KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG

KINH
ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN
大般涅槃經
TAÄP I
(QUYEÅN 1 - QUYEÅN 6)
北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯
BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH
ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûi
NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

LÔØI NOÙI ÑAÀU
Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn laø moät boä kinh ñoà soä trong kho
taøng kinh ñieån Phaät giaùo, ñöôïc moät cao taêng mieàn
Trung AÁn Ñoä laø ngaøi Ñaøm-voâ saám mang ñeán Trung Hoa vaøo
khoaûng theá kyû thöù 5, vaø cuõng ñöôïc chính vò naøy khôûi coâng dòch
sang chöõ Haùn. Trong Ñaïi taïng kinh (baûn Ñaïi Chaùnh taân tu),
kinh naøy ñöôïc xeáp vaøo quyeån 12, kinh soá 374 (40 quyeån) vaø
kinh soá 377 (2 quyeån Haäu phaàn).
Vieäc chuyeån dòch kinh naøy sang tieáng Vieät ñaõ ñöôïc raát nhieàu
baäc tieàn boái nghó ñeán töø laâu. Coâng trình muoän maøng naøy cuûa
chuùng toâi chæ hy voïng goùp theâm ñöôïc phaàn naøo duø nhoû nhoi
trong vieäc giuùp ngöôøi ñoïc coù söï tieáp nhaän deã daøng hôn ñoái vôùi
boä kinh naøy. Ngoaøi ra, vieäc khaûo ñính vaø giôùi thieäu troïn veïn
nguyeân baûn Haùn vaên seõ raát coù yù nghóa trong vieäc giöõ gìn vaø löu
truyeàn kinh ñieån Ñaïi thöøa moät caùch chuaån xaùc hôn, vì ngoaøi
vieäc taïo ñieàu kieän löu giöõ baûn Haùn vaên, hình thöùc in aán naøy seõ
giuùp ngöôøi ñoïc coù theå ñoái chieáu, tham khaûo khi coù söï nghi ngaïi
hay khoâng roõ trong baûn dòch. Ñieàu naøy cuõng seõ giuùp caùc baäc
cao minh deã daøng nhaän ra vaø chæ daïy cho nhöõng choã sai soùt, ñeå
baûn dòch nhôø ñoù caøng ñöôïc hoaøn thieän hôn. Vaø dó nhieân, muïc
ñích cuoái cuøng cuûa taát caû nhöõng ñieàu treân chính laø ñeå giuùp cho
söï hoïc hoûi vaø tu taäp theo lôøi Phaät daïy ñöôïc ñuùng höôùng hôn.
Bôûi vì hôn ai heát, ngöôøi Phaät töû luoân hieåu raèng chính nhöõng
lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät ñöôïc löu giöõ trong kinh ñieån laø choã y cöù
quan troïng vaø chaéc chaén nhaát cho con ñöôøng tu taäp cuûa moãi
ngöôøi.
5

Maëc duø coâng trình ñaõ ñöôïc tieán haønh vôùi söï caån troïng toái
ña trong phaïm vi khaû naêng cuûa nhöõng ngöôøi thöïc hieän, töø vieäc
khaûo ñính vaên baûn Haùn vaên cho ñeán vieäc tham khaûo, chuyeån
dòch, chuù giaûi... nhöng e raèng cuõng khoâng theå traùnh ñöôïc ít
nhieàu sai soùt. Vì theá, döôùi ñaây chuùng toâi seõ coá gaéng trình baøy
ñoâi neùt veà quaù trình thöïc hieän coâng vieäc ñeå quyù ñoäc giaû coù theå
coù moät caùi nhìn toång quaùt veà nhöõng gì chuùng toâi ñaõ thöïc hieän
cuõng nhö phöông caùch maø chuùng toâi ñaõ vaän duïng, qua ñoù seõ
deã daøng hôn trong vieäc ñöa ra nhöõng lôøi chæ daïy giuùp chuùng
toâi hoaøn thieän hôn nöõa coâng vieäc ñaõ laøm. Chuùng toâi xin chaân
thaønh ñoùn nhaän vaø bieát ôn moïi söï goùp yù töø quyù ñoäc giaû gaàn xa
caû veà noäi dung laãn hình thöùc cuûa laàn xuaát baûn naøy.
Veà maët vaên baûn, chuùng toâi choïn söû duïng baûn dòch Haùn vaên
cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám (40 quyeån) vöøa ñöôïc ñeà caäp ôû treân. Rieâng
2 quyeån cuoái cuøng (Haäu phaàn) laø baûn dòch cuûa hai ngaøi Nhaõ-na-baït-
6
ñaø-la vaø Hoäi Ninh. Tuy nhieân, kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn coøn
coù raát nhieàu baûn dòch khaùc.
Trong kinh taïng Nguyeân thuûy ñöôïc dòch töø tieáng Pāli (Nam
Phaïn) cuõng coù kinh naøy, nhöng ngaén hôn nhieàu so vôùi baûn dòch
trong Haùn taïng ñöôïc chuùng toâi söû duïng. Tuy nhieân, veà caùc chi
tieát, söï kieän ñöôïc ñeà caäp ñeán trong kinh thì hai baûn dòch naøy
coù raát nhieàu ñieåm töông ñoàng. Vì theá, chuùng toâi ñaõ söû duïng baûn
Vieät dòch kinh naøy cuûa Hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu (Tröôøng
boä kinh, kinh soá 16, Mahāparinibbāna sutta) ñeå tham khaûo ñoái
chieáu ôû nhöõng choã coù lieân quan.
Trong Haùn taïng coøn coù moät soá baûn dòch khaùc. Baûn dòch ñôøi
Ñoâng Taán (317-420) cuûa ngaøi Phaùp Hieån cuõng coù teân laø Ñaïi
Baùt Nieát-baøn kinh, goàm 3 quyeån, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng
thuoäc quyeån 1, kinh soá 7; baûn dòch ñôøi Taây Taán cuûa ngaøi Baïch
Phaùp Toå laø Phaät Baùt Neâ-hoaøn kinh (2 quyeån), ñöôïc xeáp vaøo
Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 5. Ngoaøi ra coøn coù moät baûn

dòch teân Baùt Neâ-hoaøn kinh (2 quyeån) ñaõ maát teân ngöôøi dòch,
ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 1, kinh soá 6. Nhöõng baûn
naøy coù leõ ñeàu dòch töø Phaïn vaên Nam truyeàn thuoäc kinh taïng
Nguyeân thuûy neân noäi dung töông töï vôùi baûn trong Tröôøng boä
kinh do Hoøa thöôïng Thích Minh Chaâu Vieät dòch vöøa noùi ôû treân.
Noäi dung cuûa caùc baûn naøy chæ ñöôïc tham khaûo ôû moät soá chi tieát
töông ñoàng khi keå laïi söï kieän ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn, coøn noùi
chung khoâng coù söï ghi cheùp ñaày ñuû nhöõng lôøi daïy cuûa Phaät nhö
trong baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám.
Moät baûn dòch khaùc ñaëc bieät ñaùng chuù yù laø Phaät thuyeát Ñaïi
Baùt Neâ-hoaøn kinh, cuõng do ngaøi Phaùp Hieån ñôøi Ñoâng Taán dòch,
6 quyeån, ñöôïc xeáp vaøo Ñaïi Chaùnh taïng ôû quyeån 12, kinh soá
376. Döïa vaøo noäi dung thì baûn dòch naøy cuõng chính laø baûn kinh
maø ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñaõ dòch.
Töø ñieån Phaät Quang cho bieát ngaøi Phaùp Hieån sanh naêm
340 vaø maát trong khoaûng naêm 418 ñeán 423. Nhö vaäy, cuõng
coù theå xem nhö ñoàng thôøi vôùi ngaøi Ñaøm-voâ-saám (385-433).
Ngaøi ñöôïc cha meï cho vaøo chuøa töø naêm 3 tuoåi, laøm sa-di ñeán
naêm 20 tuoåi thì thoï giôùi Cuï tuùc. Vôùi söùc hoïc uyeân thaâm, ngaøi
thöôøng than tieác vôùi moïi ngöôøi raèng kinh luaät löu haønh thôøi
aáy ôû Trung Hoa coù quaù nhieàu khieám khuyeát. Vì theá, ngaøi quyeát
taâm sang taän AÁn Ñoä ñeå hoïc hoûi vaø thænh kinh ñieån veà. Naêm
399, ngaøi chính thöùc rôøi Tröôøng An ñeå thöïc hieän yù ñònh naøy.
Tuy ngaøi höôùng veà Trung AÁn Ñoä, nhöng trong suoát cuoäc haønh
trình keùo daøi nhieàu naêm ngaøi ñaõ gheù qua raát nhieàu nôi khaùc
nhau treân ñöôøng ñi nhö Ñoân Hoaøng, Vu Ñieàn... thaäm chí coù
ñeán ôû ñaûo Tích Lan (Sri Lanka) trong 2 naêm. Ñeán naêm 413
ngaøi môùi veà laïi Trung Hoa, roài cuøng vôùi ngaøi Phaät-ñaø-baït-ñaø-la
(Buddhabhadra) (359-429) baét ñaàu chuyeån dòch kinh luaät sang
Haùn ngöõ. Ngaøi ñaõ dòch nhöõng kinh luaät nhö Ma-ha Taêng-kyø
luaät, Phaät thuyeát Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn kinh, Taïp A-tì-ñaøm taâm
7

luaän, Taïp taïng kinh... Cöù theo nhöõng chi tieát coøn ñöôïc bieát thì
raát coù theå thôøi ñieåm ngaøi dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn cuõng gaàn
vôùi thôøi ñieåm ngaøi Ñaøm-voâ-saám dòch kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn.
Chuùng toâi tin raèng hai vò naøy coù theå ñaõ khoâng bieát ñeán coâng
trình cuûa nhau, vaø Phaïn baûn maø ngaøi Phaùp Hieån söû duïng coù
theå laø do chính ngaøi ñaõ mang veà trong chuyeán ñi AÁn Ñoä. Vì
theá, vieäc tham khaûo theâm baûn dòch naøy cuûa ngaøi Phaùp Hieån
ñöôïc chuùng toâi cho laø cöïc kyø quan troïng trong vieäc giuùp laøm roõ
nhöõng choã coøn khoù hieåu trong kinh vaên. Trong khi ngaøi Ñaøm-voâ-
8
saám laø moät cao taêng AÁn Ñoä hoïc tieáng Trung Hoa ñeå dòch
kinh, thì ngöôïc laïi ngaøi Phaùp Hieån laïi laø moät cao taêng Trung
Hoa sang AÁn Ñoä hoïc Phaïn ngöõ. Chæ rieâng ñieàu naøy cuõng ñuû ñeå
chuùng ta coù theå tin chaéc raèng hai baûn dòch naøy seõ coù raát nhieàu
yeáu toá boå sung cho nhau.
Vaø söï thaät ñuùng laø nhö theá. Chuùng toâi xin neâu moät vaøi ví duï
cuï theå ñeå quyù vò coù theå thaáy roõ vieäc naøy. Khi dòch ñeán moät caâu
noùi cuûa vò Boà Taùt Ca-dieáp laø: “如來常身猶如畫石。 Nhö
Lai thöôøng thaân do nhö hoïa thaïch.” (Thaân Nhö Lai thöôøng coøn
nhö hình khaéc treân ñaù.) Chuùng toâi xeùt thaáy döïa theo yù kinh
trong toaøn ñoaïn thì nghóa caâu naøy coù phaàn khieân cöôõng, thaäm
chí laø maâu thuaãn. Khi tham khaûo baûn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån
thì thaáy caâu naøy ñöôïc dòch laø: “如來法身真實常住, 非磨
滅法, 我意諦信猶如畫石。” (Nhö Lai phaùp thaân chaân
thaät thöôøng truï, phi ma dieät phaùp, ngaõ yù ñeá tín do nhö hoïa
thaïch.) Nghóa laø: “Phaùp thaân Nhö Lai chaân thaät thöôøng truï,
khoâng phaûi phaùp hoaïi dieät, loøng con ñaõ tin chaéc ñieàu ñoù nhö
khaéc saâu vaøo ñaù.” Theo ñaây maø suy ñoaùn thì coù leõ baûn dòch cuûa
ngaøi Ñaøm-voâ-saám vì moät lyù do naøo ñoù ñaõ maát ñi maáy chöõ, ít
nhaát cuõng laø phaàn töông ñöông vôùi 8 chöõ Haùn ñöôïc chuùng toâi
gaïch chaân trong caâu treân. Ñaây laø söï boå sung veà maët vaên baûn, vì
nhö ñaõ noùi, raát coù theå hai vò ñaõ duøng 2 Phaïn baûn khaùc nhau.

Trong moät tröôøng hôïp khaùc, baûn dòch ngaøi Ñaøm-voâ-saám
cheùp laø: “譬如陶師作已還破。 - Thí nhö ñaøo sö taùc dó
hoaøn phaù.” (Ví nhö ngöôøi thôï laøm ñoà goám, laøm ra roài phaù boû.)
Taát caû caùc baûn Vieät dòch ñaõ coù vaø caû caùc baûn Anh ngöõ ñeàu dòch
vôùi yù töông töï nhö vaäy, cho duø moät caâu nhö theá thaät heát söùc
khoù hieåu!
Baûn dòch cuûa ngaøi Phaùp Hieån ñaõ giuùp chuùng toâi giaûi toûa
khoù khaên naøy. Trong vò trí töông ñöông cuûa caâu naøy, ngaøi
dòch laø: 譬如陶家埏埴作器有作有壞 - Thí nhö ñaøo gia
duyeân thöïc taùc khí, höõu taùc höõu hoaïi.” Nhö vaäy laø quaù roõ raøng!
Khoâng phaûi “laøm ra roài phaù boû (!)”, maø phaûi hieåu laø “coù laøm
ra aét coù ngaøy hö hoaïi”. Ñaây ñöôïc duøng ñeå ví vôùi caùc phaùp theá
gian ñöôïc taïo taùc neân khoâng thöôøng toàn; khaùc vôùi söï giaûi thoaùt
cuûa Nhö Lai laø khoâng do taïo taùc maø thaønh neân khoâng coù söï hö
hoaïi, thay ñoåi.
Tuy nhieân, ñieàu voâ cuøng ñaùng tieác laø baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn
cuûa ngaøi Phaùp Hieån (6 quyeån) ngaén hôn nhieàu so vôùi baûn
dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, chæ töông ñöông ñeán heát phaåm thöù
5 cuûa baûn Ñaïi Baùt Nieát-baøn, nghóa laø vöøa heát quyeån 10 vaø böôùc
sang quyeån 11 moät phaàn ngaén, coøn laïi gaàn 30 quyeån sau laø
khoâng coù trong baûn Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn. Chuùng ta coù theå taïm suy
ñoaùn laø phaàn Phaïn baûn naøy töông ñöông vôùi phaàn ñaàu maø ngaøi
Ñaøm-voâ-saám ñaõ mang sang Trung Hoa laàn ñaàu tieân, vaø phaàn
ñöôïc thænh laàn thöù hai coù leõ ngaøi Phaùp Hieån khoâng coù.
Vì nhieàu lyù do neân sau khi so saùnh caân nhaéc chuùng toâi vaãn
quyeát ñònh choïn baûn dòch cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám laøm vaên baûn
chính, vaø nhöõng söï tham khaûo ñoái chieáu nhö treân chæ ñöôïc ñöa
vaøo phaàn chuù giaûi ñeå ngöôøi ñoïc hieåu roõ vaán ñeà hôn, hoaøn toaøn
khoâng daùm tuøy tieän söûa ñoåi trong chính vaên.
Nhö treân ñaõ noùi qua veà caùc baûn vaên ñöôïc söû duïng ñeå tham
khaûo. Baây giôø xin löôïc noùi ñoâi neùt veà vaên baûn chính. Baûn dòch
cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñöôïc goïi laø Baéc baûn, thöïc hieän vaøo trieàu
9

