Bồ Đề Chánh Đạo Bồ Tát Giới Luận (Thích Tịnh Nghiêm)

1. Thöôïng sö Tsong Kha Pa taïo luaän
Thang Höông Danh dòch Taïng Haùn
Thích Tònh Nghieâm dòch Haùn Vieät
Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo
Boà Taùt Giôùi Luaän
Töôøng Quang Tuøng Thö
Phaät lòch 2550 - TL 2006
1

2. Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät
2

3. Nam moâ Tsong Khapa Thöôïng Sö
3

4. Lôøi Giôùi Thieäu
Baûn dòch Vieät vaên
Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Boà Taùt Giôùi Luaän, nguyeân ñeà Toái Cöïc
Thanh Tònh Boà Taùt Giôùi Taïng Trì Giôùi Haønh Töôùng Boà Ñeà Chaùnh
Ñaïo Luaän, laø moät trong nhöõng kieät taùc cuûa Thöôïng sö Tsong Kha
Pa, toå sö khai saùng phaùi “Muõ vaøng” cuûa Maät toâng Taây Taïng. Theo
truyeàn thuyeát, Thöôïng sö laø hoùa thaân cuûa Ñöùc Vaên Thuø, thò hieän
laøm moät nhaø toân giaùo vó ñaïi, moät baäc hoïc giaû uyeân baùc, tinh thoâng
Tam taïng, vaø cuõng laø moät nhaø canh taân vó ñaïi cuûa Phaät giaùo Taây
Taïng vaøo theá kyû thöù möôøi boán!
Quyeån Boà Taùt Giôùi Luaän naøy phaân tích, bieän luaän vaø giaûi
thích phaàn Giôùi Ba La Maät cuûa boä Du Giaø Sö Ñòa Luaän, moät tröôùc
taùc vó ñaïi cuûa hai ngaøi Di Laëc vaø Voâ Tröôùc thuoäc tröôøng phaùi Duy
Thöùc. Trong ñaây, ngaøi Tsong Kha Pa ñaõ phaân tích tæ mæ, giaûi baøy
töôøng taän nhöõng aùo nghóa cuûa Boà taùt giôùi luaät, phoâ baøy söï khaùc bieät
giöõa giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Thanh vaên vaø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt,
cuøng trình hieän toû töôøng naêng löïc vó ñaïi cuûa Boà ñeà taâm laø coù theå
laøm cho moät haønh giaû Boà taùt thöøa phaïm toäi caên boån, baát luaän taïi
gia hay xuaát gia, coù theå hoaøn toaøn khoâi phuïc laïi söï thanh tònh cuûa
giôùi theå Boà taùt cuûa mình. Ñaây laø moät söï kieän “kinh ñoäng” maø Phaät
giaùo Ñaïi thöøa Trung hoa vaø Vieät nam chöa heà mô töôûng tôùi. Hôn
nöõa, boä luaän naøy coøn heù môû cho chuùng ta thaáy ñöôïc chaân trôøi sieâu
vieät cuûa lyù töôûng Ñaïi thöøa, moät söï sinh ñoäng tuyeät vôøi, moät tinh
thaàn caùch maïng vó ñaïi, cuøøng nhöõng söï hy sinh cao caû huøng traùng
cuûa nhöõng haønh giaû Ñaïi thöøa chaân thaät.
4

5. Trong quyeån luaän naøy, ngoaøi nhöõng ñieàu giôùi vöøa keå treân,
ngaøi Tsong Kha Pa ñaõ trích luïc theâm möôøi boán ñieàu giôùi troïng töø
quyeån Ñaïi Thöøa Taäp Boà Taùt Hoïc Luaän (goïi taét laø Hoïc Taäp Luaän)
cuûa Boà taùt Tòch Thieân, ñoàng thôøi, khai trieån caùc giôùi khinh thaønh
boán möôi laêm ñieàu, thaønh thöû, toång coäng coù möôøi taùm giôùi troïng vaø
boán möôi laêm giôùi khinh. Ngoaøi ra, ngaøi coøn tham khaûo caùc boä giôùi
luaän cuøng caùc kinh ñieån khaùc ñeå tìm lôøi giaûi ñaùp thoûa ñaùng nhaát
cho nhöõng söï thaéc maéc hoaëc nghi ngôø veà yù nghóa vaø coâng naêng cuûa
Boà taùt giôùi luaät.
Nhöõng ñieàu giôùi Boà taùt trong phaàn Giôùi Ba La Maät ñaõ töøng
ñöôïc phieân dòch taïi Trung quoác, laàn thöù nhaát do ngaøi Tam taïng
Ñaøm Voâ Saám, döôùi nhan ñeà Ñòa Trì Boà Taùt Giôùi Boån, bao goàm boán
giôùi troïng vaø boán möôi moát giôùi khinh, laàn thöù hai do ngaøi Tam
taïng Huyeàn Traùng, döôùi nhan ñeà Du Giaø Boà Taùt Giôùi Boån, bao goàm
boán giôùi troïng vaø boán möôi ba giôùi khinh. Hai quyeån giôùi boån naøy,
tuy phieân dòch ñaõ laâu, nhöng vì bò söï löu truyeàn phoå bieán cuûa quyeån
Phaïm Voõng Boà Taùt Giôùi Boån taïi Trung quoác aûnh höôûng, laán aùp, cho
neân ñeán nay, söï löu haønh cuûa chuùng vaãn coøn raát haïn cheá.
Boà taùt giôùi luaät ñöôïc phaân tích vaø phaùt huy ôû ñaây laø gia saûn
chung cho caû Ñaïi thöøa Hieån giaùo vaø Ñaïi thöøa Maät giaùo, noù laø
neàn taûng cô baûn vaø ñoàng thôøi cuõng laø moät caáu truùc quy moâ thieát
yeáu cho taát caû haønh giaû Ñaïi thöøa muoán ñi treân con ñöôøng huy
hoaøng ñeán muïc ñích toái cao cuûa mình laø Voâ thöôïng Boà ñeà, chöù
khoâng phaûi laø chæ daønh rieâng cho nhöõng haønh giaû Maät thöøa. Cuùi xin
caùc haønh giaû Ñaïi thöøa Hieån giaùo ñöøng chæ vì nhìn thaáy töïa ñeà hoaëc
teân taùc giaû, roài voäi vaøng cho ñaây laø moät taùc phaåm cuûa Maät toâng maø
lô laø, baùc boû.
5

6. Ñaây laø moät kieät taùc vó ñaïi veà Boà taùt giôùi luaät maø Phaät giaùo
Ñaïi thöøa Trung hoa vaø Vieät nam caàn phaûi ñeå taâm nghieân cöùu, haàu
coù theå phaùt huy tinh thaàn vaø yù nghóa chaân thöïc cuûa Boà taùt ñaïo.
Ngöôõng mong chö vò thöùc giaû haõy phaùt khôûi söï ñoàng tình, caûm
thoâng vôùi nhöõng haønh giaû toân suøng lyù töôûng “thaønh Phaät ñoä sinh” vaø
ñeå chuùt ít taâm tö chieáu coá ñeán nhöõng yù nghóa saâu xa chaân thaät ôû ñaây.
AÂu cuõng laø moät cô duyeân may maén cho Phaät giaùo Ñaïi thöøa vaäy!
Muøa Vu Lan naêm Bính tuaát 2006
Voâ Lieâu Tòch Tónh Trai
Thích Tònh Nghieâm caån chí
6

7. Lôøi Töïa
Baûn dòch Haùn vaên
Boà Taùt Giôùi laø cöông lónh cuûa vaïn haïnh, kho taøng cuûa
phöôùc ñöùc, baäc thang leân quaû Phaät, ñöôøng Chaùnh ñeán Nieát baøn.
Töø khi Ñaáng Ñaïi Giaùc öùng theá, khai thò phaùp moân töï lôïi lôïi
tha, xieån döông giaùo phaùp Hieån thöøa, Maät thöøa, ñöa chuùng sinh leân
Thaäp ñòa, ñoä höõu tình ra ba coõi, phöông tieän tuy voâ löôïng voâ bieân,
nhöng khoâng coù phöông tieän naøo maø khoâng duøng giôùi luaät laøm
thuyeàn beø, laáy thi la laøm bôø beán. Tu giôùi haïnh neân nghieäp aùc dieät
tröø, töï thaønh thuïc maø chuùng sinh lôïi ích. Chí cöïc thay Giôùi ñoä!
Haønh ñòa cuûa Boà taùt coøn coù choã vöôït ngoaøi phaïm vi naøy chaêng?
Ñaùng buoàn thay, ñôøi maït phaùp suy, giôùi luaät khoâng coøn ai giaûng
giaûi! Chæ trì, taùc trì maát ñi chaùnh quyõ, tu taäp, phuïng haønh oai leäch
haønh nghi. Muoán vöôït bieån khoå maø khoâng nghieâm trì giôùi ñöùc, thì
cuõng gioáng nhö voi cuoàng ñi laïc ñöôøng taø. Ñaïo phaùp mòt môø, aâu
cuõng laø noãi lo cuûa Boà taùt vaäy!
May thay, Baäc Thöôïng sö cuûa chuùng ta, Thaùnh Tsong Kha
Pa, Baäc trí tueä khai ngoä sieâu vieät hôn ñôøi, Ñaáng giôùi ñöùc uy nghieâm
vöôït xa theá tuïc, xuaát sinh ôû Cam Ninh, tröôûng thaønh taïi Taây Taïng,
hoïc nhieàu hieåu roäng, thaâm nhaäp Thaùnh giaùo, hoaèng döông Chaân
Thöøa, quang hieån Chaùnh Phaùp. Môû ñöôøng ñaït ñaïo cho ba loaïi caên
cô, baøy söï thaâm saâu cuûa Hieån giaùo, Maät giaùo. Ñaây chính laø ñaép
ñöôøng phaúng ñeán Nieát baøn, chaán uy phong cho giôùi luaät. Ngaøi ñaõ
tham khaûo luaät taïng maø taïo neân boä luaän naøy, thoáng nhieáp vaïn haïnh
7

8. thaønh ba tuï, bao quaùt öùc ñoä vaøo chín loaïi. Choã xaû boû, töùc laø möôøi
taùm toäi tha thaéng, boán möôi laêm toäi vi phaïm, choã giöõ laáy, töùc laø giôùi
bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, cuøng caùc hoïc xöù luïc ñoä, töù nhieáp, laïi
coøn thaâu nhieáp boån nghóa cuûa caùc boä luaän Du Giaø, Hoïc Taäp, dung
hôïp yù thuù cuûa caùc ngaøi Long Thoï, Voâ Tröôùc, y cöù roäng raõi vaøo caùc
sôù giaûi cuûa kinh luaän ñeå xieån minh haønh töôùng giôùi luaät, nghi quyõ
thoï giôùi, cuøng haønh töôùng cuûa söï phoøng hoä tònh giôùi.
Hai thöøa Hieån, Maät, xaû boû giôùi luaät thì khoâng coøn laø con
ñöôøng ñaïo maø Boà taùt ba ñôøi ñeàu phaûi hoïc taäp. Ñaây quaû thöïc laø
Thuyeàn Töø trong vieäc ñoä theá, Dieäu Phaåm cho söï xuaát ly.
Höông Danh, luùc ôû coá ñoâ hoïc phaùp, töøng nghe vò Thöôïng sö
hoï Taân noùi: “Boä luaän naøy, yù chæ saâu xa, nghóa lyù tinh xaùc. Ngöôøi taïi
gia, xuaát gia hoïc taäp Phaät phaùp ôû Taây Taïng, baát luaän Hieån giaùo hay
Maät giaùo, khoâng ai maø khoâng nghieân cöùu, duøng ñaây laøm phaùp thöùc
cho söï tu haønh.”
Hoâm nay, nhaân cô duyeân thaønh laäp Boà Ñeà Hoïc Hoäi, vôùi
toâng chæ hoaèng truyeàn Phaät phaùp, Höông Danh beøn ñem quyeån luaän
naøy tröng baøy tröôùc ñaïi chuùng, nguyeän yù phieân dòch, moïi ngöôøi
trong hoäi nghe qua ñeàu nhieät lieät taùn ñoàng, nhaân ñaây, vaøo thaùng
taùm naêm Giaùp tuaát (1934) thieát laäp Dòch Kinh Xöù, uûy nhieäm Höông
Danh chuû quaûn söï vieäc naøy. Höông Danh ñaõ cung caån y vaøo baûn
Taïng vaên cuûa chuøa Tung Chuùc ôû Baéc Kinh san haønh maø phieân dòch.
Khi gaëp yù nghóa khoù hieåu thì ñeán nhôø söï chæ giaùo cuûa vò Ñaïo sö cuûa
Boà Ñeà Hoïc Hoäi laø Thöôïng sö Vinh Taêng, qua söï thoâng dòch cuûa
oâng Ngoâ Kieám Quaân, hôn nöõa, laïi coøn ñöôïc oâng Cao Quaùn Nhö
giuùp ñôõ hieäu ñính lôøi vaên. Ñeán thaùng tö naêm sau, AÁt hôïi (1935) thì
phieân dòch hoaøn taát.
8

9. Höông Danh, hoïc thöùc thoâ thieån, chöa theå hieåu thaáu yù nghóa
saâu xa khoù doø, e raèng baûn dòch maát ñi phaàn naøo yù nghóa chaân thöïc.
Nguyeän caùc baäc cao ñöùc Phaät giaùo, töø bi chæ chaùnh nhöõng choã sai
laàm, laøm saùng toû nhöõng nôi taêm toái.
Xin nguyeän Tam Baûo gia hoä, chöùng minh loøng thaønh cuûa
con, khieán cho Dieäu Phaùp ñöôïc phoå caäp, ñeå moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc
ngoài treân thuyeàn Giôùi Luaät, ñeán thaúng nôi Phaät Ñòa.
Tieát Maïnh Haï, Daân Quoác naêm AÁt Hôïi (1935), Thang Höông
Danh kính ghi ôû Thöôïng Haûi Dòch Kinh Xöù.
9

10. Muïc Luïc
A1. Phaàn töïa
1- Taùn thaùn Phaät Thích Ca
2- Taùn thaùn Phaät Di Laëc
3- Taùn thaùn ngaøi Voâ Tröôùc
4- Taùn thaùn Boà Taùt Ñòa
5- Nhaân duyeân ngaøi Voâ Tröôùc soaïn Boà Taùt Ñòa
6- Nhaân duyeân luaän chuû Tsong Kha Pa taïo luaän naøy
7- Toång luaän trì giôùi
8- Hai Thöøa Hieån, Maät ñeàu phaûi trì giôùi
A2. Chaùnh thöùc giaûi thích giôùi phaåm
B1. Toång nhieáp
B2. Phaân thích
C1. Noùi sô löôïc veà töï tính
D1. Giôùi tính
D2. Söï lôïi ích thuø thaéng
C2. Noùi töôøng taän veà taát caû giôùi
D1. Giôùi phaùp
E1. Phaân bieät
F1. Phaân bieät sôû y
F2. Phaân bieät töï tính
E2. Töï tính
F1. Luaät nghi giôùi
F2. Nhieáp thieän phaùp giôùi
G1. Löôïc nhieáp
G2. Noùi chi tieát
G3. Nhieáp nghóa
F3. Nhieâu ích höõu tình giôùi
10

11. E3. Nhaân duyeân ñaày ñuû
F1. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa luaät nghi giôùi
G1. Khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù
G2. Khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai
G3. Khoâng ñaém meâ duïc laïc ôû hieän taïi
G4. Öa thích choã vaéng veû
G5. Lôøi noùi, tö töôûng thaûy ñeàu thanh tònh
G6. Khoâng töï khinh mieät mình
G7. Nhu hoøa
G8. Nhaãn nhuïc
G9. Khoâng phoùng daät
G10. Ñaày ñuû quyõ taéc tònh meänh
F2. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieáp thieän phaùp giôùi
G1. Tuaàn töï cuûa naêm ba la maät
G2. Taàng baäc cuûa Tueä ba la maät
F3. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieâu ích höõu tình giôùi
G1. Laøm baïn trôï giuùp cho ngöôøi caàn trôï giuùp
G2. Laøm lôïi ích cho ngöôøi meâ muoäi nghóa lyù
G3. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi ôn
G4. Cöùu hoä nhöõng söï xaâm haïi, sôï seät
G5. Laøm cho nhöõng ngöôøi ñang öu saàu khoå naõo ñöôïc khai taâm
môû yù
G6. Laøm lôïi ích cho ngöôøi thieáu thoán
G7. Laøm lôïi ích cho ngöôøi ñeán caàu nöông töïa
G8. Tuøy taâm chuùng sinh maø laøm lôïi ích
G9. Laøm lôïi ích cho ngöôøi tu chaùnh haïnh
G10. Laøm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi phaïm toäi
G11. Duøng thaàn löïc laøm lôïi ích
E4. Thaâu goùp yù nghóa chaùnh yeáu
D2. Laõnh thoï giôùi phaùp
11

