Genel hatlariyla hiristiyan dusunce

1. Hz. İsa sonrası Hıristiyan Düşüncesi’nin Ortaya
Çıkış Süreci
- Genel Hatlarıyla -
{Havariler, Hiristiyan Kutsal Metinleri, Konsiller,
Hiristiyan Teolojoisi, Mezhepler }

3. Qur’ân İlimleri
Riwâyet İlimleri I
Medenî Düşünce Târih’i
Riwâyet İlimleri II
Genel Düşünce Târih’i
Bilim Târih’i ve Bilim Felsefe’si
Dil Bilimler’i ve Dil Felsefe’si

5. I- METİNLER
A – Şeriat (Eski Ahid)
B - Şefaat (Yeni Ahid)

6. II- UYGARLIK (Kitabî Düşünce Tarihi)
A - Qur'an Öncesi Yahudilik
B - Büyük Kopuş
C - Qur'an Öncesi Hıristiyanlık
D - Qur'an’ın Muasır’ı Ehl-i Kitap
E - Qur'an Sonrası Hıristiyanlık
F - Mesihî Filozofi
G - Roma Kilisesi ve Ortodoksi

7. H - İç Aydınlanma
I - Krist-Anti Krist Karşılaşması
K - Protesto Hareketleri
L - Seküler Mesihilik
M - Son Konular
L - Savaş ya da Cennet

8. A – Şeriat (Eski Ahid)
01- Tewrat (İbrâhim ve Musa'nın Sahifeleri)-
Torah
02- Yahudi Tarih Kitapları (Esâtir/Esfâr)
03- Yahudi Dini Kitapları (Zubur-i Ewwelin)
04- Beni İsrail Nebileri
05- Qur'an'da Yahudi Tarih Eleştirisi

9. B - Şefaat (Yeni Ahid)
01- Mesih İnancı
02- İsa Siyerleri
a. Sinoptik İnciller
Matta
Markos
Lukas
b. Yuhanna İncili
c. Apokrif İnciller
d. Geç Barnabas İncili
03-Lukas’ın Tarihi
04-Mektuplar

10. A - Qur'an Öncesi Yahudilik
01- Filon (Yahudi Felsefesi)
02- Mişna(Yahudi Riwayetleri)
03- Yahudi Mistitizmi (Kabbala)
B - Büyük Kopuş
01- İsa’nın Ref’i
01- Barnabas

11. C - Qur'an Öncesi Hristiyanlık
01- Muwahhid Direniş
01- Konsiller
D - Qur'an’ın Muasır’ı Ehl-i Kitap
01- Mekke’de Ehli Kitap
02- Medine’de Hristiyanlar
03- Medine’de Yahudiler
E - Qur'an Sonrası Hristiyanlık
01- Katolik Konsilleri (Pre Prostestanlık)
02- Katolik Konsilleri (Post Prostestanlık)

12. F - Mesihi Filozofi
01- Patristik Felsefe (Reformasyon Öncesi)
02- Skolastik (Reformasyon Öncesi)
03- Reformasyon Sonrası
G - Roma Kilisesi ve Ortodoksi
01- Katoliklik Teşkilat
02- Katoliklik İmanı
03- Papalar
04-Ortodoksi (Hristiyan Sünniliği)

13. H - İç Aydınlanma
01-Mistisizm/Ruhaniyet (Kristçi Sufiyye)
I - Krist-Anti Krist Karşılaşması
01-Haçlı Seferleri
K - Protesto Hareketleri
01- Luther/Calvin Reformları
02-Amerikan Protestanlığı
(Yahovalar/Mormonlar/Metodistler)

14. L - Seküler Mesihilik
01-Siyasal Yahudilik (Siyonizm/Masonluk)
01-Evanjelizm (Siyasal Hriistiyanlık)
M - Son Konular
01-II. Vatikan Konsili (1962 Diyalogu)
02-Arkeoloji’nin Süprizleri (Kumran Yazmaları)
03-Müslüman Mesihciler (Ahmediye Cemaati:
Qadıyaniler)
L - Savaş ya da Cennet
01-Qudüs'te Buluşma

