Ερωτήσεις επανάληψης και απαντήσεις στις ερωτήσεις του βιβλίου Βιολογία Γ Λυκείου 2018 - 2019 Γουρζής Στάθης - Φυσικός

1. Βιολογία - ΓΠ
Γ΄ Λυκείου
Ερωτήσεις Επανάληψης
& Απαντήσεις του βιβλίου
Ύλη σχολικού έτους 2018 – 2019
Πανελλαδικών εξετάσεων
Γουρζής Στάθης – Φυσικός

2. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΥΛΗΣ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ
Κεφάλαιο 1ο
– Χημική σύσταση του κυττάρου
( Σελίδες 28 – 32 του σχολικού βιβλίου Βιολογίας – Α. Καψάλη )
1) Ποια είναι τα νουκλεϊκά οξέα και ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες τους ;
( σελ. 28 – « Αποκαλύφθηκε με τις μελέτες ... - ... συντομογραφίες DNA και RNA αντίστοιχα. » )
2) Ποιες είναι οι πεντόζες που έχουν τα νουκλεϊκά οξέα και που συναντάμε την καθεμία ;
( σελ. 28. – « Τα νουκλεοτίδια του DNA περιέχουν ... - ... την ριβόζη ( ριβονουκλεοτίδια). » )
3) Ποιες είναι οι βάσεις των νουκλεοτιδίων και ποιες έχει το κάθε νουκλεϊκό οξύ ;
( σελ. 28. – «Οι αζωτούχες βάσεις των νουκλεοτιδίων ... - ... ενώ η ουρακίλη μόνο στο RNA. » )
4) Ποια ένωση ονομάζουμε δινουκλεοτίδιο, τρινουκλεοτίδιο και ποια πολυνουκλεοτίδιο ;
( σελ. 28 - « Δύο μονοφωσφορικά νουκλεοτίδια ... - ... δημιουργείται ένα πολυνουκλεοτίδιο. » )
5) Βασικά χαρακτηριστικά του μορίου του DNA.
( σελ. 29 – « ...το μόριο του DNA έχει τα ακόλουθα ... - … και η γουανίνη με την κυτοσίνη. » )
6) Λειτουργίες του μορίου του DNA.
( σελ. 30 - « Τα μόρια του DNA φέρουν τις ... - ... τη δημιουργία γενετικής ποικιλομορφίας. » )
7) Που βρίσκεται το DNA μέσα στο κύτταρο ;
( σελ. 30 – « Στα ευκαρυωτικά κύτταρα, ... - ... στα μιτοχόνδρια και στους χλωροπλάστες. » )
8) Δομή και βιολογικός ρόλος του RNA.
( σελ. 32 – « Το δεύτερο είδος νουκλεϊκού οξέος ... - ... ανήκουν στην ίδια αλυσίδα (κλώνο). » )
9) Ποιοι είναι οι τύποι του RNA και τι γνωρίζετε για αυτούς ;
( σελ. 32 – « Το RNA εμφανίζεται με τρεις ... - ... δομικό συστατικό των ριβοσωμάτων. » )
10) Που βρίσκεται το RNA μέσα στο κύτταρο ;
( σελ. 32 – « Το RNA βρίσκεται τόσο στο πυρήνα ... - ... μιτοχόνδρια στους χλωροπλάστες. » )
Άσκηση :
Συμπληρώστε την παρακάτω νουκλεοτιδική αλυσίδα και σημειώστε το είδος του νουκλεϊκού οξέος,
του οποίου αποτελεί μέρος :
α) G A T A A A Τ G Τ G C C Τ C A A G C G Τ
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
β) A A G C U A G U U G C A A U A U C U G G
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

3. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΥΛΗΣ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ
Κεφάλαιο 2ο
– Κύτταρο : Η θεμελιώδης μονάδα της ζωής
( Σελίδες 45 – 50, 60 - 61 του σχολικού βιβλίου Βιολογία – Α. Καψάλη )
1. Τι υποστηρίζει η κυτταρική θεωρία ;
( σελ. 45 – « Η κυτταρική θεωρία στη σύγχρονη ... - ... διαίρεση προϋπάρχοντος κυττάρου. » )
2. Τι γνωρίζετε για τα προκαρυωτικά και τα ευκαρυωτικά κύτταρα ;
( σελ. 45 – « Τα κύτταρα με κριτήριο την ... - ... διαδικασία, προϋπήρξαν των ευκαρυωτικών. »)
3. Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού.
( σελ. 46 - « Τα κύτταρα εξάλλου δεν είναι όλα τα ίδια. ... - ... και έχουν καλυπτήριο ρόλο. » )
+
( Παραδείγματα από την εικόνα της σελ. 46 )
4. Για ποιο λόγο τα κύτταρα πρέπει να έχουν μεγάλη επιφάνεια και μικρό όγκο ;
( σελ. 47 – « Πράγματι, το σχήμα των κυττάρων είναι ... - … στο εσωτερικό του κυττάρου. » )
5. Τι ονομάζουμε διαμερισματοποίηση ενός τυπικού κυττάρου ;
( σελ. 47 - « Μεμβράνη το οριοθετεί από το ... - … έχει την δική του μορφή και λειτουργία. » )
6. Τι είναι η πλασματική μεμβράνη ;
( σελ. 48 – « Πλασματική μεμβράνη ονομάζουμε αυτήν ... - ... το εξωτερικό του περιβάλλον. » )
7. Τι γνωρίζετε για την δομή της πλασματικής μεμβράνης ;
( σελ. 48 - « Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, οι ... - ... σχηματίζοντας ένα είδος μωσαϊκού. » )
+
( σελ. 48 - « Τα υδρόφιλα τμήματα των … - … αποφύγουν την επαφή τους με το νερό. » )
8. Ποιες είναι οι λειτουργίες της πλασματικής μεμβράνης ;
( σελ. 49 – « … σε άλλες κυτταρικές λειτουργίες, όπως ... - ... το περιβάλλον του κυττάρου. » )
9. Τι είναι ο πυρήνας ενός τυπικού κυττάρου ;
( σελ.60 – « Ο πυρήνας είναι το πιο ευδιάκριτο οργανίδιο ... - ... χάνουν τον πυρήνα τους. » )
10.Τι είναι ο πυρηνικός φάκελος ( ή πυρηνική μεμβράνη ) ; ( σελ.60 - « Ο πυρήνας
περιβάλλεται από τον πυρηνικό ... - … εσωτερική και μια εξωτερική. » )
11. Τι είναι το πυρηνόπλασμα ;
( σελ.60 – 61 - « Το εσωτερικό του πυρήνα καταλαμβάνεται ... - ... ένζυμα, πρωτεΐνες κ.ά. ) » )
12.Τι γνωρίζετε για τον πυρηνίσκο ;
( σελ. 61 - « Ο πυρηνίσκος είναι μια δομή ... - ... rRNA ( συστατικό των ριβοσωμάτων ). » )
13.Ποιος είναι ο ρόλος του πυρήνα για την ζωή του κυττάρου ;
( σελ. 61 - « Ο ρόλος του πυρήνα για τη ... - ... γενετικές πληροφορίες που φέρει το DNA. » )