12. E1. Thoâng nghóa
E2. Boån nghóa
F1. Phaùp coù thaày truyeàn giôùi
G1. Nghi thöùc thoï giôùi
H1. Khaûi thænh
I1. Bieän minh nhaân vaät
J1. Bieän minh ngöôøi thoï giôùi
J2. Bieän minh ngöôøi truyeàn giôùi
I2. Bieän minh phaùp thoï giôùi
J1. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi thoï giôùi
J2. Bieän minh phaùp cuûa ngöôøi truyeàn giôùi
H2. Ñaày ñuû tö löông
H3. Cung thænh nhanh choùng truyeàn giôùi
H4. Sinh khôûi nieàm vui thuø thaéng
H5. Hoûi theo thöù töï
G2. Nghi quyõ chaùnh haønh
G3. Nghi quyõ chung haønh
H1. Khaûi baïch thænh caàu chöùng minh
H2. Taùn thaùn coâng ñöùc thoï giôùi
H3. Cuùng döôøng baùo aân
H4. Khoâng ñöôïc voäi vaøng trình baøy, khai thò Boà taùt giôùi
F2. Phaùp khoâng coù thaày truyeàn giôùi
D3. Phoøng hoä giôùi phaùp
E1. Noùi toång quaùt veà phoøng hoä giôùi
E2. Noùi chi tieát veà phoøng hoä giôùi
F1. Caùc toäi neân xaû
G1. Tha thaéng toäi tuï
H1. Töï tính cuûa toäi tha thaéng
I1. Thuyeát minh cuûa Luaän Du Giaø
J1. Thoâng chi
12

13. J2. Bieät chi
K1. Vì lôïi döôõng cung kính, khen mình cheâ ngöôøi (toäi tha
thaéng thöù nhaát)
K2. Boûn seûn khoâng boá thí taøi vaät, Phaät phaùp (toäi tha thaéng hai)
K3. Ñaùnh ñaäp höõu tình, khoâng xaû oaùn keát (toäi tha thaéng thöù
ba)
K4. Phæ baùng Boà taùt taïng, noùi phaùp töông töï (toäi tha thaéng thöù
tö)
I2. Thuyeát minh cuûa caùc boä luaän khaùc (Hoïc Taäp Luaän noùi veà
taát caû toäi caên baûn)
J1. Caùc luaän sö khaùc
K1. Neâu leân laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc
L1. Boà Ñeà Hieàn
L2. Voâ UÙy Sinh
L3. Taây Taïng phaùp sö 1
L4. Taây Taïng phaùp sö 2
K2. Ñaû phaù laäp luaän cuûa caùc luaän sö khaùc
L1. Phaù ngaøi Boà Ñeà Hieàn
L2. Phaù ngaøi Voâ UÙy Sinh
L3. Phaù Taây Taïng phaùp sö 1
L4. Phaù Taây Taïng phaùp sö 2
J2. Thuyeát minh cuûa Hoïc Taäp Luaän
K1. Ñoái vôùi taøi vaät cuûa Tam baûo, khoâng cho maø laáy (phaùp tha
thaéng thöù nhaát)
K2. Huûy baùng xaû boû chaùnh phaùp (phaùp tha thaéng thöù hai)
K3. Xaâm haïi toån thöông xuaát gia tyø kheo (phaùp tha thaéng thöù
ba)
K4. Taïo naêm nghieäp voâ giaùn (phaùp tha thaéng thöù tö)
K5. Khôûi taø kieán, chaáp chaët khoâng boû (phaùp tha thaéng thöù
naêm)
13

14. K6. Phaù huûy, toån hoaïi truï xöù (phaùp tha thaéng thöù saùu)
K7. Noùi nghóa lyù thaâm saâu cho nhöõng ngöôøi khoâng ñuû trình ñoä
(phaùp tha thaéng thöù baûy)
K8. Laøm cho ngöôøi khaùc thoaùi thaát taâm Ñaïi thöøa (phaùp tha
thaéng thöù taùm)
K9. Laøm cho ngöôøi khaùc xaû boû giôùi bieät giaûi thoaùt (phaùp tha
thaéng thöù chín)
K10. Huûy baùng phaùp Thanh vaên thöøa (phaùp tha thaéng thöù
möôøi)
K11. Töï khen mình vaø cheâ ngöôøi (phaùp tha thaéng thöù möôøi
moät)
K12. Noùi doái chöùng ñaéc thöôïng nhaân phaùp (phaùp tha thaéng
thöù möôøi hai)
K13. Cöôõng ñoaït taøi vaät cuûa Tam baûo (phaùp tha thaéng thöù
möôøi ba)
K14. Kieán laäp caùc phaùp aùc, v.v... (phaùp tha thaéng thöù möôøi
boán)
H2. Haäu quaû cuûa phaïm toäi tha thaéng
H3. Phaân bieät ba loaïi phieàn naõo phaïm giôùi
H4. Coù theå khoâi phuïc söï thanh tònh ñaëc thuø
H5. Nhaân duyeân xaû boû Boà taùt tònh giôùi
G2. Caùc toäi vi phaïm
H1. Noùi toång quaùt
H2. Giaûi thích töôøng taän
I1. Vi phaïm luïc ñoä nhieáp thieän phaùp giôùi
J1. Chöôùng ngaïi Boá thí
K1. Chöôùng ngaïi taøi thí (vi phaïm thöù nhaát)
K2. Chöôùng ngaïi söï ñoái trò san tham (vi phaïm thöù hai)
K3. Chöôùng ngaïi voâ uùy thí
L1. Ñoái vôùi thaéng caûnh (vi phaïm thöù ba)
14

15. L2. Ñoái vôùi haèng caûnh (vi phaïm thöù tö)
K4. Chöôùng ngaïi söï boá thí cuûa ngöôøi khaùc
L1. Khoâng nhaän söï môøi thænh (vi phaïm thöù naêm)
L2. Khoâng nhaän ñoà vaät cuùng döôøng (vi phaïm thöù saùu)
K5. Chöôùng ngaïi phaùp thí (vi phaïm thöù baûy)
J2. Chöôùng ngaïi trì giôùi
K1. Chöôùng ngaïi söï lôïi tha
L1. Chaùnh chöôùng giôùi lôïi tha
M1. Boû pheá ngöôøi ñaùng thöông xoùt (vi phaïm thöù taùm)
M2. Khoâng hoïc nhöõng ñieàu giôùi chung vôùi Thanh vaên (vi
phaïm thöù chín)
M3. Tu hoïc giôùi khoâng cuøng chung vôùi Thanh vaên (vi phaïm
thöù möôøi)
L2. Neâu roõ söï khaùc bieät giöõa tính toäi cuûa giôùi Boà taùt vaø tính
toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt
K2. Chöôùng ngaïi vieäc töï lôïi
L1. Huûy phaïm tònh meänh (vi phaïm thöù möôøi moät)
L2. Huûy phaïm quyõ taéc (vi phaïm thöù möôøi hai)
L3. Ñaém meâ ba coõi (vi phaïm thöù möôøi ba)
K3. Chöôùng ngaïi vieäc lôïi ích mình vaø ngöôøi
L1. Khoâng phoøng hoä danh döï mình (vi phaïm thöù möôøi boán)
L2. Khoâng duøng bieän phaùp maïnh ñeå lôïi ích chuùng sinh (vi
phaïm thöù möôøi laêm)
J3. Chöôùng ngaïi nhaãn nhuïc
K1. Khoâng chòu an nhaãn (vi phaïm thöù möôøi saùu)
K2. Khoâng xaû boû taâm saân haän trieàn mieân
L1. Khoâng töï xaû boû (vi phaïm thöù möôøi baûy)
L2. Khoâng tha thöù loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù möôøi
taùm)
K3. Khoâng khôûi taâm ñoái trò phieàn naõo (vi phaïm thöù möôøi chín)
15

16. J4. Chöôùng ngaïi tinh tieán
K1. YÙ höôùng haønh vi haï lieät (vi phaïm thöù hai möôi)
K2. Haønh vi löôøi bieáng (vi phaïm thöù hai möôi moát)
K3. Ham ñaøm luaän voâ ích (vi phaïm thöù hai möôi hai)
J5. Chöôùng ngaïi thieàn ñònh
K1. Chöôùng ngaïi gia haønh (vi phaïm thöù hai möôi ba)
K2. Chöôùng ngaïi chaùnh haønh (vi phaïm thöù hai möôi boán)
K3. Chöôùng ngaïi chung haønh (vi phaïm thöù hai möôi laêm)
J6. Chöôùng ngaïi trí tueä
K1. Ñoái vôùi lieät caûnh
L1. Khoâng hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi saùu)
L2. Chuyeân taâm tu hoïc phaùp Tieåu thöøa (vi phaïm thöù hai möôi
baûy)
L3. Chuyeân taâm tu hoïc giaùo ñieån ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai
möôi taùm)
L4. Ñam meâ tu hoïc phaùp ngoaïi ñaïo (vi phaïm thöù hai möôi
chín)
K2. Ñoái vôùi thaéng caûnh
L1. Gheùt boû huûy baùng caûnh giôùi trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi)
L2. Coù theå huûy hoaïi quaû baùo trí tueä (vi phaïm thöù ba möôi moát)
L3. Coù theå huûy hoaïi nhaân cuûa trí tueä
M1. Khoâng ñi nghe chaùnh phaùp (vi phaïm thöù ba möôi hai)
M2. Coù theå huûy hoaïi caûnh giôùi cuûa söï nghe phaùp (vi phaïm
thöù ba möôi ba)
I2. Vi phaïm nhieâu ích höõu tình giôùi
J1. Toång töôùng
K1. Khoâng laøm lôïi ích (vi phaïm thöù ba möôi boán)
K2. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi saàu khoå
L1. Khoâng giuùp tröø dieät söï khoå
M1. Khoâng giuùp ñôõ ngöôøi beänh (vi phaïm thöù ba möôi laêm)
16

17. M2. Khoâng giuùp dieät tröø söï khoå (vi phaïm thöù ba möôi saùu)
L2. Khoâng giuùp dieät tröø nguyeân nhaân söï khoå (vi phaïm thöù ba
möôi baûy)
J2. Bieät töôùng
K1. Khoâng laøm lôïi ích
L1. Khoâng bieát baùo ôn (vi phaïm thöù ba möôi taùm)
L2. Khoâng an uûi ngöôøi saàu khoå (vi phaïm thöù ba möôi chín)
L3. Khoâng cöùu giuùp ngöôøi ngheøo khoå (vi phaïm thöù boán möôi)
L4. Khoâng kheùo cheá ngöï ñeä töû (vi phaïm thöù boán möôi moát)
L5. Khoâng tuøy thuaän ngöôøi khaùc (vi phaïm thöù boán möôi hai)
L6. Khoâng taùn thaùn ngöôøi coù ñöùc (vi phaïm thöù boán möôi ba)
K2. Khoâng ñieàu phuïc
L1. Ñoái vôùi vieäc phi phaùp, khoâng chòu duøng uy ñöùc chieát phuïc
(vi phaïm thöù boán möôi boán)
L2. Ñoái vôùi vieäc traùi ngöôïc Thaùnh giaùo, khoâng chòu ñieàu phuïc
(vi phaïm thöù boán möôi laêm)
F2. Hoä trì taâm töôùng cuûa haønh giaû
F3. Phöông tieän laøm cho ngöôøi phaïm giôùi khoâi phuïc thanh tònh
F4. Maät yù cuûa söï thuyeát minh “tham laø toäi nheï”
F5. Phaân bieät caùc toäi phaåm thöôïng, trung, haï
F6. An truï trong nhaân duyeân an laïc
C3. Luaän veà söï khaùc bieät cuûa caùc giôùi
D1. Nan haønh giôùi
D2. Nhaát thieát moân giôùi
D3. Thieän só giôùi
D4. Nhaát thieát chuûng giôùi
D5. Toaïi caàu giôùi
D6. Thöû theá tha theá laïc giôùi
D7. Thanh tònh giôùi
C4. Söï lôïi ích thuø thaéng cuûa giôùi
17

18. D1. Söï lôïi ích thuø thaéng roát raùo
D2. Söï lôïi ích thuø thaéng hieän ñôøi
C5. Nhieáp taäp giôùi töôùng
C6. Haønh nghieäp cuûa giôùi
A3. Haäu phaàn. Choã y cöù vaø yù chæ cuûa luaän chuû, khuyeán khích kyø
nguyeän ./.
18

19. Toái Cöïc Thanh Tònh
Boà Taùt Giôùi Taïng
Trì Giôùi Haønh Töôùng
Boà Ñeà Chaùnh Ñaïo Luaän
Thöôïng Sö Tsong Kha Pa taïo luaän
Thang Höông Danh dòch Taïng Haùn
Thích Tònh Nghieâm dòch Haùn Vieät
A1. Phaàn töïa.
Kính laïy Ñoàng Töû Vaên Thuø Sö Lôïi Boà Taùt Ma Ha Taùt
(1) Taùn thaùn Phaät Thích Ca.
Kính laïy Baäc ñem loøng Ñaïi bi,
Bao kieáp tu nhöõng coâng haïnh khoù,
Nay chöùng quaû Phaät, dieãn phaùp maàu,
Lay tænh chuùng sanh ñang meâ muoäi.
(2) Taùn thaùn Phaät Di Laëc.
Laïy Baäc ñöôïc Ñaáng Ñaïi Giaùc Toân,
Thoï kyù keá vò ngoâi Phaùp Vöông,
19

20. Töï taïi treân ñôøi, Voâ Naêng Thaéng 1
,
Duøng Thanh Tònh Taïng hoä höõu tình.
(3) Taùn thaùn ngaøi Voâ Tröôùc.
Kính laïy döôùi chaân nhö ñoùa sen,
Cuûa baäc thaùnh giaû, ngaøi Voâ Tröôùc,
Ngaøi ñem ñeán moïi söï caùt töôøng,
Con nay cung kính xin thôø phuïng.
(4) Taùn thaùn Boà taùt ñòa.
Ngaøi Voâ Naêng Thaéng dieãn dieäu phaùp,
Ñoái vôùi haïnh Boà taùt caàn hoïc,
Chæ daïy phaùp tu hôïp Chaùnh lyù,
Ngöôøi thích Thöôïng thöøa neân thoï trì.
Nhöõng ngöôøi töï xöng laø Ñaïi thöøa,
Nhöng ñoái vôùi giôùi luaät Boà taùt,
Muø khoâng trí tueä, khoâng phaân bieät,
Hoaëc chæ tuïng nieäm theo maët chöõ,
Ñoái phaùp Thöôïng thöøa caàn tu taäp,
Cuøng ñaïo Ñeä nhaát cuûa Boà taùt,
Khoâng theå quyeát taâm caàu Thaùnh phaùp,
Phoùng daät, xaû boû nghóa chaân thöïc,
Boïn hoï, taâm meâ muoäi Chaùnh ñaïo,
Gioáng nhö naøi voi khoâng moùc saét.
Nhöõng Baäc coù caên tính Thöôïng thöøa,
Ñoái vôùi phaùp naøy, raát thích nghe.
(5) Nhaân duyeân ngaøi Voâ Tröôùc soaïn Boà taùt ñòa.
20

