5. ลักษณะของสิ่งมีชีวิตในอาณาจักรรา
1. เซลล์เป็นแบบ Eucaryotic cell มีเยื่อหุ้มนิวเคลียส
2. ไม่มีคลอโรฟิลล์ ดารงชีวิตเป็นผู้ย่อยสลายสารอินทรีย์ที่เน่าเปื่อย
หรือเป็นปรสิตทาให้เกิดโรคกับพืช สัตว์ หรือมนุษย์
3. ผนังเซลล์เป็นสารไคติน (true fungi) หรือเซลลูโลส (pseudofungi)
4. มีทั้งเซลล์เดียวและเป็นเส้นใยเล็ก เรียกว่าไฮฟา (Hypha) รวมกลุ่ม
เรียกว่าไมซีเลียม (mycelium) ลักษณะของเส้นใยแบ่งออกเป็น 2 ชนิด
4.1 เส้นใยมีผนังกั้น (Septate hypha)
4.2 เส้นใยที่ไม่มีผนังกั้น (Nonseptate hypha or Coencytic hypha)
6. โครงสร้างของเชื้อรา โดยที่ ก) เส้นใย, ข) กลุ่มเส้นใย และ ค) haustorium ที่ทาหน้าที่ในการดูด
ซับอาหารจากเซลล์พืชอาศัย (ที่มา: http://www.fungionline.org.uk/3hyphae/1hypha_ultra.html)
7. Haustorium อาจมีรูปร่างได้
หลายแบบ เช่น
- Unbranch bulbous type
- Branched
- Knob-shaped haustoria
เส้นใยของเชื้อราอาจเปลี่ยนแปลงแปลงรูปร่างเพื่อทาหน้าที่พิเศษ
ได้แก่ Haustorium เป็นเส้นใยที่ยื่นเข้าเซลล์ host เพื่อดูดอาหาร
จาก host พบในราที่เป็นปรสิตของพืช
11. Septum ของเชื้อราแบ่งออกเป
็ น 3 พวก คือ
Septum
3. closed diaphragm พบในพวก non-septate fungi จะพบ septum
กับส่วนที่ตายแล้ว หรือเพื่อกันเซลล์สืบพันธุ์
2. simple plate with a hole in center protoplasm ผ่านได้
1. dolipore septum ช่วยกั้นนิวเคลียส
http://www.paddenstoel.nl
simple pore
http://www.kcom.edu
13. Cell wall ของเชื้อรามีลักษณะเป
็ นแผ่นบางๆ
มีองค์ประกอบแตกต่างกัน สามารถใช้แบ่งกลุ่ม fungi ได้
zoospore และ gametes จะไม่พบ cell wall
Cell wall ส่วนใหญ่ประกอบด้วย
- polysaccharide 80-90%
(อาจเป็น chitin หรือ cellulose)
- protein
- lipid
- บางครั้งอาจมี รงควัตถุpolyphosphate และ inorganic ion ต่างๆ
ผนังเซลล์(Cell Wall)
14. การสืบพันธุ์ของเชื้อรามี 2 แบบ คือ
1. การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ (Asexual reproduction โดยการแตกหัก
ของเส้นใย การแตกหน่อ หรือการแบ่งเซลล์ ซึ่งการสืบพันธุ์แบบนี้อาจ
เรียกว่า vegetative reproduction และการสร้างสปอร์แบบไม่อาศัยเพศ
เช่นสร้าง zoospore, sporangiospore และ conidia แบบต่าง ๆ เป็นต้น
1.1 Fragmentation แตกหักของเส้นใยเป็นท่อนๆ
1.2 Budding หรือการแตกหน่อ
1.3 Fission เป็นการแบ่งออกเป็น 2 เซลล์
1.4 Chlamydospore สร้างสปอร์ผนังหนาเกิด ตรงกลางเส้นใย หรือปลายเส้นใย
1.5 การสร้างสปอร์แบบไม่อาศัยเพศ เช่น Zoospore, Sporangiospore, Conidiospore
การสืบพันธุ์ของเชื้อรา
15. Zoospore สร้างโดยราชั้นต่าใน Phylum Chytridiomycota สร้างใน zoosporangia โดย
zoospore ไม่มีผนังเซลล์แต่มีหาง หรือ flagellum โดย zoospore ของเชื้อราแบ่งได้เป็น
3 แบบตามลักษณะของหาง ได้แก่
A. Posteriorly uniflagellate zoospore มี flagellum 1 เส้นที่ท้ายเซลล์ เช่น chytrids
อาจเป็น whiplash
B. Biflagellate zoospore มี whiplash และ tinsel อย่างละเส้น ได้แก่เชื้อราในวงศ์
Saprolegniaceae, Pythiaceae, Peronosporaceae และ Albuginaceae
C. Anteriorly uniflagellate zoospore มี flagellum 1 เส้นที่ด้านหน้าเซลล์ อาจเป็น
tinsel
16. ลักษณะของ sporangiospore ของเชื้อรา Rhizopus sp. ที่เกิดอยู่ใน
ถุงหุ้มที่เรียกว่า sporangium
(ที่มา:http://www.backyardnature.net/f/ bredmold.htm)
18. ลักษณะการสร้าง conidia ที่เกิดบนก้าน sterigma ของเชื้อรา Aspergillus sp.