ñaïi Baéc Löông (397-439). Ngoaøi ra coøn coù Nam baûn laø baûn Ñaïi
Baùt Nieát-baøn kinh (36 quyeån) ñôøi Toáng, do nhoùm cuûa ngaøi Hueä
Nghieâm thöïc hieän vaøo trieàu Toáng (960-1279), ñöôïc xeáp vaøo
Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 12, kinh soá 375. ÔÛ ñaàu baûn kinh vaên
naøy cho bieát nhoùm cuûa ngaøi Hueä Nghieâm ñaõ caên cöù vaøo baûn
Neâ-hoaøn kinh ñeå boå sung vaøo. (Toáng ñaïi sa-moân Hueä Nghieâm
ñaúng y Neâ-hoaøn kinh gia chi - 宋代沙門慧嚴等依泥洹經加
之). (Neâ-hoaøn kinh ôû ñaây coù leõ chæ baûn dòch Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn
kinh cuûa ngaøi Phaùp Hieån.)
Nam baûn thaät ra cuõng khoâng khaùc bieät nhieàu vôùi Baéc baûn,
vì nhoùm cuûa ngaøi Hueä Nghieâm ñaõ söû duïng chính baûn dòch cuûa
ngaøi Ñaøm-voâ-saám ñeå khaéc in laïi, vôùi moät soá thay ñoåi chính nhö
ñoåi töïa ñeà moät soá phaåm vaø phaân chia caùc quyeån khaùc hôn. Vì
theá Nam baûn chæ coù 36 quyeån so vôùi Baéc baûn coù ñeán 40 quyeån.
Trong suoát quaù trình chuyeån dòch, chuùng toâi seõ coá gaéng löu yù
ñoäc giaû nhöõng choã khaùc bieät naøy.
Ngoaøi ra, vì ñaây laø moät boä kinh quan troïng neân coù raát nhieàu
baûn sôù giaûi ñaõ ñöôïc thöïc hieän qua caùc trieàu ñaïi. Chaúng haïn
nhö Ñaïi Baùt Nieát-baøn Kinh taäp giaûi (71 quyeån, Ñaïi Chaùnh
taïng quyeån 37, kinh soá 1763) cuûa ngaøi Baûo Löôïng (444 – 509)
vaøo ñôøi Löông (502 – 557); Ñaïi Baùt Nieát-baøn Kinh nghóa kyù
(10 quyeån, Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 37, kinh soá 1764) cuûa ngaøi
Hueä Vieãn vaøo ñôøi Tuøy (581-618); Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh huyeàn
nghóa (2 quyeån, Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 38, kinh soá 1765) cuõng
vaøo ñôøi Tuøy... Trong quaù trình chuyeån dòch, chuùng toâi coù tham
khaûo caùc baûn sôù giaûi naøy ñeå tìm hieåu yù kinh roõ hôn.
Rieâng veà baûn dòch Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám, coù leõ
chuùng ta caàn tìm hieåu ñoâi neùt veà cuoäc ñôøi vò cao taêng naøy noùi
chung, vaø veà coâng trình Haùn dòch kinh naøy noùi rieâng.
Ngaøi laø cao taêng ngöôøi mieàn Trung AÁn Ñoä, xuaát thaân töø moät
gia ñình Baø-la-moân, teân Phaïn ngöõ laø Dharmaraka, Haùn dòch aâm
laø Ñaøm-voâ-saám, cuõng coøn ñoïc laø Ñaøm-ma-saám hay Ñaøm-ma-la-
10

saùm, dòch nghóa laø Phaùp Phong. Tröôùc ngaøi hoïc giaùo lyù Tieåu
thöøa, tinh thoâng kinh luaän, bieän taøi öùng ñaùp khoâng ai baèng.
Sau gaëp ñöôïc thieàn sö Baïch Ñaàu, ñöôïc nghe kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn
naøy lieàn töï sanh loøng hoå theïn, chuyeån sang tu hoïc giaùo
phaùp Ñaïi thöøa.
Naêm 20 tuoåi ngaøi ñaõ coù theå tuïng ñoïc thoâng suoát kinh ñieån
caû Ñaïi thöøa laãn Tieåu thöøa. Ngaøi laïi coøn gioûi veà chuù thuaät, ñöôïc
vua kính troïng vaø ngöôøi ñöông thôøi toân xöng laø Ñaïi Chuù Sö.
Sau ngaøi ñeán xöù Keá Taân, mang theo 5 phaåm ñaàu cuûa kinh Ñaïi
Baùt Nieát-baøn, cuøng vôùi kinh Boà Taùt Giôùi vaø kinh Boà Taùt Giôùi
Baûn. Tieáp ñoù, ngaøi sang xöù Quy Tö. Nhöng caû hai xöù naøy ngöôøi
daân ña phaàn chuoäng theo Tieåu thöøa, neân sau ngaøi laïi sang ñeán
Ñoân Hoaøng laø kinh ñoâ nhaø Taây Löông thôøi baáy giôø.
Nieân hieäu Huyeàn Thuûy thöù nhaát ñôøi Baéc Löông, töùc naêm
412, Haø Taây Vöông laø Thö Cöø Moâng Toán thænh ngaøi ñeán thaønh
Coâ Taøng vaø löu laïi ñoù, tieáp ñaõi raát troïng haäu. Ngaøi nhaân dòp
naøy lieàn daønh troïn 3 naêm ñeå hoïc chöõ Haùn. Sau ñoù, ngaøi khôûi
söï phieân dòch phaàn ñaàu kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn sang Haùn ngöõ.
Nhö vaäy, sôùm nhaát thì baûn dòch kinh naøy cuõng phaûi khôûi ñaàu
töø khoaûng naêm 416. Chuùng ta nhôù laïi, ngaøi Phaùp Hieån trôû veà
Trung Hoa naêm 413 vaø baét ñaàu dòch kinh, roài vieân tòch trong
khoaûng naêm 418-423, vaäy baûn dòch kinh Ñaïi Baùt Neâ-hoaøn chaéc
chaén phaûi ñöôïc thöïc hieän trong khoaûng cuøng thôøi gian naøy.
Vì baûn kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn ngaøi mang theo chöa ñuû troïn
boä, ngaøi lieàn ñeán xöù Vu Ñieàn,1 tìm thænh ñöôïc phaàn tieáp theo,
nhöng vaãn chöa troïn boä. Ngaøi laïi trôû veà Coâ Taøng tieáp tuïc coâng
vieäc phieân dòch. Khi aáy, Thaùi Vuõ Ñeá cuûa Baéc Nguïy nghe danh
ngaøi laø ngöôøi taøi gioûi lieàn sai söù ñeán ñoùn veà. Moâng Toán trong
loøng lo laéng, sôï e ngaøi veà vôùi Baéc Nguïy taát Nguïy seõ coù nhieàu
1 Vu Ñieàn: teân nöôùc thôøi coå, Phaïn danh laø Kustana (Khuaát-ñan), nay laø Khotan
(huyeän Hoøa Ñieàn, tænh Taân Cöông). Ngöôøi Taây Taïng thôøi coå goïi teân nöôùc naøy laø
Lih-yul (Ly-dö). Ñaây laø moät ñòa danh quan troïng vì phaàn lôùn kinh ñieån Ñaïi thöøa
ñöôïc mang sang Trung Hoa ñeàu phaûi ñi qua vuøng ñaát naøy.
11

choã duøng ñeán, ñoái nghòch vôùi mình. Vì vaäy, nhaân khi ngaøi leân
ñöôøng trôû veà AÁn Ñoä ñeå thænh phaàn cuoái kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn
12
sang dòch, Moâng Toán lieàn sai ngöôøi chaën giöõa ñöôøng maø
haïi cheát. Phaàn cuoái cuûa kinh, ñöôïc goïi laø Haäu phaàn Ñaïi Baùt-
Nieát-baøn kinh, goàm 2 quyeån, vì theá phaûi ñôïi ñeán veà sau môùi
ñöôïc hai vò sa-moân laø Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh dòch vaøo
khoaûng ñôøi Ñöôøng (618 – 907).
Ngaøi Ñaøm-voâ-saám sanh naêm 385 vaø maát vaøo naêm aáy laø naêm
433. Kinh ñieån do ngaøi dòch, ngöôøi sau ghi laïi soá löôïng khoâng
gioáng nhau. Theo Xuaát Tam Taïng Kyù Taäp thì ngaøi dòch ñöôïc
11 boä kinh, goàm 117 quyeån, nhöng theo Ñaïi Ñöôøng Noäi Ñieån
Luïc thì soá kinh ngaøi dòch laø 24 boä, goàm 151 quyeån. Soá löôïng
thaät söï coøn giöõ laïi ñöôïc ñeán nay trong Ñaïi Chaùnh taïng laø 23
boä. Phaàn lôùn nhöõng kinh do ngaøi chuyeån dòch ñeàu laø kinh ñieån
Ñaïi thöøa nhö kinh Bi Hoa, kinh Ñaïi Phöông Ñaúng Ñaïi Taäp,
kinh Kim Quang Minh... vaø moät soá baûn vaên trong Luaät taïng.
Trong soá naøy, kinh Bi Hoa (10 quyeån) ñaõ ñöôïc chuùng toâi Vieät
dòch vaø xuaát baûn.1
Qua nhöõng chi tieát coøn ñöôïc bieát veà cuoäc ñôøi ngaøi Ñaøm-voâ-saám
vaø coâng trình Haùn dòch kinh naøy, chuùng ta coù theå thaáy roõ
moái quan taâm ñaëc bieät cuûa ngaøi cuõng nhö nhöõng gian nan vaát
vaû maø ngaøi ñaõ traûi qua ñeå coù theå hoaøn taát baûn dòch kinh naøy.
Thaäm chí vì muoán hoaøn taát boä kinh vôùi 2 quyeån cuoái, ngaøi ñaõ
khoâng ngaïi ñöôøng xa nguy hieåm, quyeát loøng laën loäi trôû veà AÁn
Ñoä thænh kinh, ñeå roài cuoái cuøng phaûi boû maïng giöõa ñöôøng ñi.
Cöù nghó ñeán vieäc naøy thì seõ thaáy moãi caâu moãi chöõ trong baûn
Haùn vaên maø ngaøy nay chuùng ta coøn coù duyeân may ñöôïc ñoïc
thaät laø quyù giaù bieát bao nhieâu!
Maëc duø khoâng traùnh khoûi moät vaøi khieám khuyeát, raát coù theå
xuaát phaùt töø söï sai leäch ngay trong Phaïn baûn, hoaëc do quaù
trình khaéc baûn qua nhieàu laàn ñaõ laøm thay ñoåi, nhöng chuùng
1 Kinh Bi Hoa – Nguyeãn Minh Tieán Vieät dòch, Nguyeãn Minh Hieån hieäu ñính, NXB
Toân giaùo, Haø Noäi, 2007.

toâi vaãn cho raèng baûn dòch Haùn vaên cuûa ngaøi Ñaøm-voâ-saám laø
baûn ñaày ñuû vaø öu vieät nhaát trong taát caû caùc baûn ñaõ ñöôïc nhaéc
ñeán. Coù raát nhieàu ñoaïn kinh vaên heát söùc suùc tích vaø khoâng
keùm phaàn dieãn caûm, duø chöa ñuû goïi laø vaên chöông traùc tuyeät
nhöng cuõng ñuû ñeå theå hieän ñöôïc hoïc vaán uyeân thaâm cuûa ngöôøi
vieát. Thaät khoù coù theå tin raèng ngöôøi vieát ra nhöõng ñoaïn vaên
hay nhö theá laïi laø moät ngöôøi AÁn Ñoä chæ môùi hoïc chöõ Haùn trong
khoaûng 3 naêm!
Trôû laïi vôùi vaán ñeà Vieät dòch kinh naøy, nhö ñaõ noùi töø ñaàu,
coù raát nhieàu vò tieàn boái tröôùc chuùng toâi ñaõ quan taâm ñeán vieäc
chuyeån dòch kinh naøy. Vì theá, trong suoát quaù trình thöïc hieän
coâng vieäc, chuùng toâi ñaõ may maén coù cô hoäi tham khaûo moät soá
nhöõng coâng trình ñaõ thöïc hieän tröôùc, xin neâu cuï theå döôùi ñaây.
Tröôùc heát laø baûn Vieät dòch cuûa Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn.
Baûn dòch naøy ñöôïc dòch giaû töï xuaát baûn tröôùc naêm 1975 töø
quyeån 1 ñeán quyeån 11, chia laøm 2 taäp. Phaàn coøn laïi, töø quyeån
12 ñeán quyeån 42 laø baûn thaûo vieát tay, tröôùc ñaây löu giöõ taïi Vieän
Chuyeân tu (Laøng Vaïn Haïnh, BRVT), sau ñoù ñöôïc chuyeån cho
cö só Chaân Nguyeân.1 Khi bieát chuùng toâi coù söï quan taâm ñeán caùc
coâng trình Phaät hoïc, cö só Chaân Nguyeân ñaõ giao laïi baûn thaûo
vieát tay naøy cho chuùng toâi ñeå xem xeùt vieäc xuaát baûn.
Maëc duø baûn dòch naøy coù giaù trò tham khaûo raát cao, vì Hoïc giaû
Ñoaøn Trung Coøn khoâng chæ thöïc hieän baûn Vieät dòch maø coøn tra
khaûo nhieàu tö lieäu ñeå theâm vaøo caùc chuù giaûi cho baûn dòch cuûa
mình, nhöng chuùng toâi nhaän thaáy laø khoâng theå xuaát baûn vaøo
thôøi ñieåm hieän nay vì caùch duøng töø ngöõ cuõng nhö vaên phong
dieãn ñaït noùi chung ñeàu ñaõ quaù xöa cuõ, khoâng coøn phuø hôïp vaø
raát khoù hieåu ñoái vôùi ñoäc giaû ngaøy nay. Hôn nöõa, nhöõng chuù giaûi
cuûa oâng cuõng caàn phaûi bieân soaïn laïi, do ñieàu kieän thieáu tö lieäu
1 Cö só Chaân Nguyeân töùc Ñoã Quoác Baûo, hieän cö truù taïi Ñöùc, laø ngöôøi bieân soaïn
quyeån Töø ñieån Phaät hoïc thöôøng ñöôïc giôùi nghieân cöùu goïi laø Töø ñieån Chaân
Nguyeân.
13

tröôùc ñaây, cuõng nhö nhöõng haïn cheá nhaát ñònh trong söï tham
khaûo ñoái chieáu.
Keøm theo baûn Vieät dòch naøy coøn coù phaàn vieát tay toaøn boä
baûn Haùn vaên, maø theo suy ñoaùn cuûa chuùng toâi laø döïa vaøo baûn
khaéc goã cuõng ñöôïc löu giöõ taïi Vieän Chuyeân tu. Baûn khaéc goã
Haùn vaên naøy thuoäc Caøn Long taïng, thöôøng goïi laø baûn chöõ Vaïn;
khi bieát chuùng toâi ñang thöïc hieän coâng trình naøy, Ñaïi ñöùc
Thích Thieän Thuaän ôû Vieän Chuyeân tu ñaõ hoan hyû cho chuùng
toâi möôïn duøng.
Tieáp ñeán laø baûn Vieät dòch cuûa Hoøa thöôïng Thích Trí Tònh.
Chuùng toâi hieän coù baûn dòch naøy do Thaønh hoäi Phaät giaùo TP.
HCM aán haønh naêm 1991. Ngoaøi ra, noù cuõng ñöôïc löu haønh treân
maïng Internet taïi Thö vieän Hoa sen (http://thuvienhoasen.org/
kinh-dbnb-00.htm), ñöôïc ghi laø do Tònh xaù Minh Ñaêng Quang
xuaát baûn taïi Hoa Kyø vaøo naêm 1990. Baûn naøy khoâng in keøm Haùn
vaên vaø cuõng khoâng thaáy ghi roõ laø dòch töø baûn Haùn vaên naøo,
nhöng caên cöù vaøo nhöõng ghi chuù phaân ñoaïn cuûa Hoøa thöôïng thì
bieát laø ñaõ dòch töø Baéc baûn chöù khoâng phaûi Nam baûn (40 quyeån
chöù khoâng phaûi 36 quyeån). Tuy vaäy, töïa ñeà caùc phaåm coù söûa laïi
theo Nam baûn, chaúng haïn nhö phaåm ñaàu tieân laø phaåm Töïa (Töï
phaåm) thay vì laø phaåm Thoï maïng, phaàn thöù nhaát (Thoï maïng
phaåm – ñeä nhaát) nhö trong Baéc baûn. Hoøa thöôïng cuõng dòch caû
2 quyeån Haäu phaàn cuûa caùc ngaøi Nhaõ-na-baït-ñaø-la vaø Hoäi Ninh.
Maët khaùc, khi trình baøy baûn Vieät dòch, Hoøa thöôïng ñaõ caên cöù
vaøo caùc phaåm kinh ñeå phaân chia, khoâng döïa theo söï phaân chia
caùc quyeån nhö trong baûn Haùn vaên. Trong quaù trình chuyeån
dòch, chuùng toâi coù tham khaûo baûn dòch naøy cuûa Hoøa thöôïng ôû
nhöõng nôi caàn thieát.
Ngoaøi ra coøn coù baûn Vieät dòch cuûa cö só Tueä Khai (Phan
Rang), ñöôïc thöïc hieän vôùi söï chöùng nghóa cuûa Hoøa thöôïng
Thích Ñoãng Minh. Chuùng toâi khoâng bieát baûn dòch naøy ñaõ xuaát
baûn hay chöa, chæ söû duïng baûn löu haønh treân maïng Internet taïi
14

