PPT BSED FILIPINO

1. Republic of the Philippines
NORTHERN ILOILO STATE UNIVERSITY
NISU Concepcion Campus, D.B. Oñate St. Poblacion, Concepcion, Iloilo
FIL.201- SANAYSAY AT TALUMPATI
ARALIN 2
Kasaysayan at Katangian ng Sanaysay sa bawat Panahon
Mga Tagapag-ulat: Guro:
ERIC V. ARTICULO Bb. Gee Ann Dela Cruz
REGIE T. BATALLONES Propesyon
KARREN CLAIRE HERNANDEZ
ERJELOU BASA
DAVERYL KIM ARAZA
LANS E. GABAYERON

3. KASAYSAYAN NG SANAYSAY SA
DAIGDIG
Ang sanaysay ay pinagugatan noong panahon pa nila Aristotle
(ETHICS) at Theophrastus (CHARACTERS) Ang dalawang
akdang ito (ETHICS AT CHARACTERS) ang nagsilibing inspirasyon
sa mga sumunod na mananalaysay. Ang dalawang materyal na ito
ang ay naglalarawan ng iba't ibang katangian ng tao: mabait,
mapanlinlang, galante, madaldal, mareklamo, at iba pa.

4. 1571 Michel de Montaigne ang unang nagpakilala ng salitang Essay at
kinilalang unang naglabas ng impormal na sanaysay.
-Ama ng sanaysay at siya rin ang tinaguriang ama ng impormal na
sanaysay.
Si Michel de Montaigne ang sumulat ng "Essais" noong 1571 at
nakapaloob sa akdang ito ang tungkol sa pananaw niya sa French civil,
religious wars, at ang kanyang pangungulila sa namatay niyang matalik
na kaibigan na si Etiene de La Boetie dahil sa inpeksyon.

5.  1580
Nailimbang ang dalawang librong kompilasyon ng mga sanaysay ni Michel de
Montaigne na pinamagatang Essais.
 1597
Tinaguriang ama ng Maanyo o Pormal na Sanaysay sa Ingles si Francis Bacon. Ang
kanyang akda na pinamagatang "Essays" ay lumabas noong 1597. Nakapaloob sa
kanyang akda ang mga iba't ibang sanaysay katulad ng Essay of Truth. Death, Love,
Travel, Empire, Innovations, Youth and Age, Beauty, Building, Praise, Anger, and
Friendship.
 1700
May tatlong mananalaysay ang nakilala sila ay sina Sir Thomas Izaak Walton, Sir
Thomas Browne, at John Dryden.

6. Sir Thomas Izaak Walton
Sumulat ng akdang The Compleat Angler. Naging paksa niya
ang tungkol sa pamimingwit at pakikipagkaibigan. • Naging
sanaysay siya dahil nga ang kanyang paksa ay tumatalakay sa
kanyang karanasan, opinyon tungkol sa pamimingwit at
pakikipagkaibigan.
Sir Thomas Browne
- Ang mga paksa niya ay tungkol sa mga katutubong kaugalian.

7. Sumulat ng "Urn Burial" na tungkol sa mga reaksyon at obserbasyon niya sa mga iba't
ibang kahulugan ng Roman Um Burial na nakikita niya mismo sa kanyang lugar.
Sumulat ng "Browne's Vulgar Errors" na tungkol naman sa pag tama sa mga popular
beliefs at superstitions na kanilang lugar.
 John Dryden
- Kinalugudang basahin ang kanyang mga opinyon tungkol sa panitikan at sining.
- Father of Literary Criticism
- Sumulat ng akdang pinamagatang "An Essay Upon Satire" na tungkol sa pag-atake
kay king Charles II, ang kanyang mga mistresses.
- Sumulat ng "Essay of Dramatick Poesie", tungkol naman ito sa argumento ng apat na
lalake kung ano ang mas maganda ang classical drama, modern drama o ang french drama.

8.  1800 - Sa panahong ito nakilalang mananalaysay sina Richard Steel at Joseph Addison.
 Richard Steel
- Sumulat ng "The Tatler" ito ay isang journal na lumalabas tatlong beses sa isang linggo.
- Ang famous collaboration niya ay with Joseph Addison at naisulat nila ang "The
Spectator", ito ay isang sanaysay tungkol sa 18th century life at nagbigay bf kaisipan tungkol
sa moral at sosyal na reporma.
- Si Richard Steel at Joseph Addison ay nakipaglaban sa social evil sa kanilang panahon
sa pamamagitan ng kanilang periodical essays.
- Ang Periodical Essay ay regarded siya as social documents noong 18th siglo sa
England, Ang layunin nito ay upang magbigay ng sosyal ba reporma.
- Tinaguriang founding father of periodical essay sina Richard Steel at Joseph Addison.