15. Kutsal Kitap (Kitabı Mukaddes)
Bibel; Bible {biblia βιβλίον = Papirüs Tomarı;
Kitaplar}
A-Eski Ahid Kitapları [72/73 (66)] {Şeriat, Yasa}
Altes Testament; Old Testament
[TaNaKh = 24 Kitap]
B-Yeni Ahid Kitapları (27 Kitap) {Şefaat}
Neues Testament; New Testament

16. Hıristiyanların Wahy Telakkisi (Esin/Esinleme)
Hıristiyan Teolojisi’ne göre kutsal metinlerin yazarı,
Ruhu'l-Kuds'den gelen ilham ile Tanrı’dır.
O, insan yazarları yazmaya teşvik etti, ifşa etmek
istediğini, onlara bunu yazacak şekilde yardım etti.
Harfî/Lafzî Wahy Verbalinspiration

17. T N Kh
Tanach -
Torah
Neviîm
Ketûvîm
TaNaKh Şabat (Sebt) Günlerinde Sinagoglar’da okunur
Miqra ( : ”okuma”; „Lesung“

18. Tanach -
1. Tora [„des Unterrichtens“] (Tevrât):
Şeriat, Yasa (Gesetz) veya Pentateuk
(Pentateuch, „fünf Rollen“), (Chumash )
„fünfteilig“
2. Neviim (Peygamberler; Prophete)
3. Ketuvim (Yazılar) (Schreiben,
Schriften)

19. 1. Tora
Be-re'şît (‘Başlangıçta’) Bereschit (Im Anfang schuf ...)
Tekwin (Genesis)
Şemot (‘İsimler’) Schemot (Dies sind die Namen ...)
Çıkış (Exodus)
Ve yiqra' (‘Seslendi’) Wajikra (Und es rief JHWH ...)
Levililer (Levitikus)
Be-midbâr (‘Çölde’) Bemidbar (Und es redete JHWH in der
Wüste ...)
Sayılar (Numeri)
Devarîm (‘Sözler’) Devarim(Dies sind die Worte ...)
Tesniye (Deuteronomium)

20. 2. Neviim
6. Joshua [ /Y'hoshua] Yeşu
7. Richter [ /Shophtim] Hakimler
8. Samuel (I U. II) [ /Sh'muel] Samuel
9. Könige (I U. II) [ /M'lakhim] Krallar
10. Jesaja [ /Y'shayahu] Yeşaya
11. Jeremias [ /Yir'mi'yahu] Yeremya
12. Ezekiel [ /Y'khezqel] Hezekiel
13. Die zwölf Propheten [ ]

21. 13. Die zwölf Prophete [ ]
a. Hosea [ /Hoshea] Hoşea
b. Joel [ /Yo'el] Yoel
c. Amos [ /Amos] Amos
d. Obadiah [ /Ovadyah] Obadya (Ovadya)
e. Jonah [ /Yonah] Yunus
f. Micah [ /Mikhah] Mika
g. Nahum [ /Nakhum] Nahum
h. Habakkuk [ /Khavaquq] Habakkuk
i. Zephaniah [ /Ts'phanyah] Tsefanya (Sefanya)
j. Haggai [ /Khagai] Hagay
k. Zechariah [ /Z'kharyah] Zekeriya
l. Malachi [ /Mal'akhi] Malaki