4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ
Παράγραφος 1.1 : Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου
1) Τι γνωρίζετε για την ομοιόσταση ;
( σελ. 9 – « Η ικανότητα του οργανισμού ... - ... εξωτερικές μεταβολές, ονομάζεται ομοιόσταση.
» )
2) Ποιες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού ρυθμίζουν οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί ;
( σελ. 9 – « Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν ... - … • τα επίπεδα του CO2 στο αίμα. » )
3) Με ποιο μηχανισμό ο ανθρώπινος οργανισμός διατηρεί την θερμοκρασία του σώματος ;
( σελ. 9 – 10 « Αρχικά οι θερμοϋποδοχείς του ... - … την αύξηση της θερμοκρασίας του. » )
4) Που οφείλονται οι διαταραχές της ομοιόστασης ;
( σελ. 10 - « Κάθε διαταραχή της ομοιόστασης ... - … ζωής ( κάπνισμα, αλκοόλ κλπ ). » )
Παράγραφος 1.2 : Μικροοργανισμοί
5) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε μικρόβια ;
( σελ. 11 - « Γενικά, ως μικροοργανισμοί ή μικρόβια … - … μέγεθος μικρότερο από 0.1 mm.» )
6) Ποιους μικροοργανισμούς ονομάζουμε παράσιτα ;
( σελ. 11 - « Άλλοι, προκειμένου να επιβιώσουν και να … - … τους «φιλοξενεί» ως ξενιστής. » )
7) Ποιους μικροοργανισμούς ονομάζουμε παθογόνους ;
( σελ. 11 - « Μερικοί ωστόσο από τους μικροοργανισμούς … - … αυτοί ονομάζονται παθογόνοι. » )
8) Ποιους μικροοργανισμούς ονομάζουμε δυνητικά παθογόνους ;
( σελ. 11 - « Οι περισσότεροι όμως μικροοργανισμοί … - … χρήσιμοι ή και απαραίτητοι... » ) +
( σελ. 11 - « Αν όμως, για κάποιο λόγο, αυξηθούν ( π.χ. επειδή… - … ως δυνητικά παθογόνοι. » )
Παράγραφος 1.2.1 : Κατηγορίες παθογόνων μικροοργανισμών
9) Σε ποια είδη διακρίνουμε τους παθογόνους μικροοργανισμούς ;
( σελ. 11 - « Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορεί να είναι ευκαρυωτικοί, προκαρυωτικοί ή ιοί. » )
10) Τι είδους μικροοργανισμοί είναι οι μύκητες και τα πρωτόζωα ;
( σελ. 11 - «Στους ευκαρυωτικούς ανήκουν τα πρωτόζωα και οι μύκητες. » )
11) Τι είδους μικροοργανισμοί είναι τα βακτήρια ;
( σελ. 11 - « … ενώ στους προκαρυωτικούς τα βακτήρια. » )
12) Τι είδους μικροοργανισμοί είναι τα βακτήρια ;
( σελ. 11 - « … ενώ στους προκαρυωτικούς τα βακτήρια. » )
( σελ. 11 - « Οι ιοί αποτελούν ακυτταρικές, μη αυτοτελείς μορφές ζωής. » )
Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί
13) Τι γνωρίζετε για τα πρωτόζωα ;
( σελ. 11 - « Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι … - … βλεφαρίδες ή τα μαστίγια που διαθέτουν. » )
14) Τι γνωρίζετε για : α) το πλασμώδιο, β) το τρυπανόσωμα, γ) την ιστολυτική αμοιβάδα και

5. δ) το τοξόπλασμα ;
( σελ. 12 - « Από τα παθογόνα πρωτόζωα είναι … - … και προκαλεί αποβολές στις εγκύους. » )
15) Τι γνωρίζετε για τους μύκητες ;
( σελ. 13 - « Οι μύκητες είναι ευκαρυωτικοί … - … ενώ άλλοι αναπαράγονται με εκβλάστηση. » )
16) Τι είναι η εκβλάστηση ;
( σελ. 13 - « Σε αυτούς τους τελευταίους σχηματίζεται … - … πλέον ως αυτοτελής οργανισμός. » )
17) Τι είναι οι μυκητιάσεις ;
( σελ. 13 - « Τα νοσήματα που προκαλούνται στον … - … μύκητες ονομάζονται μυκητιάσεις.
» )
18) Τι είναι τα δερματόφυτα ;
( σελ. 13 - «Τα δερματόφυτα αποτελούν μια … - … ερυθρότητα και έντονο κνησμό. » )
Προκαρυωτικοί μικροοργανισμοί
19) Τι είναι τα βακτήρια και τι σχήμα έχουν ;
( σελ. 13 - « Τα βακτήρια είναι προκαρυωτικοί … - … ( κόκκοι) ή ραβδοειδές, ( βάκιλοι ). » )
20) Που βρίσκεται το γενετικό υλικό των βακτηρίων ;
( σελ. 13 - «Το γενετικό τους υλικό (DNA) βρίσκεται … - … μόρια γενετικού υλικού, τα πλασμίδια. » )
21) Πως αναπαράγονται τα βακτήρια ;
( σελ. 13 - « Τα βακτήρια αναπαράγονται κυρίως … - …συνθήκες, διαιρούνται κάθε 20 λεπτά. » )
22) Τι είναι τα ενδοσπόρια ;
( σελ. 13 – 14 « Σε αντίξοες συνθήκες, όπως σε … - … δίνοντας το καθένα ένα βακτήριο. » )
23) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των βακτηρίων ;
( σελ. 14 - « Πίνακας Ι . » )
24) Τι γνωρίζετε για την μορφολογία των βακτηρίων ;
( σελ. 14 - « Πίνακας ΙΙ . » )

6. 25)Τι είδους διαταραχές προκαλούν οι ιοί ;
( σελ. 18 - «Στις ιώσεις, τα νοσήματα δηλαδή που… - … όπως είναι η πολιομυελίτιδα ή το AIDS. » )
26)Τι μέγεθος έχουν οι ιοί ;
( σελ. 18 - «Το μικρό τους μέγεθος (20 έως 250 nm περίπου) ... » )
27) Περιγραφή της δομής των ιών.
( σελ. 18 - « Οι ιοί έχουν σχετικά απλή δομή … - … το οποίο είναι λιποπρωτεϊνικής φύσης. » )
28) Γιατί οι ιοί χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα ;
( σελ. 18 - « Οι ιοί εξασφαλίζουν από τον ξενιστή … - … υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα. » )
29) Σε ποιες κατηγορίες διακρίνουμε τους ιούς ;
( σελ. 18 - « Ως προς το είδος του ξενιστή … - … ή του ιστού στον οποίο παρασιτούν. » )
Παράγραφος 1.2.2 : Μετάδοση και αντιμετώπιση των παθογόνων μικροοργανισμών
30)Τι ονομάζουμε μόλυνση σε έναν οργανισμό ;
( σελ. 23 – « Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον … - ... ονομάζεται μόλυνση. » )
31)Τι ονομάζουμε λοίμωξη στον ανθρώπινο οργανισμό ;
( σελ. 23 – « …, ενώ η εγκατάστασή του ονομάζεται λοίμωξη. » )
32) Τι είναι τα λοιμώδη νοσήματα ;
( σελ. 23 - « Οι ασθένειες που προκαλούνται από … - … ονομάζονται λοιμώδη νοσήματα. » )
33) Ποια είναι τα κριτήρια του Κοχ ;
( σελ. 23 - « Μια ασθένεια, για να θεωρηθεί … - … και να απομονωθεί εκ νέου από αυτά. » )
34) Ποιες ουσίες ονομάζονται τοξίνες ;
( σελ. 23 - « Πολλά βακτήρια απειλούν την υγεία μας … - … αυτές ονομάζονται τοξίνες. » )
35) Τι είναι οι ενδοτοξίνες ;
( σελ. 23 - « Οι ενδοτοξίνες βρίσκονται στο κυτταρικό … - … πτώση της πίεσης του αίματος. » )
36) Τι είναι οι εξωτοξίνες ;
( σελ. 23 - « Οι ενδοτοξίνες εκκρίνονται από τα … - … φύση τους, συγκεκριμένα όργανα. » )
37) Πως μεταδίδονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί ;
( σελ. 23 - « Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί … - … χρησιμοποιηθεί από μολυσμένο άτομο. » )
38) Πως εισέρχονται στον οργανισμό οι παθογόνοι μικροοργανισμοί ;