ñòa chæ: http://www.quangduc.com/kinhdien/81daibatnietban.
html. Baûn dòch naøy ghi roõ laø dòch töø Nam baûn ñôøi Toáng vaø
khoâng dòch 2 quyeån Haäu phaàn.
Ngoaøi caùc baûn Vieät dòch keå treân, chuùng toâi coøn söû duïng
2 baûn dòch Anh ngöõ cuûa kinh naøy. Baûn thöù nhaát ñöôïc löu
haønh treân maïng Internet taïi ñòa chæ: http://www.nirvanasutra.
org.uk coù teân laø The Mahayana Mahaparinirvana Sutra, ñöôïc
Kosho Yamamoto dòch sang Anh ngöõ töø baûn Haùn vaên cuûa ngaøi
Ñaøm-voâ-saám, vôùi söï hieäu ñính cuûa Tieán só Tony Page (Nirvana
Publications, London, 1999-2000). Baûn naøy khoâng dòch 2 quyeån
Haäu phaàn. Theo söï phaân ñoaïn thì baûn dòch naøy ñöôïc dòch töø
Nam baûn.
Baûn dòch Anh ngöõ thöù hai maø chuùng toâi söû duïng coù theå tìm
thaáy treân maïng Internet taïi ñòa chæ http://www.zhaxizhuoma.
net/DHARMA/Tripitaka/MahaparinirvanaMahayana.htm, do
Charles Patton dòch sang Anh ngöõ töø baûn Haùn vaên cuûa ngaøi
Ñaøm-voâ-saám, nhöng chæ goàm moät soá phaåm, khoâng troïn boä. Cuï
theå laø chuùng toâi ñaõ ñoïc ñöôïc caùc phaåm thöù 1, 2, 3, 6, 10, 11 vaø
15. Caùc phaåm khaùc chöa thaáy coâng boá. Baûn naøy ñöôïc dòch giaû
ghi roõ laø dòch töø Nam baûn.
Vieäc söû duïng caùc baûn dòch Anh ngöõ ñaëc bieät höõu ích khi
chuyeån dòch nhöõng ñoaïn vaên moâ taû maø caùch duøng chöõ cuûa baûn
Haùn vaên trôû neân khoù hieåu vì töø ngöõ vôùi yù nghóa ñöôïc duøng hieän
nay khoâng coøn thoâng duïng nöõa. Chaúng haïn, khi baûn Haùn vaên
duøng “chaân kim vi höôùng - 眞金爲向” thì chuùng toâi ñaõ khoâng
khoûi coù phaàn luùng tuùng. OÂng Ñoaøn Trung Coøn dòch laø “vaøng
roøng laøm höôùng”, xem nhö khoâng dòch chöõ höôùng, vaø moâ taû
nhö vaäy thì khoâng ai coù theå hieåu ñöôïc gì caû! Hoøa thöôïng Trí
Tònh boû haún chi tieát naøy (vaø nhieàu chi tieát khaùc) khoâng dòch!
Khi tham khaûo caû 2 baûn Anh ngöõ ñeàu thaáy dòch chöõ “höôùng 向”
laø “windows”. Sau ñoù, chuùng toâi lieàn tra khaûo laïi caùc töï ñieån
Haùn ngöõ thì thaáy quaû thaät chöõ naøy coù moät nghóa laø “cöûa soå”,
15

nhöng ngaøy nay chaúng maáy ai duøng ñeán nghóa naøy. Vì theá, caâu
treân phaûi ñöôïc hieåu laø “caùc cöûa soå ñeàu baèng vaøng roøng”...
Taát caû caùc baûn dòch keå treân ñeàu chæ ñöôïc chuùng toâi söû duïng
vôùi muïc ñích tham khaûo thuaàn tuùy, hoaøn toaøn khoâng coù söï
trích daãn hay söû duïng laïi baát cöù phaàn naøo trong ñoù. Tuy nhieân,
chuùng toâi vaãn ñaët teân Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn nhö ngöôøi
ñoàng thöïc hieän coâng trình naøy vì loøng toân kính chaân thaønh ñoái
vôùi nhöõng noã löïc tieân phong trong coâng vieäc maø oâng ñaõ thöïc
hieän tröôùc ñaây moät caùch khoâng meät moûi cho ñeán taän cuoái ñôøi.
Maëc duø vaäy, söï tham khaûo cuøng luùc nhieàu baûn dòch ñoøi hoûi
chuùng toâi phaûi luoân tænh taùo trong coâng vieäc, khoâng ñeå bò cuoán
huùt hoaøn toaøn theo caùch hieåu cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, vì
trong moät soá tröôøng hôïp thì ñieàu ñoù coù theå daãn ñeán söï hieåu
sai vaên kinh. Chaúng haïn, trong moät ñoaïn kinh vaên duøng cuïm
töø “nguõ thaäp thaát phieàn naõo” (五十七煩惱), caùc baûn tröôùc ñaây
ñeàu dòch laø “57 loaïi phieàn naõo”. Hoøa thöôïng Trí Tònh boû khoâng
dòch cuïm töø naøy, cö só Tueä Khai vaø Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung Coøn
ñeàu dòch laø 57 phieàn naõo. Tham khaûo caû 2 baûn Anh ngöõ cuõng
ñeàu dòch laø “57 illusions”... Nhö vaäy, trong soá naêm vò ñi tröôùc
thì ñaõ coù boán vò cuøng moät yù, moät vò khoâng dòch. Nhöng chuùng
toâi khoâng daùm chaáp nhaän ngay caùch dòch naøy, vì phaân vaân vôùi
con soá 57 chöa töøng gaëp trong caùc kinh vaên khaùc. Vì theá ñaõ coá
gaéng thaän troïng ñoïc qua caùc baûn sôù giaûi vaø cuoái cuøng tìm ñöôïc
moät caùch giaûi thích hôïp lyù hôn. Theo ñoù, cuïm töø naøy phaûi ñöôïc
hieåu laø “nguõ, thaäp, thaát phieàn naõo”, hay noùi theo vaên sôù giaûi laø:
“Nguõ thaäp thaát giaû, tam chuûng phieàn naõo daõ.” Nhö vaäy thì yù
nghóa ñaõ trôû neân roõ raøng. Ba loaïi phieàn naõo ñöôïc tuaàn töï keå ra,
bao goàm nguõ caùi, thaäp trieàn vaø thaát söû”. Ñeå chæ ba loaïi phieàn
naõo naøy, vaên kinh ñaõ noùi quaù ngaén goïn, vaø caùch vieát xöa kia
khoâng coù daáu chaám caâu neân ngöôøi ñoïc raát deã nhaàm laãn.
Ngoaøi ra, nhöõng khaùc bieät giöõa Baéc baûn vaø Nam baûn cuõng
ñöôïc chuùng toâi ñaëc bieät chuù yù, vì Nam baûn ñöôïc thöïc hieän döïa
16

treân Baéc baûn vôùi nhöõng chænh söûa cuûa ngöôøi ñi sau, neân raát
coù theå seõ coù nhöõng chænh söûa hôïp lyù, giuùp kinh vaên ñöôïc roõ
raøng vaø chuaån xaùc hôn. Tuy nhieân, cuõng coù moät soá tröôøng hôïp
maø söï chænh söûa toû ra khoâng hôïp lyù, vaø nhö theá caàn phaûi toân
troïng Baéc baûn, voán laø baûn ñöôïc ra ñôøi tröôùc. Chaúng haïn, trong
moät ñoaïn kinh vaên Baéc baûn duøng “chö vöông chuùng trung”
ñöôïc Nam baûn söûa laïi thaønh “chö töù chuùng trung”. Caên cöù vaøo
yù kinh ñang ñeà caäp ñeán moät ñoái töôïng roäng hôn laø “töù chuùng”,
chuùng toâi tin raèng Baéc baûn khoâng coù sai laàm ôû ñaây. Nhöng caùc
baûn tröôùc ñaây dòch laø “ôû giöõa caùc vò vua” laø khoâng chuaån xaùc,
caàn phaûi hieåu laø “ôû giöõa caùc vò vua vaø daân chuùng”, nghóa laø
“chö vöông, chuùng trung” chöù khoâng phaûi “chö vöông chuùng
trung”.
Moät soá ñoäc giaû vaãn coù theå seõ ñaët caâu hoûi: “Vì sao phaûi thöïc
hieän moät baûn dòch môùi, trong khi ñaõ coù moät soá baûn dòch hieän
ñang löu haønh?” Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, veà phaàn mình chuùng
toâi chæ coù theå noùi laø ñaõ thöïc hieän coâng vieäc vì moät söï thoâi thuùc
khoâng theå cöôõng laïi khi may maén ñöôïc ñoïc hieåu baûn kinh naøy
töø Haùn taïng. Coù raát nhieàu caûm xuùc chaân thaønh vaø maïnh meõ
maø chuùng toâi töï thaáy khoâng theå khoâng coá gaéng chia seû cuøng
moïi ngöôøi, vaø chính töø ñoù maø baûn dòch naøy ra ñôøi. Taâm nguyeän
chia seû ñoù cuûa chuùng toâi coù ñaït ñöôïc hay khoâng, ñieàu ñoù xin tuøy
nôi söï ñaùnh giaù khaùch quan cuûa ñoäc giaû. Veà phaàn mình, chuùng
toâi chæ bieát coá heát söùc mình trong vieäc naøy maø thoâi.
Moãi ngöôøi coù theå tieáp caän baûn kinh naøy theo moät caùch khaùc
nhau. Veà maët lòch söû, kinh naøy thuaät laïi suoát thôøi gian ñöùc
Phaät chuaån bò nhaäp Nieát-baøn cho ñeán sau khi ngaøi nhaäp Nieát-baøn
vaø ñaïi chuùng phaân chia xaù-lôïi Phaät ñeå xaây thaùp thôø kính.
Vì theá, khoâng ít ngöôøi coù theå seõ coá gaéng tìm kieám trong kinh
naøy nhöõng chi tieát lieân quan ñeán söï kieän ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn,
vì ñaây laø moät söï kieän cöïc kyø quan troïng trong cuoäc ñôøi
ngaøi, lieân quan ñeán söï truyeàn thöøa tieáp noái cuûa Taêng ñoaøn
17

Phaät giaùo thôøi baáy giôø taïi AÁn Ñoä, vaø do ñoù cuõng lieân quan caû
ñeán söï truyeàn baù Phaät giaùo veà sau ra khaép nôi treân theá giôùi.
Veà maët hoïc thuaät, chæ rieâng ñoä daøi cuûa moät vaên baûn Haùn
vaên ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø hôn 15 theá kyû qua cuõng ñaõ ñuû laø
moät ñeà taøi haáp daãn caùc nhaø nghieân cöùu, vì töï noù ñaõ laø moät taøi
lieäu baûo löu raát nhieàu yeáu toá coå xöa maø ngaøy nay khoù loøng tìm
laïi ñöôïc.
Veà maët tö töôûng, kinh naøy haøm chöùa haàu heát nhöõng tö
töôûng quan troïng trong Phaät giaùo, töø nhöõng vaán ñeà ñôn giaûn
vaø gaàn guõi nhö quan ñieåm vaø lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät veà vieäc aên
chay, cho ñeán nhöõng vaán ñeà phöùc taïp vaø tröøu töôïng nhö taùnh
Phaät, thöôøng vaø voâ thöôøng, ngaõ vaø voâ ngaõ...
Veà maët giaùo lyù, kinh naøy ghi laïi nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät
tröôùc luùc nhaäp Nieát-baøn, neân coù giaù trò nhö moät söï ñuùc keát cuoái
cuøng taát caû nhöõng gì ngaøi ñaõ giaûng daïy trong suoát cuoäc ñôøi.
Tröôùc moät thính chuùng coù theå noùi laø ñoâng ñaûo nhaát, khoâng
chæ bao goàm haàu nhö taát caû caùc ñeä töû xuaát gia vaø taïi gia cuûa
Phaät maø coøn coù raát ñoâng ñoà chuùng cuûa caùc giaùo phaùi ngoaïi ñaïo
ñöông thôøi, ñöùc Phaät ñaõ tuaàn töï giaûi toûa taát caû nhöõng nghi vaán
ñöôïc ñaët ra vaøo thôøi ñieåm then choát cuoái cuøng naøy. Nhieàu vò
thaày ngoaïi ñaïo ñaõ quy phuïc, vaø taát caû boán chuùng ñeä töû Phaät
ñeàu khoâng coøn ai nghi ngaïi ñieàu gì. Ñöùc Phaät cuõng ñaõ aân caàn
daën doø veà töông lai ñaïo phaùp, veà nhöõng nguyeân taéc maø ngöôøi
ñeä töû Phaät caàn phaûi tuaân theo treân con ñöôøng tu taäp... Taát caû
nhöõng ñieàu ñoù ñaõ laøm cho kinh naøy trôû thaønh moät trong nhöõng
boä kinh heát söùc thieát yeáu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi hoïc Phaät.
Tuy vaäy, thöïc teá laø cho ñeán nay vaãn coøn khaù ít ngöôøi bieát
ñeán kinh naøy. Moät soá ngöôøi tuy cuõng ñaõ töøng coù cô hoäi ñoïc qua
nhöng döôøng nhö khoâng maáy löu taâm tìm hieåu kyõ. Vaø soá ngöôøi
thöïc söï chuyeân taâm nghieàn ngaãm troïn boä kinh naøy döôøng nhö
raát hieám gaëp. Ñieàu naøy coù theå xuaát phaùt töø nguyeân nhaân tröôùc
18

