karaniwang maririnig sa
mga partikular na lugar, isyu sa kalye,
kwentong magkakaibigan at usaping
pampamilya.
• Sa normal na sitwasyon ng isang lipunan, ang
mga tao ay nagpapalitan ng mga ideya at
saloobin sa paraan na kanilang nalalaman.
3. • Sa mga ekspresyong lokal ng tao mabilis na
naihahatid ang mga ideya at impormasyon sa
karaniwang paraan tulad ng direktang
pakikipag-usap sapagkat ang mga wikang
nagiging sangkot sa pakikipagtalastasan ay ang
kanilang unang wikang nakasanayan at
natutuhan sa kanilang lipunan.
4. Tsismis / Tsismisan sa Komunikasyong
Panlipunan
• Ayon sa Bibliya “ang lihim ay naihahayag dahil
sa tsismis, kaya huwag kang makisama sa taong
makati ang dila ( Kawikaan 20:19).
• Ang mga usaping kalye na pawang pasaling-
saling dila na paninirang puri sa isang taong
biktima ng mga makatotohanan o di
makatotohanang isyu.
5. • Madalas ang tsismis ay tumatalakay sa mga usaping
pampamilya tulad ng pangangaliwa ng asawa,
maagang pagbubuntis ng anak o usaping
pangkasarian ng isa sa mga miyembro ng pamilya.
• Sa pangkomunikasyong usapin, ang tsismis ay hindi
maituturing na makapangkayarihan paghahatid ng
mga impormasyon sapagkat ito ay hindi nagtatalay ng
mga katotohanan na maaring isyu lamang dala ng
inggit, galit at hinanakit sa kapwa.
6. • Karaniwan ang wikang gamit sa tsismis ay
balbal at kolokyal, BALBAL sapagkat ang
wika ay madalas na maririnig sa kalye, hindi
maayos, malinis o repinado, samantala
KOLOKYAL ito dahil madalas ang usapan ay
sa partikular na tao lamang na
nagkakaunawaan. Hindi rin iniisip ang
instruktura ng wika at kahulugan ng mga
salita.
7. TSISMIS:
ISYUNG PANLIPUNAN
• Isa itong isyung panlipunan na dapat bigyan
ng pansin na nagiging sanhi ng pagkakawatak-
watak ng pagkakaibigan at higit sa lahat ng
pamilya.
8. 1. Ang magkaibigan ay nagiging mortal na magka-away;
2. Ang nagtutulungan ay nagsisiraan;
3. Ang mag-anak na nagbubuklod-buklod ay nagkakanya-
kanya;
4. Ang nagbibigayan ay nagdaramutan sa isa’t isa;
5. Ang nagsasabi ng katotohanan ay puro
kasinungalingan;
6. Ang nagpapahiram ay nagtatago; at
7. Ang nagpaparayaan ay nagbabangayan.
dahil sa tsismis ito ang ilan sa mga nangyayari:
9. SANHI NG TSISMIS
1. INGGIT
Ang inggit ay isa sa di magandang ugali ng tao sa
kanyang pakikipag-kapwa tao. Sa isang indibidwal
na nagtataglay ng inggit sa iba tulad ng inggit sa
estado ng pamumuhay o relasyon sa mga taong
minahal ng kaniyang kapwa ay maaring
makatanggap ng mga pamimintas at galit ng ibang
tao.
10. 2. GALIT.
Ang masamang pagdadala ng galit sa
kapwa ay magbubunga ng di-inaasahang
pagkakagulo ng mga tao. Sa ganitong
aspeto, ang galit ay dapat na nakokontrol
upang magkaroon ng maayos na usapan.
11. 3. HINANAKIT
Ang saloobin na dinala sa mahabang panahon
ay hindi magdudulot ng mabuting
pakikitungo. Sa taong may hinanakit sa
kapwa ay walang kaligayahan at katiwasayan
ng puso na mararanasan.
12. 4. UTANG NA LOOB
Ang panunumbat ay isa sa malaking isyu na may
kinalaman sa utang na loob, maaaring
pinansyal, materyal, trabaho o tulong katawan.
13. 5. SALAPI
Ang salapi pag hindi nagamit sa tama ay
nawawala. Sa kabilang bahagi ng buhay ng
tao, ang maluwag sa salapi ay higit na
pinagpapala hindi lamang sa trabaho kundi sa
kaibigan ngunit kapag ito’y nag-ubos unti-unti
rin maglalaho ang lahat, trabaho, mga bagay at
katoto.
14. KAUGNAY NA BATAS SA TSISMIS
ARTIKULO 364 NG BINAGONG KODIGONG
PENAL NG PILIPINAS
• Ayon sa isunulong na Batas ni Sen. Loren
Legarda sa Kamara kinakailangan nang itaas ang
parusa sa mga taong naninira ng puri o pagkatao
ng isang indibidwal sa mas mataas na
kaparusahan, ito man sa paraang pasalita o
pasulat.
15. • Mula sa dating halagang dalawang daan piso
(200.00) na parusa ito ay itaas na sa
limangpung libo (50,000.00) at mula naman
sa tatlumpung araw (30) na pagkabilanggo
ito ay itaas sa anim (6) na isang araw o anim
(6) na buwan ng pagkakakulong.
16. LIBELO SA PILIPINAS
• Ang libelo ay isang pampublikong paninirang
puri sa tao na labag sa batas. Kapag ito ay
nasulat ito ay tinatawag na libelo (libel).
Samantala, kapag ang paninirang puri ay
binigkas ito ay tinatawag na islander
(slander).