7. ( σελ. 23 - « Συνήθως εισέρχονται στον οργανισμό … - … το στόμα, το στομάχι, ο κόλπος. » )
39) Ποιες είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την αποφυγή των διαφόρων ασθενειών ;
( σελ. 24 - 25 - « Η υιοθέτηση και η τήρηση των … - … σε παθογόνους μικροοργανισμούς. » )
40) Τι είναι η παστερίωση του γάλακτος ;
( σελ. 25 - « Με την παστερίωση το γάλα … - … ενώ συγχρόνως διατηρείται η γεύση του. » )
41) Γιατί χλωριώνουμε το νερό ;
( σελ. 25 - « Το νερό θα πρέπει να χλωριώνεται … - … ανάπτυξης παθογόνων μικροοργανισμών. » )
42) Τι είναι τα αντιβιοτικά ;
( σελ. 25 - « Τα αντιβιοτικά είναι χημικές … - … παράγονται από βακτήρια, μύκητες και φυτά.
» )
43) Ποια είναι η δράση των αντιβιοτικών ;
( σελ. 25 - « Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλοντας ή … - … αντίδραση του μικροοργανισμού. » )
44) Με ποιους μηχανισμούς δρουν τα αντιβιοτικά ;
( σελ. 25 - « Όλα τα γνωστά αντιβιοτικά δρουν … - … λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης. » )
45) Ποια είναι η επίδραση των αντιβιοτικών στα κύτταρα του ανθρώπου ;
( σελ. 26 - « Τα αντιβιοτικά δρουν επιλεκτικά, με την … - … και όχι τα κύτταρα του ανθρώπου. » )
46) Τα αντιβιοτικά δρουν αποτελεσματικά εναντίον των ιών ;
( σελ. 26 - « Επειδή τα αντιβιοτικά, γενικά, δρουν … - … υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα. » )
47) Ποιες είναι οι επιπτώσεις των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων ;
( σελ. 26 - « Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα … - … νοσηρότητα, ακόμα και θνησιμότητα. » )
48) Πως μεταδίδονται τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ;
( σελ. 26 - « Εκτός από την σεξουαλική επαφή … - … από τη μολυσμένη μητέρα στο έμβρυο. » )
49) Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ;
( σελ. 26 - « Τα πιο συνηθισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα … - … : η λοίμωξη από κάντιτα. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 29

8. 1)

14. Παράγραφος 1.3 : Μηχανισμοί άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού
Βασικές αρχές ανοσίας
1) Τι είναι το ζυγωτό κύτταρο ;
( σελ. 31 – « Η ανθρώπινη ζωή ξεκινά με … - ... σχηματισμό των ιστών και των οργάνων. » )
2) Σε ποιες κατηγορίες ξεχωρίζουμε τους μηχανισμούς άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού ;
( σελ. 31 – « Η άμυνα του οργανισμού εναντίον … - … δράση ( ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί ). » )
3) Ποιος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού ;
( σελ. 31 - « Το αίμα, τόσο με τα έμμορφα … - … που αποτελεί το κέντρο της αιμοποίησης. » )
Παράγραφος 1.3.1 : Μηχανισμοί μη ειδικής άμυνας
4) Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό της μη ειδικής άμυνας ;
( σελ. 31 - « Βασικό χαρακτηριστικό της … - … οποιουδήποτε παθογόνου μικροοργανισμού. » )
5) Πως λειτουργεί η μη ειδική άμυνα ;
( σελ. 31 - « Περιλαμβάνει μηχανισμούς που … - … αν καταφέρουν να εισέλθουν σε αυτόν. » )
α. Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο των μικροοργανισμών στον οργανισμό μας
6) Πως εισέρχονται τα μικρόβια στον ανθρώπινο οργανισμό ;
( σελ. 31 - « Η είσοδος των μικροβίων στο ανθρώπινο … - … ή του αναπνευστικού συστήματος. » )
7) Πως εμποδίζει το δέρμα την είσοδο των μικροβίων στον οργανισμό ;
( σελ. 31 - « ΤΟ δέρμα εμποδίζει αποτελεσματικά … - … και τους ιδρωτοποιούς αδένες του. » )
8) Να αναφέρετε τις ουσίες που χρησιμοποιεί ο οργανισμός εναντίον των μικροβίων ;
( σελ. 31 – 32 « Η κεράτινη στοιβάδα, που … - … εμποδίζουν την εγκατάστασή τους σε αυτήν.. » )
9) Τι είναι οι βλεννογόνοι και πως δρουν εναντίον των μικροβίων ;
( σελ. 32 - « Οι βλεννογόνοι του σώματος, οι … - … επιτρέπουν την είσοδό τους στον οργανισμό. » )
10) Τι είναι το βλεφαριδοφόρο επιθήλιο και πως λειτουργεί ;
( σελ. 32 - « Ο βλεννογόνος της αναπνευστικής οδού … - … από την αναπνευστική οδό. » )
11) Πως δρα ο βλεννογόνος του στομάχου ;
( σελ. 32 - « Στο βλεννογόνο του στομάχου … - … που εισέρχονται με την τροφή στον στόμαχο. » )
12) Τι γνωρίζετε για την λυσοζύμη ;
( σελ. 32 - « Η λυσοζύμη, η οποία, όπως αναφέρθηκε, …- … στοματικής κοιλότητας αντίστοιχα. » )
β. Μηχανισμοί που αντιμετωπίζουν τους μικροοργανισμούς μετά την είσοδο τους
στον ανθρώπινο οργανισμό
13) Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που έχει ο οργανισμός για τα μικρόβια που εισέρχονται σε αυτόν ;
( σελ. 32 - « στους οποίους ανήκει η φαγοκυττάρωση … - … ορισμένων αντιμικροβιακών ουσιών. » )
14) Τι γνωρίζετε για την φαγοκυττάρωση ;
( σελ. 32 - 33 - « ι) Φαγοκυττάρωση : Τα φαγοκύτταρα … - … αντιμετωπίζονται και οι ιοί. » )
15) Τι γνωρίζετε για την φλεγμονώδη αντίδραση ;
( σελ. 33 - « ιι) Φλεγμονώδης αντίδραση : φλεγμονώδης … - … αύξηση της θερμοκρασίας. » )

15. 16) Γιατί νοιώθουμε πόνο όταν τραυματιζόμαστε ;
( σελ. 32 - « Ο πόνος οφείλεται στον τραυματισμό των … - … από τους μικροοργανισμούς. » )
17) Τι είναι το ινώδες ;
( σελ. 32 - « Παράλληλα, τα αιμοφόρα αγγεία … - … είσοδο άλλων μικροοργανισμών. » )
18) Πως λειτουργεί το πλάσμα σε περίπτωση τραυματισμού ;
( σελ. 32 - « Λόγω της διαστολής των αγγείων το … - … τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης. » )
19) Τι είναι το πύον ;
( σελ. 33 - « Στο « πεδίο της μάχης » που … - … παχύρρευστο κιτρινωπό υγρό, το πύον. » )
20)Τι είναι ο πυρετός και πως επιδρά στα βακτήρια και τους ιούς ;
( σελ. 33 – 34 - « Ωστόσο, σε περίπτωση … - … αναστολή του πολλαπλασιασμού των ιών. » )
21) Τι είναι οι ιντερφερόνες ;
( σελ. 34 - « Στην περίπτωση των ιών δρα … - … ειδικών πρωτεϊνών, των ιντερφερονών. » )
22) Περιγράψτε τα στάδια με τα οποία δρουν οι ιντερφερόνες.
( σελ. 34 - « Σε ένα πρώτο στάδιο οι … - … παρεμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των ιών. » )
23) Τι είναι το συμπλήρωμα ;
( σελ. 34 - « Πρόκειται για ομάδα είκοσι πρωτεϊνών στον ορό του αίματος με αντιμικροβιακή δράση.»)
24) Τι γνωρίζετε για την προπερδίνη ;
( σελ. 34 - « Είναι μια ομάδα τριών πρωτεϊνών στον … - … για την καταστροφή των μικροβίων. » )
Παράγραφος 1.3.2 : Μηχανισμοί ειδικής άμυνας – Ανοσία
1) Ποια ικανότητα του οργανισμού λέγεται ανοσία ;
( σελ. 34 - « Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει … - … του οργανισμού ονομάζεται ανοσία. » )
2) Τι ονομάζουμε αντιγόνο ;
( σελ. 34 - « Η ξένη ουσία που προκαλεί την ανοσοβιολογική απόκριση ονομάζεται αντιγόνο. » )
3) Ποιοι οργανισμοί δρουν σαν αντιγόνα ;
( σελ. 34 - « Ως αντιγόνο μπορεί να δράσει … - … ουσίες που παράγονται από αυτόν. » )
4) Ποιές ουσίες μπορούν να δράσουν σαν αντιγόνα ;
( σελ. 34 - « Επίσης ως αντιγόνα μπορούν … - … ή ορός από άλλα άτομα ή ζώα κ.ά.. » )
5) Χαρακτηριστικά των μηχανισμών ειδικής άμυνας. ( - ονομαστικά )
( σελ. 34 - « Οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας διαθέτουν … - … α) εξειδίκευση, β) μνήμη. » )
6) Τι ονομάζουμε εξειδίκευση ενός μηχανισμού ειδικής άμυνας ;
( σελ. 34 - « α. η εξειδίκευση, που σημαίνει … - … που προκάλεσε την παραγωγή τους. » )
7) Τι ονομάζουμε μνήμη ενός μηχανισμού ειδικής άμυνας ;
( σελ. 34 - « β. η μνήμη, που είναι η ικανότητα … - … σε αυτά να αντιδρά γρηγορότερα. » )
8) Από τι αποτελείται το ανοσοβιολογικό σύστημα ; ( - ονομαστικά )
( σελ. 34 - « Το ανοσοβιολογικό σύστημα αποτελείται … - … δευτερογενή λεμφικά όργανα. » )
9) Ποια είναι τα πρωτογενή λεμφικά όργανα ;
( σελ. 34 - « … από τα πρωτογενή λεμφικά … - … μυελός των οστών και ο θύμος αδένας. » )