9. 1819
- Sa panahong isa sa mga nakilalang
mananalaysay ay si Washington Irving.
- Si Washington Irving ang sumulat ng Sketch
Book (kompilasyon din ng mga sanaysay)
- Isa sa mga nakalagay sa Sketch book ay ang na
tungkol sa mga ginagawa at pananamit ng"A sunday
in London" mga tao sa london tuwing sunday.
- Ang "A sunday in Countryside" naman ay
tungkol sa pananamit, at ginagawa ng mga tao sa
countryside tuwing sunday.

10.  1900
- Namulaklak at napalaganap pa ang sanaysay partikular sa paksang
panlipunan at panrelihiyon. Ang mga mananalaysay na nakilala ay sina
John Ruskin, Thomas Henry Huxley, at Matthew Arnold.
 John Ruskin
- Ang kanyang sanaysay ay tungkol sa mga art criticism at economy.
- Karamihan ang kanyang mga sanaysay ay tungkol sa art criticism sa
mga sikat na sining sa mundo.

11. KASAYSAYAN
NG
SANAYSAY SA
PILIPINAS

13. Pananakop ng Kastila
 Ang sanaysay ay nabuhay sa pilipinas noong huling siglo ng pananakop ng
mga kastila na sumulong sa panahon ng himagsikan.
 Sa panahon ng propaganda, dito nangibabaw ang mga naisulat na sanaysay
kasabay ang paggamit ng panudyo at parodi,
 Mayroong samahang repormista at naging kilala ang pangalan nina Jose
Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Graciano Lopez, Jose Burgos at iba pa dahil sa
kanilang mga sanaysay na pagsusuri o patuligsa sa lipunan o pamahalaan
at nasusulat sa wikang espanyol.
 Itong mga manunulat na ito ay nagsulat ng mga sanaysay na naglalabas ng
mga pang aabuso ng mga mananakop.

14. Naging popular na bayaning repormista si Marcelo H. Del
Pilar dahil sa kanyang mga akda na sanaysay at kabliang
dito ang:
La Soberania Monacal En Filipinas - sanaysay na
tumutuligsa sa mga prayle
Calingat Cayo - librong ikinalat ni Del Pilar na nagtanggol
sa Noli ni Rizal
Jose Rizal na nagsulat din ng mga sanaysay na naging
batayan sa kanyang pampublikong pananalita.

15. Ilan sa mga naisulat ay:
Filipinas Dentro de cien Años - mga hula ni
Rizal ukol sa kahinatnan ng pilipinas
Sobre La Indolencia de los Filipinas -
Hinggil sa katamaran ng mga Pilipino Sa
panahon ding ito lumabas ang La Solidaridad
at ito ang mga sanaysay at artikulo ng mga
repormista.

19. Apolinario Mabini
Ordenanza dela Revolucion at Propaganda
Constitucional dela Republica Filipina - dokumentong
nagpapahayag ng mga patakaran ng gobyernong
rebolusyonaryo ng mga pilipino.
El Desarollo Calda Dela Republica Filipinas (Ang
pagbagsak ng Republikong Pilipino) - tumatalakay sa
pagtaksil ng mga pilipinong ilustrados sa unang
republika ng pilipinas.

25.  Emilio Jacinto
Kartilyo ng Katipunan - naglalarawan ng mga tuntuning dapat sundin ng mga
katipunero.
Himagsikan laban sa Amerikano
 Sa pagdating ng mga amerikano, nauso na ang paggamit ng wikang Ingles bilang wika
sa paggamit ng sanaysay. Nagsimula ang maraming pagbabago sa buhay ng mga
pilipino dahil nagkaroon na ng mga eskwelahan at wikang Ingles ang itinuturo at
ginagamit.
 Sa pagsulat ng sanaysay, madalas itong impormal at sentimental ngunit ang iba ay
nanatili ang pagsulat tungkol sa kalayaan ng bansa.

26.  Ang himagsikan laban sa amerikano ang nag udyok kay Apolinario
Mabini upang sumulat ng mga sanaysay
 Sa Manila, kilala ang El Renacimiento o Ang Muling Pagsilang na
pinamatnugutan ni Rafael Palma na siyang naglalaman ng matatapang
na mga sanaysay na tumutuligsa sa eksploytasyong ginawa noon ng
mga Amerikanong Opisyal. Itinuturing itong Aves de Rapina (Birds of
Prey)
 May dalawang pangkat ng mga mananaysay, ang henerasyong
dekada 20 na hindi pa gaanong marunong sa ingles at ang
henerasyong 30 hanggang magkagiyera na naging magaan na ang
pagsulat sa idiomang Ingles.