tieân laø kinh naøy coù soá trang khaù nhieàu ñoái vôùi phaàn lôùn nhöõng
ngöôøi ñoïc thoâng thöôøng. So vôùi nhöõng kinh thoâng duïng nhö
kinh A-di-ñaø, kinh Kim cang, kinh Ñòa taïng... thì kinh naøy daøy
hôn raát nhieàu laàn! Maët khaùc, nhöõng vaán ñeà ñeà caäp ñeán trong
kinh ñoøi hoûi ngöôøi ñoïc phaûi coù moät neàn taûng khaù vöõng vaøng veà
Phaät hoïc môùi coù theå tieáp nhaän ñöôïc. Chính vì theá, raát nhieàu
ngöôøi tuy ñaõ thænh ñöôïc kinh naøy nhöng chæ laø ñeå ñaët vaøo moät
nôi toân nghieâm, trang troïng nhaát vaø caát giöõ nhö moät baùu vaät,
thay vì laø thöôøng xuyeân mang ra nghieàn ngaãm ñeå tu taäp theo
nhöõng lôøi daïy trong kinh.
Raøo chaén ngoân ngöõ cuõng laø moät trôû ngaïi quan troïng. Coù theå
noùi soá ngöôøi thoâng thaïo Haùn vaên ñeå ñoïc ñöôïc kinh naøy trong
Haùn taïng ngaøy nay khoâng coøn bao nhieâu. Nhöng ngay caû ñoái
vôùi nhöõng vò naøy thì vieäc ñoïc troïn boä kinh cuõng khoâng phaûi deã
daøng, vì chæ rieâng vieäc vaên baûn Haùn vaên naøy ñaõ ñöôïc vieát ra
töø caùch ñaây hôn 15 theá kyû cuõng ñaõ ñuû ñeå chuùng ta hình dung
ñöôïc söï khoù khaên ñeå nhaän hieåu noù moät caùch troïn veïn. Vì theá,
phaàn lôùn ngöôøi ñoïc phaûi döïa hoaøn toaøn vaøo baûn Vieät dòch, vaø
neáu ngöôøi dòch khoâng luoân luoân taâm nieäm ñieàu naøy thì vieäc ñoïc
hieåu baûn dòch cuõng khoâng theå laø deã daøng vaø troïn veïn ñoái vôùi
ña soá ñoäc giaû. Chaúng haïn, coù raát nhieàu thuaät ngöõ laø raát quen
thuoäc ñoái vôùi ngöôøi dòch, nhöng chuùng laïi voâ cuøng khoù hieåu ñoái
vôùi nhöõng ai hoaøn toaøn khoâng bieát Haùn vaên. Do ñoù, neáu trong
baûn Vieät dòch khoâng coù söï chuù giaûi moät caùch toaøn dieän vaø heä
thoáng thì ngöôøi ñoïc cuõng khoù loøng nhaän hieåu.
Ñeå giaûm nheï khoù khaên naøy, ngoaøi vieäc coá gaéng dieãn ñaït
kinh vaên theo caùch roõ raøng vaø deã hieåu nhaát, chuùng toâi ñoàng
thôøi cuõng chuù giaûi cho raát nhieàu töø ngöõ, thuaät ngöõ khoù hieåu.
Sau ñoù, taát caû caùc töø ngöõ ñaõ ñöôïc chuù giaûi – thöôøng laø khi
chuùng xuaát hieän laàn ñaàu tieân trong kinh vaên – seõ ñöôïc taäp hôïp
laïi vaø saép xeáp theo vaàn ABC trong moät Baûng tra cöùu ñaët ôû
19

phaàn sau cuøng cuûa boä kinh. Nhö vaäy, trong suoát quaù trình ñoïc
kinh, neáu gaëp phaûi moät töø ngöõ khoù maø khoâng coù chuù giaûi taïi
choã, ngöôøi ñoïc coù theå söû duïng ngay baûng tra cöùu naøy vaø deã
daøng tìm ñöôïc söï giaûi thích caàn thieát. Maëc duø vaäy, vì soá trang
in quaù lôùn phaûi phaân chia thaønh nhieàu taäp neân ñoâi khi chuùng
toâi cuõng ñaët caùc chuù giaûi laëp laïi ôû moät soá nôi khaùc nhau. Ñieàu
naøy laø ñeå taïo söï thuaän lôïi hôn cho ngöôøi ñoïc.
Maët khaùc, baát cöù ai ñaõ töøng hoïc qua chöõ Haùn ñeàu bieát ñöôïc
tính chaát coâ ñoïng, suùc tích nhieàu khi ñeán möùc raát khoù dieãn ñaït
heát yù nghóa cuûa nhöõng caâu vaên Haùn coå. Ñeå giuùp ngöôøi ñoïc deã
nhaän hieåu hôn, trong moät soá tröôøng hôïp chuùng toâi ñaõ theâm vaøo
moät soá töø hoaëc cuïm töø khoâng tröïc tieáp xuaát hieän trong nguyeân
baûn, nhöng coù theå ñöôïc hieåu do haøm yù cuûa caâu vaên hoaëc ñoaïn
vaên ñoù.
Chaúng haïn nhö trong caâu sau ñaây:
“Vì laø coù neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh Phaät nhö]
söøng thoû; vì laø khoâng neân tröø boû [quan nieäm cho raèng taùnh
Phaät nhö] hö khoâng.”
Nhöõng chöõ trong ngoaëc vuoâng laø khoâng tröïc tieáp xuaát hieän
trong nguyeân baûn. Neáu y theo töø ngöõ maø dòch thì caâu vaên treân
khoâng coù nhöõng phaàn trong ngoaëc vuoâng naøy. Tuy nhieân, theo
söï nhaän hieåu cuûa chuùng toâi töø toaøn caûnh vaên kinh thì vieäc
theâm vaøo caùc phaàn naøy vaøo seõ laøm roõ yù neân coù theå giuùp ngöôøi
ñoïc deã hieåu hôn.
Nhö vaäy, caùc phaàn trong ngoaëc vuoâng laø do chuùng toâi caên
cöù vaøo söï nhaän hieåu cuûa mình khi dòch ñeå theâm vaøo, vaø ñöôïc
trình baøy nhö vaäy ñeå phaân bieät roõ vôùi phaàn kinh vaên dòch saùt
theo nguyeân baûn. Baèng caùch naøy, ngöôøi ñoïc coù theå chaáp nhaän
hoaëc khoâng chaáp nhaän caùch hieåu taïm xem laø chuû quan cuûa
20

chuùng toâi, ñeå suy xeùt vaø nhaän hieåu theo caùch rieâng cuûa mình.
Tuy vaäy, chuùng toâi cuõng vaãn heát söùc thaän troïng suy xeùt tröôùc
khi thöïc hieän baát cöù söï boå sung naøo theo caùch naøy.
Ngoaøi ra, phaïm vi ñeà caäp quaù roäng cuûa kinh naøy cuõng laø
moät khoù khaên lôùn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Khoâng gioáng nhö phaàn
lôùn caùc boä kinh khaùc, thöôøng chæ xoay quanh moät soá chuû ñeà
chính yeáu, kinh naøy ñeà caäp ñeán raát nhieàu vaán ñeà, vaø moãi moät
vaán ñeà ñeàu coù taàm voùc lôùn lao, quan troïng, khoâng theå xem nheï.
Vì theá, vieäc theo doõi naém baét taát caû nhöõng vaán ñeà ñöôïc trình
baøy trong kinh quaû thaät khoâng phaûi chuyeän deã daøng. Do ñoù,
ñeå giaûm bôùt khoù khaên naøy cho ngöôøi ñoïc, sau khi ñaõ trình baøy
troïn veïn baûn Vieät dòch chuùng toâi seõ coù moät phaàn Toång quan
veà taát caû caùc phaàn ñaõ neâu trong kinh, töông töï nhö moät baûng
löôïc ñoà ñeå ngöôøi ñoïc coù theå caên cöù vaøo ñoù maø naém baét hoaëc
quay laïi nghieân cöùu töøng vaán ñeà moät caùch deã daøng hôn. Tuy
nhieân, ngöôøi ñoïc caàn löu yù raèng ñaây hoaøn toaøn khoâng phaûi laø
söï toùm taét yù nghóa cuûa töøng phaåm kinh hay toaøn boä kinh, vì ñoù
laø ñieàu gaàn nhö khoâng theå thöïc hieän! Phaàn Toång quan naøy chæ
phuïc vuï nhö moät baûn ñoà chæ daãn ñeå ngöôøi ñoïc coù theå deã daøng
nhaän ra vaán ñeà mình quan taâm hoaëc coøn ñang vöôùng maéc naèm
ôû phaàn naøo trong toaøn boä kinh, vaø nhö theá seõ coù theå tìm ñeán
ñoù ñeå ñoïc laïi hoaëc nghieãn ngaãm kyõ hôn.
Taát caû nhöõng ñieåm khoù khaên hoaëc trôû ngaïi trong quaù trình
ñoïc kinh nhö vöøa neâu treân ñeàu coù theå vöôït qua neáu ngöôøi ñoïc
coù ñöôïc moät söï say meâ vaø nhöõng xuùc caûm chaân thaønh khi ñoïc
kinh naøy. Maëc duø vaäy, ñieàu ñoù thaät khoâng deã coù ñöôïc, vaø khoâng
chæ tuøy thuoäc hoaøn toaøn vaøo ngöôøi dòch. Moät baûn dòch duø ñaõ noã
löïc hoaøn thieän vaø cung caáp moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi
ñoïc, nhöng neáu chính baûn thaân ngöôøi ñoïc khoâng coù söï noã löïc
vaø chuù taâm khi ñoïc thì haàu nhö cuõng khoâng theå gaët haùi ñöôïc
21

keát quaû gì. Vì theá, theo thieån yù cuûa chuùng toâi thì quyù vò caàn
phaûi coù söï chuaån bò chu ñaùo tröôùc khi baét ñaàu ñoïc kinh naøy,
sao cho coù theå toaøn taâm toaøn yù vôùi vieäc ñoïc kinh maø khoâng bò
phaân taùn tö töôûng bôûi baát cöù ngoaïi duyeân naøo. Neáu thöïc hieän
ñöôïc ñieàu naøy, coù theå noùi laø quyù vò ñaõ naém chaéc ñöôïc ñeán moät
nöûa khaû naêng seõ ñöôïc lôïi laïc trong vieäc ñoïc kinh. Moät nöûa khaû
naêng coøn laïi phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá maø chuùng toâi seõ trình
baøy tieáp theo sau ñaây.
Neáu quyù vò ñaõ töøng nghe giôùi thieäu veà boä kinh naøy vaø ñaõ
heát söùc mong muoán ñöôïc ñoïc noù, thì khi quyù vò ñang ñoïc nhöõng
doøng naøy, raát coù theå quyù vò ñaõ heát söùc noân noùng muoán löôùt thaät
nhanh qua nhöõng trang ñaàu ñeå ñi thaúng vaøo noäi dung kinh.
Hôn theá nöõa, raát coù theå trong loøng quyù vò coøn hình thaønh moät
yù ñònh laø seõ ñoïc ngay moät laàn troïn boä kinh naøy, ñeå xem trong
ñoù coù haøm chöùa nhöõng gì ñaõ töøng ñöôïc nghe ngöôøi khaùc xöng
taùn, ca ngôïi hay khoâng. Tuy nhieân, neáu ñieàu ñoù laø söï thaät,
chuùng toâi xin quyù vò haõy döøng ngay laïi vaø kieân nhaãn ñoïc tieáp
nhöõng doøng döôùi ñaây.
Vieäc ñoïc kinh vôùi moät taâm nieäm hoái haû, noân noùng chaéc chaén
seõ khoâng bao giôø mang ñeán cho quyù vò nhöõng keát quaû tích cöïc.
Cuoäc soáng cuûa chuùng ta voán ñaõ coù quaù nhieàu thôøi gian phaûi
chaïy ñua, phaûi boân ba hoái haû vaø noân noùng... Nhöng taát caû
nhöõng quaõng thôøi gian ñoù ñeàu khoâng ñeå laïi ñöôïc gì laøm thoûa
maõn nhu caàu nuoâi döôõng ñôøi soáng taâm linh voán luoân toàn taïi
trong moãi chuùng ta. Chính vì theá maø chuùng ta môùi phaûi tìm
ñeán vôùi ñaïo Phaät, vôùi kinh ñieån... Do ñoù, thaät voâ lyù neáu ta vaãn
tieáp tuïc hoái haû vaø noân noùng ngay caû khi ñoïc kinh!
Neáu quyù vò laø ngöôøi baän roän – maø trong thôøi ñaïi ngaøy nay
thì coù ñeán 99% khaû naêng ñieàu ñoù laø ñuùng – vaø khoâng coù nhieàu
thôøi gian daønh cho vieäc ñoïc kinh, quyù vò vaãn neân söû duïng baát
22

cöù quaõng thôøi gian ít oûi naøo coù ñöôïc ñeå ñoïc kinh moät caùch thaät
thö thaû, chaäm raõi. YÙ toâi muoán noùi laø, thay vì ñoïc moãi laàn ñöôïc
10 trang kinh vôùi toác ñoä “thoâng thöôøng” cuûa mình chaúng haïn,
quyù vò vaãn coù theå döøng laïi thaät chaäm raõi ñeå chæ ñoïc moät vaøi
trang thoâi! Nhöng moät vaøi trang kinh ñoù seõ thöïc söï coù ñuû ñieàu
kieän ñeå thaám saâu vaøo loøng vaø giuùp khai môû kho taøng trí tueä
saün coù trong quyù vò.
Coù theå quyù vò seõ ñaët caâu hoûi: Ñoïc nhö theá thì ñeán bao giôø
môùi xong boä kinh ñoà soä naøy? Nhöng ñieàu ñoù thaät ra hoaøn toaøn
khoâng quan troïng! Cho duø quyù vò thöïc söï khoâng ñoïc ñöôïc heát
troïn boä kinh, thì moãi moät doøng kinh maø quyù vò ñoïc qua cuõng
ñaõ kòp öôm maàm trí tueä trong taâm thöùc quyù vò. Coøn neáu hoái haû
coá ñoïc cho xong troïn boä kinh maø khoâng gaët haùi ñöôïc gì thì coù
khaùc naøo chöa töøng ñoïc kinh?
Chuùng toâi khôûi söï coâng trình naøy töø khoaûng tröôùc naêm 2000,
vaø cho ñeán khi quyù vò baét ñaàu ñoïc ñöôïc nhöõng doøng naøy thì
gaàn 10 naêm ñaõ troâi qua. Trong suoát thôøi gian ñoù, söï thaät laø
chuùng toâi khoâng coù ñuû may maén ñeå ñöôïc daønh troïn thôøi gian
cho vieäc dòch kinh, vì laø ngöôøi cö só neân chuùng toâi khoâng traùnh
khoûi vieäc baän roän lo toan cho cuoäc soáng cuûa baûn thaân vaø gia
ñình. Tuy vaäy, chuùng toâi ñaõ luoân coá gaéng ñeå khoâng bao giôø caûm
thaáy hoái haû, noân noùng moãi khi tieáp caän vôùi kinh vaên, cho duø
ñaây laø moät coâng trình töôûng chöøng nhö vöôït quaù nhöõng noã löïc
cuûa chuùng toâi vaø söï keùo daøi thôøi gian trong coâng vieäc thaäm chí
ñaõ coù nhöõng luùc laøm chuùng toâi phaûi baên khoaên töï hoûi veà khaû
naêng hoaøn taát.
Vì theá, neáu quyù vò caûm thaáy vieäc ñoïc heát troïn boä kinh naøy laø
moät muïc tieâu khoâng deã thöïc hieän, thì ñieàu ñoù laø hoaøn toaøn coù
theå hieåu ñöôïc. Nhöng chuùng toâi mong raèng quyù vò seõ khoâng vì
lyù do ñoù maø coá ñoïc löôùt nhanh qua nhöõng trang kinh, vì chaéc
23