16. 10) Ποια είναι τα δευτερογενή λεμφικά όργανα ;
( σελ. 34 - « … από τα δευτερογενή λεμφικά … - … μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα. » )
11) Τι γνωρίζετε για τα λεμφοκύτταρα ;
( σελ. 34 – « Τα κύτταρα που απαρτίζουν … - … Τ-λεμφοκύτταρα και τα Β-λεμφοκύτταρα. » )
12) Σε ποιες κατηγορίες χωρίζουμε τα Τ-λεμφοκύτταρα ; ( - ονομαστικά )
( σελ. 35 - « Διακρίνονται σε :Βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα..-..Κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα. » )
13) Τι γνωρίζετε για τα Βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα ;
( σελ. 35 – « Βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία … - … μέσω ουσιών που εκκρίνουν. » )
14) Τι γνωρίζετε για τα Κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα ;
( σελ. 35 – « Κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία … - … που προσβληθεί από τον ιό. » )
15) Τι γνωρίζετε για τα Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης ;
( σελ. 35 – « Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης, τα οποία … - … έκθεση του οργανισμού σε αυτό. » )
16) Τι γνωρίζετε για τα Κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα ;
( σελ. 34 – « Κατασταλτικά Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία … - … αντιμετώπιση του αντιγόνου. » )
17) Τι γνωρίζετε για τα Β -λεμφοκύτταρα ;
( σελ. 34 – « Τα Β -λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται … - … ωριμάζουν στο μυελό των οστών. » )
18) Τι είναι οι ανοσοσφαιρίνες ;
( σελ. 35 – « Τα Β-λεμφοκύτταρα διαφοροποιούνται … - … ανοσοσφαιρίνες ή αντισώματα. » )
19) Πως γίνεται η αναγνώριση του αντιγόνου ;
( σελ. 35 – « Κάθε Β-λεμφοκύτταρο διαθέτει … - … οργανισμό και συνδέονται με αυτό. » )
20) Σε ποιες κατηγορίες χωρίζουμε τα Β-λεμφοκύτταρα ; ( - ονομαστικά )
( σελ. 35 - « Εξαιτίας της σύνδεσης ...-... • Τα πλασμοκύτταρα • Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης. » )
21) Τι γνωρίζετε για τα πλασματοκύτταρα ;
( σελ. 35 – «Τα πλασμοκύτταρα, που παράγουν και … - … από τον οποίο προήλθαν. » )
22) Τι γνωρίζετε για τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης ;
( σελ. 35 – « Τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης που … - … οργανισμού στο ίδιο αντιγόνο. » )

17. 23) Τι γνωρίζετε για τα αντισώματα ;
( σελ. 36 – « … έτσι και κάθε αντίσωμα … - … που προκάλεσε την παραγωγή του. » )
24) Από τι αποτελείται το μόριο ενός αντισώματος ;
( σελ. 36 – « Το μόριο του αντισώματος… - … μοιάζει με σφεντόνα ή με το γράμμα Υ. » )
25) Ποια περιοχή του μορίου ενός αντισώματος λέγεται μεταβλητή περιοχή ;
( σελ. 36 – « Η περιοχή του μορίου του … - … συνδέεται με ένα συγκεκριμένο αντιγόνο. » )
26) Ποια περιοχή του μορίου ενός αντισώματος λέγεται σταθερή περιοχή ;
( σελ. 36 – « Αντίθετα, το υπόλοιπο τμήμα … - … τη σταθερή περιοχή του αντισώματος. » )
27) Ποια είναι τα αποτελέσματα της σύνδεσης αντιγόνου – αντισώματος ;
( σελ. 36 – « Η σύνδεση αντιγόνου – αντισώματος … - … ολοκληρωτική καταστροφή. » )
28) Τι είναι η ανοσοβιολογική απόκριση ;
( σελ. 37– « Η αντίδραση του ανοσοβιολογικού … - … την ανοσοβιολογική απόκριση. » )
29) Πόσα είδη ανοσοβιολογικής απόκρισης υπάρχουν ;
( σελ. 37– « … η οποία διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση. » )
30) Τι λέμε πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση ;
( σελ. 37 – « Η πρωτογενής ανοσοβιολογική … - … οργανισμού με ένα αντιγόνο. » )
31) Ποια στάδια περιλαμβάνει η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ; ( - ονομαστικά )
Στάδιο 1ο
:Ενεργοποίηση των βοηθητικών Τ-λεμφοκυττάρωνα.
Στάδιο 2ο
:α) Ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων (χυμική ανοσία).
β) Ενεργοποίηση κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων (κυτταρική ανοσία)
Στάδιο 3ο
: Τερματισμός της ανοσοβιολογικής απόκρισης.
32) Τι είναι τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα ;
( σελ. 37 – «Αρχικά, με την εμφάνιση του … - … έτσι ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα. » )
33) Τι είναι το αντιγόνο ιστοσυμβατότητας ;
( σελ. 37 – « Το τμήμα του μικροβίου που … - … ονομάζεται αντιγόνο ιστοσυμβατότητας. » )
34) Τι γνωρίζετε για την ενεργοποίηση των Β-λεμφοκυττάρων ;
( σελ. 37 – « Σε αυτό το στάδιο τα βοηθητικά … - … που ενεργοποιούν τα Β-λεμφοκύτταρα. » )
35) Τι γνωρίζετε για την δράση των Β-λεμφοκυττάρων ; ( χυμική ανοσία )
( σελ. 38 – « … προκειμένου αυτά να … - … πλασματοκύτταρα και Β – λεμφοκύτταρα μνήμης. » )
36)Πως δρουν τα πλασματοκύτταρα ;
( σελ. 38 – « Τα πλασματοκύτταρα στη συνέχεια … - … για το συγκεκριμένο αντιγόνο. » )
37)Πως δρουν τα Β – λεμφοκύτταρα μνήμης ;
( σελ. 38 – « Τα Β – λεμφοκύτταρα μνήμης θα … - … εκτεθεί και πάλι στο ίδιο αντιγόνο. » )
38) Τι ονομάζουμε χυμική ανοσία ;
( σελ. 38 – « Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται … - … αντιγόνο και το εξουδετερώνουν. » )
39) Πως γίνεται η ενεργοποίηση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων ;
( σελ. 38 – « Παράλληλα με την ενεργοποίηση … - … των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων, » )