(ซ้าย) และ Penicillium sp. (ขวา) (ที่มา: http://ww5.stlouisco.com/doh/
pollen_site/MoldInfo.html)
19. Conidiospore หรือ Conidium
เป
็ น naked spore ไม่มีอะไรห่อหุ้ม เช่น พบใน sac fungi ,
club fungi บางชนิด และใน Imperfect fungi ทุกชนิด
conidium สร้างบนก้านสปอร์เรียกว่า conidiophore
conidium และ conidiophore มีรูปร่างแตกต่างกันตามชนิดของเชื้อรา
Conidia ของเชื้อราบางชนิดสร้างใน Fruiting body ซึ่งมี 2 แบบ คือ
Pycnidium (pl. pycnidia) รูปคนโฑ
Acervulus (pl. acervuli) รูปจาน
http://www.mycolog.com/
CHAP4a.htm
pycnidium acervulus
20. 1. แบบธรรมดา (simple)
2. แบบแตกกิ่งก้าน (branched)
3. แบบที่ก้านสปอร์รวมเป
็ นมัด ปลายแยก(synnema)
4. เกิดรวมกันเป
็ นกลุ่มคล้ายหมอนอิง (cushion shaped)
เรียกว่า sporodochium
5. แบบปลายขยายมนกลม มี vesicle, sterigma และ phialide
conidiopore มีรูปแบบต่างๆ
http://www.mycolog.com/CHAP4a.htm
22. Sexual reproduction
การสืบพันธุ์แบบใช้เพศ มี 3 ขั้นตอนคือ
1. Plasmogamy คือ การเข้าคู่กันของนิวเคลียสจาก
เพศผู้และเพศเมีย (n+n)
2. Karyogamy คือ การผสมระหว่างนิวเคลียสทั้งสอง ได้2n zygote
3. Meiosis การแบ่งนิวเคลียสที่ผสมแล้วจาก 2n ได้4 haploid nuclei
http://www.herts.ac.uk/natsci/Env/Fungi/repro.htm
23. หมายเหตุ
1. ราชั้นสูงหลัง plasmogamy แล้ว นิวเคลียสอาจอยู่คู่กันระยะหนึ่ง
ทาให้เกิดระยะที่เรียกว่า “dikaryon” เช่น ใน Ascomycotina
และ Basidiomycotina
2. ใน Ascomycotina หลัง Meiosis จะตามด้วย Mitosis
ทาให้ได้ 8 ascospore ใน 1 ascus
3. ใน Basidiomycotina หลัง Meiosis ได้ 4 basidiospore
เจริญบน basidium
24. Fungal Phylogeny
Cladogram showing the relationships of the major groups of organisms traditionally referred
to as fungi. The Oomycota, Myxomycota, and Plasmodiophoromycota are distinct from the
true Fungi. In addition, the true Fungi are more closely related to animals than to plants.
Protista
25. Classification of Pseudo Fungi
Kingdom Protista (Protozoa)
Phylum Myxomycota (Slime Molds)
Phylum Plasmodiophoromycota
(Endoparasitic Slime Molds)
Kingdom Chromista (Stamenopila)
Phylum Oomycota (Water Molds, White Rusts,
and Downy Mildews)
26. Kingdom Fungi
Phylum Chytridiomycota สร้าง zoospores
Phylum Zygomycota สร้าง sporangiospore
Class Zygomycetes ระยะ teleomorph สร้าง zygospore
Phylum Basidiomycota ระยะ teleomorph สร้าง basidiospore
Phylum Ascomycota ระยะ teleomorph สร้าง ascospore
Classification of True Fungi
27. Phylum Ascomycota ระยะ teleomorph สร้าง ascospore
Class Hemiascomycetesไม่สร้าง ascocarp, naked asci
Class Plectomycetes สร้าง ascocarp แบบปิด
เรียกว่า cleistothecium
Class Pyrenomycetes สร้าง ascocarp เรียกว่า perithecium
Class Discomycetes สร้าง ascocarp รูปถ้วยหรือจาน
เรียกว่า apothecium
Class Loculoascomycetes สร้าง asci ใน stroma
คล้าย perithecium
Classification of Fungi
28. Higher Fungi ระยะ anamorph (Deuteromycota)
Class Blastomycetes พวก yeast
Class Hyphomycetes สร้าง conidia บน conidiophore
ไม่สร้าง fruiting body
Class Coelomycetes สร้าง conidia ใน pycnidium
หรือ acervulus