chaén ñieàu ñoù seõ khoâng mang laïi baát cöù keát quaû toát ñeïp naøo.
Xin haõy tin chuùng toâi, chæ caàn quyù vò tieáp caän kinh vaên vôùi söï
chaân thaønh vaø an tónh, thì moãi moät trang kinh quyù vò ñoïc qua
ñeàu coù theå trôû thaønh moät baøi thuyeát phaùp hoaøn chænh, coù khaû
naêng khai môû trí tueä Baùt-nhaõ saün coù nôi quyù vò. Vaø neáu coù theå
ñoïc kinh theo caùch nhö theá thì vieäc ñoïc qua troïn boä kinh naøy
cuõng seõ khoâng coøn laø vaán ñeà khoù khaên nöõa.
Taát caû kinh ñieån Phaät giaùo ñeàu haøm chöùa ít nhaát hai taàng
nghóa. Taàng nghóa thöù nhaát ñöôïc dieãn ñaït bôûi ngoân ngöõ quy
öôùc, giuùp chuùng ta naém hieåu ñöôïc nhöõng söï kieän, chi tieát ñöôïc
moâ taû trong kinh vaên. Nhöng taàng nghóa naøy chæ laø moät phaàn
raát nhoû so vôùi nhöõng gì kinh vaên muoán chuyeån taûi. Ví nhö moät
nuùi baêng troâi treân maët ñaïi döông, caùi maø chuùng ta nhìn thaáy
ñöôïc chæ laø phaàn choùp nhoïn raát nhoû, trong khi phaàn chìm saâu
beân döôùi maët nöôùc laø caû moät khoái löôïng khoång loà. Cuõng vaäy,
taàng nghóa thöù nhaát vöøa noùi treân chæ laø phaàn raát nhoû so vôùi
taàng nghóa thöù hai laø nhöõng gì haøm chöùa phía sau lôùp voû ngoân
ngöõ.
Tuy nhieân, ñeå tieáp caän ñöôïc vôùi taàng nghóa thöù hai naøy, quyù
vò khoâng theå söû duïng söï phaùn ñoaùn, suy luaän cuûa trí oùc, maø
phaûi nhôø ñeán naêng löïc tröïc giaùc, töùc laø söï rung ñoäng hay caûm
nhaän tröïc tieáp cuûa taâm thöùc, khoâng thoâng qua baát cöù quaù trình
suy dieãn naøo, vì moïi quaù trình suy dieãn taát yeáu ñeàu bò giôùi haïn
bôûi nhöõng khaùi nieäm maø chuùng ta ai ai cuõng saün coù.
Noùi caùch khaùc, ñeå coù theå tieáp nhaän ñöôïc taàng nghóa thöù hai
naøy, ta khoâng theå chæ ñoïc kinh ñôn thuaàn baèng trí oùc, maø nhaát
thieát phaûi caàn ñeán moät taâm thöùc thaät an tónh, saùng suoát. Ñaây
chính laø lyù do vì sao ta khoâng theå ñoïc kinh vôùi söï hoái haû vaø
noân noùng.
24

Taát nhieân, chuùng ta cuõng khoâng theå phuû nhaän moái töông
quan giöõa hai taàng nghóa cuûa kinh vaên. Ñeå coù theå caûm nhaän
nghóa kinh baèng tröïc giaùc thì tröôùc heát chuùng ta phaûi naém hieåu
ñöôïc moät caùch troïn veïn phaàn yù nghóa ñöôïc dieãn ñaït qua ngoân
ngöõ. Cuõng nhö ñeå khaùm phaù ñöôïc nuùi baêng khoång loà ñang troâi
treân ñaïi döông kia, chuùng ta tröôùc heát phaûi nhìn thaáy ñöôïc
phaàn choùp nhoû noåi leân beân treân maët nöôùc cuûa noù. Töông töï nhö
theá, chính nhôø naém hieåu troïn veïn nhöõng yù nghóa treân beà maët
ngoân ngöõ cuûa kinh vaên maø chuùng ta môùi coù theå laøm sanh khôûi
trong taâm thöùc nhöõng hình töôïng, caûm xuùc töông quan, vaø töø
ñoù môùi coù khaû naêng ñaït ñeán söï tröïc nhaän nhöõng gì kinh vaên
muoán noùi. Quaù trình naøy laø caû moät söï noã löïc toaøn taâm toaøn yù
vaø coù theå seõ dieãn ra khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau tuøy theo töøng
tröôøng hôïp cuûa moãi ngöôøi.
Trong quaù trình thöïc hieän coâng trình, chuùng toâi luoân daønh
thôøi gian ñeå ñoïc kyõ laïi töøng phaåm kinh sau khi chuyeån dòch
xong, vöøa ñeå raø soaùt laïi nhöõng loãi do sô soùt, vöøa laø ñeå naém
hieåu yù kinh tröôùc khi tieáp tuïc chuyeån dòch phaàn tieáp theo. Moãi
laàn ñoïc laïi kinh vaên nhö theá, chuùng toâi ñeàu coù ñöôïc nhöõng caûm
nhaän môùi meû hôn, saâu saéc hôn ñoái vôùi töøng ñoaïn kinh vaên.
Laáy ví duï nhö ngay töø phaåm ñaàu tieân trong kinh naøy, maëc
duø ñaõ nghieàn ngaãm caân nhaéc töøng caâu chöõ trong suoát quaù trình
chuyeån dòch, nhöng ñeán khi ñoïc laïi toaøn boä phaåm kinh chuùng
toâi vaãn coù ñöôïc nhieàu söï caûm nhaän môùi, vaø phaûi ñeán laàn ñoïc
laïi thöù ba chuùng toâi môùi coù ñöôïc nhöõng caûm xuùc cuoán huùt, say
meâ thöïc söï ñoái vôùi töøng caâu chöõ, töøng chi tieát ñöôïc tuaàn töï dieãn
ñaït trong kinh vaên.
Khi baét ñaàu chuyeån dòch phaåm kinh ñaàu tieân, chuùng toâi coù
caûm töôûng ñaây chæ laø phaàn kinh vaên mang tính “thuû tuïc”, vì
khoâng dieãn ñaït gì nhieàu ngoaøi vieäc moâ taû vaø lieät keâ nhöõng ñoái
25

töôïng chuùng sanh laàn löôït keùo nhau ñeán xin cuùng döôøng Phaät
sau khi bieát tin Phaät saép nhaäp Nieát-baøn. Thaäm chí coù nhieàu
chi tieát moâ taû ñöôïc laëp ñi laëp laïi ñoâi khi laøm chuùng toâi caûm
thaáy nhö coù phaàn naøo teû nhaït, voâ vò. Tuy nhieân, ñeán khi ñoïc
kyõ laïi toaøn vaên kinh chuùng toâi môùi nhaän ra ñöôïc duïng yù cuûa
töøng chi tieát moâ taû, vaø trình töï xuaát hieän moät caùch hôïp lyù cuûa
chuùng trong kinh khoâng chæ ñôn giaûn laø ñeå keå laïi söï vieäc, maø
coøn coù taùc duïng nhö nhöõng neùt coï daàn daàn veõ leân trong taâm
thöùc ngöôøi ñoïc nhöõng hình aûnh töông quan nhaát ñònh, gaàn nhö
taùi hieän toaøn boä khung caûnh vaø moïi söï kieän ñaõ dieãn ra tröôùc
luùc ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn.
Vaø ñeán laàn ñoïc laïi thöù ba thì chuùng toâi baát chôït daâng traøn
moät nguoàn caûm xuùc haàu nhö khoâng theå moâ taû! Böùc tranh hoaønh
traùng cuûa röøng Sa-la nôi Phaät nhaäp Nieát-baøn nhö hieän ra roõ
reät trong taâm thöùc chuùng toâi, vôùi taàng taàng lôùp lôùp caùc loaøi
chuùng sanh töø khaép möôøi phöông vuõ truï cuøng quy tuï veà, töø
nhöõng loaøi suùc sanh haï ñaúng cho ñeán chö thieân caùc coõi trôøi, roài
ñeán caû chö Boà Taùt ôû caùc coõi Phaät phöông xa... cho ñeán trong
theá giôùi loaøi ngöôøi laø nhaân daân, vua chuùa, quan binh, taêng ni,
cö só... Taát caû ñeàu tìm veà vaây quanh ñaáng Ñaïi Giaùc Theá Toân
truøng truøng baát taän, nhöng khoâng coù baát cöù moät söï chen chuùc,
hoãn ñoän naøo... Ngöôïc laïi, khoâng khí trang nghieâm vaø huøng
traùng bao truøm caû Phaùp hoäi, khieán cho moãi moät caù theå xuaát
hieän trong ñoù ñeàu nhö tan hoøa vôùi toaøn theå ñaïi chuùng, vaø caûm
xuùc chung cuûa toaøn ñaïi chuùng chính laø söï bi thöông vaø toân kính
ñoái vôùi ñaáng Nhö Lai ñang saép thò hieän Nieát-baøn...
Söï caûm nhaän ñöôïc nhöõng hình aûnh nhö theá khieán chuùng
toâi nhö nhaát thôøi vöôït qua moïi giôùi haïn cuûa caùc nguyeân lyù vaät
lyù thoâng thöôøng, khoâng coøn chòu baát cöù moät söï haïn cuoäc naøo
trong caùc khaùi nieäm nhö nhieàu vaø ít, lôùn vaø nhoû, gaàn vaø xa...
26

Hôn theá nöõa, moïi yù nieäm veà thôøi gian vaø khoâng gian cuõng haàu
nhö bò xoùa saïch, vôùi voâ soá hình aûnh trang nghieâm dieãm leä nhö
ñoàng thôøi hieän ra xen laãn nhau trong söï hoùa hieän voâ bieân cuûa
chö vò Boà Taùt, khoâng theå vaø cuõng khoâng caàn thieát phaûi phaân
bieät giöõa treân vaø döôùi, trong vaø ngoaøi, tröôùc vaø sau, ñaõ qua vaø
saép ñeán...
Chính töø nôi nguoàn caûm xuùc naøy maø chuùng toâi luoân coù theå
thöïc hieän coâng vieäc moät caùch khoâng meät moûi, luoân say meâ vaø
cuoán huùt vaøo coâng vieäc vôùi moät söï höùng khôûi gaàn nhö baát taän.
Vaø cuõng chính töø kinh nghieäm töï thaân naøy maø trong suoát quaù
trình chuyeån dòch chuùng toâi luoân traân troïng töøng caâu chöõ, töøng
chi tieát nhoû trong kinh vaên, khoâng daùm tuøy tieän boû qua hoaëc
ñeå soùt baát cöù ñieàu gì. Hôn nöõa, chuùng toâi thieát nghó, coù theå coù
nhöõng chi tieát naøo ñoù maø khi ñoïc thoaùng qua ta khoâng caûm
nhaän ñöôïc gì, nhöng laïi coù theå laø nguoàn khôi daäy caûm xuùc cho
chính ta trong nhöõng laàn ñoïc laïi sau naøy, vôùi moät taâm thöùc
thanh tònh vaø saùng suoát hôn; hoaëc cuõng coù theå laø nguoàn khôi
daäy caûm xuùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoïc khaùc...
Taát caû nhöõng ai chæ döøng laïi trong theá giôùi duy lyù seõ khoâng
theå naøo hình dung ñöôïc nhöõng gì maø ngöôøi ñoïc kinh naøy coù
theå caûm nhaän ñöôïc. Vaø cuõng chính vì theá maø söï chuù taâm ñoùng
vai troø cöïc kyø quan troïng trong vieäc ñoïc kinh. Khi taâm thöùc
khoâng bò cuoán huùt vaø phaân taùn bôûi nhöõng yeáu toá traàn caûnh töø
beân ngoaøi, chuùng ta môùi coù theå coù ñöôïc söï saùng suoát caàn thieát
ñeå tröïc nhaän ñöôïc nhöõng yù nghóa saâu xa haøm chöùa trong töøng
caâu kinh. Haàu heát caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa ñeàu möôïn vieäc moâ
taû caùc hình töôïng, söï kieän nhö moät phöông tieän khôi daäy tröïc
giaùc, vaø chính töø söï phaùt khôûi ñöôïc trí tueä tröïc giaùc maø ngöôøi
ñoïc kinh môùi coù theå tieáp nhaän ñöôïc nhöõng lôøi daïy thuoäc veà
27

Chaân ñeá hay Ñeä nhaát nghóa ñeá. Ñoù laø nhöõng yù nghóa hoaøn toaøn
khoâng theå ñaït ñeán thoâng qua söï suy dieãn.
Ñieàu tieáp theo maø chuùng toâi muoán ñeà caäp ñeán nôi ñaây chính
laø ñöùc tin. Theo suy nghó cuûa rieâng chuùng toâi, neáu quyù vò chöa
coù ñöôïc moät loøng tin saâu vöõng vaøo Tam baûo thì quyù vò chöa
neân voäi ñoïc kinh naøy. Moät soá hoïc giaû coù theå seõ phaûn ñoái ñieàu
naøy, vì ñoái vôùi hoï thì vieäc ñoïc kinh chæ laø ñeå tìm kieám trong
ñoù nhöõng tö töôûng trieát lyù, nhöõng laäp luaän bieän minh cho ñieàu
naøy hay ñieàu khaùc, hoaëc quaù laém cuõng chæ laø nhöõng chuaån
möïc ñaïo ñöùc naøo ñoù... gioáng nhö voâ soá nhöõng saùch vôû theá tuïc
khaùc. Maëc duø nhöõng ñieàu naøy quaû thaät cuõng coù theå tìm thaáy
trong kinh vaên, nhöng ñoù hoaøn toaøn khoâng phaûi laø nhöõng giaù
trò chaân thaät vaø roát raùo maø ngöôøi ñoïc kinh caàn ñaït ñeán. Vaø vì
theá, khi ñeán vôùi kinh ñieån Ñaïi thöøa thì caùc vò hoïc giaû naøy chaéc
chaén seõ khoâng ñaït ñöôïc gì khaùc hôn laø söï hoang mang nghi
ngaïi, hoaëc chí ít cuõng laø moät noãi thaát voïng traøn treà. Laø nhöõng
ngöôøi Phaät töû, chuùng toâi hoaøn toaøn khoâng mong muoán quyù vò
seõ vaáp phaûi söï hoang mang nghi ngaïi hay thaát voïng traøn treà
töông töï nhö theá.
Trong raát nhieàu kinh ñieån, ñöùc Phaät ñaõ töøng khuyeán caùo
raèng giaùo phaùp Ñaïi thöøa ví nhö côn möa lôùn, chæ coù lôïi cho
nhöõng loaøi caây lôùn coù goác reã vöõng chaéc; coøn ñoái vôùi nhöõng caây
coû nhoû yeáu, chaéc chaén seõ phaûi bò vuøi daäp, nghieâng ngaû, thaäm
chí coøn coù theå bò baät goác cuoán troâi ñi... Goác reã vöõng chaéc ôû ñaây
chính laø ñöùc tin saâu vöõng nôi Tam baûo, vaøo ñöùc Phaät vaø giaùo
phaùp do ngaøi truyeàn daïy, ñöôïc ghi cheùp thaønh kinh ñieån. Ñöùc
tin ñoù hoaøn toaøn khoâng phaûi moät baûn naêng töï nhieân saün coù nôi
moãi ngöôøi hay moät soá ngöôøi, maø laø moät thaønh quaû taát yeáu cuûa
quaù trình tu taäp, haønh trì theo ñuùng lôøi Phaät daïy. Ñaây chính laø
lyù do vì sao trong laàn Chuyeån Phaùp luaân ñaàu tieân taïi vöôøn Loäc
28