21. Phaàn Kyù bieät trong quyeån Dieäu Caùt Töôøng Boån Tuïc noùi:
Coù baäc Bí soâ teân Voâ Tröôùc,
Thaáu roõ chaân nghóa cuûa luaän taïng,
Hay kheùo choïn löïa caùc kinh ñieån,
Taát caû lieãu nghóa, khoâng lieãu nghóa,
Laïi hay khai trieån trí theá gian,
Kheùo phaân bieät luaän taïng boån nghóa,
Ngaøi laø baäc vieân chöùng “trì minh” 2
,
Laø söù giaû cuûa Ñöùc Ñieàu Ngöï,
Baäc noùi lôøi thaät ñuû uy löïc,
Kheùo hay sinh khôûi tueä thuø thaéng,
Khieán Thaùnh Giaùo truï theá laâu daøi,
Choïn nghóa chaân thöïc cuûa kinh ñieån,
Ngaøi thoï moät traêm naêm möôi tuoåi,
Sau khi maát, hieän thaân coõi Phaät,
Tuy ôû trong sinh töû luaân hoài,
Vónh vieãn höôûng muøi vò an laïc,
Trong ñôøi vò lai seõ chöùng ñöôïc,
Voâ thöôïng Boà ñeà toái cöùu caùnh.
Boà taùt Voâ Tröôùc tu taäp phaùp moân thuø thaéng vi dieäu, phaùt
nguyeän roäng lôùn, ñaõ trong nhieàu ñôøi, tích taäp voâ löôïng tö löông khoù
nghó baøn, tinh tieán thaønh khaån tu taäp, chöùng ñöôïc Phaùp quang ñònh,
coù theå laøm cho moïi ngöôøi ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt cöùu caùnh, gioáng
nhö vöôït bieån lôùn, ñeàu ñöôïc ñeán bôø beân kia, ñaày ñuû naêng löïc kheùo
leùo löïa choïn caùc phaùp maø caùc chuùng sanh khaùc khoù theå löôøng ñöôïc.
Ngaøi ôû nôi Boà taùt Di Laëc, roäng nghe voâ löôïng Phaät phaùp, ñaëc bieät
ñoái vôùi lyù thuù haønh quaû roäng lôùn cuûa Thöôïng thöøa, ngaøi ñaõ nghe vaø
21

22. laõnh thoï moät caùch vieân maõn. Sau ñoù ngaøi ñaõ söu taäp nhöõng nghóa lyù
thieát yeáu, bieân soaïn phaàn Boà Taùt Ñòa cuûa boä Du Giaø Sö Ñòa Luaän.
(6) Nhaân duyeân luaän chuû Tsong Kha Pa taïo luaän naøy.
Neáu nhö coù ngöôøi, ñoái vôùi phaùp Thöôïng thöøa, tu taäp ít oûi,
söùc hieåu bieát yeáu ôùt, ñoái vôùi caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, khoâng theå quaùn
xeùt, thoâng ñaït, vì muoán nhöõng ngöôøi keùm coûi naøy coù theå hieåu roõ
moät caùch deã daøng, cho neân toâi (Tsong Kha Pa) xin giaûi thích sô löôïc
yù nghóa phaåm Giôùi Ba La Maät cuûa phaàn Boà Taùt Ñòa naøy.
(7) Toång luaän trì giôùi.
Haønh giaû Boà taùt duøng choã naøo laøm nôi y chæ? Phaûi y nhö
Thaùnh giaùo ñaõ daïy. Tröôùc tieân phaûi phaùt khôûi taâm Boà ñeà thuø thaéng,
keá ñoù, ñoái vôùi nhöõng ñieàu Boà taùt phaùt nguyeän tu hoïc, phaûi duøng söï
trì giôùi laøm coâng haïnh thieát yeáu, vì neáu nhö khoâng theå tu taäp hoïc xöù
cuûa Boà taùt, thì khoâng theå naøo chöùng ñaéc Voâ thöôïng Boà ñeà, bôûi theá,
trì giôùi laø con ñöôøng quan yeáu nhaát trong taát caû coâng haïnh cuûa Boà
taùt ba ñôøi. Trong phaàn Boà Taùt Ñòa noùi raèng ba tuï giôùi naøy (luaät nghi,
nhieáp thieän phaùp, nhieáp höõu tình) laø nhöõng ñieàu maø taát caû Boà taùt
quaù khöù caàu Ñaïi Boà ñeà ñaõ hoïc, taát caû Boà taùt vò lai seõ hoïc, vaø taát caû
Boà taùt hieän taïi ôû voâ löôïng voâ bieân möôøi phöông theá giôùi ñang hoïc.
Laïi nöõa, Giôùi Sôù noùi: “Phaøm taát caû haønh giaû ñaõ phaùt taâm Voâ thöôïng
Boà ñeà, böôùc vaøo ngöôõng cöûa Ñaïi thöøa, aét phaûi an truï trong tònh giôùi
cuûa Boà taùt.”
Neáu ñoái vôùi nhöõng hoïc xöù cuûa Boà taùt ñaõ ñöôïc giaûng noùi
trong Giôùi Ba La Maät khoâng chòu tu taäp, hoaëc khoâng cung kính, tin
22

23. töôûng, maø töï cho mình laø haønh giaû Ñaïi thöøa, thì neân bieát ñaây chæ laø
Boà taùt töông töï, chöù khoâng phaûi Boà taùt chaân thöïc.
Bôûi theá, phaùt taâm Boà ñeà, maø ñoái vôùi hoïc xöù cuûa Boà taùt,
khoâng chòu tu taäp vôùi loøng tin töôûng saâu xa, thì khoâng theå naøo
chöùng ñaéc Voâ thöôïng Boà ñeà. Nhöõng vò haønh giaû caàu Boà ñeà, phaûi
neân quaùn xeùt hoïc xöù cuûa Boà taùt, xem ñoù laø con ñöôøng chính yeáu
cuûa mình, theo ñoù maø sieâng naêng tu hoïc. Thaùnh Tam Giôùi Kinh noùi:
“Naøy Hoä Quang! Neáu coù thieän nam, thieän nöõ naøo tu hoïc Boà taùt
thöøa, khi nghe ñöôïc Boà taùt hoïc xöù, maø laïi khoâng theå sinh loøng tin
töôûng chaân thöïc saâu xa, neân bieát ngöôøi ñoù roát raùo khoâng theå chöùng
ñaéc A naäu ña la tam mieäu tam boà ñeà. Vì sao? Do söï tu hoïc maø
chöùng ñöôïc Boà ñeà, chaúng phaûi khoâng tu hoïc maø coù theå chöùng ñöôïc.
Neáu nhö khoâng tu hoïc maø coù theå chöùng ñöôïc, thì nhöõng loaøi nhö
meøo, thoû, v.v..., cuõng phaûi chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Boà ñeà. Vì sao? Vì
nhöõng ngöôøi khoâng tu chaùnh haïnh, aét khoâng theå chöùng ñöôïc quaû Voâ
thöôïng. Laïi nöõa, neáu khoâng tu chaùnh haïnh maø chöùng ñöôïc Voâ
thöôïng Boà ñeà, thì lôøi noùi, aâm thanh cuõng chöùng ñöôïc Voâ thöôïng Boà
ñeà, gioáng nhö chæ caàn noùi lôøi nhö sau: “Toâi seõ thaønh Phaät! Toâi seõ
thaønh Phaät!”, cuõng seõ laøm cho voâ löôïng chuùng sanh thaønh Phaät”.
(8) Hai Thöøa Hieån, Maät ñeàu phaûi trì giôùi.
Neáu nhö cho raèng chæ coù haønh giaû Hieån giaùo môùi caàn tu hoïc,
haønh trì tònh giôùi cuûa Boà taùt, coøn haønh giaû Maät giaùo thì khoâng caàn
phaûi tu hoïc, quan nieäm nhö theá goïi laø ñaïi taø kieán. Nhöõng boä kinh
Maät giaùo nhö Tam Boà Ñeà, Kim Cöông Khoâng Haønh, Kim Cöông
Ñaûnh ñeàu noùi nhö sau:
Con nay ñuùng lyù xin phaùt khôûi,
23

24. Taâm Boà ñeà toái thaéng voâ thöôïng,
Ñoái vôùi taát caû giôùi luaät nghi,
Cuøng giôùi nhieáp thieän phaùp vi dieäu,
Giôùi nhieâu ích höõu tình thuø thaéng,
Moãi giôùi ñeàu kieân quyeát thoï trì.
Nghóa laø, neáu muoán thoï trì giôùi luaät cuûa Kim cöông thöøa
(Maät thöøa), tröôùc tieân caàn phaûi phaùt nguyeän hoïc ba tuï giôùi naøy. Hôn
nöõa, ñoái vôùi naêm Phaät boä3
, phaûi neân cung kính thoï trì, y cöù vaøo nghi
quyõ Maïn ñaø la, vaø cuõng phaûi hoä trì hai loaïi giôùi “coäng” vaø “baát
coäng”. Coäng giôùi, töùc laø giôùi phaùp cuûa Boà taùt. Bôûi theá, haønh giaû Boà
taùt phaùt taâm haønh trì, ñoái vôùi ba tuï giôùi, hoaëc saùu Ba la maät, ñeàu
phaûi neân tu hoïc. Ngoaøi ba tuï giôùi vaø saùu Ba la maät, khoâng coù con
ñöôøng Ñaïi thöøa Ba la maät naøo khaùc. Vì theá, vieäc tu hoïc ba tuï giôùi
vaø saùu Ba la maät, laø ñieàu caàn thieát cuûa boán Tuïc boä 4
trong Maät thöøa,
baát luaän laø boä naøo.
Laïi nöõa, (1) phaùt taâm Boà ñeà, vaø (2) saùu Ba la maät, laø con
ñöôøng chung cho caû Hieån giaùo vaø Maät giaùo, cho neân haønh giaû Maät
giaùo, trong taát caû moïi thôøi, ñeàu khoâng neân xaû boû hai ñieàu naøy. Dieäu
Caùt Töôøng Boån Tuïc noùi: “Haønh giaû Maät giaùo, phaûi neân ñaày ñuû vieân
maõn ba phaùp. Ba phaùp ñoù laø gì? Moät laø khoâng xaû boû chuùng sanh;
hai laø hoä trì Boà taùt tònh giôùi luaät nghi; ba laø khoâng töï mình boû maát
nhöõng Maät phaùp hieän ñang tu taäp.” Kinh Kim Cöông Ñaûnh noùi:
Ñoái vôùi saùu haïnh Ba la maät,
Phaûi theo thöù töï maø tu hoïc,
Coù theå laøm lôïi ích höõu tình,
Ñaây goïi laø haønh Boà taùt haïnh.
24

25. Kinh Kim Cöông Maïn, phaåm thöù möôøi hai cuõng noùi:
Con phaùt taâm Boà ñeà thuø thaéng,
Roäng nhieáp taát caû keû ñaùng thöông,
Nöông vaøo Thaéng Boà Ñeà tu taäp,
Vì lôïi chuùng sanh, nguyeän thaønh Phaät.
Hieån giaùo vaø Maät giaùo, ñoái vôùi caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, söï
khai, giaù tuy coù khaùc bieät, song baûn theå cuûa giôùi chæ laø moät. Phaûi
neân bieát raèng, Hieån giaùo vaø Maät giaùo, baát luaän tu theo phaùp naøo,
ñeàu phaûi nghieâm trì giôùi luaät.
A2. Chaùnh thöùc giaûi thích giôùi phaåm.
Giaûi thích giôùi phaåm, sô löôïc phaân laøm hai phaàn: 1. Toång
nhieáp, 2. Phaân thích.
B1. Toång nhieáp.
Theá naøo laø taát caû giôùi cuûa Boà taùt? Noùi sô löôïc veà haønh töôùng
thì coù chín loaïi giôùi:
(1) Töï tính, (2) nhaát thieát, (3) nan,
(4) Nhaát thieát moân, (5) thieän só,
(6) Nhaát thieát chuûng, (7) toaïi caàu,
(8) Tam theá laïc, (9) thanh tònh,
Chín loaïi haønh töôùng naøy,
Noùi sô löôïc veà giôùi.
25

26. Trong ñaây, (1) töï tính giôùi: laø toång töôùng cuûa giôùi; (2) nhaát
thieát giôùi: laø söï phaân bieät moät caùch roäng raõi theå töôùng cuûa giôùi; (3)
nan haønh giôùi: giôùi naøy raát khoù haønh trì, khoâng phaûi nhöõng ngöôøi
taàm thöôøng coù theå haønh trì ñöôïc; (4) nhaát thieát moân giôùi: giôùi naøy
coù theå phaân bieät taát caû coâng haïnh; (5) thieän só giôùi: giôùi naøy coù theå
laøm choã y chæ thuø thaéng cho nhöõng baäc thieän só; (6) nhaát thieát chuûng
giôùi: giôùi naøy coù theå phaân bieät roäng raõi veà haønh töôùng, chuûng loaïi
cuûa giôùi; (7) toaïi caàu giôùi: nhö trong Ñaïi Sôù coù noùi: “Lìa xa söï khoå
naõo cuûa ngöôøi khaùc, do vì caûnh vaø haønh coù söï thay ñoåi, khaùc bieät.”
(8) tam theá laïc giôùi, vaø (9) thanh tònh giôùi, ñeàu laø noùi veà quaû baùo
thuø thaéng cuûa giôùi, do phöông tieän xaû, ñaéc, maø coù söï khaùc bieät.
B2. Phaân thích.
Coù saùu phaàn: (1) noùi sô löôïc veà töï tính giôùi; (2) noùi töôøng
taän veà taát caû giôùi; (3) laäp luaän veà söï sai bieät; (4) noùi veà söï lôïi ích
thuø thaéng cuûa giôùi; (5) nhieáp taäp giôùi töôùng; (6) noùi veà haønh nghieäp
cuûa giôùi.
C1. Noùi sô löôïc veà töï tính giôùi.
Coù hai phaàn: (1) giôùi tính, (2) söï ích lôïi thuø thaéng.
D1. Giôùi tính.
Trong phaàn giôùi tính, coù boán coâng ñöùc, nghóa laø coâng ñöùc
cuûa töï tính giôùi toång coäng coù boán loaïi: (i) coâng ñöùc cuûa söï chaùnh
thöùc töø ngöôøi khaùc thoï giôùi; (ii) coâng ñöùc cuûa söï vui thích thanh tònh;
(iii) coâng ñöùc cuûa söï saùm hoái thanh tònh nhöõng söï phaïm giôùi; (iv)
26

27. coâng ñöùc cuûa söï cung kính saâu xa, chuyeân taâm töôûng nieäm, haønh trì
giôùi phaùp khoâng coù söï vi phaïm.
Boán coâng ñöùc, coù nghóa laø: (i) Do söï chaùnh thöùc töø ngöôøi
khaùc thoï giôùi, neáu coù nhaân duyeân vi phaïm giôùi phaùp, bieát roõ seõ bò
ngöôøi khaùc quôû traùch, huûy baùng söï baát chaùnh, vì vaäy ñoái vôùi nhöõng
haønh ñoäng xaáu, sanh taâm hoå theïn; (ii) vì ñoái vôùi giôùi phaùp coù nieàm
tin vui thích thanh tònh, cho neân, neáu coù nhaân duyeân vi phaïm, lieàn töï
quaùn xeùt chính mình, e sôï söï phaïm giôùi seõ loâi keùo, phaù hoaïi nhöõng
coâng phu tu haønh, lieàn khôûi taâm hoå theïn ñoái vôùi vieäc aùc. Do vì hai
vieäc: (iii) sau khi phaïm giôùi, saùm hoái thanh tònh, vaø (iv) khoâng heà
huûy phaïm giôùi phaùp, cho neân xa lìa phaùp aùc. Do vì Boà taùt chaùnh
thöùc töø ngöôøi khaùc thoï giôùi, nöông vaøo nieàm vui thích thanh tònh,
cho neân sinh taâm hoå theïn, vaø do taâm hoå theïn, cho neân khoâng phaïm
giôùi; hoaëc giaû, neáu lôõ phaïm thì lieàn saùm hoái thanh tònh, nhôø ñoù coù
theå kheùo phoøng hoä nhöõng ñieàu giôùi ñaõ thoï. Do vì caån thaän phoøng hoä,
neân khoâng bò phaïm giôùi, xa lìa phaùp aùc.
Bôûi theá, coù theå noùi raèng, nhöõng ngöôøi thoï giôùi phaûi neân
ñuùng lyù, duøng trí löïc quaùn xeùt töï taâm; do thöôøng thöôøng quaùn xeùt,
cho neân xa lìa nhöõng söï hoå theïn, hoái haän; cho ñeán khi khoâng coøn
phaïm vaøo caùc ñieàu giôùi, duø naëng hay nheï, do ñaây maø coù theå sanh
khôûi taâm thanh tònh thuø thaéng.
Nhaân ñaây, töø luùc baét ñaàu thoï giôùi, khoâng coøn bò nhieãm oâ bôûi
söï loãi laàm, giaû nhö, ñoâi luùc bò maát chaùnh nieäm, bò nhieãm oâ bôûi söï
loãi laàm, thì vaãn coù theå ngay laäp töùc, khoâng moät chuùt do döï, khieån
tröø nhöõng loãi laàm ñoù khoâng coøn maûy may, baèng caùch phaùt loä saùm
hoái tröø dieät toäi phaïm giôùi, laøm cho trôû laïi thanh tònh. Sau khi saùm
hoái xong, phaûi neân khôûi taâm cöïc kyø hoå theïn; sau ñoù phaûi neân töø moät
27