Class Agonomycetes ไม่สร้างสปอร์ และโครงสร้างสืบพันธุ์
Classification of Fungi
29. การควบคุมโรคพืชที่เกิดจากเชื้อรา
(Control of Fungal Diseases of Plants)
วิธีการต่าง ๆ ที่ใช้ในการควบคุมโรคพืชที่เกิดจากเชื้อรา ได้แก่
1. การใช้พันธุ์ต้านทานโรค
2. การใช้เมล็ดที่ปลอดจากเชื้อสาเหตุ
3. การกาจัดเชื้อโรคที่ติดมากับเมล็ดพันธุ์โดยใช้สารประเภทดูดซึม
4. การกาจัดพืชอาศัยรอง (alternate host)
5. การใช้วัสดุและอุปกรณ์ที่สะอาดปลอดจากเชื้อโรค
6. การปลูกพืชหมุนเวียน
7. การใช้เชื้อจุลินทรีย์ที่เป็นปรปักษ์กับเชื้อราสาเหตุโรค
8. การฉีดพ่นสารเคมีกาจัดเชื้อรา (ประเภทสัมผัสหรือประเภทดูดซึม)
30. 9. การคลุกเมล็ดพืชด้วยสารเคมี
10. การแช่เมล็ดในน้าร้อน (hot water treatments)
11. การอบดินด้วยสารเคมี (fumigants)
12. การใช้พลังงานแสงอาทิตย์ (solarization)
13. การควบคุมแมลงพาหะนาโรค
14. การผสมพันธุ์พืชเพื่อให้ต้านทานต่อโรค
15. การใช้เทคนิคในการตัดต่อพันธุกรรมเพื่อให้พืชต้านทาน ฯ
39. โรครากบวมของพืชวงศ์กะหล่า (Club Root of Crucifers)
รากบวม และเกิดอาการเหี่ยวตายของผักกาดหัว ผักกาด
เขียวปลี คะน้า (เคยพบที่ภาคใต้ของไทย)
อาการ
resting spore
ในรากพืช
zoospore
infect พืชที่
รากขนอ่อน
plasmodium
zoosporangium
Asexual
zoospore
จับคู่
binucleateplasmodium
infect พืชที่
รากขนอ่อน
Sexual
วงจรชีวิต
41. 2. โรค Powdery Scab เกิดจากเชื้อ Spongospora subterranea
http://www.pa.ipw.agrl.ethz.ch/spongospora/streptopotato.jpg
46. เชื้อราก่อโรคราน้าค้าง (Downy Mildew) บนพืชชนิดต่างๆ
# Peronospora parasitica กะหล่า คะน้า
# Peronospora manchurica ถั่วเหลือง
# Peronosclerospora sorghi ข้าวฟ
่ าง
# Plasmopara viticola องุ่น
# Pseudoperonospora cubensis แตง ฟัก มะระ
# Sclerospora maydis ข้าวโพด
# Bremia lactucae ผักกาดหอม
# Basidiophora butleri หญ้าต่างๆ
47. โรค Late Blight ของมันฝรั่งและมะเขือเทศ
(Late Blight of Potato and Tomata)
อาการโรคใบไหม้ในมันฝรั่ง (ซ้าย) และเชื้อรา Phytophthora infestans
สาเหตุโรค (ขวา) (ที่มา: Agrios, 2005)
48. โรคใบใหม้ของมันฝรั่งและมะเขือเทศ (Late blight of Potato and Tomato)
อาการ
เชื้อสาเหตุ
ใบไหม้สีดา มีเชื้อราสีขาวปกคลุม
ผลสีน้าตาลเข้มมีเชื้อราปกคลุม
Phytophthora infestans
Zoosporangium
infection
Zoospore
ต้นเป็นโรค
Zoosporangiophore
Antheridium♂
+
Oogonium ♀
infection
Sporangium
Asexual
Sexual
วงจรชีวิต
http://www.fh-weihenstephan.de
54. โรคราน้าค้างขององุ่น (Downy Mildew of Grape)
เชื้อสาเหตุ Plasmopara viticola
อาการ หลังใบ แผลสีซีด ใต้ใบมีกลุ่ม sporangiophore
สีขาว เมื่อแก่จะสีเทา ช่อดอกแห้ง เชื้อราทา
ให้ผลย่น แห้ง สีแดง หรือสีน้าตาล
encysted
infection
พืชเป็นโรค
sporangiophore
sporangium
zoospore
asexual
antheridium♂
+
oogonium ♀
oospore
sporangium
zoospore
sexual
วงจรชีวิต
57. โรคราสนิมขาว (White Rust) ของผักบุ้ง
อาการโรคราสนิมขาวของผักบุ้ง (ซ้าย) พบด้านบนใบมีสีซีดขาว หรือเหลือง ด้านใต้ใบพบ
กลุ่มของเชื้อราสีขาวอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ใบอาจหงิกผิดรูปร่าง เมื่อนาชิ้นพืชส่วนที่เป็น
โรคมาตัดเป็นแผ่นบางและตรวจภายใต้กล้องจุลทรรศน์ จะพบสปอร์ของเชื้อรามีลักษณะ
กลมต่อกันคล้ายลูกปัด (ขวา) เชื้อราสาเหตุคือ Albugo ipomoeae-panduratae