18. 40) Τι γνωρίζετε για την δράση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων ; ( κυτταρική ανοσία )
( σελ. 38 – 39 - « … τα οποία θα καταστρέψουν … - … αποτελεί την κυτταρική ανοσία. » )
41)Διαδικασία τερματισμού της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
( σελ. 39 – « Τελικά, τόσο με τη βοήθεια μιας … - … σταματά την κατάλληλη στιγμή. » )
42) Τι λέμε δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση ;
( σελ. 39 – « Η δευτερογενής ανοσοβιολογική … - … τα συμπτώματα της ασθένειας. » )
43) Τι ονομάζουμε ανοσία ;
( σελ. 39 – « Η ανοσία, η ικανότητα δηλαδή … - … εξουδετέρωση οποιουδήποτε αντιγόνου. » )
44) Πόσα είδη ανοσίας υπάρχουν ;
( σελ. 39 – « … διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική ανοσία. » )
45) Τι ονομάζουμε ενεργητική ανοσία ;
( σελ. 39 – « Η διάκριση αυτή γίνεται με … - … τον ίδιο τον οργανισμό ( ενεργητική ανοσία ). » )
46) Τι ονομάζουμε παθητική ανοσία ;
( σελ. 39 – « ή αν παρέχονται στον οργανισμό … - … άλλο οργανισμό ( παθητική ανοσία ). » )
47) Τι είναι ο φυσικός τρόπος στην ενεργητική ανοσία ;
( σελ. 39 – « … ο οργανισμός μπορεί να … - … στο περιβάλλον ( φυσικός τρόπος ). » )
48) Τι είναι ο τεχνητός τρόπος στην ενεργητική ανοσία ;
( σελ. 39 – « … ο οργανισμός μπορεί να … - … ή τμήματά τους ( τεχνητός τρόπος ). » )
49) Τι είναι και πως λειτουργεί το εμβόλιο ;
( σελ. 39 – « … μια ποσότητα εμβολίου … - … παραγάγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης. » )
50) Τι είναι η παθητική ανοσία ;.
( σελ. 40 – « Στην παθητική ανοσία χορηγούνται … - … παραχθεί σε άλλο οργανισμό. » )
51) Παράδειγμα επίτευξης παθητικής ανοσίας μέσω της μητέρας.
( σελ. 40 – « Παθητική ανοσία μπορεί να … - … νεογνό διαμέσου του μητρικού γάλακτος. » )
52) Παράδειγμα επίτευξης παθητικής ανοσίας μέσω ορού.
( σελ. 40 – « Σε ένα ενήλικο άτομο παθητική … - … παραχθεί σε κάποιο άλλο άτομο ή ζώο.» )

19. Παράγραφος 1.3.2 : Μηχανισμοί ειδικής άμυνας – Ασκήσεις

20. Παράγραφος 1.3.3 : Προβλήματα στη δράση του ανοσοβιολογικού συστήματος
1) Τι είναι η αυτοανοσία ;
( σελ. 40 - « Σε ορισμένες περιπτώσεις το … - … του ίδιου του οργανισμού ( αυτοανοσία ). » )
2) Τι ονομάζουμε αλλεργία ;
( σελ. 40 - « Σε ορισμένες περιπτώσεις το … - … μη παθογόνων παραγόντων ( αλλεργία ). » )
3) Τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα ;
( σελ. 40 - «Σε ορισμένες παθολογικές περιπτώσεις … - … των δικών του συστατικών. » )
4) Τι είναι τα αυτοαντισώματα ;
( σελ. 40 - « Σε ορισμένες παθολογικές περιπτώσεις … - …καταστρέφουν δικά του κύτταρα. » )
5) Πως εξηγείται η δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων ;
α) ( σελ. 40 - « Ένας ιός μπορεί να δανειστεί … - … κυττάρων του ίδιου του οργανισμού. » )
6) Πως εξηγείται η δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων ;
β) ( σελ. 40 - «Τα Τ-λεμφοκύτταρα δεν έχουν … - … και στα κύτταρα του οργανισμού. » )
7) Πως εξηγείται η δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων ;
γ) ( σελ. 41 - « Μεταβάλλεται κάποιο συστατικό … - … το ανοσοβιολογικό σύστημα. » )
8) Πως εξηγείται η δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων ;
δ) ( σελ. 41 - « Συστατικά κυττάρων του … - … έντονα αναγνωρίζονται σαν ξένα. » )
9) Τι ονομάζουμε αλλεργία ; ( ορισμός )
( σελ. 41 - « Η ενεργοποίηση του ανοσοβιολογικού … - … υγεία ονομάζεται αλλεργία ). » )
10) Τι είναι τα αλλεργιογόνα ;
( σελ. 41 - « Οι παράγοντες που προκαλούν την αλλεργία ονομάζονται αλλεργιογόνα. » )
11) Τι είναι η ισταμίνη ;
( σελ. 41 - « Όταν το ίδιο αλλεργιογόνο εισέλθει … - … ουσίες, όπως είναι η ισταμίνη. » )
12) Αποτελέσματα της αλλεργίας.
( σελ. 41 – 42 « Οι αλλεργίες έχουν συνήθως … - … οποίους προσβάλλει το αλλεργιογόνο. » )
13) Τι είναι τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας ;
( σελ. 42 - « Στην επιφάνεια ορισμένης … - … ονομάζονται αντιγόνα ιστοσυμβατότητας. » )
14) Τι ονομάζουμε απόρριψη μοσχεύματος ;
( σελ. 42 - « Ωστόσο, στην περίπτωση, που … - … του δέκτη και απορρίπτει το μόσχευμα. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 44

28. Παράγραφος 1.3.4 : Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας
1) Τι ονομάζουμε ανοσολογική ανεπάρκεια ;
( σελ. 47 - « Η εξασθένηση της λειτουργίας … - … ονομάζεται ανοσολογική ανεπάρκεια. » )
2) Που οφείλεται το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας ;
( σελ. 47 - « … ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά … - … HIV ( Human Immunodeficiency Virus ). » )
3) Δομή του ιού του AIDS.
( σελ. 47 - « Ο HIV ανήκει στους ρετροϊούς, είναι … - … λιποπρωτεϊνικής φύσης έλυτρο. » )
4) Τι είναι η αντίστροφη μεταγραφάση ;
( σελ. 47 - « … και το ένζυμο αντίστροφη … - … σύνθεση DNA με μήτρα το RNA του ιού. » )
5) Δράση του ιού του AIDS.
( σελ. 47 - « Ο ιός προσβάλλει κυρίως τα βοηθητικά … - … υπάρχουν στην επιφάνειά τους. » )
6) Σε ποια μέρη του ανθρώπινου σώματος ανιχνεύεται ο ιός του AIDS ;
( σελ. 47 - « Στον οργανισμό του ανθρώπου ο … - … γάλα, στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό κ.α. . » )
7) Πως μεταδίδεται ο ιός του AIDS ;
( σελ. 47 - « Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί με … - … τη μητέρα – φορέα προς το νεογνό. » )
8) Ποιες προφυλάξεις πρέπει να παίρνονται κατά της μετάδοσης του AIDS ;
( σελ. 48 - « Αυτές είναι : • Ο έλεγχος … - … προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. » )
9) Πως γίνεται η διάγνωση του ιού του AIDS ;
( σελ. 48 - « Η διάγνωση της νόσου γίνεται είτε … - … εισβολή του ιού στον οργανισμό. » )
10) Είσοδος του ιού του AIDS στον οργανισμό και προσβολή των κυττάρων.
( σελ. 48 - « Με την είσοδό του στον οργανισμό … - … τους μηχανισμούς του κυττάρου. » )
11) Σύνθεση του DNA του ιού του AIDS στον οργανισμό.
( σελ. 48 - « Αρχικά από το RNA του ιού … - … το άτομο θεωρείται φορέας του ιού. » )
12) Λοίμωξη του ιού του AIDS στον οργανισμό.
( σελ. 48 - « Υπάρχει όμως η πιθανότητα … - … από 6 εβδομάδες έως και 6 μήνες. » )
13) Συμπτώματα της ασθένειας του AIDS.
( σελ. 49 - « Μετά από αρκετά χρόνια … - … λειτουργία του ανοσοβιολογικού συστήματος. » )
14) Πως αντιμετωπίζουμε σήμερα την ασθένεια του AIDS ;
( σελ. 49 - « Υπάρχουν φάρμακα, όπως το ΑΖΤ … - … σε εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 52