28. vò thieän tri thöùc ñaày ñuû ñöùc haïnh uy nghi, caàu thoï laïi tònh giôùi. Söï
mong muoán thoï giôùi, khoâng phaûi laø theo yù ngöôøi khaùc, maø phaûi do
chính ngöôøi thoï giôùi suy ngaãm, quyeát ñònh; cuõng khoâng phaûi vaâng
theo meänh leänh cuûa ngöôøi khaùc, maø laø y theo söï vui thích vi dieäu
thuø thaéng cuûa chính mình. Ñoái vôùi hai nhaân duyeân naøy, phaûi kheùo
chuyeân taâm chuù yù.
Boán coâng ñöùc naøy, nhöõng boä sôù giaûi khaùc, phaàn nhieàu ñeàu
cho raèng coâng ñöùc thöù nhaát laø do söï thoï giôùi, coøn ba coâng ñöùc sau
laø do söï hoä giôùi; theá nhöng, luaän Du Giaø thì cho raèng hai coâng ñöùc
ñaàu laø nhaân cuûa söï hoä giôùi. Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng noùi:
Duøng nieàm vui thanh tònh thuø thaéng,
Töø vò thaày giôùi ñöùc thanh tònh,
Trí löïc thuø thaéng, maø thoï giôùi.
Nghóa laø hai coâng ñöùc ñaàu thuoäc veà söï thoï giôùi, coøn hai
coâng ñöùc sau thuoäc veà söï hoä giôùi.
Laïi nöõa, caùc Boà taùt, luùc ñang caàu thoï giôùi, neáu nhö khoâng
gaëp ñöôïc vò thaày ñaày ñuû giôùi ñöùc, thì coù theå quaùn töôûng chö Phaät,
Boà taùt, hieän ñeán tröôùc maët, truyeàn thoï giôùi phaùp cho mình. Theá
nhöng, töø ngöôøi khaùc thoï giôùi vaãn laø ñieàu chính yeáu. Neáu nhö gaëp
ñöôïc baäc thieän tri thöùc, thì phaûi ñeán choã cuûa ngaøi, raäp ñaàu caàu thænh
vò aáy truyeàn giôùi cho mình. Sau khi ñaõ ñöôïc truyeàn thoï giôùi phaùp,
phaûi neân cung kính vui möøng, hoä trì nhöõng ñieàu giôùi ñaõ thoï, thì coù
theå nhanh choùng phaùt sanh giôùi haïnh thanh tònh. Hoïc Taäp Luaän noùi:
“Trì giôùi, nghóa laø haønh giaû ñoái vôùi hoïc xöù cuûa Boà taùt, phaûi neân töø
baäc coù giôùi ñöùc laõnh thoï haønh trì, chaân thöïc tu taäp tònh giôùi cuûa Boà
taùt. Nhöõng haønh giaû nhö theá, neáu vi phaïm nhöõng ñieàu giôùi ñaõ hoïc,
28

29. phaûi neân khôûi taâm hoå theïn, sôï raèng ñaõ khi doái baäc Thöôïng sö cho
neân sinh loøng hoå theïn. Do loøng hoå theïn ñoù, cho neân khoâng caàn phaûi
nhôø vaøo söï khích leä cuûa ngöôøi khaùc, maø töï ñoái vôùi giôùi phaùp sinh
taâm vui möøng cung kính. Vì vaäy, taát caû Boà taùt, neáu muoán thaønh töïu
caùc hoïc xöù naøy, phaûi neân ñoái tröôùc chö Phaät maø chaùnh thöùc thoï
hoïc!”
Noùi veà haønh töôùng nhaân quaû cuûa coâng ñöùc. Phaûi neân bieát
raèng hai coâng ñöùc ñaàu coù theå daãn phaùt hai coâng ñöùc sau. Hai coâng
ñöùc ñaàu laø nhaân, hai coâng ñöùc sau laø quaû. Haønh töôùng cuûa söï daãn
phaùt ñaõ ñöôïc trình baøy ôû phaàn treân.
Trong boán loaïi coâng ñöùc treân, hai loaïi coù theå laøm giôùi haïnh
thanh tònh, töùc laø: (1) hoaøn toaøn khoâng vi phaïm, (2) sau khi phaïm
giôùi, saùm hoái khoâi phuïc söï thanh tònh.
Neân bieát, do ba ñieàu: (1) söï chaùnh thöùc thoï giôùi töø ngöôøi
khaùc, (2) söï vui thích thanh tònh, (3) cung kính saâu xa, chuyeân taâm
töôûng nieäm, khoâng coù söï vi phaïm, coù theå laøm cho haønh giaû seõ
khoâng huûy phaïm nhöõng ñieàu giôùi thanh tònh ñaõ thoï. Laïi nöõa, (4) sau
khi phaïm giôùi, saùm hoái thanh tònh, coù theå laøm cho ngöôøi phaïm giôùi
trôû laïi thanh tònh, laïi laøm cho khoâi phuïc giôùi theå. Do hai loaïi naøy,
neân noùi laø coù boán.
Trong caùc boä sôù giaûi khaùc, taäp hôïp boán loaïi coâng ñöùc maø
giaûng thaønh boán ñieàu: (1) Coâng ñöùc ñaàu tieân laø söï thoï giôùi, ba coâng
ñöùc sau laø söï hoä trì giôùi. (2) Moät coâng ñöùc thuoäc veà söï vui thích, ba
coâng ñöùc thuoäc veà söï haønh trì. (3) Söï vui thích chaùnh thöùc thoï giôùi,
vaø ba töï tính giôùi. Chaùnh thöùc thoï giôùi laïi coù ba ñieàu: (i) töï mình
trònh troïng thænh caàu maø thoï giôùi; (ii) hoaëc vì muoán laøm phöôùc ñieàn
29

30. cho ngöôøi khaùc maø thoï giôùi; (iii) hoaëc vì muoán ñöôïc töï taïi, xa lìa söï
toån naõo chuùng sanh maø thoï giôùi. Töï tính giôùi cuõng coù ba ñieàu: (i)
giôùi phaùp ñaõ thoï, (ii) sau khi thoï saùm hoái thanh tònh; (iii) phoøng hoä
giôùi phaùp. (4) Hai nhaân vaø hai quaû cuûa tònh giôùi.
D2. Söï lôïi ích thuø thaéng.
Coù boán loaïi: (i) dieäu thieän tònh giôùi, (ii) voâ löôïng tònh giôùi,
(iii) nhieâu ích nhaát thieát höõu tình giôùi, (iv) naêng hoaïch ñaïi quaû
thaéng lôïi giôùi.
(i) Dieäu thieän tònh giôùi: sau khi töø ngöôøi khaùc chaùnh thöùc
laõnh thoï giôùi phaùp töï tính ñaày ñuû boán coâng ñöùc nhö theá xong, tuøy
thuaän giôùi luaät maø tu hoïc, thì coù theå phaùt sanh nhieàu söï lôïi ích. Moät
laø töï lôïi, nghóa laø caùc vò Thanh vaên, luùc tu haïnh töï lôïi, bieát roõ töù ñeá,
lìa xa caùc phieàn naõo vaø nhöõng söï khoå khoå, ít laøm, ít vieäc, chæ lo tu
taäp, töï thaân tòch tónh, hoaëc töï ñieàu phuïc. Coøn caùc vò Boà taùt, luùc tu
haïnh töï lôïi, lieàn ñoaïn tröø hai chaáp (ngaõ chaáp, phaùp chaáp), maø chöùng
hai trí (thöïc trí, quyeàn trí). Hai laø lôïi tha, nghóa laø luùc môùi phaùt taâm,
lieàn muoán laøm lôïi ích roäng lôùn cho hai loaïi höõu tình höõu tính vaø höõu
tình voâ tính. Laøm theá naøo ñeå lôïi ích höõu tình voâ tính? Nghóa laø hieän
tieàn, ñoái vôùi vieäc cöùu ñoä, phaùt taâm laøm cho chuùng sinh xa lìa neûo aùc:
chuùng sanh chöa sanh khôûi vieäc aùc, laøm cho khoâng sanh khôûi; ñaõ
sanh khôûi vieäc aùc, laøm cho xaû boû, ñaây goïi laø haïnh laøm lôïi ích chuùng
sanh cuûa Boà taùt; hôn nöõa, laïi daãn ñaïo chuùng sanh tu taäp phaùp laønh:
chuùng sanh chöa sanh khôûi phaùp laønh, laøm cho sanh khôûi; ñaõ sanh
khôûi phaùp laønh, laøm cho taêng tröôûng, ñaây goïi laø haïnh laøm an laïc
cho chuùng sanh cuûa Boà taùt. Laïi nöõa, ñoái vôùi caùc chuùng sanh voâ tính,
taâm coøn nhieàu saân haän, khoâng coù duyeân laønh ñoái vôùi Phaät phaùp, laïc
trong ñöôøng taø, rôi vaøo neûo aùc, Boà taùt vì nhöõng chuùng sanh naøy maø
30

31. laøm ngöôøi höôùng daãn, laõnh ñaïo, lôïi ích an laïc, vui thích cöùu ñoä
khoâng heà xaû boû chuùng sanh; thöôøng ñôïi nhöõng cô hoäi ñeå laøm lôïi ích
cho hoï. Ñaây goïi laø haïnh cuûa Boà taùt thöông xoùt chuùng sanh. Laøm theá
naøo ñeå lôïi ích höõu tình höõu tính? Nghóa laø coù theå daãn daét caùc chuùng
sanh höõu tính naøy tu taäp, ñaït ñeán caùc thaùnh quaû, ñaây goïi laø haïnh
cuûa Boà taùt lôïi ích taát caû trôøi ngöôøi. Laøm theá naøo ñeå lôïi ích? Nghóa
laø duøng phöông tieän daãn daét hoï töø hai giai baäc tö löông vaø gia haïnh,
ñaït ñeán thaùnh quaû. Laïi coù theå laøm cho hoï hieän ñôøi ñöôïc an laïc, thaân
taâm thanh thoaùt, haân thöôûng nieàm vui cuûa söï giaûi thoaùt. Ñaây goïi laø
haïnh an laïc cuûa Boà taùt. Do nhöõng coâng haïnh naøy maø haønh giaû ñoái
vôùi giôùi phaùp Boà taùt thanh tònh vi dieäu khoâng coøn laàm laãn nghi hoaëc.
Trong caùc boä sôù giaûi khaùc coù noùi nhieàu veà nhöõng söï lôïi ích cuûa giôùi
phaùp. ÔÛ ñaây khoâng theå trình baøy heát ñöôïc.
(ii) Voâ löôïng tònh giôùi: nhieáp thoï voâ löôïng phaùp hoïc (hoïc xöù)
cuûa Boà taùt.
(iii) Nhieâu ích chö höõu tình giôùi: trong hai giai ñoaïn tu haønh
(tu ñaïo) vaø chöùng ñaéc (cöùu caùnh ñaïo), ñeàu thöôøng laøm lôïi laïc cho
taát caû chuùng sanh.
(iv) Naêng hoaïch ñaïi quaû thaéng lôïi giôùi: trong luùc ñang ôû giai
vò Boà taùt thì töï mình caàu chöùng ñaéc quaû vò Boà ñeà roäng lôùn vieân maõn,
ñeán luùc ñaït ñöôïc quaû Phaät, thì coù theå ñem quaû vò naøy boá thí cho
chuùng sanh ñöôïc söï thaéng lôïi to lôùn. Theá naøo laø söï thaéng lôïi to lôùn?
Caùc baäc Thanh vaên phaûi ñaày ñuû ba hoïc (giôùi ñònh tueä) thì môùi ñöôïc
söï hoaøn thieän trong ba thôøi, coøn Boà taùt chæ caàn thoï trì giôùi phaùp thì
ñaõ ñöôïc söï hoaøn thieän trong ba thôøi, nghóa laø luùc môùi phaùt taâm, noùi
roäng veà vieäc lôïi ích töï tha, ñaây goïi laø sô thieän, keá ñoù thöïc söï laøm lôïi
31

32. ích taát caû chuùng sanh, ñaây goïi laø trung thieän, cuoái cuøng chöùng ñöôïc
quaû Phaät, ñaây goïi laø haäu thieän.
C2. Noùi töôøng taän veà taát caû giôùi.
Coù ba phaàn. Phaàn moät laø giôùi phaùp, phaàn hai laø laõnh thoï giôùi
phaùp, phaàn ba laø phoøng hoä giôùi phaùp.
D1. Giôùi phaùp.
Phaàn moät laïi coù boán phaàn: (1) phaân bieät, (2) töï tính, (3) nhaân
duyeân ñaày ñuû, (4) taäp hôïp ñaày ñuû nghóa thieát yeáu.
E1. Phaân bieät. Sô löôïc coù hai loaïi:
F1. Phaân bieät sôû y.
Sôû y coù hai: moät laø Boà taùt taïi gia, hai laø Boà taùt xuaát gia,
cuøng taát caû nhöõng ngöôøi thuoäc veà hai chuùng Boà taùt naøy. Nhö vaäy,
nhöõng giôùi phaùp maø hai haøng taïi gia, xuaát gia y chæ ñöôïc goïi laø taát
caû giôùi phaùp. Do vì moãi ngöôøi y chæ hoïc taäp taát caû giôùi phaùp, neân
goïi laø Boà taùt taïi gia, Boà taùt xuaát gia.
Laïi nöõa, ngaøi Toái Thaéng Töû coù noùi: “Ba aùc ñaïo vaø coõi trôøi
chæ coù söï töï nhieân thoï giôùi, nghóa laø chæ coù giôùi phaùp taïi gia; rieâng
coõi ngöôøi thì coù caû hai loaïi giôùi phaùp, taïi gia vaø xuaát gia.” Traùt Muïc
Tra Sôù noùi: “Ba aùc ñaïo vaø coõi trôøi saéc giôùi, khoâng töø ngöôøi khaùc thoï
giôùi, maø chæ coù söï töï nhieân thoï giôùi; coøn coõi trôøi ngöôøi trong duïc
giôùi thì coù hai caùch thoï giôùi: töï nhieân thoï giôùi vaø töø ngöôøi khaùc thoï
giôùi, cho neân coù hai loaïi giôùi taïi gia vaø xuaát gia. Nhö vaäy, ngöôøi thoï
giôùi phaùp Boà taùt, sau khi cheát, tuy luaân chuyeån trong ba coõi, nhöng
32

33. giôùi theå vaãn vónh vieãn khoâng maát, tuøy choã thoï sanh, töï nhieân ñöôïc
laïi giôùi theå.”
Noùi toùm taét, ngöôøi thoï giôùi, tuy sau khi maát, löu chuyeån
trong ba coõi, nhöng giôùi theå cuûa Boà taùt tònh giôùi vaãn duy trì lieân tuïc,
vónh vieãn khoâng maát. ÔÛ ñaây, noùi coù hai loaïi taïi gia vaø xuaát gia, laø
do caùc vò Boà taùt ñoái vôùi naêm loaïi giôùi xuaát gia, nhö sa di, v.v..., coù
thoï trì ñaày ñuû hay khoâng maø coù söï phaân bieät.
F2. Phaân bieät töï tính.
Y cöù vaøo hai phaàn tònh giôùi taïi gia vaø xuaát gia naøy, noùi sô
löôïc veà ba loaïi: (1) luaät nghi giôùi, (2) nhieáp thieän phaùp giôùi, (3)
nhieâu ích höõu tình giôùi. Ba loaïi giôùi naøy haøm nhieáp taát caû giôùi phaùp
maø Boà taùt thoï trì.
Vì sao ba loaïi giôùi treân coù teân nhö vaäy? Theo caùc boä sôù giaûi
khaùc, coù hai loái giaûi thích: (1) Coù ngöôøi noùi: “Trong Thanh vaên thöøa
coù ba loaïi luaät nghi, gioáng nhö ba tuï giôùi ôû ñaây, nghóa laø (a) bieät
giaûi thoaùt luaät nghi, haøng phuïc phieàn naõo, (b) tónh löï luaät nghi, taïm
thôøi döùt heát caùc duyeân, (c) voâ laäu luaät nghi, vónh vieãn ñoaïn tröø taát
caû phieàn naõo.” (2) Laïi coù ngöôøi noùi: “Haïnh cuûa Boà taùt, phaùt khôûi töø
hai vieäc: (a) töï thaønh thuïc chính mình vaø (b) thaønh thuïc ngöôøi khaùc.
(a) Do vì muoán töï thaønh thuïc chính mình maø xa lìa haønh ñoäng aùc,
tích taäp coâng haïnh laønh, cho neân coù hai loaïi giôùi luaät nghi vaø nhieáp
thieän phaùp, (b) do vì muoán thaønh thuïc ngöôøi khaùc, cho neân phaûi gìn
giöõ nhieâu ích höõu tình giôùi. Ñaây laø yù nghóa cuûa ba tuï giôùi cuûa Boà
taùt.” Trong hai loái giaûi thích vöøa neâu treân, chuùng ta neân y theo loái
giaûi thích thöù hai.
33