• Ngunit tinatawag pa rin na libelo ang isang
paninirang puri kung ito ay binigkas sa radyo o
telebisyon.
17. • Batay sa ARTIKULO 358 NG BINAGONG
KODIGO PENAL sinasabi na “ang libelo ay
isang pampubliko’t pasulat na may malisyo-
syong paninirang puri sa tao dahil sa isang
krimen o isang bisyo, depekto, tunay o
guniguni man o isang pagkilos, o isang
pangyayaring nagiging patunay sa pagyurak ng
karangalan; isang panglalait o paglapastangan
sa isang tao o pagdungis ng alaala ng isang
yumao na”
18. MGA ELEMENTO NG PANINIRANG
PURI / PAGKAKILANLAN SA LIBELO
1. Tiyak na pagkilala sa biktima o tao
2. May paninirang puri sa karangalan ng biktima
3. May malisyo-syong hangarin sa pagdungis ng
karangalan ng tao
4. Naisulat o naisapubliko ang mga paninirang
puri
19. DALAWANG URI NG LIBELO
1. Libelo per se
• Batay sa korte suprema, ang libelong ito ay di na
kinakailangan ng patunayan sapagkat maliwanag
na ito ay nakapanira ng puri at nakasakit ng
damdamin na naging dahilan ng pagbaba ng
tingin sa biktima.
2. Libelo per quod
• Ang paninirang puri ay kinakailangan na
patunayan sa korte na nakapinsala. (by provable
evidence)
20. UMPUKAN
• Ang pagsasama-sama ng grupo ng mga tao na
may iba’t ibang paniniwala, pag-uugali at
kasarian na nagkakaisa-isa sa isang usapin o
kaganapan.
• Kadalasan, ang umpukan ay nagaganap sa
kwentuhan ng mga magkakatrabaho,
magkakaibigan, magkukumare at
magkakapitbahay.
21. Sa Kalagayang Pangkomunikasyon
• Ang UMPUKAN ay isang pagpapalitan ng
mga mga dayalogo sa isang normal na
pagkakataon. Ang mga salitang ginagamit sa
mga umpakan ay nauunawaan ng mga taong
sumasangkot sa usaping pangmaramihan.
22. • Sa sitwasyong pangkomunikasyon, ang wikang
komon ang dahilan ng pagkakaunawaan ng mga
tao. Sa pamamagitan ng komon na wika sa
lahat, sila’y nakakapagpahayag ng kanilang
saloobin, nakakapagkomento sa opinyon ng iba
at nakakapagsuri sa bagay na kanyang mga
naririnig sa kapaligiran.
23. PAGBABAHAY-BAHAY
• Grupo ng mga tao na naglalakbay o dumadalaw
sa iba’t ibang tahanan upang magsagawa ng
pagtatanong – tanong, pangangalap ng mga
impormasyon at pagkilala sa mga taong bahagi
ng kanilang lipunan na kinabibilangan.
24. • Sa pagbabahay-bahay nararapat na isaalang-
alang ang kultura, paniniwala at wika ng mga
tao na kanilang binibisita sapagkat ang
anumang salita ay maaring makaapekto sa pag-
unawa ng mga sangkot sa usapin.
25. PAGBABAHAY- BAHAY: EDUKASYON
• Sa larangan ng Edukasyon, ang pagbabahay-bahay
o ang tinatawag na home visitation ay isang gawain
na ipinatutupad ng Kagawaran ng Edukasyon sa mga
pampublikong paaralan upang malaman ang
kalagayan ng kanilang mga mag-aaral hindi lamang
sa loob ng paaralan kundi na rin sa kanilang tahanan.
Ang home visitation ay isinagawa tuwing araw ng
sabado o anumang oras na maluwag ang guro sa mga
gawaing pang-akademiko.
26. PAGBABAHAY- BAHAY: PULITIKA
(PANGANGAMPANYA)
• Ang pangangampanya isang planadong
aksyon o kilusan ng mga pulitiko sa larangan
ng pakikitunggali laban sa ibang partido. Sa
larangang ito, ang pagbabahay-bahay na
ginagawa ng mga kandidato ay isang
istratehiya upang makuha ang interes at loob
ng mga tao na sila ang piliin sa araw ng
halalan.
27. Ang isang mahusay na mangangampaya ay
kinakailangan na magtalay ng mga sumusunod na
pag-uugali:
1. Mahusay ang pananalita;
2. Magandang postura;
3. Mahusay na pakikisama;
4. Matalinong pagsagot sa mga katanungan;
5. Mapagbigay sa kapwa; at higit sa lahat ay
6. Palakaibigan.
28. PAGBABAHAY- BAHAY: RELIHIYON
• Ang mga Pilipino ay likas na mananampalataya, iba-
iba man ng mga pinaniniwalaan ngunit iisa lang ang
layunin – ang pahalagahan ang kanilang relihiyon.
• Sa simbahang katoliko, ang tinatawag na “lipat-
poon” ay isang tradisyon ng pagbabahay-bahay upang
dalhin ang kanilang santo o poon na pinaniniwalaan
sa tahanan ng kanilang mga kasamahan, dito
namamalagi ang santo ng ilang araw upang dasalan at
paghandaan.
29. • Samantala sa ibang relihiyon ay may tinatawag na
“cell group discussion” na kung saan ang mga
kabataan ay nagbabahay-bahay upang kamustahin
ang miyembro ng kanilang samahan. Ang ganitong
uri ng tradisyon ay isang gawain na kinapapalooban
ng mga pag-aaral sa mga berso sa bilbliya o mga
aklat na may kaugnayan sa tamang pag-uugali at
pamumuhay ng mga Pilipino.