Uyeån ñöùc Phaät ñaõ khoâng heà ñeà caäp ñeán taùnh Phaät cuûa chuùng
sanh hay baát cöù moät phaàn giaùo phaùp naøo khaùc thuoäc phaïm vi
Ñaïi thöøa.
Nhöng noùi nhö theá cuõng khoâng coù nghóa laø moät söï loaïi tröø
baát cöù ñoái töôïng naøo ra khoûi phaïm vi giaùo hoùa cuûa kinh naøy, vì
söï thaät laø moãi chuùng ta ñeàu coù theå töï nuoâi döôõng cho mình moät
ñöùc tin saâu vöõng baèng caùch khôûi söï thöïc haønh töø nhöõng ñieàu
caên baûn nhaát trong Phaät phaùp. Neáu quyù vò coù theå kieân trì giöõ
gìn Naêm giôùi, tieán ñeán vieäc noã löïc thöïc haønh Möôøi ñieàu thieän
vaø thaønh taâm leã baùi hình töôïng chö Phaät baát cöù khi naøo coù
theå, chaéc chaén quyù vò seõ sôùm ñaït ñöôïc moät loøng tin saâu vöõng.
Loøng tin naøy khoâng phaûi ñöôïc ban cho quyù vò bôûi moät pheùp laï
nhieäm maàu naøo, maø söï thaät laø noù xuaát phaùt töø söï an vui lôïi
ích taát yeáu coù ñöôïc töø söï thöïc haønh nhö treân. Vaø moät khi ñaõ coù
ñöôïc loøng tin saâu vöõng nhôø thöïc haønh giaùo phaùp, quyù vò seõ coù
theå tieáp nhaän ñöôïc nhöõng yù nghóa saâu xa trong giaùo phaùp. Quyù
vò seõ coù theå baét ñaàu nhaän hieåu ñöôïc töø nhöõng yù nghóa cô baûn
nhaát veà Töù dieäu ñeá, cho ñeán Thaäp nhò nhaân duyeân... vaø sau ñoù
daàn daàn tieán ñeán vieäc ñoïc hieåu ñöôïc kinh naøy.
Maëc duø coù nhöõng khoù khaên ñöôïc neâu ra nhö treân, taâm nguyeän
cuûa chuùng toâi khi chuyeån dòch kinh naøy vaãn laø mong sao noù coù
theå ñeán ñöôïc vôùi taát caû moïi ngöôøi, ñeå baûn hoaøi cuûa chö Phaät
möôøi phöông ñöôïc göûi gaém nôi ñaây khoâng phaûi chòu söï mai moät
bôûi thôøi gian. Treân tinh thaàn ñoù, chuùng toâi xin thaønh taâm caàu
nguyeän cho taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñöôïc cô hoäi tieáp xuùc vaø
laõnh thoï kinh naøy.
Trong quaù trình thöïc hieän coâng trình, chuùng toâi ñaõ tham
khaûo nhieàu tö lieäu, coâng trình hieän coù, keå caû nhöõng thoâng tin
lieân quan trong caùc töø ñieån Phaät hoïc Haùn ngöõ, Anh ngöõ cuõng
nhö Vieät ngöõ. Chuùng toâi xin ghi nhaän nôi ñaây nhöõng ñoùng goùp
29

quyù baùu cuûa taát caû caùc taùc giaû, soaïn giaû cuûa nhöõng coâng trình
ñaõ ñöôïc söû duïng vaø xin göûi lôøi tri aân chaân thaønh ñeán taát caû
quyù vò.
Cuoái cuøng, maëc duø baûn Vieät dòch troïn boä kinh naøy ñaõ ñeán
tay quyù vò, nhöng chuùng toâi chöa bao giôø daùm nghó raèng coâng
vieäc chuyeån dòch kinh naøy ñaõ ñöôïc hoaøn taát. Moïi sai soùt seõ tieáp
tuïc ñöôïc loaïi boû hoaëc söûa chöõa, hoaøn thieän ngay khi phaùt hieän.
Vì theá, xin nhaéc laïi moät laàn nöõa laø chuùng toâi luoân mong moûi
nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp, chæ daïy töø taát caû quyù vò. Moïi
thö töø goùp yù xin göûi veà ñòa chæ:
30
Nguyeãn Minh Tieán
aáp 3, xaõ Soâng Xoaøi,
huyeän Taân Thaønh, tænh BRVT
Hoaëc göûi ñieän thö (email) veà:
nguyenminh@rongmotamhon.net
Ngoaøi ra, toaøn boä noäi dung kinh naøy cuõng seõ ñöôïc giôùi thieäu
treân website Roäng môû taâm hoàn (http://rongmotamhon.net)
trong phaàn Kinh ñieån. Quyù vò coù theå vaøo xem vaø goùp yù thoâng
qua keânh giao tieáp cuûa website naøy. Chuùng toâi luoân saün loøng
ñoùn nhaän vaø chaân thaønh caûm ôn quyù vò.
Nhöõng gì caàn laøm vaø coù theå laøm chuùng toâi ñeàu ñaõ coá gaéng
heát söùc mình. Tuy vaäy, chuùng toâi vaãn luoân töï bieát raèng moãi
moät ñieåm haïn cheá trong naêng löïc vaø trình ñoä cuûa chuùng toâi ñeàu
taát yeáu seõ daãn ñeán moät khoù khaên töông öùng cho quyù vò trong
quaù trình ñoïc hieåu kinh vaên. Vì vaäy, chuùng toâi xin chaân thaønh
nhaän loãi vaø mong raèng quyù vò coù theå nieäm tình taâm nguyeän vò
tha cuûa chuùng toâi maø boû qua cho nhöõng söï yeáu keùm ñoù. Chuùng
toâi cuõng xin thaønh taâm saùm hoái tröôùc möôøi phöông chö Phaät
vì töï baûn thaân mình ñaõ khoâng coù ñuû trí tueä vaø bieän taøi voâ ngaïi

ñeå coù theå dieãn giaûng giaùo phaùp Ñaïi thöøa cuûa chö Phaät theo moät
caùch hoaøn haûo nhaát. Nguyeän cho trong ñôøi naøy vaø voâ soá ñôøi sau
nöõa vaãn seõ khoâng ngöøng tu taäp theo Chaùnh phaùp ñeå coù ñöôïc
naêng löïc hoä trì vaø roäng truyeàn giaùo phaùp Ñaïi thöøa ra khaép moïi
nôi, laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh.
Cuoái cuøng, cho duø chuùng toâi ñaõ heát söùc noã löïc trong coâng
vieäc, nhöng neáu khoâng coù söï ñaûm ñöông veà maët taøi chaùnh cuûa
vôï choàng anh Nguyeãn Höõu Cöù (Coâng ty Vaên hoùa Höông Trang,
Nhaø saùch Quang Minh - http://nhasachquangminh.net) thì coù
leõ quyù vò ñaõ khoâng theå coù trong tay boä kinh Ñaïi thöøa voâ giaù
naøy. Vì theá, nhaân ñaây chuùng toâi xin coù lôøi chaân thaønh tri aân vaø
taùn thaùn coâng ñöùc hoã trôï vieäc löu haønh kinh ñieån cuûa vôï choàng
anh Nguyeãn Höõu Cöù.
Nguyeän ñem moïi coâng ñöùc coù ñöôïc trong vieäc laøm naøy hoài
höôùng veà taát caû chuùng sanh trong phaùp giôùi. Nguyeän cho taát
caû ñeàu sôùm khai môû tueä giaùc voâ thöôïng, ñoàng thaønh Phaät ñaïo.
Nhöõng gì caàn noùi ñaõ noùi xong. Xin caûm ôn quyù vò ñaõ daønh
thôøi gian ñoïc qua heát nhöõng lôøi doâng daøi naøy. Baây giôø, xin môøi
quyù vò laéng loøng thanh tònh ñeå baét ñaàu tieáp nhaän kinh vaên.
Traân troïng,
NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN
31

無
上
甚
深
微
妙
法　
百
千
萬
劫
難
遭
遇
NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT
Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.”
Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông
chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng
tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc
yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi
coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi
nguyeän raèng:
“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng
gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm
caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc
Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu
taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu
nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát
giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.”
Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät
我
今
見
聞
得
受
持　
願
解
如
來
真
實
義

92
KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN
QUYEÅN MOÄT
PHAÅM THOÏ MAÏNG
Phaåm thöù nhaát – Phaàn moät1
Chuùng toâi ñöôïc nghe ñuùng nhö theá naøy:2 Vaøo luùc ñöùc
Phaät ñang ôû taïi thaønh Caâu-thi-na, queâ höông cuûa
1 Trong Nam baûn thì phaåm naøy ñöôïc goïi laø phaåm Töïa (Töï phaåm).
2 Taát caû caùc baûn Vieät dòch kinh ñieån töø tröôùc ñeán nay ñeàu maëc nhieân xem ñaây laø
lôøi ngaøi A-nan thuaät laïi ñeå xaùc tín raèng kinh naøy do Phaät thuyeát vaø chính ngaøi
ñöôïc nghe. Tuy nhieân, chuùng toâi cho raèng caùch hieåu nhö theá chöa hoaøn toaøn
chuaån xaùc vì maáy lyù do sau ñaây. Thöù nhaát, chính trong kinh naøy coù thuaät laïi
ñoaïn di ngoân cuûa ñöùc Phaät veà vieäc ñaët caâu “nhö thò ngaõ vaên” ôû ñaàu taát caû caùc
kinh ñieån, nhöng ñoù laø söï daën doø chung cho taát caû ñeä töû Phaät chöù khoâng phaûi
rieâng ngaøi A-nan, maëc duø ngaøi laø ngöôøi thöa hoûi. Vì theá, ñaïi töø “toâi” ôû ñaây phaûi
ñöôïc hieåu laø ngöôøi noùi laïi hoaëc ghi cheùp laïi kinh Phaät, cho duø ngöôøi ñoù laø baát cöù
ai trong soá caùc ñeä töû cuûa Phaät. Thöù hai, tuy ngaøi A-nan laø baäc Ña vaên ñeä nhaát,
nhöng Ñaïi hoäi keát taäp kinh ñieån khoâng chæ duy nhaát coù mình ngaøi. Ngöôïc laïi,
ngaøi Ca-dieáp môùi laø chuû trì ñaïi hoäi vaø coù söï tham döï cuûa 500 vò A-la-haùn, trong
ñoù ngaøi A-nan laø ngöôøi chöùng quaû sau cuøng. Nhö vaäy, ngoaøi yeáu toá ña vaên ra
thì taát caû caùc vò khaùc ñeàu laø nhöõng ngöôøi coù söï tu taäp vaø chöùng ngoä tröôùc ngaøi
A-nan. Do ñoù caùc vò khoâng ñeán Ñaïi hoäi chæ ñeå nghe ngaøi A-nan tuyeân thuyeát laïi
kinh ñieån, maø coøn giöõ vai troø xaùc nhaän vaø boå sung nhöõng choã thieáu soùt. Ñieàu
naøy coù theå ñöôïc chöùng minh ngay trong kinh naøy, vì töø ñaàu kinh ñaõ coù ñoaïn noùi
roõ laø ngaøi A-nan vaø ngaøi Ca-dieáp ñeàu khoâng coù maët. Vaäy “toâi” ôû ñaây khoâng theå
laø ngaøi A-nan. Trong kinh Laêng nghieâm cuõng coù tröôøng hôïp töông töï, khi ngaøi
A-nan gaëp naïn Ma-ñaêng-giaø nöõ, khoâng coù maët taïi Phaùp hoäi, nhöng moïi chi tieát
vaãn ñöôïc keå roõ trong kinh, vaäy chaéc chaén phaûi laø do nhöõng vò khaùc boå sung vaøo.
Thöù ba, kinh ñieån sau khi Phaät nhaäp dieät chæ ñöôïc truyeàn laïi baèng caùch tröïc tieáp,
ngöôøi naøy ñoïc cho ngöôøi kia nghe, vì chöa ñöôïc ghi cheùp thaønh vaên töï. Nhö vaäy,
ñaïi töø “toâi” buoäc phaûi ñöôïc duøng bôûi taát caû nhöõng ai ñöùng ra truyeàn laïi kinh ñieån
cho ngöôøi khaùc, vaø ñieàu naøy coøn traûi qua nhieàu theá kyû tröôùc khi chính thöùc coù
söï ghi cheùp kinh ñieån. Vì nhöõng lyù do ñoù, chuùng toâi cho raèng ñaïi töø “toâi” khoâng
nhaát thieát chæ rieâng ngaøi A-nan. Maët khaùc, khi kinh ñieån ñaõ chính thöùc ñöôïc ghi
cheùp laïi, thì ñaây phaûi laø keát quaû vieäc laøm cuûa nhieàu ngöôøi trong Ñaïi hoäi keát taäp
chöù khoâng phaûi cuûa rieâng moät ngöôøi, neân vieäc söû duïng ñaïi töø “chuùng toâi” laø thích
hôïp hôn. Ngoaøi ra, chöõ “vaên” caàn phaûi dòch laø “ñöôïc nghe” ñeå nhaán maïnh vieäc

PHAÅM THOÏ MAÏNG
toäc hoï Löïc-só,1 beân bôø soâng A-lî-la-baït-ñeà,2 trong röøng caây
Sa-la Song thoï.3
Baáy giôø, ñöùc Theá Toân vaø taùm möôi öùc traêm ngaøn vò ñaïi
tyø-kheo cuøng tuï hoäi, caùc vò cuøng theo haàu chung quanh ñöùc
Phaät. Vaøo ngaøy raèm thaùng hai, luùc Phaät saép vaøo Nieát-baøn,4
lieàn duøng thaàn löïc phaùt ra aâm thanh raát lôùn. AÂm thanh
aáy vang doäi khaép nôi, leân ñeán taän coõi trôøi Höõu ñænh.5 Moãi
loaøi chuùng sanh ñeàu nghe hieåu ñöôïc aâm thanh cuûa Phaät
baèng ngoân ngöõ cuûa mình, cuøng hieåu nhö nhau raèng:
“Hoâm nay, ñöùc Nhö Lai, baäc xöùng ñaùng nhaän söï cuùng
döôøng cuûa muoân loaøi; baäc luoân thöông xoùt, che chôû cho
ngöôøi nghe khoâng chæ tình côø nghe ñöôïc, maø laø moät söï tieáp nhaän chính thöùc vaø
ñaùng tin caäy; chöõ “nhö thò” phaûi dòch laø “ñuùng nhö theá naøy” môùi hôïp vôùi yù nghóa
cuûa noù thöôøng ñöôïc duøng trong kinh Phaät. Chuùng ta ñeàu bieát, ñöùc Phaät thöôøng
duøng chöõ “nhö thò” moãi khi xaùc nhaän moät söï vieäc hay moät caâu noùi naøo ñoù laø
hoaøn toaøn ñuùng thaät.
1 Thaønh Caâu-thi-na (Kusinagara), goïi taét laø Caâu-thi, Caâu-na; dòch nghóa laø Giaùc
thaønh, vì thaønh naøy coù ba goùc. Ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn taïi thaønh naøy vaøo ngaøy
raèm thaùng hai. Löïc-só (Liçavi), cuõng ñoïc laø Leâ-xa, Ly-xa, laø toäc hoï coù quyeàn theá
nhaát ôû thaønh Caâu-thi-na vaø thaønh Duy-da-ly vaøo thôøi baáy giôø. Xin löu yù ñaây laø töø
phieân aâm neân khoâng coù nghóa lieân quan ñeán töø “löïc só” trong tieáng Haùn Vieät.
2 A-lî-la-baït-ñeà (Ajitavatī, Hyranyavati): moät con soâng ôû AÁn Ñoä, gaàn thaønh Caâu-thi-
93
na, gaàn bôø soâng coù moïc raát nhieàu caây sa-la. Cuõng goïi laø soâng Hy-lieân.
3 Sa-la (sāla), dòch nghóa laø kieân coá, beàn chaéc. Gaàn thaønh Caâu-thi-na coù röøng caây
sa-la, moãi caây ñeàu coù hai thaân soùng ñoâi, neân goïi laø röøng Sa-la Song thoï.
4 Nieát-baøn (Sanskrit: Nirvāṇa, Pāli: Nibbāna) dòch nghóa laø tòch dieät, an laïc, giaûi
thoaùt. Ñaây laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa ngöôøi tu hoïc Phaät. Tuy nhieân, moãi toâng
phaùi trong ñaïo Phaät hieåu Nieát-baøn theo moät caùch khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau.
Nhöng noùi chung ñeàu nhìn nhaän ñaây laø keát quaû cao nhaát cuûa vieäc tu taäp. Khoâng
neân hieåu Nieát-baøn theo nghóa hö voâ, troáng roãng nhö nhieàu ngöôøi vaãn thöôøng
laàm töôûng. Cuõng khoâng neân hieåu ñaây chæ laø töø ñôn giaûn thay cho caùc töø khaùc
nhö cheát, vieân tòch... Thaät ra, Nieát-baøn laø moät caûnh giôùi roát raùo ñöôïc Phaät mieâu
taû trong raát nhieàu kinh ñieån Ñaïi thöøa, maø qua ñoù coù theå hieåu laø caûnh giôùi giaûi
thoaùt tuyeät ñoái, döùt saïch moïi trieàn phöôïc vaø chöùng ñaéc theå taùnh thöôøng toàn cuûa
vaïn höõu.
5 Coõi trôøi Höõu dænh (Höõu ñænh thieân): Coõi trôøi cao nhaát, cuõng goïi laø Saéc cöùu caùnh
thieân.