32. Παράγραφος 1.5 : ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ
1) Τι είναι ο εθισμός ;
( σελ. 61 - « ... δηλαδή μεταβάλουν την λειτουργία … - … τη συνεχή λήψη των ουσιών αυτών. » )
2) Τι ονομάζουμε ανοχή ;
( σελ. 61 - « Ουσίες όπως το αλκοόλ, η νικοτίνη … - … πλέον ο χρήστης να ζήσει χωρίς αυτές. » )
3) Σε τι διακρίνουμε την εξάρτηση ;
( σελ. 61 - «Η εξάρτηση διακρίνεται συχνά σε ψυχική και σωματική, ... » )
4) Ποιές οι συνέπειες της ψυχικής εξάρτησης ;
( σελ. 61 - « … εκδηλώνει επιθετικότητα ή … - … πράξεις προκειμένου να την αποκτήσει. » )
5) Ποιές οι συνέπειες της σωματικής εξάρτησης ;
( σελ. 61 - « ... προστίθενται και διάφορα οργανικά … - … οι σωματικοί πόνοι, η διάρροια κ.ά. » )
6) Τι είναι τα ναρκωτικά ;
( σελ. 61 - « Τα ναρκωτικά είναι ουσίες που … - … η κοκαΐνη, το LSD, η μαριχουάνα κ.ά. » )
7) Τι γνωρίζετε για τη μορφίνη ;
( σελ. 61 - « Το 1800 απομονώθηκε από το … - … διαπιστωθεί οι βλαβερές παρενέργειές της. » )
8) Τι γνωρίζετε για την ηρωίνη ;
( σελ. 61 - « Αργότερα, με χημική επεξεργασία του … - … της, απαγορεύτηκε η χρήση της. » )
9) Τι είναι η μεθαδόνη ;
( σελ. 61 - « Η μεθαδόνη είναι μια ναρκωτική ουσία … - … δόσεις ως υποκατάστατο της ηρωίνης. » )
10) Τι είναι το στερητικό σύνδρομο ;
( σελ. 61 - 62 - « ... έχουν να αντιμετωπίσουν ένα … - … ισχυροί πόνοι σε ολόκληρο το σώμα. » )
11) Τι ονομάζουμε «φυσιολογικές μορφίνες» ;
( σελ. 62 - « Γνωρίζουμε ότι ο οργανισμός του … - … οργανισμό με αναλγητικά φάρμακα. » )
12) Πού οφείλεται η ένταση των συμπτωμάτων του στερητικού συνδρόμου ;
( σελ. 62 - « Η μορφίνη και τα παράγωγά της … - … κάνει πολύ δύσκολη την απεξάρτησή του. » )
13) Κατευναστικές ουσίες.
( σελ. 62 - « Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το αλκοόλ, τα βαρβιτουρικά και άλλες ουσίες. » )
14) Πως και που προσβάλλει η αιθυλική αλκοόλη τον οργανισμό ;
( σελ. 62 - « Η αιθυλική αλκοόλη (το οινόπνευμα) που… - … και το καρδιαγγειακό σύστημα. » )
15) Ποιά η σχέση της αιθυλικής αλκοόλης με το νερό στον οργανισμό ;
( σελ. 62 - « Μάλιστα, όσο μεγαλύτερη είναι η ... - ... ποσότητα που θα καταναλωθεί είναι μικρή. » )
16) Ψυχολογικές επιπτώσεις του αλκοολισμού.
( σελ. 63 - « Οι αλκοολικοί, λόγω της φθοράς ... - ... παραισθήσεις και ψυχωτική συμπεριφορά. » )
17) Σωματικές επιπτώσεις του αλκοολισμού.
( σελ. 63 - « Το πεπτικό σύστημα επιβαρύνεται ... - ... καρκίνους του λάρυγγα και του οισοφάγου. » )
18) Τι είναι η νικοτίνη και ποιές οι επιπτώσεις της ;
( σελ. 63 - « Η νικοτίνη είναι μια δραστική… - … της κινητικότητας του γαστρεντερικού σωλήνα. » )
19) Τι είναι η πίσσα του τσιγάρου και ποιές οι επιπτώσεις της ;
( σελ. 63 - « Η νικοτίνη είναι μια δραστική… - … της κινητικότητας του γαστρεντερικού σωλήνα. » )

33. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Παράγραφος : Εισαγωγή.
1) Ποια επιστήμη ονομάζεται οικολογία ;
( σελ. 69 – « Οικολογία είναι η επιστήμη που ... - ... ή σε διαφορετικό είδος από αυτούς. » )
Παράγραφος 2.1 : Η έννοια του οικοσυστήματος
2) Τι είναι το οικοσύστημα και από τι αποτελείται ;
( σελ. 69 – « Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί ... - … που αναπτύσσονται μεταξύ τους. » )
3) Πως διακρίνουμε τους οργανισμούς που ζουν σε ένα οικοσύστημα ;
( σελ. 70 – « Οι οργανισμοί που ζουν σε ένα ... - ... καταναλωτές και αποικοδομητές. » )
4) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε παραγωγούς ;
( σελ. 70 – « Οι παραγωγοί είναι οι οργανισμοί ... - ... ( διοξείδιο του άνθρακα και νερό ). » )
5) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε αυτότροφους ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « Στους παραγωγούς, που χαρακτηρίζονται ... - ... τα φύκη και τα κυανοβακτήρια.» )
6) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε ετερότροφους ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « Όλοι οι άλλοι οργανισμοί των ... - ... κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους. » )
7) Πως διακρίνουμε τους ετερότροφους οργανισμούς ;
( σελ. 70 – « Οι ετερότροφοι οργανισμοί διακρίνονται σε καταναλωτές και αποικοδομητές. » )
8) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε καταναλωτές ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « Στους καταναλωτές, τους οργανισμούς ... - ... πολυκύτταροι ζωικοί οργανισμοί. » )
9) Σε πόσες κατηγορίες διακρίνουμε τους καταναλωτές ; ( ονομαστικά )
( σελ. 70 – « … διακρίνονται σε : • καταναλωτές 1ης
…-…καταναλωτές 3ης
ή μεγαλύτερης τάξης. » )
10) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε καταναλωτές 1ης
τάξης ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « • καταναλωτές 1ης
τάξης, που είναι τα φυτοφάγα ζώα. » )
11) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε καταναλωτές 2ης
τάξης ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « • καταναλωτές 2ης
τάξης, που είναι … - … τα οποία τρέφονται με φυτοφάγα. » )
12) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε καταναλωτές 3ης
τάξης ; ( παραδείγματα )
( σελ. 70 – « • καταναλωτές 3ης
τάξης ή μεγαλύτερης … - … τρέφονται με άλλα σαρκοφάγα. » )
13) Ποιους οργανισμούς ονομάζουμε αποικοδομητές ; ( παραδείγματα )
( σελ. 71 – « Στους αποικοδομητές ανήκουν ορισμένα ... - ... από τους φυτικούς οργανισμούς.» )
14) Τι ονομάζουμε πληθυσμό ;
( σελ. 71 – « Οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος ... - … είδος αποτελούν ένα πληθυσμό. » )
15) Τι ονομάζουμε βιοκοινότητα ;
( σελ. 71 – « Το σύνολο των διαφορετικών ... - … μεταξύ τους αποτελούν τη βιοκοινότητα. » )
16) Τι ονομάζουμε βιότοπο ;
( σελ. 71 – « … ενώ βιότοπος είναι η περιοχή στην ... - … πληθυσμός ή μια βιοκοινότητα. » )