27. Unang henerasyon ay kabilang sina,
Lope K. Santos
Carlos Ronquillo
Julian Cruz Balmaceda at
Iñigo Ed. Regalado
Sa ikalawa naman ay sina:
I.V. Mallari
 Francisco Icasiano
Vicente M. Hilario at
Carlos P. Romulo

31. Panahon ng Pananakop ng Hapon
 "Gintong Panahon ng panitikang Filipino"
 Naging mapalad ang panitikan dahil kay Kinichi Ishikawa, isang Hapones na may mataas na
panunungkulan sa pamahalaan. Siya ang namahala sa lenggwaheng magasin na liwayway
 Kaya sa panahong ito wikang tagalog ang opisyal nilang ipinagamit dahil ipinagbawal ang
paggamit ng wikang ingles.
 Sumikat ang liwayway, sa mga dahon nito ay ganito itinala ang panitikang tagalog.
 Napakalaking tulong ng mga hapon sa panitikang filipino kase nagkaroon sila ng malaking ambag
sa pag-unlad ng sanaysay dito sa pilipinas.
 Dahil ang sanaysay sa panahong ito ay isa sa mga naging instrumento upang ipahayag ang mga
simulain at damdaming namayani sa mga manunulat noong panahon ng pananakop ng mga
hapon.

32. Ika-19 siglo
 Tinaguriang "Ama ng Panitikang Klasiko at Tuluyan" si P. Modesrto Castro.
Nakilala siya sa kanyang "Urbana at Feliza".
 Kapag sinabi nating klasik. Ito ang tradisyonal na porma o lumang anyo ng
pagsulat.
 Ang Urbana at Feliza ay isang anyong nobela ngunit ang paraan ng pailtan ng
liham ni urbana at feliza at nasusulat sa paraan ng liham at ang liham ay nasa
dulog ng sanaysay na personal.
 Pagkaraan naman ng 19 na siglo ang ilang sanaysay ay nallathala at nababasa
sa mga magasin at dyormal. Nagkaroon na rin ng mga rebyu, ito ang taong
may malalim nang kamalayan sa panlipunan, paglaganap na rin ng siyensya at
pagyaman ng panitikang Filipino:

33. Taong 1950
Dumagsa ang mga nailimbag sa kathang sanaysay. Ilan
dito ay ang Mga Piling Sanaysay ni Alejandro Abadilla,
"Sanaysay" at Laging May Bituin ni Gemilliano Pineda,
"Buhat sa Aming Sulok" ni Paraluman Aspillera, "Ako'y
isang Tinig" ni Genoveva Edrosa - Matute.
- Sa taong ring ito nabuo ang lipon na kinabibilangan ng
mga panitikero, manunulat, editor, kritiko at dalubwika sa
kadahilanang pagyamanin pa ang panitikan sa pilipinas at
isa na rito ang sanaysay. At tunay ngang napayaman Ito
sapagkat maraming akda ang umusbong sa taong ito.
- Mas dumami na ang na enganyong gumawang ng
sanaysay at naging sikat na manunulat ang illan na sina:

34. Teodoro Agoncillo
Liwayway Arceo
Brigado Batumbakal
Pineda
Genoveva Del mundo at ipa ba
Kasabay ng pag-usbong ng maraming manunulat ay
siya ring pag-usbong ng mga panunuring pampanitikan,
kaya dumami ang mga salitang maaaring gamitin sa
pagsulat, pagsusuri ng akdang pampanitikan o teoryang
pampanitikan. Sa tulong rin ng mga manunulat sa taong
ito.

35. Sa Modernong panahon
 Naging iba-iba na ang tema ng mga sanaysay na lumalabas. May mga nakliala sa mga
sanaysay na pambata, paglalakbay, pagkain, pang-talambuhay at ukol sa
kontemporaryong isyu tulad ng HIV at aids.
 Dahil nagbabago ang panahon, umuunlad ang pagsulat ng sanaysay bunga na rin ng
pagdami ng pwedeng paksain. Hindi mananatiling ganun na lamang kalimitado ang
pagsusulat at sulating sanaysay katulad ng sa panahon nila Montaigne, Emerson,
Hazlitt, at Bacon. O kaya naman sa pamamaraan nila padre de Castro, Del Pilar,
Bonifacio, Rizal at iba pa.
 Sumulpot ang maraming anyo ng pagpapahayag tulad ng liham, lathalain sa peryodiko,
komposisyon sa klase, panunudyo, pananaliksik, pamumuna at pagpupuri at umuunlad
at patuloy na uunlad para sa susunod na henerasyon.

37. SANGGUNIAN
 Kasaysayan-NG- Sanaysay - Pan151 Sanaysay at Talumpati ULAT PAPEL NG UNANG
PANGKAT TIMELINE NG – Studocu
 kasaysayan ng sanaysay (slideshare.net)
 (PDF) KASAYSAYAN NG SANAYSAY | judievine celorico - Academia.edu