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN
chuùng sanh nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la, baäc laøm
choã nöông nhôø, truù aån cho taát caû chuùng sanh; baäc Ñaïi
Giaùc Theá Toân saép vaøo Nieát-baøn. Taát caû chuùng sanh, ai
coøn coù ñieàu nghi hoaëc, hoâm nay neân ñeán thöa hoûi Ngaøi, laø
laàn thöa hoûi cuoái cuøng.”
Luùc aáy vöøa raïng saùng, ñöùc Theá Toân töø nôi khoaûng giöõa
hai loâng maøy phoùng ra nhieàu loaïi haøo quang, coù ñuû caùc
maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng, pha leâ, maõ naõo. Haøo quang aáy
chieáu saùng khaép coõi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân1 cuûa ñöùc
Phaät Thích-ca, cho ñeán khaép caû möôøi phöông cuõng ñeàu
ñöôïc chieáu saùng nhö vaäy.
Trong khaép caùc coõi theá giôùi, nhöõng chuùng sanh trong
saùu ñöôøng,2 khi ñöôïc haøo quang aáy chieáu leân thaân theå thì
taát caû phieàn naõo, toäi loãi ñeàu ñöôïc tieâu tröø. Heát thaûy chuùng
sanh nhìn thaáy haøo quang vaø nghe aâm thanh cuûa Phaät,
loøng raát ñau buoàn, cuøng nhau caát tieáng bi ai than khoùc:
“Than oâi! Ñaáng cha laønh cuûa chuùng ta! Ñau ñôùn thay!
Khoå naõo thay!”
Heát thaûy ñeàu voø ñaàu ñaám ngöïc maø khoùc la; laïi coù nhöõng
keû run raåy caû thaân hình, ngheïn ngaøo khoùc khoâng thaønh
tieáng. Luùc aáy, khaép maët ñaát, nuùi non, bieån caû thaûy ñeàu
chaán ñoäng.
Baáy giôø, taát caû chuùng sanh baûo nhau raèng: “Chuùng ta
neân coá daèn loøng, ñöøng quaù buoàn khoå. Haõy mau ñeán choã
1 Theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân: Moät coõi ñaïi thieân theá giôùi do moät vò Phaät xuaát theá
giaùo hoùa. Cöù moät ngaøn coõi theá giôùi hôïp thaønh moät tieåu thieân theá giôùi, moät ngaøn
coõi tieåu thieân theá giôùi hôïp thaønh moät trung thieân theá giôùi, laïi moät ngaøn coõi trung
thieân theá giôùi hôïp thaønh moät ñaïi thieân theá giôùi. Vì tính leân ñeán ba laàn moät ngaøn,
neân quen goïi laø tam thieân, nhöng ñuùng ra chæ neân goïi laø ñaïi thieân theá giôùi.
2 Luïc thuù, cuõng goïi laø luïc ñaïo: saùu ñöôøng luaân hoài, bao truøm taát caû moïi loaøi chuùng
sanh. Ñoù laø: coõi trôøi, coõi ngöôøi, coõi a-tu-la, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.
94

PHAÅM THOÏ MAÏNG
ñöùc Nhö Lai ôû thaønh Caâu-thi-na, queâ höông cuûa toäc hoï
Löïc-só, ñaûnh leã ngaøi vaø kính baïch raèng: “Chuùng con xin
khuyeán thænh Nhö Lai ñöøng nhaäp Nieát-baøn, ngaøi neân truï
theá cho troïn moät kieáp hoaëc moät kieáp giaûm.”1
Roài moïi ngöôøi laïi naém tay nhau, cuøng noùi raèng: “Theá
gian saép troáng roãng! Phöôùc cuûa chuùng sanh heát roài! Caùc
nghieäp baát thieän seõ ngaøy caøng nhieàu hôn ôû theá gian! Moïi
ngöôøi haõy nhanh chaân leân, nhanh leân! Chaúng bao laâu nöõa
ñöùc Nhö Lai seõ nhaäp Nieát-baøn.”
Moïi ngöôøi laïi than vaõn raèng: “Theá gian saép troáng roãng!
Theá gian saép troáng roãng! Töø nay chuùng ta khoâng coøn ai
laø ngöôøi cöùu hoä, khoâng coøn ai ñeå kính ngöôõng, chuùng ta
seõ trôû neân baàn cuøng, coâi cuùt, trong choác laùt ñaõ phaûi xa
lìa ñaáng Voâ thöôïng Theá Toân! Nhö coù ñieàu chi nghi hoaëc,
chuùng ta coøn bieát thöa hoûi vôùi ai?”
Luùc aáy, coù voâ soá caùc vò ñeä töû lôùn nhö: Toân giaû Ma-ha
Ca-chieân-dieân, Toân giaû Baïc-caâu-la, Toân giaû Öu-ba-nan-ñaø...
Caùc vò ñaïi tyø-kheo nhö vaäy, khi gaëp haøo quang cuûa
Phaät chieáu ñeán thì run raåy caû thaân hình, xuùc ñoäng maïnh
meõ khoâng sao töï kieàm cheá ñöôïc, tinh thaàn baán loaïn, saàu
muoän meâ muoäi, lôùn tieáng khoùc than, sanh ra khoå naõo
muoân phaàn nhö vaäy!
Laïi coù taùm traêm vaïn tyø-kheo, thaûy ñeàu laø baäc A-la-haùn,
taâm ñaõ ñöôïc töï taïi, ñaõ laøm xong vieäc caàn laøm, lìa khoûi
1 Kieáp hay kieáp-ba, phieân aâm töø Phaïn ngöõ kalpa, chæ moät quaõng thôøi gian raát daøi,
haàu nhö khoâng theå tính ñeám. Trong kinh luaän coù nhieàu choã giaûi thích khaùc nhau
veà thôøi gian naøy. Nhö coù laàn Phaät daïy: “Nhö coù quaû nuùi lôùn ôû gaàn thaønh aáp,
ngöôøi daân ôû ñoù cöù moät traêm naêm laïi ñeán duøng moät taám vaûi quaát vaøo quaû nuùi, cho
ñeán khi quaû nuùi aáy moøn saïch ñi vaãn chöa heát moät kieáp.” Nhö vaäy coù theå hình
dung thôøi gian moät kieáp laø raát laâu. Kieáp giaûm thöôøng ñöôïc giaûi thích laø töø khi tuoåi
thoï con ngöôøi ñöôïc 84.000 naêm, cöù qua moät traêm naêm thì giaûm ñi moät tuoåi, cho
ñeán luùc chæ coøn laø 10 tuoåi thì goïi laø moät kieáp giaûm.
95

caùc phieàn naõo, ñieàu phuïc caùc caên, nhö loaøi roàng lôùn coù oai
ñöùc lôùn, thaønh töïu trí tueä Khoâng,1 ñöôïc söï lôïi ích cho baûn
thaân. Nhö röøng chieân-ñaøn coù nhieàu caây chieân-ñaøn vaây
quanh; nhö chuùa sö töû coù nhieàu sö töû vaây quanh, nhöõng vò
thaønh töïu ñöôïc voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy ñeàu laø nhöõng
ñeä töû chaân chaùnh luoân theo haàu quanh Phaät.
Vöøa luùc taûng saùng, maët trôøi vöøa moïc, caùc vò tyø-kheo aáy
rôøi khoûi choã ôû cuûa mình. Ñang khi suùc mieäng, chaûi raêng
baèng nhaønh döông, caùc vò gaëp haøo quang cuûa Phaät chieáu
ñeán lieàn baûo nhau raèng: “Moïi ngöôøi neân suùc mieäng, röûa
tay nhanh nhanh leân!” Vöøa noùi xong thì khaép thaân theå
caùc vò ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu hieän
döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng, buoàn
ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng vì muoán lôïi ích vaø an laïc cho
chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng2 baäc nhaát cuûa
Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän saâu kín cuûa
Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng bò döùt maát;
vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân caùc vò aáy lieàn
nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt chaân Phaät, ñi
quanh Phaät traêm ngaøn voøng,3 chaép tay cung kính roài lui
xuoáng ngoài sang moät beân.
Luùc aáy, laïi coù baø Caâu-ñaø-la, tyø-kheo ni Thieän Hieàn,
tyø-kheo ni Öu-ba-nan-ñaø, tyø-kheo ni Haûi YÙ, cuøng vôùi saùu
möôi öùc caùc vò tyø-kheo ni, taát caû ñeàu laø caùc baäc Ñaïi A-la-
1 Trí tueä Khoâng (Khoâng hueä): trí tueä coù ñöôïc do tu taäp phaùp quaùn Khoâng, thaáy ñöôïc
thaät taùnh cuûa taát caû caùc phaùp chính laø taùnh Khoâng.
2Thaønh töïu haïnh Khoâng: chæ söï tu chöùng Taùnh Khoâng, töùc thaät taùnh cuûa caùc phaùp,
vì taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân sanh, khoâng heà coù moät thöïc theå naøo toàn
taïi ñoäc laäp.
3 Theo phong tuïc thôøi coå AÁn Ñoä, ngöôøi ta ñi voøng quanh theo chieàu beân phaûi ñeå
toû loøng cung kính. Ñi quanh Phaät caû traêm ngaøn voøng laø muoán toû yù heát söùc cung
kính. Khi vieáng caùc thaùp Phaät, ngöôøi ta cuõng ñi quanh nhö vaäy, goïi laø nhieãu
thaùp.
96

PHAÅM THOÏ MAÏNG
haùn, caùc laäu1 ñaõ döùt, taâm ñöôïc töï taïi, ñaõ laøm xong vieäc caàn
laøm, lìa khoûi caùc phieàn naõo, ñieàu phuïc caùc caên, nhö nhöõng
vò ñaïi long vöông coù oai ñöùc lôùn, thaønh töïu trí tueä Khoâng.
Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, khaép thaân
theå caùc vò ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu
hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng,
buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng cuõng vì muoán lôïi ích vaø
an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng
baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän
saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng
bò döùt maát; vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân
caùc vò aáy lieàn nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt
chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng, chaép tay cung
kính, roài lui xuoáng ngoài sang moät beân.
Trong chuùng tyø-kheo ni, laïi coù nhöõng vò tyø-kheo ni ñeàu
laø baäc Boà Taùt, nhö roàng giöõa loaøi ngöôøi,2 ñeàu ñaït tôùi ñòa
vò thöù möôøi3 laø ñòa vò roát raùo cuûa Boà Taùt, truï yeân ôû caûnh
1 Laäu: dòch töø tieáng Sanskrit laø āśrava, (Pāli: āsava) chæ söï ræ chaûy laøm cho oâ
nhieãm. Chính do caùc phieàn naõo phaùt sanh töø tham, saân, si, khieán saùu caên chaïy
theo saùu traàn laøm thaân taâm oâ nhieãm, gioáng nhö vaät chöùa bò ræ chaûy. Vì theá, ñaây
cuõng ñöôïc xem laø teân khaùc cuûa phieàn naõo. Khi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn thì caùc
laäu (hay phieàn naõo) ñeàu döùt saïch neân goïi laø voâ laäu.
2 Roàng giöõa loaøi ngöôøi: (nhaân trung chi long): chæ nhöõng baäc kieät xuaát, phi thöôøng,
noåi baät giöõa nhöõng ngöôøi taàm thöôøng. Vì quan nieäm ngaøy xöa cho roàng laø loaøi
cao quyù, linh dieäu.
3 Ñòa vò thöù möôøi, töùc laø Phaùp vaân ñòa trong Thaäp ñòa. Boà Taùt tu taäp, laàn löôït chöùng
ñuû 10 ñòa vò töø thaáp ñeán cao goïi laø Thaäp ñòa (十地, Sanskrit: daśabhūmi), ñöôïc
keå nhö sau:
1. Hoan hyû ñòa (歡喜地, Sanskrit: pramuditā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt
hoan hyû treân ñöôøng tu hoïc, phaùt taâm cöùu ñoä taát caû chuùng sanh thoaùt khoûi
luaân hoài (saṃsāra), khoâng coøn nghó ñeán baûn thaân mình nöõa. Boà Taùt vì theá
thöïc hieän haïnh boá thí (dāna) khoâng caàu phöôùc ñöùc, chöùng ñöôïc thöïc tính voâ
ngaõ (anātman) cuûa taát caû caùc phaùp (dharma).
2. Ly caáu ñòa (離垢地,Sanskrit: vimalā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt nghieâm
trì giôùi luaät (śīla) vaø thöïc haønh thieàn ñònh (dhyāna, samādhi), lìa xa caáu
nhieãm.
3. Phaùt quang ñòa (發光地,Sanskrit: prabhākārī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt
chöùng ñöôïc luaät voâ thöôøng (anitya), tu trì taâm mình, thöïc haønh nhaãn nhuïc
97