22. 3. Ketuvim
Das „Sifrei Emet,“ „Bücher der Wahrheit“:
14. Psalms [ /T'hilim] Mezmurlar (Zebur)
15. Sprichwörter [ /Mishlei] Süleyman’ın Özdeyişleri
16. Job [ /Iyov] Eyüp
Die „fünf Megilot“ oder „fünf Rollen“:
17. Lied von Lieden [ /Shir Hashirim] Ezgiler Ezgisi
18. Ruth [ /Furche] Rut
19. Wehklagen [ /Eikhah] Yeremya’nın Mersiyeleri (Ağıtlar)
20. Ecclesiastes [ /Qohelet] Vaiz
21. Esther [ /Est (h) äh] Ester
Der Rest der „Schreiben“:
22. Daniel [ /Dani'el] Daniel
23. Ezra-Nehemiah [ /Ezra wuNekhem'ya] Ezra (Üzeyir)-
Nehemya
24. Chroniken (I U. II) [ /Divrey Hayamim] Tarihler

23. Şifahi gelenekten yazılı geleneğe
Rivayet silsilesi/Şifahi aktarım
İsa Havariler İncil Yazarları
27-30 30-70 65-100
Şifahi aktarım Yazılı aktarım

24. Tarihî Kitaplar: (5)
İnciller: (4)
Matta
Markos
Luka
Yuhanna
Havarilerin İşleri
Talimî Kitaplar: (22)
Paulus’un Mektupları (13)
Diğer Mektuplar (8)
Apokalips (Yuhanna’nın Vahyi)

25. Tarihî Kitaplar:
İnciller
Havarilerin (Resullerin) İşleri
Talimî Kitaplar:
Paulus’un Mektupları:
Romalılara, Korintliler 1, Korintlilere 2, Galatyalılara,
Efeslilere, Filipililere, Koleselilere, Selaneklilere 1, Selaniklilere
2, Timoteus’a 1, Timoteus’a 2, Titus’a, Filemun’a
Diğer Mektuplar:
İbranilere, Yakup, Petrus 1, Petrus 2, Yuhanna 1, Yuhanna 2,
Yuhanna 3, Yahuda
Apokalips (Yuhanna’nın Vahyi)

26. İncillerin kanonizasyonu
Yeni Ahid in kilisece tespiti (kanonizasyonu) uzun
bir süreyi kapsamaktadır. Yeni Ahid külliyati ile ilgili
ilk liste (Kanon) çalışmasını M.S. 150 lerde Marcion
yapmıştır. 3. yüzyılın başlarına doğru Yeni Ahid e dair
liste oluşmaya başlamıştı.
Bu arada tartışmalar sürüp gitmekteydi. 4. yüzyılın
başlarında Hıristiyanların ellerinde yüzlerce Kutsal
Metin bulunmaktaydı. Gerçekleştirilen Konsiller
sonucu bu metinlerin çoğu apokrif olarak görüldü.

27. Dört İncil
Kilise dört İncil sıralamasını şöyle yapar: Matta,
Markos, Luka, Yuhanna. Dört İncil’in bu yazarlara
izafe edilmesi daha sonraki dönemlerde olmuştur. Bu
yazarlara 4. asırdan itibaren ‘Evangelist’ (İncil yazarı)
denilmiştir.
Hıristiyan geleneği Matta ve Yuhanna’yı
havarilerden, Markos ve Luka’yı ise havari
öğrencisi sayar. Metinlerin kaleme alınış tarihlerinde
bir ittifak sözkonusu değildir. M.S. 65 ile 105
arasında değişen tarihler sözkonusudur.

29. İki Kaynak Teorisi
Markos Q İncili
Matta Luka

30. Dört Kaynak Teorisi
M Markos Q L
Matta’nın özel Luka’nın özel
kaynağı kaynağı
Matta Luka

31. İsa’ (a.s.) nın mesajı neydi?
Nasıralı İsa dönemi Yahudi Fırkaları
Sadukiler
Ferisiler
Esseniler
Zelotlar
Göğün melekûtu/Allah’ın melekûtu (İlahi hakimiyet)
En önemli buyruk: Tevhid

32. Allah Rasulü Meryemoğlu İsa’dan
tanrılaştırılan, mitleştirilen İsa’ya
İsa nın tanrılaştırılması
Qur an da kullanılan "Ruh" ve "Kelime" nin
anlamları
İsa nın çarmıha gerilme olayı
Teslis inancı