34. 17) Ποια οικοσυστήματα ονομάζουμε αυτότροφα ;
( σελ. 71 – « Τα οικοσυστήματα που υπάρχουν ... - ... αυτά χαρακτηρίζονται ως αυτότροφα. » )
18) Ποια οικοσυστήματα ονομάζουμε ετερότροφα ;
( σελ. 71 – « … και διακρίνονται από τα ... - ... ενέργειας γίνεται με τη μορφή χημικών ενώσεων. » )
19) Τι ονομάζουμε ροή ενέργειας ;
( σελ. 72 – « Η διανομή ενέργειας γίνεται μέσω ... - … οικοσυστήματος (ροή ενέργειας ). » )
Παράγραφος 2.1.1 : Χαρακτηριστικά οικοσυστημάτων
20) Τι γνωρίζετε για το μέγεθος και τα όρια ενός οικοσυστήματος;
( σελ. 72 – « Επειδή το οικοσύστημα είναι ένα ... - … από τον ερευνητή που το μελετά. » )
21) Τι ονομάζουμε ισορροπία σε ένα οικοσύστημα ;
( σελ. 72 – « Τα οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται ... - … αντιπροσωπεύει μια στατική κατάσταση. » )
22) Τι ονομάζουμε ποικιλότητα σε ένα οικοσύστημα ;
( σελ. 72-73 – « Ο όρος «ποικιλότητα» αναφέρεται στα ... - … υπάρχουν σε ένα οικοσύστημα. » )
23) Τι σχέση έχει η ποικιλότητα με τη σταθερότητα ενός οικοσυστήματος ;
( σελ. 73 – « Πράγματι, όσο μεγαλύτερη ποικιλότητα ... - … , τόσο πιο ισορροπημένο είναι. » )
24) Παράδειγμα της σχέσης που έχει η ποικιλότητα με τη σταθερότητα ενός οικοσυστήματος.
( σελ. 73 – « Αν, για παράδειγμα, σε ένα ... - … άμεσα τα είδη που τρέφονται από αυτό. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 74

37. Παράγραφος 2.2: Ροή ενέργειας
1) Τι ονομάζουμε ποιοτικές και τι ποσοτικές σχέσεις ;
( σελ. 75 – « Οι τροφικές σχέσεις μεταξύ των ... - ... και ποσοτικές ( τι ποσότητα τρώει). » )
2) Τι είναι οι τροφικές αλυσίδες ;
( σελ. 75 – « Η απεικόνιση των ποιοτικών τροφικών ... - … και τα τροφικά πλέγματα. » )
3) Τι είναι οι τροφικές πυραμίδες ;
( σελ. 75 – « … ενώ η απεικόνιση των ποσοτικών ... - ... γίνεται με τις τροφικές πυραμίδες. » )
Παράγραφος 2.2.1: Τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα
4) Τι είναι το τροφικό πλέγμα ;
( σελ. 76 – « Το δίκτυο αυτό, που ... - ... οικοσυστήματος, ονομάζεται τροφικό πλέγμα. » )
Παράγραφος 2.2.2: Τροφικές πυραμίδες και τροφικά επίπεδα
5) Από τι αποτελείται μια τροφική πυραμίδα ;
( σελ. 76 – « Μια τροφική πυραμίδα αποτελείται ... - ... « ίδιο αριθμό βημάτων » από τον ήλιο. » )
6) Πότε χαρακτηρίζουμε μια πυραμίδα ι) ενέργειας, ιι) βιομάζας και ιιι) πληθυσμού ;
( σελ. 76 – «Μια τροφική πυραμίδα, ανάλογα με το ... - ... βιομάζας ή πληθυσμού αντίστοιχα. » )
7) Ποιο είναι το ποσοστό της ενέργειας που περνά σε κάθε τροφικό επίπεδο ;
( σελ. 77 – « Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 10% ... - ... καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται. » )
8) Γιατί χάνεται το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας, ανάμεσα στα τροφικά επίπεδα ;
( σελ. 77 – « Αυτό οφείλεται στο ότι : • Ένα μέρος της … - … τα οποία αποικοδομούνται. » )
9) Γιατί χάνεται το μεγαλύτερο μέρος της βιομάζας ανάμεσα στα τροφικά επίπεδα ;
( σελ. 77 – « Σε γενικές γραμμές, η ίδια πτωτική … - … συνεπώς μειώνεται η βιομάζα του. » )

38. 10) Πότε λέμε ότι έχουμε μια ανεστραμμένη τροφική πυραμίδα ;
( σελ. 77 – « Όταν σε ένα οικοσύστημα υπάρχουν … - … από τον πληθυσμό των κατώτερων. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 81

44. ΑΣΚΗΣΗ 2 - Σελίδα 81
2. Έστω ότι σε μια λίμνη ισχύει η τροφική αλυσίδα:
φυτοπλαγκτόν → ζωοπλαγκτόν → μικρά ψάρια → μεγάλα ψάρια → υδρόβια πτηνά.
Όλοι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του
προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Εάν η βιομάζα των μικρών ψαριών είναι 5x104
Κg και η
ενέργεια που εμπεριέχεται στο φυτοπλαγκτόν είναι 40 ΚJoules/Κg φυτοπλαγκτού:
α. Να υπολογιστεί η βιομάζα των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων και να σχεδιαστεί η αντίστοιχη
τροφική πυραμίδα.
β. Να υπολογιστεί η ενέργεια που εμπεριέχεται σε κάθε τροφικό επίπεδο και να σχεδιαστεί
η αντίστοιχη τροφική πυραμίδα.
γ. Με δεδομένο ότι το μέσο βάρος ενός πτηνού είναι 2,5 Kg, να υπολογιστεί ο αριθμός των
υδρόβιων πτηνών που μπορούν να εξασφαλίσουν την τροφή τους μέσω αυτής της τροφικής
αλυσίδας.

45. α.
Βυδρόβια πτηνά =
Βμεγάλα ψάρια =
Βμικρά ψάρια =
Βζωοπλαγκτόν =
Βφυτοπλαγκτόν =
β.
ΑΣΚΗΣΗ 2 - Σελίδα 81 ( - συνέχεια )
Ευδρόβια πτηνά =
Εμεγάλα ψάρια =
Εμικρά ψάρια =
Εζωοπλαγκτόν =
Εφυτοπλαγκτόν =
γ.
Βυδρόβια πτηνά = Nαριθμός πτηνών Χ Β πτηνού
................ = Nαριθμός πτηνών Χ ..................
5x104
Κg 5x104
Κg
2x108
ΚJoules 2x108
ΚJoules

46. Nαριθμός πτηνών = ----------------------------
ΑΣΚΗΣΗ 3 - Σελίδα 82
α) Ποσοστό ηλιακής ενέργειας για φωτοσύνθεση =
β) Η διαδικασία επιστροφής ενέργειας, από τα φυτά είναι η ...................
γ) Ποσοστό επιστρεφόμενης ενέργειας φυτοφάγων πτηνών =
δ) Ποσοστό ηλιακής ενέργειας στους ιστούς φυτοφάγων πτηνών =
ε) Ποσοστό επιστρεφόμενης ενέργειας φυτοφάγων αρθρόποδων =
στ) Η διαφορά στο ποσοστό οφείλεται ............................
Παράγραφος 2.3 : Βιογεωχημικοί κύκλοι
1) Περιγράψτε την τροφοδοσία των οικοσυστημάτων με ενέργεια.
( σελ. 84 – « Τα οικοσυστήματα τροφοδοτούνται συνεχώς ... - ... και τους αποικοδομητές. » )
2) Περιγράψτε την τροφοδοσία των οικοσυστημάτων με ύλη.
( σελ. 84 – « Αντίθετα όμως με την ενέργεια, ... - ... ώστε να γίνονται εκ νέου διαθέσιμα. » )
3) Τι ονομάζουμε βιογεωχημικούς κύκλους ;
( σελ. 84 – « Οι επαναλαμβανόμενες κυκλικές ... - ... γεωλογικών και χημικών διαδικασιών. » )
Παράγραφος 2.3.1: Ο κύκλος του άνθρακα
4) Γιατί ο άνθρακας είναι σημαντικός στην ροή της ενέργειας σε ένα οικοσύστημα ;
( σελ. 84 – « Ο άνθρακας είναι το χημικό ... - ... άλλο είναι δεσμευμένη στις οργανικές ενώσεις. » )
5) Πως εισέρχεται ο άνθρακας σε ένα οικοσύστημα ;
( σελ. 84 – « Ο άνθρακας εισέρχεται στα ... - ... διαδικασία της φωτοσύνθεσης, σε γλυκόζη. » )
6) Πως διασπάται η γλυκόζη στους παραγωγούς ;
( σελ. 84 – «Ένα μέρος της γλυκόζης, αλλά και άλλων … - … από και προς την ατμόσφαιρα. » )
7) Τι συμβαίνει με την οξείδωση της οργανικής ύλης ;
( σελ. 85 – « Και στην περίπτωση των καταναλωτών … - … που επιστρέφει στην ατμόσφαιρα. » )
8) Ανταλλαγή διοξειδίου του άνθρακα μεταξύ της ατμόσφαιρας και των βιοτικών παραγόντων.
( σελ. 85 – « Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι στη βάση … - … του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. » )