34. Vì sao laïi saép ñaët ba giôùi theo thöù töï treân (luaät nghi, nhieáp
thieän phaùp vaø nhieáp höõu tình)? Traùt Muïc Tra Sôù noùi: “Giôùi vieãn ly
(nhieáp luaät nghi) thì chung cho caû hai (Boà taùt laãn Thanh vaên), coøn
hai giôùi sau (nhieáp thieän, nhieáp chuùng sanh) ñeàu laáy giôùi luaät nghi
laøm nhaân, theá nhöng, khi haønh trì thì khoâng theå hoãn taïp. Haønh trì
khoâng hoãn taïp, nghóa laø töï mình chöa ñöôïc ñaéc ñoä thì chöa theå ñoä
ngöôøi khaùc, töï mình chöa ñoaïn tröø phieàn naõo thì chöa theå ñoaïn tröø
phieàn naõo cho ngöôøi khaùc, töï mình chöa tu phaùp laønh, thì chöa theå
laøm lôïi ích cho chuùng sanh (nhieâu ích höõu tình). Cho neân ñaõ noùi
theo thöù töï treân.”
E2. Töï tính. Coù ba phaàn:
F1. Luaät nghi giôùi.
Töùc laø caùc Boà taùt thoï trì giôùi bieät giaûi thoaùt luaät nghi cuûa
baûy chuùng (giôùi tyø kheo, giôùi tyø kheo ni, giôùi chaùnh hoïc nöõ, giôùi caàn
saùch nam, giôùi caàn saùch nöõ, thuoäc veà giôùi xuaát gia; giôùi caän söï nam,
giôùi caän söï nöõ, thuoäc veà giôùi taïi gia).
Hôn nöõa, giôùi bieät giaûi thoaùt thöïc söï coù taùm loaïi, nhöng ôû
ñaây khoâng lieät keâ caän truï giôùi (baùt quan trai giôùi) laø vì nhö Boà Taùt
Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích noùi: “Chæ thoï trì moät ngaøy ñeâm,
khoâng phaûi laø ñieàu khoù laøm, khoâng theå vónh vieãn xa lìa söï daâm duïc,
khoâng theå thoï trì lieân tuïc (trong thôøi gian laâu daøi), cho neân khoâng
lieät keâ.” Coøn Traùt Muïc Tra Sôù thì noùi: “Giôùi caän truï (baùt quan trai)
laø choã y chæ cuûa caän söï nam, caän söï nöõ, cho neân khoâng lieät keâ.”
Neáu noùi giôùi caän truï (baùt trai giôùi) bò bao haøm trong giôùi caän söï
(nguõ giôùi), thì ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi söï thöïc. Traùt Muïc Tra Sôù
laïi noùi: “Giôùi chaùnh hoïc nöõ (thöùc xoa ma na) ñöôïc bao haøm trong
giôùi tyø kheo ni.” Ñieàu naøy cuõng khoâng ñuùng.
34

35. Hoûi: Neáu vaäy, giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt coù khaùc bieät vôùi giôùi
luaät nghi cuûa baûy chuùng hay khoâng?” Neáu noùi khaùc bieät, thì töông
phaûn vôùi laäp luaän cuûa Boà Taùt Ñòa, bôûi vì trong Boà Taùt Ñòa, ngoaøi
giôùi luaät nghi cuûa baûy chuùng ra, khoâng thaáy noùi ñeán caùc giôùi khaùc.
Coøn neáu noùi khoâng khaùc bieät, thì coù phaûi gioáng nhö giôùi bieät giaûi
thoaùt, nghóa laø sau khi maïng chung, giôùi theå cuõng seõ bò maát, vaø nhö
vaäy caùc haøng trôøi ngöôøi, v.v..., tuy muoán phaùt taâm tu hoïc ba tuï tònh
giôùi cuûa Boà taùt, roát raùo cuõng khoâng theå ñöôïc giôùi theå luaät nghi cuûa
Boà taùt?
Traû lôøi: Neáu laø haøng xuaát gia, ñaày ñuû Boà taùt giôùi, thì trong
nhöõng loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa naêm chuùng xuaát gia, tuøy thoï moät
loaïi giôùi, thì ñoù töùc laø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt; coøn haøng Boà taùt taïi
gia, ñoái vôùi hai loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa haøng taïi gia, tuøy thoï
moät loaïi giôùi, töùc laø giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt. Haøng trôøi ngöôøi,
khoâng caàn phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, cuõng vaãn coù theå ñaéc
ñöôïc giôùi theå cuûa Boà taùt. Ví nhö giôùi vieãn ly, nghóa laø xa lìa möôøi
nghieäp baát thieän, hoaëc laø xa lìa baûy nghieäp baát thieän cuûa thaân vaø
mieäng, laø töôùng chung cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt vaø giôùi luaät nghi cuûa
Boà taùt, maø khoâng phaûi laø töôùng rieâng cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt.
Ñaïo Cöï Luaän Sôù noùi: “Boà taùt luaät nghi giôùi, nghóa laø baûy
loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt phoøng hoä cheá toäi, giôùi phoøng hoä tính toäi, vaø
giôùi phoøng hoä möôøi ñieàu baát thieän.” Trong ñaây, phaàn ñaàu (baûy loaïi
giôùi luaät nghi) laø theå cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, coøn phaàn sau (giôùi
phoøng hoä tính toäi, vaø giôùi phoøng hoä möôøi ñieàu baát thieän) laø töôùng
chung vôùi baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt. Laïi nöõa, Ma Ni Hoä Nieäm
Trang Nghieâm Luaän noùi: “Luaät nghi giôùi laø giôùi ngaên chaën, nghóa
laø phaûi nhö thöïc xa lìa baûy aùc (thaân ba, khaåu boán), maø laïi coù theå
35

36. sinh khôûi ba loaïi phaùp laønh, töùc laø voâ tham, voâ saân, vaø chaùnh kieán.”
Boä luaän treân laïi noùi: “Sau khi sinh khôûi (ba loaïi phaùp laønh), laïi do
ñaày ñuû löïc taêng thöôïng cuûa giôùi, neân coù theå thaønh töïu möôøi nghieäp
laønh.”
Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích noùi: “Boà Taùt Ñòa noùi
veà giôùi luaät nghi, cho raèng Boà taùt thoï bieät giaûi thoaùt luaät nghi cuûa
baûy chuùng, phaûi neân bieát raèng bieät giaûi thoaùt giôùi laø moät phaàn cuûa
Boà taùt giôùi, caû hai ñeàu cuøng moät theå tính. Cho neân ngöôøi ñaày ñuû
bieät giaûi thoaùt luaät nghi, töùc laø ngöôøi coù caên khí chaùnh thöùc thoï giôùi
Boà taùt, ñöôïc pheùp laõnh thoï nhöõng hoïc xöù maø Boà taùt caàn phaûi hoïc,
nghóa laø trong giôùi Boà taùt luaät nghi, nhöõng giôùi nhö caám saùt sanh,
v.v..., ñeàu khoâng khaùc vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt. Neáu nhö chöa theå
ñình chæ vieäc taïo nghieäp thì khoâng theå trôû thaønh caên khí thoï giôùi Boà
taùt.” Ñieàu maø ñoaïn vaên treân muoán noùi, coù nghóa laø vì khoâng ñình
chæ nhöõng nghieäp saùt sanh, v.v..., cho neân khoâng theå trôû thaønh caên
khí thoï giôùi Boà taùt. Neáu suy ngaãm cho kyõ, yù nghóa cuûa söï ñình chæ
cuõng gioáng nhö trong giôùi bieät giaûi thoaùt. Cho neân Boà Taùt Ñòa, cho
raèng baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt laø cuøng moät theå vôùi Boà taùt luaät
nghi.
Nhö phaàn sau coù noùi, trong giôùi Boà taùt, ñoái vôùi baûy chi cuûa
thaân vaø mieäng nhö saùt sanh, v.v..., cuõng coù söï khai duyeân. Ñieàu naøy
tuy coù khaùc vôùi giôùi saùt sanh, v.v..., cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt, nhöng
vaãn khoâng phaûi laø sai laàm, nghóa laø tröø giôùi uoáng röôïu ra, taát caû
nhöõng cheá toäi (giaù toäi) khaùc, trong tröôøng hôïp bò beänh hoaïn, ñeàu
ñöôïc khai duyeân. Ñieàu naøy khoâng gioáng nhö giôùi phaùp cuûa tyø kheo,
bôûi vì muoán ñaéc giôùi tyø kheo thì phaûi thoï toaøn phaàn, chöù khoâng theå
chæ thoï coù moät phaàn giôùi maø thoâi. Boà taùt luaät nghi, tröø baûy chi giôùi
cuûa thaân vaø mieäng coù söï khai duyeân ra, caùc ñieàu giôùi khaùc, cuõng
36

37. phaûi gioáng nhö giôùi bieät giaûi thoaùt, nghóa laø phaûi thaø maát thaân
maïng, quyeát giöõ gìn khoâng cho vi phaïm. Ñaïo Cöï Luaän noùi:
Baûy loaïi bieät giaûi thoaùt luaät nghi,
Thöôøng cuøng caùc giôùi khaùc töông öng,
Trong Boà taùt giôùi ñöôïc khai duyeân,
Coøn caùc giôùi khaùc khoâng phaûi vaäy.
Do ñaây coù theå noùi raèng, neáu nhö tröôùc tieân chöa theå tuøy
thuaän haønh töôùng cuûa baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, thì khoâng theå
sanh khôûi giôùi luaät nghi cuûa Boà taùt, ñieàu naøy coù nghóa laø neáu khoâng
coù coäng töôùng cuûa baûy loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, khoâng theå sanh khôûi
Boà taùt tònh giôùi, chöù khoâng coù nghóa laø khoâng coù bieät töôùng cuûa baûy
loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt, khoâng theå sanh khôûi Boà taùt tònh giôùi. Ñaïo
Cöï Luaän Sôù noùi: “Ñieàu maø baøi keä muoán noùi, laø muoán chæ roõ söï y
chæ thuø thaéng cuûa tònh giôùi.” Ñieàu naøy trong quyeån sôù cuûa ngaøi Boà
Ñeà Hieàn cuõng ñaõ noùi roõ, ôû ñaây chæ goùp nhaët yù nghóa trong ñoù, vaø
noùi toùm löôïc laïi maø thoâi.
Nghóa lyù naøy, töø xöa ñaõ coù hai laäp luaän khaùc nhau: (1) moät
beân cho raèng phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, nhö noùi: “Neáu
muoán sanh khôûi vaø an truï trong Boà taùt luaät nghi, phaûi neân y chæ giôùi
bieät giaûi thoaùt,” (2) coøn moät beân cho raèng khoâng neân nöông vaøo giôùi
bieät giaûi thoaùt, nhö noùi: “Giôùi bieät giaûi thoaùt laø cuûa Thanh vaên thöøa,
phaûi nghó raèng noù seõ chöôùng ngaïi Boà taùt luaät nghi.”
Phaùi chuû tröông neân nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt noùi: “Ñaõ
noùi raèng coù Boà taùt bieät giaûi thoaùt (nhieáp luaät nghi), töùc laø phaûi coù
giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng cuûa hai thöøa Ñaïi Tieåu. ÔÛ ñaây
duøng söï khoâng toån haïi naõo loaïn chuùng sanh khaùc laøm coäng töôùng
37

38. cho giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa hai Thöøa, phaûi neân y chæ vaøo coäng töôùng
naøy, khoâng ñöôïc toån naõo ñoái vôùi taát caû chuùng sanh coù ôn vôùi chuùng
ta. Ñeán nhö söï khaùc bieät cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa hai thöøa Ñaïi
Tieåu, chaúng haïn nhö giôùi theå töông tuïc khoâng ñoaïn, giöõ yù cho ngöôøi
khaùc, sau khi phaïm giôùi coù theå saùm hoái thanh tònh, thöôøng öa thích
laøm lôïi ích chuùng sanh, nhöõng ñieàu naøy trong giôùi bieät giaûi thoaùt
cuûa Tieåu thöøa khoâng coù. Ñaây laø nhöõng ñieàu bieät giaûi thoaùt giôùi cuûa
Ñaïi thöøa traùi ngöôïc vôùi Tieåu thöøa. Neáu nhö khoâng phaân bieät coäng
töôùng vaø baát coäng töôùng, thì khi chö Boà taùt y vaøo giôùi bieät giaûi
thoaùt cuûa Tieåu thöøa, seõ ñi ngöôïc laïi vôùi toâng chæ Boà taùt cuûa mình.
Boà taùt thöïc söï duøng giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa Ñaïi thöøa laøm hoïc xöù
chaùnh yeáu, laøm choã y chæ, vaø ñieàu naøy khoâng coù söï töông vi naøo caû.
Kinh Baûo Vaân noùi: “Bieät giaûi thoaùt luaät nghi (cuûa Tieåu thöøa) coù söï
khaùc bieät vôùi phaùp hoïc cuûa Boà taùt.” Laïi nöõa, baûy chuùng cuûa Ñaïi
thöøa, khi laõnh thoï, hoaëc hoä trì giôùi luaät, phaûi y nhö nhöõng ñieàu
giaûng daïy trong caùc boä Tyø naïi da (luaät taïng) maø haønh trì.
Nhöõng ngöôøi phaûn ñoái laäp luaän vöøa neâu treân cho raèng:
“Nhöõng ñieàu vöøa neâu leân hoaøn toaøn khoâng hôïp lyù. Neáu nhö Boà taùt
luaät nghi phaûi y vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng maø phaùt
khôûi, thì haøng trôøi ngöôøi (chöa thoï giôùi cuûa baûy chuùng) khoâng theå
sanh khôûi Boà taùt luaät nghi. Neáu nhö nhaát ñònh phaûi nöông vaøo giôùi
bieät giaûi thoaùt ñeå an truï, thì chuùng sanh sau khi cheát, luaân chuyeån
trong sanh töû, taïi moãi nôi thoï sanh, ñeàu khoâng maát giôùi bieät giaûi
thoaùt; neáu theá, trôøi, ngöôøi, suùc sanh, ñeàu coù giôùi tyø kheo (moät caùch
töï nhieân, khoâng caàn phaûi thoï giôùi). Do ñaây, söï sanh khôûi cuûa Boà taùt
luaät nghi, khoâng caàn phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt. Maâu Ni
Hoä Nieäm Trang Nghieâm Luaän cuõng coù noùi: “Neáu cho raèng caän söï
nam, caän söï nöõ, caàn saùch nam, caàn saùch nöõ, chaùnh hoïc nöõ, bí soâ, bí
soâ ni, moãi ngöôøi phaûi neân troïn ñôøi, tuøy ñòa vò cuûa mình an truï trong
38

39. giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, thì môùi coù theå ñöôïc thoï Boà taùt
luaät nghi, neáu khoâng nhö vaäy (thoï giôùi bieät giaûi thoaùt), khoâng theå
sanh khôûi Boà taùt luaät nghi, thì ngöôøi noùi ñieàu naøy chöa thoâng ñaïi yù
nghóa cuûa kinh ñieån Ñaïi thöøa. Neáu cho raèng khoâng coù giôùi bieät giaûi
thoaùt luaät nghi thì khoâng theå sinh khôûi Boà taùt luaät nghi, thì trong Boà
taùt taïng vaø caùc luaän sôù khaùc cuõng phaûi neân noùi roõ raèng giôùi bieät giaûi
thoaùt laø caên boån cuûa Boà taùt hoïc xöù, vaø cuõng phaûi neân noùi raèng:
Quyeát ñònh phaûi nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, gioáng nhö muoán ñi
treân con ñöôøng Boà ñeà Ñaïi thöøa, quyeát ñònh phaûi nöông vaøo haïnh
Tam quy y.”
Bôûi vaäy, khi Boà Taùt Ñòa noùi Boà taùt luaät nghi giôùi laø giôùi bieät
giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng, neân bieát ñieàu naøy coù hai phaàn: moät laø
giôùi bieät giaûi thoaùt caên baûn cuûa baûy chuùng, vaø hai laø phaàn giôùi
töôùng cuûa tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt chung vôùi Boà taùt luaät nghi,
chöù khoâng phaûi chæ laø giôùi bieät giaûi thoaùt cuûa baûy chuùng. Trong ñaây,
giôùi töôùng cuûa tính toäi cuûa giôùi bieät giaûi thoaùt chung vôùi Boà taùt luaät
nghi vaø Boà taùt luaät nghi, ñöôïc sanh khôûi cuøng luùc, bôûi vì khoâng coù
söï phaân bieät giöõa giôùi töôùng cuûa tính toäi vaø naêng y sôû y cuûa Boà taùt
luaät nghi.
Nhö vaäy, duø chöa thoï giôùi bieät giaûi thoaùt caên baûn cuûa baûy
chuùng, vaãn coù theå sinh khôûi (laõnh thoï) Boà taùt luaät nghi. Theá nhöng,
toát nhaát vaãn phaûi nhö phaùp, nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt, nghóa laø
tröôùc tieân phaûi thoï moät loaïi giôùi bieät giaûi thoaùt taïi gia hay xuaát gia.
Neáu khoâng nhö theá töùc laø vöôït thöù baäc maø Ñöùc Phaät ñaõ giaûng daïy.
Ví nhö chöa thoï giôùi sa di maø laïi thoï giôùi tyø kheo, tuy vaãn coù theå
sanh khôûi giôùi theå tyø kheo, nhöng khoâng neân laøm nhö theá.
39

40. Phaùi chuû tröông khoâng nöông vaøo giôùi bieät giaûi thoaùt noùi:
“Neáu nhö khoâng theå xa lìa yù thích töï lôïi, thì khoâng theå sanh khôûi
Boà taùt luaät nghi. Ñieàu naøy (giôùi bieät giaûi thoaùt) goïi laø söï chöôùng
ngaïi cuûa Boà taùt luaät nghi. Neáu tröôùc kia ñaõ ñaày ñuû Boà taùt luaät nghi,
maø sau ñoù laïi sanh khôûi yù thích töï lôïi, phaù huûy Boà taùt luaät nghi, thì
goïi laø söï chöôùng ngaïi cuûa vieäc an truï trong Boà taùt luaät nghi.”
Ñieàu môùi vöøa laäp luaän ôû treân, ñaõ phaïm vaøo loãi laàm laø khoâng
phaân bieät ñöôïc söï khaùc bieät giöõa “giôùi bieät giaûi thoaùt” vaø “yù thích
Tieåu thöøa (töï lôïi)”. Cho neân muoán sinh khôûi Boà taùt luaät nghi, phaûi
neân xa lìa yù thích Tieåu thöøa, chöù khoâng phaûi xa lìa giôùi bieät giaûi
thoaùt. Neáu nhö ñaõ ñaày ñuû Boà taùt luaät nghi, maø laïi coøn sanh khôûi yù
thích Tieåu thöøa, thì seõ maát Boà taùt luaät nghi, ñeán nhö giôùi bieät giaûi
thoaùt thì khoâng neân xa lìa, bôûi vì giôùi bieät giaûi thoaùt laø chung cho caû
hai Thöøa. Neáu nhaân vì khoâng thích “yù thích Tieåu thöøa” maø xa lìa
giôùi bieät giaûi thoaùt, thì ñaây laø moät ñieàu phi lyù. Neáu ngöôøi naøo tröôùc
ñoù ñaõ ñaày ñuû giôùi bieät giaûi thoaùt, thì ñaây laø ngöôøi ñöôïc trang bò thuø
thaéng nhaát ñeå thoï giôùi Boà taùt, bôûi vì hoï ñaõ ñaày ñuû choã y chæ.
Neáu nhö cho raèng thoï trì Boà taùt giôùi, laø phaûi xaû boû giôùi bieät
giaûi thoaùt, thì ñaây laø phaù huûy nhöõng ñieàu Ñöùc Phaät ñaõ noùi, cuõng nhö
ñaõ laøm cho nhöõng luùa maï lôïi ích chuùng sanh bò moät traän möa ñaù taøn
huûy, nhö vaäy töùc laø khoâng hieåu roõ yeáu nghóa tröôùc sau maø kinh ñieån
muoán noùi. Phaûi neân xa lìa nhöõng chaáp kieán ñieân ñaûo nhö vaäy, ngaên
chaën khoâng cho chuùng sanh khôûi. Nhö Thaùnh Tam Giôùi Kinh noùi:
“Thöôøng phaûi neân tuøy thuaän lôøi daïy veà giôùi bieät giaûi thoaùt nhö ñaõ
noùi ôû phaàn treân. Naøy Hoä Quang! Treân theá gian, neáu coù ngöôøi naøo
ñoái vôùi giôùi bieät giaûi thoaùt sanh khôûi yù töôûng choáng ñoái, töùc laø ñaõ
choáng ñoái vôùi phaùp Thaäp löïc, Töù voâ sôû uùy cuûa chö Phaät. Neáu nhö
choáng ñoái phaùp Thaäp löïc, Töù voâ sôû uùy cuûa chö Phaät, töùc laø ñaõ
40

41. choáng ñoái chö Phaät ôû quaù khöù, vò lai vaø hieän taïi. Do ñaây trong
töông lai seõ nhaän chòu voâ löôïng quaû baùo khoå naõo. Giaû nhö taát caû
chuùng sanh trong moät tam thieân ñaïi thieân theá giôùi ñeàu thoï laõnh söï
khoå ôû ñòa nguïc, neáu so vôùi söï khoå naõo maø ngöôøi kia nhaän chòu,
traêm phaàn khoâng baèng moät, ngaøn phaàn khoâng baèng moät, traêm ngaøn
caâu chi nhaãn ñeán toaùn soá ví duï oâ ba ni saùt ñaøm phaàn, cuõng khoâng
baèng moät. Neáu muoán xa lìa söï khoå naõo, phaûi neân xa lìa nhöõng bí soâ
coù loaïi aùc kieán nhö vaäy. Duø ñaõ caùch xa haøng ngaøn do tuaàn cuõng
phaûi traùnh xa, huoáng chi gaàn hôn khoaûng naøy. Chæ caàn nghe teân cuûa
ngöôøi aáy cuõng phaûi lìa xa, huoáng chi maét thaáy tai nghe maø khoâng
chòu rôøi boû ngöôøi aáy!”
Laïi nöõa, Dieäu Tyù Boà Taùt Thænh Vaán Kinh noùi:
Nhö taát caû luùa nöông vaøo ñaát,
Vì khoâng tai öông, neân sinh tröôûng,
Nhö vaäy phaùp laønh nöông vaøo giôùi,
Nöôùc “bi” thaám nhuaàn laøm sanh khôûi,
Ñöùc Phaät trong taïng Tyø naïi da,
Giaûng noùi tònh giôùi bieät giaûi thoaùt,
Taïi gia Maät thöøa, ngoaøi nghi taéc,
Taát caû phaùp khaùc, phaûi thoï trì.
Nghóa laø ngöôøi taïi gia trong Maät thöøa, tröø nhöõng haønh nghi,
taùc nghieäp, quyõ taéc, cuøng nhöõng ñieàu giôùi rieâng bieät cuûa caùc vò xuaát
gia ra, taát caû nhöõng ñieàu giôùi maø Tyø naïi da ñaõ ñeà caäp ñeán, ñeàu phaûi
hoïc taäp, thoï trì, huoáng chi nhöõng ngöôøi xuaát gia trong Maät thöøa, ñaày
ñuû Boà taùt luaät nghi, maø laïi khoâng hoïc nhöõng ñieàu giôùi aáy!
41

42. Laïi nhö ngaøi Giaø Thaáp Di La Thieän Theä Baûo Ñaûnh Caùt
Töôøng Trí Höõu Toân Giaû, cuõng ñaõ töøng cöïc löïc coâng kích nhöõng
chaáp kieán ñieân ñaûo haï lieät naøy, ñeå ñöa veà chaùnh nghóa, nhö trong
luaän Baát Vi Vieät Tònh Giôùi Luaät Nghi Boån Theä noùi:
Nhö coù ngöôøi xuaát gia,
Ñaõ trì giôùi Hieån, Maät,
Sau ñoù vì ngu si,
Ñoái vôùi ñieàu ñaõ thoï,
Giôùi hoïc cuûa Thanh vaên,
Trong giôùi bieät giaûi thoaùt,
Choã noùi veà hoïc xöù,
Phaàn lôùn khoâng giöõ ñöôïc,
Neân noùi luaät Thanh vaên,
Khaùc vôùi giôùi Boà taùt,
Beøn giöõ giôùi Boà taùt,
Maø boû luaät xuaát gia.
Laïi noùi:
Ngöôøi boû luaät xuaát gia,
Ñoái vôùi giôùi Hieån, Maät,
Ñeàu khoâng theå thoï trì.
Laïi noùi:
Baäc Thaùnh ñuû thaéng tueä,
Ñaïi Boà taùt tyø kheo,
Phöông tieän raát kheùo leùo,
Trong moäng, khoâng thaát nieäm.
42

43. Trong caùc kheá kinh cuõng noùi chi tieát veà caùc Boà taùt taïi gia,
thò hieän laøm chuyeån luaân vöông, ñaõ töøng tu taäp haïnh Boà taùt daøi laâu,
coøn phaûi boû gia nghieäp, tìm caàu söï xuaát gia thoï giôùi cuï tuùc. Cho neân,
nhöõng haønh giaû Ñaïi thöøa, ñoái vôùi taát caû giôùi bieät giaûi thoaùt, ñaëc bieät
laø ñoái vôùi luaät nghi cuûa baäc xuaát gia, phaûi neân yeâu thích, laõnh thoï,
giöõ gìn.
F2. Nhieáp thieän phaùp giôùi. Coù ba phaàn:
G1. Löôïc nhieáp.
Caùc vò haønh giaû, sau khi thoï giôùi Boà taùt, taát caû coâng haïnh
ñeàu vì Ñaïi Boà ñeà, do thaân vaø mieäng tích taäp caùc phaùp laønh, noùi
chung, ñeàu goïi laø giôùi nhieáp thieän phaùp. Trong caùc luaän sôù ñeàu cho
raèng, ôû ñaây, caâu “sau khi thoï giôùi Boà taùt”, phaûi neân söûa laø “sau khi
thoï giôùi luaät nghi”. Ñieàu naøy coù ba yù nghóa: (a) Thôøi gian: nghóa laø
sau khi chaùnh thöùc thoï giôùi, nhö trong kinh coù noùi: “An truï trong
giôùi, tích taäp caùc vieäc laønh, nghóa laø an truï trong giôùi môùi coù theå
sanh khôûi phaùp laønh, an truï trong phaùp laønh, vaø taêng tröôûng phaùp
laønh. Ñaây laø nhôø chaùnh thöùc thoï Boà taùt luaät nghi, môùi coù theå tích
taäp taát caû phaùp laønh, bôûi vaäy, tröôùc tieân phaûi kieân coá tònh giôùi luaät
nghi. (b) Sôû duyeân: nghóa laø taát caû coâng haïnh ñeàu vì Ñaïi Boà ñeà. Do
töï mình thaønh thuïc taát caû Phaät phaùp. ÔÛ ñaây, giôùi nhieáp thieän phaùp,
laø söï töï thaønh thuïc, coøn giôùi nhieâu ích höõu tình laø thaønh thuïc ngöôøi
khaùc. Ñaây goïi laø sôû duyeân khaùc bieät cuûa hai phaàn giôùi naøy. (c) Töï
töôùng, hoaëc coøn goïi laø töï taùnh: nghóa laø do thaân, mieäng tích taäp caùc
nghieäp laønh. ÔÛ ñaây khoâng noùi ñeán yù nghieäp, nhö caùc sôù giaûi khaùc
coù noùi: “Tu taäp giôùi nhieáp thieän phaùp, chæ laø tu taäp giôùi cuûa thaân vaø
mieäng.” Theá nhöng, trong Quaûng Sôù, thöôøng thöôøng noùi ñeán nghieäp
thieän cuûa yù. Trong boä sôù giaûi cuûa ngaøi Ñöùc Quang, cuõng noùi ñeán
43

44. nghieäp thieän cuûa yù, cho raèng trong nghieäp cuûa thaân vaø mieäng, töï
nhieân ñaõ coù löïc löôïng cuûa yù nghieäp. Loái giaûi thích naøy raát hôïp lyù.
Laïi nöõa, Boà Taùt Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích vaø Ñaïo Cöï Luaän
Sôù, ñeàu cho raèng trong Du Giaø Sö Ñòa Luaän phaûi coù chöõ “yù”.
Nhö vaäy, ba nghieäp thaân mieäng yù taïo taùc khaùc nhau, hoaëc laø
hai nghieäp thaân mieäng taïo taùc, hoaëc laø caû ba taïo taùc thieän nghieäp.
Ñaây goïi laø giôùi nhieáp thieän phaùp.
G2. Noùi chi tieát. Coù taùm phaàn:
(a) Sinh khôûi ba tueä: Boà taùt y chæ, an truï trong giôùi nhieáp
luaät nghi, phaûi neân dieät tröø taùn loaïn, nghe kinh hoïc phaùp, tìm caàu
vaên tueä, tích taäp tö löông nghe phaùp, phaùt khôûi tö tueä, keá ñoù tu chæ
quaùn, töùc laø nhaäp vaøo tu tueä. Laïi phaûi öa thích moät mình ôû nôi vaéng
veû, tinh tieán tu taäp, xa lìa söï naùo nhieät, xa lìa söï baát thieän cuøng caùc
taàm tö aùc. Giôùi Nhò Thaäp Tuïng Nan Thích ñoái vôùi vaán ñeà naøy cuõng
coù noùi: “Phaûi neân öa thích ôû moät mình nôi vaéng veû.” Trong ñaây tu
chæ, töùc laø ñònh hoïc, coøn phaàn vaên tueä, tö tueä vaø tu quaùn, töùc laø tueä
hoïc. Do tu taäp caùc hoïc xöù cuûa giôùi, maø sanh khôûi hai phaàn ñònh tueä
naøy.
(b) Tích taäp tö löông phuùc ñieàn: Neáu thaáy baäc toân tröôûng,
khoâng neân coù thaùi ñoä kieâu maïn, phaûi toû ra vui veû ñoùn möøng, noùi lôøi
chaøo thöa, hoûi han leã baùi, keùo gheá môøi ngoài; neáu nhö ñang ngoài,
phaûi laäp töùc ñöùng daäy moät caùch nhanh choùng, cung kính; thaáy baäc
toân tröôûng ñeán gaàn, chaép tay kính leã, hoaëc phuïc dòch, thöøa söï moät
caùch cung kính leã ñoä; hoaëc ñoái vôùi ngöôøi beänh, khôûi loøng thöông
xoùt, aân caàn chaêm soùc, cung caáp nhöõng gì hoï ñang caàn. Nhö vaäy,
moät caùch toång quaùt, coù ba loaïi ruoäng phöôùc, nghóa laø (i) ruoäng aân,
44