33. Pavlus: Hıristiyanlığın kurucusu
Pavlusçu düşüncenin mahiyeti ve zaferi
Pavlus’un hayatı ve yetiştiği çevre
Pavlus’un teolojisi
Pavlus’ Tanrı anlayışı
Pavlus’un İsa anlayışı
Siyasi düşüncesi ve otorite anlayışı
Pavlus un mektupları

34. Qur’an öncesi Hırisitiyanlık
Teslis akidesi üzerine yapılan tartışmalar ve erken dönem
Hıristiyan tevhidçileri
Pavlusçu öğretinin karşıtları ve teslis tartışmaları: İsa’nın
uluhiyyetinin İnkarı
İsa’nın yaratılmışlığını savunarak Kiliseyi uzun yıllar
uğraştıran adam: Arius
Konsiller ve Doğu Kiliseleri (İlk 6 yüzyıl)

35. İlk dönem Konsilleri
Qur’an Öncesi Konsiller ve Tartışılan Konular
İznik Konsili (325)
1. İstanbul Konsili (381)
Efes Konsili (431)
Kadıköy Konsili (451)
2. İstanbul Konsili (553)

36. Eski Doğu Kiliseleri
Monofizit Kiliseler
Habeş (Etiyopya) Kilisesi
Kıpti (Mısır) Kilisesi
Ermeni (Arakelagan/Apostolik) Kilisesi
Süryani Kadim Kilisesi
Nasturi Kiliseler

37. Qur’an sonrası Hıristiyanlık (Ortaçağda
Hıristiyanlık)
Qur’an sonrası Reform öncesi dönemi Konsilleri
İkon tartışmaları/çatışmaları
Doğu-Batı Kiliselerinin ayrılması (Schisma)
Ortaçağda toplumsal-siyasî durum
Engizisyon
Haçlı Seferleri

38. Reform öncesi dönem, Luther reformunu hazırlayan
sebepler
Reform öncesi döneme genel bir bakış
Luther öncesi Reform düşünürleri: John Wyclif ve Jan Hus
John Wyclif
Jan Hus
Kutsal Kitab’ın ulus dillere çevirisi
Luther reformuna ortam hazırlayan diğer hareket ve kişiler
Dönemin düşünce hayatına kısa bakış
Martin Luther ve Reformasyon

39. Allah Rasulü Meryemoğlu İsa’dan tanrılaştırılan,
mitleştirilen İsa’ya
Allah İsa yı Tevrat ı destekleyici olarak kendilerini Musa nın
dinine nisbet edenlere göndermesine ra­ğmen onların çoğu,
ölüleri bile dirilten bu ruhla hayat bulmadılar. Toplumu ıslaha
çalışan Allah Rasulü İsa çok sert tepkilerle karşılaştı. Muarızları
onu hep karalamaya ve zor duruma düşürmeye çalıştılar.
İsa yı asamayanlar O nun dinini çarmıha germenin yolunu
aradılar. Muvahhid öğrenci Barnabas ın onurlu mücadelesine
rağmen dönme Pavlus başarılı oldu ve İsa nın Tanrılığı tezini
her yerde savundu.

40. Uzun yıllar onun kılıcı altında can veren mü minler bundan
sonra onun kalemi ile zehirlenmek istendi.
Onlarca mektup yazdı Pavlus ve bunların Allah ın
kontrolü ile yazılan kutsal metinler olduğunu söyledi.
İsa insanların günahları yüzünden çarmıha gerilmişti..
Pavlus İsa nın tanrılığı fikrinin tohumunu attı.
Hıristiyanlığın en büyük ilahiyatçısı (teolog) diye
nitelendirilen Pavlus, bugünkü Hıristiyanlığın kurucusu olarak
görülmektedir.