giôùi baát ñoäng,1 caùc vò vì muoán giaùo hoùa chuùng sanh neân thò
hieän thaân nöõ, thöôøng tu taäp Boán taâm voâ löôïng,2 ñaït ñöôïc
98
(kṣānti) khi gaëp chöôùng ngaïi treân ñöôøng hoùa ñoä chuùng sanh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà
Taùt tröø ñöôïc ba ñoäc laø tham, saân, si vaø ñöôïc boán caáp ñònh an chæ (dhyāna)
cuûa boán xöù, chöùng ñaït naêm phaàn trong luïc thoâng (abhijñā).
4. Dieäm hueä ñòa (燄慧地,Sanskrit: arciṣmatī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt
tröø döùt moïi quan nieäm sai laàm, tu taäp trí tueä (prajñā) vaø 37 phaùp Boà-ñeà phaàn
(bodhipākṣika–dharma), cuõng goïi laø 37 phaåm trôï ñaïo.
5. Cöïc nan thaéng ñòa (極難勝地,Sanskrit: sudurjayā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy,
Boà Taùt nhaäp ñònh, ñaït ñöôïc trí tueä, töø ñoù lieãu ngoä ñöôïc Töù dieäu ñeá vaø chaân
nhö, dieät heát caùc moái nghi ngôø vaø phaân bieät, laïi tieáp tuïc haønh trì 37 giaùc chi.
6. Hieän tieàn ñòa (現前地,Sanskrit: abhimukhī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt
lieãu ngoä taát caû phaùp laø voâ ngaõ, chöùng ñöôïc lyù Möôøi hai nhaân duyeân vaø
chuyeån hoùa trí phaân bieät thaønh trí baùt-nhaõ, nhaän thöùc ñöôïc taùnh Khoâng. Boà
Taùt ôû ñòa vò naøy ñaõ ñaït trí tueä Boà-ñeà (Sanskrit: bodhi), nhôø ñoù coù theå nhaäp
Nieát-baøn thöôøng truï (Sanskrit: pratiṣṭhita-nirvāṇa), vì loøng töø bi thöông xoùt
chuùng sanh maø truï laïi theá gian, nhöng khoâng bò sanh töû raøng buoäc. Caûnh giôùi
naøy goïi laø Nieát-baøn voâ truï (Sanskrit: apratiṣṭhita).
7. Vieãn haønh ñòa (遠行地,Sanskrit: dūdraṅgamā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà
Taùt coù ñaày ñuû moïi khaû naêng, phöông tieän (Sanskrit: upāya) ñeå giaùo hoùa
chuùng sanh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà Taùt coù theå tuøy nguyeän löïc hoùa thaân ôû baát kyø
hình töôùng naøo.
8. Baát ñoäng ñòa (不動地,Sanskrit: acalā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt khoâng
coøn bò dao ñoäng bôûi baát kyø moät caûnh ngoä naøo, vaø bieát chaéc khi naøo mình seõ
ñaït quaû vò Phaät.
9. Thieän hueä ñòa (善慧地,Sanskrit: sādhumatī-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà Taùt
ñaït trí tueä vieân maõn, coù ñuû Thaäp löïc (Sanskrit: daśabala), Luïc thoâng (Sanskrit:
ṣaḍabhijñā), Boán töï tín vaø Taùm giaûi thoaùt, thoâng ñaït moïi giaùo phaùp vaø giaûng
daïy cho chuùng sanh.
10. Phaùp vaân ñòa (法雲地,Sanskrit: dharmameghā-bhūmi): Ñaït ñòa vò naøy, Boà
Taùt chöùng ñaït nhaát thieát trí (Sanskrit: sarvajñatā), ñaïi haïnh. ÔÛ ñòa vò naøy, Boà
Taùt coù Phaùp thaân vieân maõn, ngöï treân toøa sen vôùi voâ soá Boà Taùt chung quanh
treân cung trôøi Ñaâu-suaát. Quaû vò Phaät luùc naøy ñaõ ñöôïc chö Phaät aán chöùng.
Kinh ñieån coù noùi ñeán caùc vò Boà Taùt ñaõ ñaït ñeán ñòa vò naøy laø Boà Taùt Di Laëc
(Sanskrit: Maitreya), Boà Taùt Quaùn Theá AÂm (Sanskrit: Avalokiteśvara) vaø Boà
Taùt Vaên Thuø Sö Lôïi (Sanskrit: Mañjuśrī).
1 Baát ñoäng (不動, Sanskrit: acalā): Khoâng coøn bò lay ñoäng, loâi cuoán bôûi caùc traàn
caûnh: saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp.
2 Boán taâm voâ löôïng (Töù voâ löôïng taâm四無量心, Sanskrit, Pāli: catur-brahmavihāra):
laø boán taâm nguyeän roäng lôùn khoâng coù giôùi haïn cuûa Phaät vaø caùc
vò Boà Taùt. Boán taâm naøy ñoái trò boán phieàn naõo laø saân haän, ganh tò, buoàn böïc vaø
tham muoán, laïi laøm lôïi ích cho voâ löôïng voâ soá chuùng sanh, neân goïi laø boán taâm
voâ löôïng, ñoù laø:

PHAÅM THOÏ MAÏNG
söùc töï taïi, coù theå hoùa hieän laøm Phaät.
Luùc aáy, laïi coù chö Ñaïi Boà Taùt nhieàu nhö soá caùt moät soâng
Haèng,1 nhö roàng giöõa loaøi ngöôøi, ñeàu ñaït tôùi ñòa vò thöù
möôøi laø ñòa vò roát raùo cuûa Boà Taùt, truï yeân ôû caûnh trí baát
ñoäng, tuøy phöông tieän maø hieän thaân. Coù caùc ngaøi Boà Taùt
Haûi Ñöùc, Boà Taùt Voâ Taän YÙ... laø nhöõng baäc ñöùng ñaàu. Caùc
ngaøi thaûy ñeàu ñem loøng kính troïng Ñaïi thöøa, truï yeân nôi
Ñaïi thöøa, hieåu saâu Ñaïi thöøa, öa thích Ñaïi thöøa, baûo veä gìn
giöõ Ñaïi thöøa. Caùc ngaøi kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian, coù
phaùt nguyeän raèng: “Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc
cöùu ñoä, seõ khieán cho ñöôïc cöùu ñoä.”
Trong voâ soá kieáp ñaõ qua, caùc ngaøi töøng tu trì giôùi haïnh
trong saïch, kheùo giöõ vieäc haønh trì, giaûi thoaùt cho nhöõng
ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, noái tieáp haït gioáng Tam baûo
khoâng ñeå döùt tuyeät. Trong ñôøi vò lai, caùc ngaøi seõ quay
baùnh xe Phaùp, duøng söï trang nghieâm toát ñeïp ñeå töï trang
nghieâm mình. Caùc ngaøi ñeàu thaønh töïu voâ löôïng coâng ñöùc
nhö vaäy, yeâu thöông taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa
mình.
Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, khaép thaân
theå caùc ngaøi ñeàu sôûn oác, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc, maùu
hieän döôùi da, ñoû nhö hoa ba-la-xa, nöôùc maét ñöôïm troøng,
buoàn ñau saàu khoå voâ cuøng. Nhöng cuõng vì muoán lôïi ích vaø
an laïc cho chuùng sanh, vì muoán thaønh töïu haïnh Khoâng
99
1. Töø voâ löôïng (Sanskrit: maitrī).
2. Bi voâ löôïng (Sanskrit, Pāli: karuṇā)
3. Hæ voâ löôïng (Sanskrit, Pāli: muditā)
4. Xaû voâ löôïng (Sanskrit: upekṣā)
1 Soá caùt soâng Haèng (Haèng haø sa soá): soá löôïng raát lôùn, khoâng theå tính ñeám, cuõng
nhö soá caùt cuûa con soâng Haèng. Trong kinh Phaät thöôøng duøng caùch noùi naøy ñeå
dieãn ñaït nhöõng soá löôïng raát lôùn.

baäc nhaát cuûa Ñaïi thöøa, laøm roõ baøy giaùo phaùp phöông tieän
saâu kín cuûa Nhö Lai; vì muoán caùc moân thuyeát phaùp khoâng
bò döùt maát; vì muoán ñieàu phuïc heát thaûy chuùng sanh, neân
caùc ngaøi lieàn nhanh choùng ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã saùt
chaân Phaät, ñi quanh Phaät traêm ngaøn voøng, chaép tay cung
kính, roài lui xuoáng ngoài sang moät beân.
Luùc aáy, laïi coù nhöõng öu-baø-taéc,2 nhieàu nhö soá caùt hai
soâng Haèng, laø nhöõng ngöôøi thoï trì Naêm giôùi,3 troïn veïn oai
nghi cuûa ngöôøi tu taïi gia. Trong soá aáy, coù öu-baø-taéc Oai
Ñöùc Voâ Caáu Xöng Vöông, öu-baø-taéc Thieän Ñöùc laø nhöõng vò
ñöùng ñaàu. Caùc vò öu-baø-taéc naøy thích quaùn saùt saâu xa caùc
phaùp moân ñoái trò nhö laø: khoå ñoái vôùi vui, thöôøng ñoái vôùi
voâ thöôøng, tònh ñoái vôùi baát tònh, ngaõ ñoái vôùi voâ ngaõ, thaät
ñoái vôùi khoâng thaät, quy y ñoái vôùi khoâng quy y, chuùng sanh
ñoái vôùi phi chuùng sanh, thöôøng coøn ñoái vôùi khoâng thöôøng
coøn, an oån ñoái vôùi khoâng an oån, höõu vi ñoái vôùi voâ vi, ñoaïn
ñoái vôùi baát ñoaïn, Nieát-baøn ñoái vôùi khoâng phaûi Nieát-baøn,
taêng thöôïng ñoái vôùi phi taêng thöôïng...
Caùc vò aáy thöôøng öa thích quaùn saùt caùc phaùp moân ñoái
trò nhö vaäy. Laïi cuõng thích nghe phaùp Ñaïi thöøa cao troåi
nhaát. Ñöôïc nghe roài lieàn coù theå giaûng thuyeát cho keû khaùc
nghe. Caùc vò aáy kheùo giöõ giôùi haïnh trong saïch, khao khaùt
ngöôõng moä Ñaïi thöøa. Khi ñaõ ñöôïc ñaày ñuû, laïi coù theå laøm
cho nhöõng ngöôøi ñang khao khaùt ngöôõng moä cuõng ñöôïc
ñaày ñuû nhö mình. Nhöõng vò aáy kheùo thaâu nhieáp vaø giöõ
laáy trí tueä cao troåi nhaát, öa thích Ñaïi thöøa, baûo veä gìn giöõ
2 Öu-baø-taéc: cö só nam, ngöôøi Phaät töû tu taïi gia thuoäc phaùi nam. Ngöôøi phaùi nöõ goïi
laø öu-baø-di (cö só nöõ).
3 Naêm giôùi (Nguõ giôùi): laø giôùi luaät cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia, bao goàm: khoâng gieát
haïi, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái vaø khoâng uoáng röôïu.
100

PHAÅM THOÏ MAÏNG
Ñaïi thöøa, kheùo tuøy thuaän taát caû theá gian. Nhöõng vò öu-baø-taéc
aáy hoùa ñoä nhöõng nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc hoùa ñoä, giaûi
thoaùt nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, noái tieáp haït gioáng
Tam baûo chaúng ñeå cho döùt tuyeät. ÔÛ ñôøi vò lai, caùc vò seõ
quay baùnh xe Phaùp, seõ duøng söï trang nghieâm toát ñeïp maø
töï trang nghieâm mình, loøng thöôøng vui thích saâu xa nôi
giôùi haïnh thanh tònh. Taát caû ñeàu coù theå thaønh töïu nhöõng
coâng ñöùc nhö vaäy. Ñoái vôùi chuùng sanh ñeàu sanh loøng ñaïi
bi, yeâu thöông taát caû nhö con moät cuûa mình, khoâng coù söï
phaân bieät.
Cuõng vaøo luùc taûng saùng, khi maët trôøi vöøa moïc, vì muoán
döï leã hoûa taùng ñöùc Nhö Lai, ai naáy ñeàu mang theo caû
muoân boù cuûi thơm như chieân-ñaøn, traàm thuûy, ngöu ñaàu
chieân-ñaøn, thieân moäc höông... Töø nôi moãi caây goã thơm aáy
ñeàu toûa chieáu aùnh saùng thaát baûo vi dieäu, nhö nhöõng böùc
hoïa toâ ñieåm nhieàu maøu. Nhôø söùc thaàn cuûa Phaät neân coù
ñuû nhöõng maøu ñeïp nhö xanh, vaøng, ñoû, traéng... caùc chuùng
sanh ñeàu thích nhìn. Nhöõng caây aáy laïi ñöôïc taåm vaøo nhieàu
loaïi höông thôm nöõa nhö höông coû uaát kim, höông traàm
thuûy, höông keo...
Ngöôøi ta laïi raûy nhieàu thöù hoa ñeå theâm trang nghieâm,
nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa
phaân-ñaø-lî. ÔÛ treân ñaàu nhöõng caây goã thôm laïi treo nhöõng
laù phan nguõ saéc meàm maïi, mòn maøng vaø toát ñeïp, döôøng
nhö vaûi luïa coõi trôøi, nhö vaûi kieâu-xa-da, vaûi soâ-ma luïa
nhieàu maøu.
Ngöôøi ta laïi duøng xe baùu maø chôû nhöõng caây goã thôm
aáy. Töø nhöõng chieác xe baùu toûa chieáu raát nhieàu aùnh haøo
quang maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng... Goïng xe, truïc xe ñeàu
laø baûy baùu laøm thaønh. Moãi xe ñeàu thaéng boán ngöïa, moãi
101

ngöïa ñeàu coù söùc chaïy nhanh nhö gioù. Tröôùc moãi ñaàu xe
coù treo 50 böùc maøn thaät ñeïp baèng baûy baùu, coù löôùi baèng
vaøng che phuû phía treân. Moãi xe baùu laïi coù 50 caùi loïng quyù
tuyeät ñeïp.
Treân moãi xe coøn treo nhöõng daây hoa nhö hoa öu-baùt-la,
hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-ma, hoa phaân-ñaø-lî. Nhöõng
hoa aáy coù caùnh hoa baèng vaøng roøng, ñaøi hoa baèng kim
cöông. Giöõa ñaøi hoa coù nhieàu con ong maøu ñen bay ñeán
tuï taäp vui thích, phaùt ra nhöõng aâm thanh vi dieäu, dieãn
giaûi nhöõng lyù voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ. Trong aâm
thanh aáy cuõng keå laïi söï haønh ñaïo cuûa Phaät tröôùc kia, khi
coøn laø Boà Taùt. Laïi coù raát nhieàu caùc thöù ca muùa kyõ nhaïc,
ñaøn tranh, saùo ñòch, khoâng haàu, oáng tieâu, ñaøn saét, troáng
phaùch... Trong tieáng nhaïc laïi phaùt ra nhöõng lôøi naøy: “Khoå
thay! Khoå thay! Theá gian saép troáng roãng!”
Phía tröôùc moãi chieác xe coù nhöõng vò öu-baø-taéc naâng
höông aùn baèng boán thöù baùu.1 Treân nhöõng höông aùn aáy coù
nhieàu thöù hoa nhö hoa öu-baùt-la, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa ba-ñaàu-
102
ma, hoa phaân-ñaø-lî, laïi coù höông uaát-kim vaø caùc thöù
höông xoâng khaùc coù muøi thôm vi dieäu nhaát.
Vì muoán cuùng döôøng Phaät vaø chö taêng, caùc vò öu-baø-taéc
cuõng baøy bieän ñaày ñuû caùc moùn aên, taát caû ñeàu ñöôïc naáu
baèng cuûi thôm chieân-ñaøn, traàm thuûy, vaø baèng nöôùc taùm
coâng ñöùc.2 Caùc moùn aên aáy ñeàu thôm ngon, ñuû saùu muøi vò:
1 Boán thöù baùu laø vaøng, baïc, löu ly vaø pha leâ.
2 Baùt coâng ñöùc thuûy: Nöôùc coù taùm coâng ñöùc. Ñoù laø loaïi nöôùc coù ñuû taùm tính chaát
nhö sau:
1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch
2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh
3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït
4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi

KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG

KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG

Similar to KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG (20)

More from Đỗ Bình

More from Đỗ Bình (20)

KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN - ĐOÀN TRUNG CÒN 2000 TRANG