45. (ii) ruoäng kính, (iii) ruoäng bi. Ruoäng aân laø chæ cho cha meï, ruoäng
kính laø chæ cho baäc toân tröôûng, ruoäng bi laø chæ cho ngöôøi beänh hoaïn,
ngheøo khoå. Ba loaïi ruoäng naøy laø caên boån ñeå sanh khôûi phuùc ñieàn
cho hai haøng Boà taùt taïi gia vaø xuaát gia.
(c) Tuøy hyû coâng ñöùc ñoái vôùi nhöõng baäc coù ñöùc: Khi thaáy coù
ngöôøi dieãn noùi chaùnh phaùp, hoaëc taùn thaùn Tam Baûo, hoaëc noùi
nhöõng lôøi hay ñeïp, phaûi neân môû lôøi ca tuïng. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi
ñaày ñuû coâng ñöùc vaên tueä, v.v..., phaûi neân chaân chaùnh khen ngôïi, ñoái
vôùi vieäc phuùc ñöùc cuûa taát caû höõu tình, phaûi neân duøng taâm vui thích
thuø thaéng, noùi lôøi tuøy hyû; hôn nöõa, neáu bieát roõ ñoái phöông laø ngöôøi
ñaùng ñöôïc cuùng döôøng, trong loøng neân vui möøng, xa lìa söï ganh
gheùt. Nhö vaäy, tuy khoâng phaûi chính mình laøm, nhöng do söï tuøy hyû,
mình ñöôïc coâng ñöùc cuõng baèng vôùi ngöôøi ñaõ laøm nhöõng vieäc thieän
ñoù. Phaûi neân tuøy hyû nghieäp laønh cuûa ngöôøi khaùc, xem nhö töï mình
laøm, sanh loøng vui möøng voâ haïn.
(d) An nhaãn: Neáu nhö coù ngöôøi ñeán gaây söï toån haïi phieàn
naõo, phaûi neân suy ngaãm quaùn xeùt, xem ñoù laø do nghieäp aùc ñôøi tröôùc
cuûa mình chieâu caûm, ñoái vôùi keû oaùn ñòch, sanh loøng thöông xoùt,
khoâng oâm loøng oaùn haän, cuõng khoâng tìm caùch traû thuø.
(e) Hoài höôùng phaùt nguyeän: Vì muoán nhöõng phaùp laønh ñaõ
taïo taùc khoâng bò toån hoaïi maát maùt, hôn nöõa, laïi coøn sanh khôûi
phöôùc ñöùc roäng lôùn, phaûi neân ñem taát caû nhöõng thieän nghieäp do
thaân mieäng taïo taùc trong ñôøi quaù khöù cuõng nhö hieän taïi hoài höôùng
Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Boà ñeà. Laïi vì muoán thaønh thuïc voâ löôïng
coâng ñöùc, phaûi neân trong moãi thôøi khaéc phaùt khôûi möôøi loaïi ñaïi
nguyeän, nhö trong kinh Thaäp Ñòa, hoaëc phaåm Phoå Hieàn Haïnh
Nguyeän ñaõ daïy.
45

46. (f) Cuùng döôøng Tam Baûo: Ñoái vôùi Tam Baûo, duøng taát caû caùc
loaïi taøi vaät, cuøng söï haønh trì, maø cuùng döôøng thöôïng dieäu roäng lôùn.
(g) An truï trong phaùp khoâng phoùng daät: Thöôøng thöôøng neân
duõng maõnh tinh tieán tu taäp taát caû coâng haïnh cuûa saùu phaùp ba la maät.
(h) Tu taäp caùc phaùp laønh trong tö löông ñaïo: Ñoái vôùi caùc hoïc
xöù, phaûi neân chaùnh nieäm, chaùnh tri, chaùnh thaân, chaùnh ngöõ; phaûi
neân phoøng thuû, giöõ gìn caùc caên moät caùch mieân maät, khoâng cho
chuùng chaïy theo caùc traàn caûnh, duø caûnh öa thích, hoaëc caûnh khoâng
öa thích, maø sanh khôûi tham, saân. Muoán giöõ gìn caùc caên, tröôùc heát
phaûi neân gìn giöõ taâm yù cuûa mình. Laïi nöõa, neáu nhö quaù no hoaëc quaù
ñoùi, thì cuõng khoâng theå tinh tieán tu taäp, cho neân phaûi aên uoáng vöøa
ñuû, khoâng phaïm vaøo hai ñieàu treân; aên nhöõng moùn thích hôïp, vaø aên
vöøa phaûi. Laïi nöõa, moãi ñeâm chia laøm ba phaàn, giöõa ñeâm nguû nghæ,
phaàn ñaàu ñeâm, cuoái ñeâm vaø ban ngaøy thì phaûi neân, hoaëc sieâng naêng
ñoïc tuïng kinh ñieån, hoaëc tu taäp phaùp du giaø, laïi neân gaàn guõi caùc
baïn laønh thuø thaéng, bieát tu thieän xaû aùc, y chæ caùc vò thieän tri thöùc
daïy phaùp. Hôn nöõa, phaûi duøng töï taâm mình laøm thieän tri thöùc cho
chính mình. Ñoái vôùi nhöõng ñieàu giôùi ñaõ phaïm, phaûi neân quaùn xeùt
saâu xa, bieát roõ loãi laàm cuøng quaû baùo trong hieän taïi cuõng nhö trong
vò lai; kheùo leùo ñoái trò, laøm cho taát caû loãi laàm cuõng nhö quaû baùo ñeàu
ñöôïc tieâu tröø. Hôn nöõa, ñoái vôùi ñieàu giôùi ñaõ phaïm, neáu coù nhaân
duyeân thuø thaéng, gaëp Phaät, Boà taùt, lieàn phaûi ñeán tröôùc caùc ngaøi phaùt
loà saùm hoái, ñuùng nhö phaùp tröø dieät toäi phaïm giôùi. Neáu nhö khoâng
gaëp, phaûi neân ñoái tröôùc töôïng cuûa chö Phaät Boà taùt, hoaëc caùc vò ñoàng
thoï giôùi Boà taùt, phaùt loä saùm hoái, ñuùng nhö phaùp tröø dieät toäi phaïm
giôùi.
46

47. G3. Nhieáp nghóa.
Caùc phaùp nhö treân, neáu coù theå daãn nhieáp, hoä trì, taêng tröôûng
caùc thieän phaùp giôùi, thì ñeàu ñöôïc goïi laø Boà taùt nhieáp thieän phaùp giôùi,
nghóa laø coù theå sanh tröôûng ba tueä. Hoä trì, nghóa laø sau khi sanh
khôûi, laøm cho khoâng bò toån hoaïi, giaû nhö tu phaùp nhaãn nhuïc, neáu
khoâng tröø dieät saân haän, thì coù theå bò saân haän laøm toån hoaïi taát caû
phaùp thieän ñaõ tích taäp ñöôïc. Taêng tröôûng, nghóa laø sau khi ñaõ hoä trì,
laïi laøm cho taêng tröôûng roäng lôùn, vieân maõn, chaúng haïn nhö hoài
höôùng Voâ thöôïng Boà ñeà, phaùt nguyeän roäng lôùn nhö ñaõ noùi ôû treân.
F3. Nhieâu ích höõu tình giôùi.
Theá naøo laø Boà taùt nhieâu ích höõu tình giôùi? Neân bieát giôùi naøy,
sô löôïc coù möôøi moät töôùng: (1) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi giuùp ñôõ; (2)
ñoái vôùi ngöôøi ngu si; (3) ñoái vôùi ngöôøi ôn; (4) ñoái vôùi ngöôøi gaëp söï
sôï haõi; (5) ñoái vôùi ngöôøi saàu khoå; (6) ñoái vôùi ngöôøi ngheøo tuùng; (7)
ñoái vôùi ngöôøi caàu y chæ; (8) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi tuøy thuaän yù cuûa
hoï; (9) ñoái vôùi ngöôøi caàn phaûi chæ daãn hoï tröïc tieáp; (10) ñoái vôùi
ngöôøi caàn phaûi duøng nghòch duyeân ñeå chuyeån ñoåi hoï; (11) ñoái vôùi
ngöôøi caàn phaûi duøng thaàn thoâng ñeå ñieàu phuïc hoï. Nhö vaäy, tuøy
tröôøng hôïp maø laøm lôïi ích.
E3. Nhaân duyeân ñaày ñuû. Coù ba loaïi:
F1. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa luaät nghi giôùi.
Caùc vò Boà taùt an truï trong giôùi luaät nghi, laøm theá naøo ñeå
kheùo hoä trì giôùi luaät. ÔÛ ñaây coù möôøi ñieàu:
G1. Khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù.
47

48. Nghóa laø caùc vò Boà taùt xaû boû nhöõng caûnh duïc laïc thuø thaéng
trong loaøi ngöôøi cuûa ngoâi vò chuyeån luaân vöông maø xuaát gia, khoâng
heà nuoái tieác, nhö xaû boû raùc röôùi. ÔÛ ñaây chöõ “duïc”, coù hai nghóa,
moät laø choã mong caàu ôû beân ngoaøi, töùc laø nhöõng vaät thoï duïng, hai laø
söï mong caàu ôû beân trong, goïi laø phieàn naõo duïc, töùc laø söï tham aùi
trong taâm. Söï tham aùi naøy laø caên boån cuûa taát caû söï mong caàu ao öôùc.
“Khoâng nuoái tieác”, nghóa laø ñoái vôùi vaät duïc, töôûng nghó ñeán söï xaû
boû, nhö pheá boû coû raùc, khoâng coøn ñoaùi töôûng ñeán. Boà taùt xaû boû duïc
laïc, cuõng gioáng nhö vaäy. Ñoái vôùi söï tham luyeán, bieát laø khoâng chaân
thöïc, beøn xaû boû khoâng moät chuùt nuoái tieác. Laïi nöõa, Boà taùt ñoái vôùi aùi
duïc, quaùn töôûng laø söï baát tònh, xaû boû söï thoái baån ñoù khoâng chuùt
luyeán tieác. Ñoái vôùi phieàn naõo trong taâm, xem nhö vaät thoái baån, vöùt
ñi khoâng theøm nhìn. Ñoái vôùi nhöõng taøi saûn taïi gia ñaõ xaû boû ñeå ñi
xuaát gia, sau ñoù neáu coøn khôûi taâm tham tieác, thì ñoái vôùi giôùi luaät
nghi, seõ khoâng ñöôïc thanh tònh. Phaûi neân xaû boû söï tham aùi, tu hai
phaùp quaùn töôûng, nhö trong hai ví duï ôû phaàn treân, thöôøng nhôù nieäm
ñieàu naøy moät caùch vöõng chaéc.
G2. Khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai.
Tu taäp phaïm haïnh khoâng phaûi ñeå caàu duïc laïc trong ñôøi vò lai,
duø laø caûnh duïc laïc ôû cung thieân ma cuûa coõi trôøi Tha hoùa töï taïi cuõng
khoâng mong caàu, huoáng chi laø nhöõng caûnh duïc laïc khaùc.
ÔÛ ñaây noùi “khoâng ham thích”, nghóa laø phaûi nhö thöïc quaùn
nieäm nhöõng duïc laïc ñoù nhö röøng raäm ñaày daãy hoå, beo, cho neân
khoâng muoán vaøo.
48

49. Phaàn treân noùi khoâng nuoái tieác duïc laïc ôû quaù khöù, laø chæ noùi
veà caûnh duïc laïc ôû coõi ngöôøi, chöa noùi ñeán caûnh duïc laïc coõi trôøi, vì
giôùi luaät nghi, chuù troïng xuaát gia, maø coõi trôøi thì khoâng coù ngöôøi
xuaát gia. Coøn ôû ñaây noùi khoâng ham thích duïc laïc ñôøi vò lai, chæ laø
noùi ñeán duïc laïc coõi trôøi, maø khoâng noùi ñeán duïc laïc coõi ngöôøi, vì söï
höôûng duïc ôû coõi thieân ma laø thuø thaéng nhaát trong coõi duïc. Trong ñôøi
vò lai coøn khoâng mong caàu söï höôûng duïc ôû coõi trôøi, huoáng hoà laø
caûnh duïc laïc cuûa coõi ngöôøi. Noùi toùm laïi, luaät nghi xuaát gia, phaûi
neân raát thanh tònh, phaûi neân kheùo hoä trì. Khoâng vì caàu söï duïc laïc ôû
ñôøi sau maø tu phaïm haïnh, chöù khoâng phaûi chæ laø khoâng nuoái tieác
duïc laïc trong quaù khöù.
G3. Khoâng ñaém meâ duïc laïc ôû hieän taïi.
Ñoái vôùi söï ñöôïc cung kính lôïi döôõng cuûa caùc baäc quoác
vöông, tröôûng giaû, coøn khoâng tham muoán, huoáng laø tham ñaém söï
cung kính lôïi döôõng taàm thöôøng cuûa nhöõng haïng daân ty tieän. Neân
duøng chaùnh tueä quaùn xeùt nhöõng söï duïc laïc ñoù nhö ñoà oùi möûa, khoâng
ñaùng ham thích.
ÔÛ ñaây phaûi neân chuù yù, neáu nhö nguyeän caàu duïc laïc ñôøi sau
maø tu phaïm haïnh, thì chæ goïi laø thieän nguyeän, chöù khoâng ñöôïc goïi
laø trì giôùi bieät giaûi thoaùt. Trong giôùi luaät nghi cuûa haøng taïi gia, tuy
khoâng baét buoäc phaûi tuyeät ñoái xaû boû nhöõng vaät thoï duïng trong quaù
khöù, nhöng cuõng khoâng neân tham ñaém caûnh duïc laïc ôû hieän taïi, coøn
ngöôøi xuaát gia thì phaûi neân tuyeät ñoái xaû boû taát caû söï tham ñaém duïc
laïc. Neáu nhö khoâng theå chuyeån ñoåi taâm tham ñaém cuûa mình, nhö
phaàn tröôùc quaùn töôûng veà söï luaân hoài trong ba coõi, vaø quaùn töôûng
veà söï loãi laàm cuûa coõi duïc, neân bieát ngöôøi ñoù khoâng theå kheùo leùo giöõ
gìn tònh giôùi.
49

50. G4. Öa thích choã vaéng veû.
Öa thích ôû moät mình nôi vaéng veû. Neáu nhö ôû trong chuùng,
neân tìm caùch an truï trong hoaøn caûnh khoâng coøn suy tö tìm caàu söï
ham muoán. Khoâng nhöõng chæ sanh loøng ham thích thoûa maõn ñoái vôùi
giôùi luaät nghi, maø coøn phaûi nöông vaøo tònh giôùi ñeå tinh tieán tu taäp
voâ löôïng ñaúng trì 5
cuûa Boà taùt, laøm cho ñöa ñeán söï chöùng ñaéc, töï taïi.
Neáu nhö ñoái vôùi giôùi luaät chæ bieát sinh taâm öa thích, thoûa maõn, maø
khoâng chòu taàm caàu nhöõng coâng ñöùc toái thaéng, phaûi bieát ngöôøi ñoù
khoâng theå thaønh töïu vieân maõn tònh giôùi.
G5. Lôøi noùi, tö töôûng thaûy ñeàu thanh tònh.
Tuy ôû trong chuùng, khoâng neân baøn luaän nhöõng vieäc taïp
nhieãm baát thieän. Tuy ôû moät mình choã vaéng veû, cuõng phaûi kheùo
phoøng hoä, khoâng neân khôûi leân, duø moät thoaùng, nhöõng taàm tö 6
aùc,
nhö tham duïc, v.v..., hoaëc coù luùc maát chaùnh nieäm, nhöõng taïp töôûng
taïm thôøi hieän haønh, phaûi neân töùc khaéc thaáy roõ söï loãi laàm, maïnh meõ
phaùt taâm hoå theïn, saùm hoái. Neáu coù theå thöôøng thöôøng tu taäp nhö
vaäy, tuy ñoâi luùc taïm thôøi hieän khôûi lôøi noùi hoaëc tö töôûng baát chaùnh,
nhöng vaãn coù theå nhanh choùng quay veà an truï trong chaùnh nieäm,
daàn daàn nhö theá, tuy khoâng caàn phaûi ñeå taâm quaùn xeùt, vaãn coù theå
an truï trong chaùnh nieäm. Do nhaân duyeân naøy, coù theå caâu thuùc, kieåm
ñieåm; do vì quen söï kieåm thuùc, daàn daàn coù theå boû ñöôïc nhöõng taäp
quaùn xaáu aùc trong quaù khöù, nghóa laø chuyeån ñöôïc hai taâm: (1) öa
thích noùi lôøi baát chaùnh, (2) suy tö baát chaùnh, laøm cho chuùng khoâng
coøn hieän khôûi.
50