41. Günümüz Kitab-ı Mukaddes bilginlerinin geneline göre
bugünkü Hıristiyanlik İsa nın getirdiği prensiplerden çok,
Pavlus un yorumlarıdır.
Pavlus un telkinleri Tanrı yı değil, İsa Mesih i merkez
almıştır.
Nitekim Pavlus un İsa nın doğumu, hayatı ve faaliyetleriyle
ilgilenmediği yazmış olduğu mektuplarda görülmektedir.
Pavlusçu inancın odak noktası İsa nın haça gerilmesi ve
tekrar dirilmesidir.

42. Teslis inancı
Dinin temelini, özünü teşkil eden bir mesele
hakkında isa nın bir şeyler söylememesi doğrusu
garipsenecek bir durumdur.
Teslis (Trinity, Dreienigkeit) Hıristiyanlık inancı
içerisinde Baba, oğul ve Ruhu l-Kudüs olmak üzere
meydana gelmiş üçlü bir Tanrı inancıdır. Yani üç
kişili, uknumlu tek Tanrı..
Hıristiyanlar üçlü birlikten(=Teslis) bahsederken,
Tanrının tek olduğunu kasdettiklerini söylerler.

43. Teslis terimini Hıristiyan tarihinde, 2. asrın sonlarına doğru,
ilk kez kullanan Antakyalı Theophilus olmuştur. Teslisin
Hıristiyan akidesine girmesi ise hayli sonraları olmuştur.
Teslisin Hıristiyanlığa girmesinde helenistik dünyanın etkisi
büyüktür. Nitekim eski Yunan daki Zeus-Hera-Apollo üçlüsü
dikkati çekmek-tedir.
Teslis inancı 4. yüzyıldaki konsillerde tesbit edilmiştir. Teslis
inancının bir esasa bağlanmaya çalışılması Hıristiyan
mezhepleri arasında bir takım görüş ayrılıkla­rına yol açmıştır.
Uluhiyyeti Teslis ile tanıtmak gerekseydi bunu İsa nın bizzat
kendisi yapması gerekir, sonrakilere bırakmaması gerekirdi.

44. Pavlus’un Teolojisi
İsa'nın teolojisi a Teosentrik (Tanrı merkezli)
Pavlus'un teolojisi a Kristosentrik (Mesih merkezli)
İsa'nın yaptığı çağrının özünde, insanları Tanrı'ya iman edip,
kötülükten uzak durmak suretiyle Tanrı'nın egemenliğine girmeye
davet bulunur.
Pavlus'un öğretilerinin temelini ise “Mesih” kavramı teşkil eder.
İsa'nın yaşamına dair ayrıntılar yerine ölümü ve dirilişi üzerinde
yoğunlaştı (bu durumun İsa'nın işlerinden, yaptıklarından haberdar
olmayışından kaynaklandığı, bu nedenle bu kısma değinmediği
iddiası sözkonusudur)

45. Pavlus’çu düşüncesinin ağırlık merkezini oluşturan husus
Tanrı’nın insanları inayeti ile kurtardığıdır. Kişi yaptığı iyi
işler sayesinde değil, Tanrı’nın karşılıksız inayeti sayesinde
kurtuluşa kavuştuğunu vurgular.
Pavlusçu inanışın vermek istediği mesaj İnsanları kurtaracak
olanın tanrı inayeti olduğu, Yahudi Şeriatine (Töre, Yasa)
bağlılık olmadığıdır.
Kurtuluş Tanrının karşılıksız lutfu iledir, insan gücü ile elde
edilmez. Ve İsa’yı ölülerden dirilten Tanrı’ya iman ise, kurtarma
sağlayan inayetin önde gelen başlıca gereğidir

46. İnsan Kutsal Yasa ile değil İsa Mesih’e olan imanla kurtulur.
Tarihsel İsa Pavlus tarafından İsa Mesih yapılınca ve insanlığın
günahına keffaret olarak çarmıhta öldürülünce; bunun sonucu
olarak ona inanan kurtulmuş olacaktı.
Tarihsel İsa hiç bir zaman Yasa’nın içeriğini ve geçerliliğini
tartışma konusu yapmamışken, dağdaki vaazında önemiyetini
vurgulamışken Pavlus tam tersine Yasa’nın önemsizliğini
belirtmeye çalışıyor.
Pavlus’a göre Yasa ile insan kurtulacaksa kurtarıcı (Mesih) İsa
haçta boş yere ölmüş olmayacak mıydı?