51. Töø luùc baét ñaàu tinh tieán tu taäp, phaûi neân laøm cho nhöõng taàm
tö aùc khoâng hieän haønh, hoaëc giaû ñoâi luùc hieän haønh, laäp töùc coù theå
xaû boû nhöõng nieäm aùc, thaáy roõ loãi laàm, maïnh meõ hoå theïn saùm hoái,
nieäm tröôùc nieäm sau, chuyeån ñoåi ngöôïc laïi, maø an truï trong tònh
giôùi. Ñaây goïi laø thaùnh giaùo voâ thöôïng thi la thanh tònh, ngaên caám
khoâng cho söï nghòch lyù hieän haønh.
G6. Khoâng töï khinh mieät mình.
Neáu nhö nghe nhöõng baäc Boà taùt ñaõ nhaäp thaùnh vò (ñaêng ñòa),
trong voâ löôïng kieáp, töø thuôû laâu xa ñaõ tu haønh ba tuï tònh giôùi moät
caùch roäng lôùn, voâ löôïng, khoâng theå nghó baøn, chaúng haïn nhö xaû boû
thaân meänh ñeå boá thí, v.v..., nhöõng ñieàu maø ngöôøi khaùc khoù coù theå
laøm ñöôïc, thì cuõng khoâng neân töï ti; phaûi neân tröø dieät taâm khieáp
nhöôïc, sôï haõi, töï cho laø mình khoâng theå laøm ñöôïc, roài töï khinh mieät
chính mình. Laøm theá naøo ñeå tröø dieät taâm töï ti naøy? Phaûi neân nghó
nhö vaày: “Caùc vò Boà taùt ñoù, xöa kia cuõng laø ngöôøi phaøm, töø töø tu
hoïc, cho ñeán khi thaønh töïu vieân maõn caùc hoïc xöù cuûa Boà taùt, chöù
khoâng phaûi töùc khaéc maø laøm ñöôïc. Mình cuõng laø ngöôøi, töø töø tu hoïc,
tinh tieán khoâng ngöøng, quyeát ñònh cuõng seõ ñöôïc thaønh töïu nhö caùc
vò aáy.” Töø ñaây sanh khôûi nieàm vui thích thanh tònh.
Neáu nhö nghe voâ löôïng hoïc xöù nhö vaäy, khoâng theå tu taäp,
lieàn laäp töùc xaû boû, hoaëc töï nghó raèng: “Ñaây laø choã caùc vò Boà taùt
khaùc tu taäp, khoâng phaûi laø choã cuûa mình coù theå laøm ñöôïc”, maø voäi
vaøng xaû boû, thì ñaây goïi laø chöôùng ngaïi söï taêng tröôûng cuûa haït gioáng
Boà taùt. Phaûi neân nhö phaàn treân ñaõ daïy, xaû boû söï khieáp nhöôïc, chaân
thöïc duõng maõnh, sieâng caàn tu taäp; tuy taïm thôøi khoâng theå laøm ñöôïc
nhöõng vieäc khoù laøm, nhöng vaãn phaûi taâm nieäm nhö sau: “Ta ñoái vôùi
phaùp hoïc, roát raùo seõ ñöôïc thaønh töïu.” Phaûi thöôøng sanh khôûi söï vui
51

52. thích, sieâng naêng tu haønh, nhö vaäy, seõ tích taäp phaùp laønh, tònh tröø
phaùp aùc, phaùt nguyeän roäng lôùn.
G7. Nhu hoøa.
Thöôøng thöôøng quaùn xeùt loãi laàm cuûa mình, khoâng nhìn loãi
laàm cuûa ngöôøi khaùc, maø cuõng khoâng laøm cho ngöôøi khaùc sanh loøng
saàu khoå. Hoûi: “Neáu vaäy, chaúng leõ ñeå cho ngöôøi khaùc maëc tình
phaïm loãi?” Traû lôøi: “Khoâng phaûi nhö vaäy. Neáu thaáy ngöôøi khaùc
ñang soáng trong phieàn naõo, neân sanh khôûi loøng thöông xoùt. Laøm sao
sanh khôûi? Neân nghó raèng ñaây khoâng phaûi laø loãi laàm cuûa hoï, maø laø
do söùc maïnh cuûa phieàn naõo khoáng cheá, laøm cho hoï khoâng ñöôïc töï
taïi. Ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh hung aùc phaïm giôùi, khoâng sanh loøng
toån haïi, hoaëc sanh loøng hôøn giaän ñoái vôùi hoï, maø phaûi sanh loøng raát
thöông xoùt, tìm caùch laøm lôïi ích cho hoï. Laïi muoán laøm thieän tri thöùc
cho hoï, thöôøng muoán laøm cho hoï phaùt taâm Boà ñeà, xa lìa phieàn naõo,
khoâng ñeå cho phieàn naõo taêng tröôûng, cho ñeán khi hoï ñöôïc thaønh
Phaät.”
G8. Nhaãn nhuïc.
Duø gaëp ngöôøi duøng tay, chaân, gaïch, ngoùi, dao, gaäy, v.v...,
ñaùnh ñaäp, laøm toån thöông, cuõng khoâng bao giôø khôûi leân moät thoaùng
saân haän, thì leõ naøo ñoái vôùi ngöôøi khaùc laïi coù theå noùi lôøi ñoäc aùc,
nhuïc maï, chöûi ruûa, hoaëc laø ñaùnh ñaäp, haønh hung hoï? Do ñaây maø ba
nghieäp thaân, mieäng, yù, daàn daàn trôû neân thanh tònh. Traùt Muïc Tra Sôù
noùi: “Ñoái vôùi phieàn naõo lôùn coøn coù theå nhaãn chòu, huoáng hoà ñoái vôùi
ngöôøi khaùc maø laøm ñieàu toån haïi; duø trong moät thoaùng cuõng khoâng
khôûi leân nhöõng taâm aùc nhö huûy nhuïc, quôû traùch, phaãn haän, baùo thuø,
v.v...” Laïi nöõa, trong Luaän Du Giaø cuõng coù noùi: “Huoáng hoà laø ñem
52

53. nhöõng vieäc aùc nhö huûy nhuïc, söï khoå cuûa baùt phong 7
maø laøm toån
naõo chuùng sanh.” ÔÛ ñaây muoán noùi raèng ñoái vôùi ngöôøi ñaùnh ñaäp,
chöûi ruûa, mình coøn khoâng khôûi taâm saân haän, baùo thuø, huoáng chi töï
mình laïi ñaùnh ñaäp, chöûi ruûa ngöôøi khaùc!
Ñoaïn naøy muoán noùi laø khi bò ngöôøi khaùc laøm toån naõo, mình
phaûi an nhaãn khoâng lay ñoäng, maø an truï trong boán phaùp cuûa sa moân.
G9. Khoâng phoùng daät.
Naêm haïnh khoâng phoùng daät laø tieàn teá, haäu teá, trung teá, tieân
thôøi, caâu thôøi. 8
Theo nhö thöù töï, trong thôøi quaù khöù, taát caû nhöõng
ñieàu ñaõ phaïm, phaûi neân nhö phaùp saùm hoái tröø dieät; trong thôøi vò lai,
phaûi neân suy ngaãm quaùn xeùt loãi laàm cuûa söï phoùng daät; trong thôøi
hieän taïi, khoâng ñöôïc queân chiùnh nieäm, maïnh meõ phaùt theä nguyeän:
“Toâi seõ haønh ñoäng, an truï ñuùng nhö giôùi phaùp ñaõ quy ñònh, khoâng
ñeå huûy phaïm. Haønh ñoäng theo quy taéc, an truï trong chiùnh nieäm,
khoâng khôûi taâm huûy phaïm giôùi phaùp.” Do nöông vaøo giôùi phaùp, cho
neân moãi cöû moãi ñoäng ñeàu goïi laø haïnh khoâng phoùng daät thieát yeáu
nhaát cuûa hoïc xöù bieät giaûi thoaùt.
Naêm haïnh khoâng phoùng daät naøy, haïnh thöù boán laø caên baûn.
Neáu ñuû boán haïnh ñaàu, seõ phaùt sanh haïnh khoâng phoùng daät thöù naêm.
Neáu chöa phaùt sanh haïnh thöù naêm maø ñaõ phaùt sanh söï phaïm giôùi,
thì phaûi theo thöù töï maø saùm hoái ñuùng phaùp, tröø dieät toäi chöôùng.
G10. Ñaày ñuû quyõ taéc tònh meänh.
Quyõ taéc, coøn goïi laø tònh haïnh, laø khoâng neân vì mong ñöôïc
tieáng taêm maø khoe khoang coâng ñöùc cuûa mình. Khoâng che giaáu
53

54. nhöõng loãi laàm, ñoàng thôøi phaùt loä nhöõng vieäc aùc maø mình ñaõ phaïm.
Luùc ñöôïc cuùng döôøng nhöõng vaät toài taøn, xaáu xí, ít oûi, phaûi bieát ít
muoán maø khoâng saàu naõo; khi ñöôïc cuùng döôøng nhöõng vaät haûo haïng,
dö daät, phaûi neân bieát ñuû, ñöøng tham. Nhaãn chòu nhöõng söï khoå, nhö
noùng, laïnh, ñoùi, khaùt. Neáu caàu khoâng ñöôïc ñieàu mình muoán, taâm
khoâng saàu buoàn. Saùu caên luùc naøo cuõng phaûi nhu nhuyeãn, an tónh,
khoâng lao xao. Khoâng ñeå beân ngoaøi aûnh höôûng, taâm luùc naøo cuõng
an nhaøn, tòch tónh, khoâng boân choân, naùo ñoäng, cöû chæ ñöôøng hoaøng,
suy nghó ñuùng lyù, uy nghi tòch tónh.
Tònh meänh, laø xa lìa naêm phaùp taø meänh, nhö traù hieän dò
töôùng, v.v...
Tuy ñaõ phoøng hoä hoïc xöù, nhöng trong saùu tröôøng hôïp sau
ñaây vaãn chöa ñöôïc goïi laø kheùo phoøng hoä: (1) chæ môùi phoøng hoä chuùt
ít, lieàn cho laø ñaõ ñaày ñuû; (2) lôøi noùi, haønh ñoäng ñeàu khoâng theå thanh
tònh; (3) töï khinh mieät chính mình; (4) khoâng theå thoáng laõnh ñeä töû;
(5) khi vi phaïm giôùi luaät, khoâng theå saùm hoái tröø dieät; (6) nghi taéc vaø
tònh meänh khoâng ñöôïc thanh tònh. Trong ñieàu (1) laïi coù hai phaàn: (a)
tuy phoøng hoä hai nghieäp thaân vaø mieäng, nhöng taâm vaãn mong caàu
duïc laïc cuûa ba coõi; (b) tuy coù theå phoøng hoä yù nghieäp, nhöng vaãn
khoâng thích nöông vaøo giôùi luaät ñeå tu thieàn ñònh. Ñöùc Quang Luaän
Sö noùi: “Khoâng theå thoáng laõnh ñeä töû, nghóa laø khoâng theå nhieáp thoï,
nhaãn chòu nhöõng ñeä töû nghieâm trì tònh giôùi 9
.”
F2. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieáp thieän phaùp giôùi.
ÔÛ ñaây coù hai loaïi ñaày ñuû naêm phaåm.
G1. Tuaàn töï cuûa naêm ba la maät.
54

55. Thöù nhaát, söï tuaàn töï tu taäp naêm ba la maät, theo nhö thöù töï,
phaûi lìa xa naêm söï vi nghòch laøm chöôùng ngaïi naêm ñoä laø: (i) sanh
khôûi taâm boûn seûn, tham lam, duø laø raát nheï, ñoái vôùi thaân meänh, taøi
saûn; (ii) sanh khôûi taát caû nhaân duyeân phaïm giôùi, caên boån phieàn naõo,
cuøng caùc tuøy phieàn naõo, nhö phaãn, haän, v.v...; (iii) sanh khôûi nhöõng
taâm aùc nhö giaän döõ, möu haïi, oaùn traùch, haän thuø; (iv) löôøi bieáng,
nhuùt nhaùt, öa naèm, öa döïa, khoâng cung kính, khoâng chòu xuùc tieán
caùc vieäc laøm thieän; (v) khôûi taâm tham luyeán thieàn ñònh, hoaëc khôûi
nhöõng phieàn naõo nhö hoân traàm, traïo cöû, v.v... Noùi toùm laïi, neáu nhö
khôûi leân nhöõng söï vi nghòch ñoái vôùi giôùi luaät, phaûi laäp töùc tinh tieán
ñoái trò, hoaëc ngaên chaën khoâng cho phaùt sanh, quyeát khoâng ñeå theá
löïc cuûa phieàn naõo lôùn maïnh, maø bò noù lay chuyeån.
G2. Taàng baäc cuûa Tueä ba la maät.
Keá ñeán laø noùi veà taàng baäc cuûa Tueä ba la maät, nghóa laø coù
theå bieát roõ nhö thöïc nhöõng thaéng lôïi laønh, coù theå bieát roõ nhö thöïc
nhöõng nhaân duyeân laønh, coù theå bieát roõ nhö thöïc söï ñaûo vaø voâ ñaûo
cuûa quaû laønh, laïi coù theå bieát roõ nhö thöïc nhöõng söï chöôùng ngaïi
nhieáp thieän phaùp, rôøi xa naêm söï chöôùng ngaïi “voâ tri” nhö treân.
“Thaéng lôïi”, töùc laø ñaït ñöôïc ba loaïi quaû baùo - ngöôøi, trôøi vaø
Boà ñeà. “Nhaân duyeân”, laø neâu roõ nhaân duyeân cuûa quaû laønh thuø thaéng
cao tuyeät, chaúng haïn nhö laø nöông vaøo baïn laønh, nghe hieåu chiùnh
phaùp, suy ngaãm tu taäp, v.v... “Ñaûo vaø voâ ñaûo”, nghóa laø ñoái vôùi
nhöõng quaû laønh mong caàu, neáu coi ñoù nhö laø “thöôøng, laïc, ngaõ,
tònh”, ñaây goïi laø ñaûo, coøn neáu quaùn saùt ngöôïc laïi thì goïi laø voâ ñaûo.
ÔÛ ñaây muoán noùi laø caùc Boà taùt ñaéc ñöôïc quaû laønh, khoâng coøn caùi
nhìn ñieân ñaûo ñoái vôùi söï khoâng ñieân ñaûo.
55

56. Nhö vaäy, bieát roõ söï thaéng lôïi cuûa quaû laønh cuûa saùu phaùp ba
la maät vaø nhaân laønh cuûa chuùng, bieát roõ caùch xa lìa söï vi nghòch laøm
chöôùng ngaïi saùu ñoä, tích taäp taát caû nhöõng caên laønh cuûa saùu ñoä, töùc
laø coù theå tích taäp caùc phaùp laønh moät caùch nhanh choùng, bôûi vì taát caû
thieän phaåm theá gian xuaát theá gian ñeàu ñöôïc haøm nhieáp trong saùu ñoä.
Neáu coù theå xa lìa caùc phaùp vi nghòch cuûa saùu ñoä, thì coù theå deã daøng
tích taäp caùc phaùp laønh. Caùc taàng baäc nhö vaäy, coù theå thaønh töïu mau
choùng caùc nhaân duyeân cuûa saùu ba la maät.
F3. Nhaân duyeân ñaày ñuû cuûa nhieâu ích höõu tình giôùi.
Coù möôøi moät haønh töôùng an truï trong giôùi nhieâu ích höõu tình,
ñoái vôùi moãi haønh töôùng thaønh töïu taát caû moïi loaïi, chaúng haïn nhö
haønh töôùng laøm baïn giuùp ñôõ, laø phaûi neân laøm baïn giuùp ñôõ taát caû
höõu tình, duøng taát caû haønh töôùng laøm baïn giuùp ñôõ, laïi nhö luùc baùo
ôn, thì ñoái vôùi moãi moät höõu tình trong möôøi moät loaïi, tuøy vieäc caàn
phaûi laøm, duøng möôøi moät haønh töôùng maø laøm lôïi ích. Theá naøo laø
möôøi moät töôùng?
G1. Laøm baïn trôï giuùp cho ngöôøi caàn trôï giuùp.
Ñieàu naøy coù hai: (i) laøm baïn trôï giuùp veà söï nghieäp, (ii) laøm
baïn an uûi tinh thaàn cho ngöôøi ñang gaëp khoå naõo.
(i) Trôï giuùp söï nghieäp coù taùm loaïi: (a) trôï giuùp vieäc tính
toaùn, nghóa laø trôï giuùp chuùng sanh möu tính coâng vieäc neân laøm hay
khoâng neân laøm, höng thaïnh hay suy thoaùi; (b) trôï giuùp haønh ñoäng,
nghóa laø trôï giuùp trong söï quyeát ñònh hieän tieàn; hai ñieàu naøy goïi laø
hai loaïi trôï giuùp baèng “yù nieäm”; (c) laøm baïn ñoàng haønh cho nhöõng
56