47. Pavlus İsa’nın insanların kurtuluşu için feda edildiğini
düşünmektedir. Pavlus’a göre İsa çarmıhta boşuna can
vermiştir.
O insanların aslî günahı için bir kurban gibi kanı akıtılarak
haçta insanlığın esenliği için ölmüştür.
“Tanrı, Mesih'i, kanıyla günahları bağışlatan ve imanla
benimsenen kurban olarak sundu. Böylece adaletini gösterdi.
Çünkü sabrederek, daha önce işlenmiş günahları cezasız bıraktı.
Bunu, adil kalmak ve İsa'ya iman edeni aklamak için şimdiki
zamanda kendi adaletini göstermek amacıyla yaptı.“ (Rom
3:25-26)

48. Qur’an Öncesi Hıristiyanlık
Teslis akidesi üzerine yapılan tartışmalar ve erken dönem
Hıristiyan Tevhidçileri
Yapılan tartışmalar teslis’in uknumlarından biri olan Oğul
üzerinedir. Tartışılan İsa’nın (Oğul) nasûtiliği (insani yanı) ve
lahûtiliği (ilahi yanı) mevzusudur. Pavlusçu öğreti İsa’nın gerçek
bir Tanrı olduğunu savunur.
Hıristiyanlık içerisinde tevhidçiler diye adlandırabileceğimiz
kişiler ise Oğul’un ilahlığını tartışma konusu yapmışlardır.
Buradaki tartışmalar çok çeşitlidir. Oğul’un insaniliğini önplana
çıkartanların yanında onu yarı bir ilah konumunda görenlerde
vardır.

49. Pavluscu anlayışın karşısına Yahudi-Hıristiyanlar olarak
bilinen Ebionitler cemaatı (varlıklarını 7. yüzyıla kadar devam
ettirmişlerdir) dikildi.
Onlar İsa’nın yalnızca bir peygamber olduğuna inanıyorlardı. Bu
cemaatın reisi İsa’nın üvey kardeşi Yakub idi. (Mar 6:3). İsa’nın
mesajını sürdürmeye çalıştı. Pavlus ve düşüncelerine karşı aktif
bir mücadele yürüttü.
İsa’nın Yaratılmışlığını Savunarak Pavluscu Kiliseyi Uzun Yıllar
Uğraştıran Adam: Arius
Dostuna yazdığı mektupda şöyle der "Bize Allah’ın bir
başlangıcı olmadığı, ama İsa’nın bir başlangıcı olduğunu
söylediğimizden dolayı zulmediyorlar."

50. Teslis terimini Hıristiyan tarihinde, 2. asrın sonlarına doğru,
ilk kez kullanan Antakyalı Theophilus olmuştur. Teslisin
Hıristiyan akidesine girmesi ise hayli sonraları olmuştur.
Teslisin Hıristiyanlığa girmesinde helenistik dünyanın etkisi
büyüktür. Nitekim eski Yunan daki Zeus-Hera-Apollo üçlüsü
dikkati çekmek-tedir.
Teslis inancı 4. yüzyıldaki konsillerde tesbit edilmiştir. Teslis
inancının bir esasa bağlanmaya çalışılması Hıristiyan
mezhepleri arasında bir takım görüş ayrılıklarına yol açmıştır.
Uluhiyyeti Teslis ile tanıtmak gerekseydi bunu İsa nın bizzat
kendisi yapardı, sonrakilere bırakmazdı.