47. 9) Πως αυξάνεται σήμερα η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ;
( σελ. 85 – « Στη συνέχεια όμως οι αυξανόμενες ενεργειακές … - … άνθρακα στην ατμόσφαιρα. » )
10) Για ποιόν λόγο δεν μειώνεται το διοξείδιο του άνθρακα από την φωτοσύνθεση ;
( σελ. 85 – « Η καταστροφή ωστόσο των δασών, είτε λόγω … - … οργανισμών του πλανήτη. » )
Παράγραφος 2.3.2 : Ο κύκλος του αζώτου
11) Γιατί το άζωτο είναι σημαντικό για τη ζωή ;
( σελ. 86 – « Το άζωτο αποτελεί ένα σημαντικό χημικό… - … βρίσκεται σ' αυτή (μοριακό άζωτο). » )
12) Τι είναι η αζωτοδέσμευση ;
( σελ. 86 – « Για το λόγο αυτό η εισαγωγή του … - … αξιοποιήσιμες από τους παραγωγούς. » )
13) Τι είναι η ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση ;
( σελ. 86 – « Κατά την ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση … - … της συνολικής αζωτοδέσμευσης. » )
14) Τι είναι η βιολογική αζωτοδέσμευση ;
( σελ. 86 – « Η βιολογική αζωτοδέσμευση … - … το 90% της συνολικής αζωτοδέσμευσης. » )
15) Που συναντάμε το άζωτο που απορροφήθηκε από τα φυτά ;
( σελ. 86 – « Τα φυτά χρησιμοποιούν τα … - … χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή πρωτεϊνών. » )
16) Πως παράγεται η αμμωνία στον κύκλο του αζώτου ;
( σελ. 86 – « Όμως τόσο τα φυτά όσο και … - … που καταλήγει στην παραγωγή αμμωνίας. » )
17) Πως μετατρέπεται η αμμωνία σε νιτρικά ιόντα ;
( σελ. 86 – « Η αμμωνία που συγκεντρώνεται στο … - … στο εσωτερικό του οικοσυστήματος. » )
18) Πως μετατρέπονται τα νιτρικά ιόντα σε άζωτο της ατμόσφαιρας ;
( σελ. 86 – « Την εργασία αυτή αναλαμβάνουν τα … - … το οποίο επιστρέφει στην ατμόσφαιρα. » )
19) Πως παρεμβαίνει ο άνθρωπος στον κύκλο του αζώτου ;
( σελ. 87 – « Ο άνθρωπος επηρεάζει τον κύκλο του … - … να αυξήσει την παραγωγικότητά τους. » )
20) Ποιο ποσοστό του αζώτου απορροφούν τα φυτά, από τα λιπάσματα ;
( σελ. 88 – « Ωστόσο λιγότερο από το ένα τρίτο της εκάστοτε … - … τα καλλιεργούμενα φυτά. » )
21) Πως εμπλουτίζουμε το έδαφος με άζωτο ;
( σελ. 88 – « Οι δύο πιο οικολογικοί τρόποι … - … είναι η αγρανάπαυση και η αμειψισπορά. » )

48. 22) Τι είναι η αμειψισπορά ;
( σελ. 88 – « Αμειψισπορά είναι η εναλλαγή στην … - … με άζωτο και να μην εξασθενεί. » )
Παράγραφος 2.3.3 : Ο κύκλος του νερού
23) Ιδιότητες του νερού.
( σελ. 88 – « Το νερό καλύπτει το μεγαλύτερο … - … φωτοσύνθεση των φυτικών οργανισμών. » )
24) Πως κυκλοφορεί το νερό στα οικοσυστήματα ;
( σελ. 88 – « Η κυκλοφορία του νερού στηρίζεται κυρίως … - … φυτών και τις κατακρημνίσεις. » )
25) Τι είναι η επιδερμική εξάτμιση ;
( σελ. 88 – « Η εξάτμιση του νερού από την επιφάνεια … - … ονομάζεται επιδερμική εξάτμιση. » )
26) Τι είναι η διαπνοή ;
( σελ. 88 – « Φτάνοντας το νερό στα φύλλα απομακρύνεται … - … φυτών και της ατμόσφαιρας. » )
27) Πόσο σημαντική είναι η διαπνοή για τους βιογεωχημικούς κύκλους ;
( σελ. 88 – « Η διαπνοή, αποτελώντας την κινητήρια δύναμη… - … με πύλη εισόδου τα φυτά. » )
28) Τι είναι οι κατακρημνίσεις ;
( σελ. 88 - 89 – « Με τις κατακρημνίσεις ( δηλαδή … - … και στα χερσαία οικοσυστήματα. » )
29) Πως γίνεται η ανταλλαγή νερού στους ωκεανούς ;
( σελ. 89 – « Η ανταλλαγή του νερού μεταξύ … - … εξάτμισης και των κατακρημνίσεων. » )
30) Πως κυκλοφορεί το νερό στην ξηρά ;
( σελ. 89 – « Το νερό που πέφτει στην ξηρά … - … απορροή από το χερσαίο περιβάλλον. » )
31) Πως βοηθούν τα φυτά την απορρόφηση του νερού στην ξηρά ;
( σελ. 89 – « Τα φυτά παίζουν καθοριστικό ρόλο … - … στην ατμόσφαιρα με την διαπνοή. » )

49. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 91
1)

52. ( Από το υλικό που έχει δημοσιεύσει η « Ελευθεροτυπία», 2004 – 2005 )

54. Παράγραφος 2.4.3 : Ερημοποίηση
1) Που συναντάμε τα ερημικά οικοσυστήματα ;
( σελ. 101 – « Φυσιολογικά, τα ερημικά οικοσυστήματα ... - ... βροχόπτωση είναι πολύ χαμηλή. » )
2) Ποια οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται ερημικά ;
( σελ. 101 – « Οικοσυστήματα που χαρακτηρίζονται … - … επέτρεπαν πλούσια βλάστηση. » )
3) Για ποιους λόγους ένα οικοσύστημα μπορεί να ερημοποιηθεί ;
( σελ. 101 – « Οι λόγοι για τους οποίους … - … υπερβόσκηση στα μεσογειακά οικοσυστήματα. » )
4) Περιγράψτε το μεσογειακό οικοσύστημα.
( σελ. 101 – « Το μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από … - … ξερών φύλλων στο έδαφος. » )
5) Πως μπορεί να επανακάμψει ένα μεσογειακό οικοσύστημα ;
( σελ. 101 – « Τα μεσογειακά οικοσυστήματα … - … διασκορπίστηκαν λόγω της φωτιάς κ.ά. » )
6) Αναφέρατε μια από τις πιο σημαντικές συνέπειες της φωτιάς.
( σελ. 102 – « Μια από τις συνέπειες της φωτιάς … - … οικοσυστημάτων και ερημοποίηση. » )
Παράγραφος 2.4.4 : Ρύπανση
7) Τι ονομάζουμε ρύπανση και τι ρύπους ;
( σελ. 103 – « Ρύπανση είναι η επιβάρυνση … - … θερμότητα, ο ήχος και οι ακτινοβολίες. » )
8) Πότε ένας ρύπος αποτελεί απειλή για το περιβάλλον ;
( σελ. 103 – « Για το λόγο αυτό είναι δυνατό … - … που διαθέτουν όλα τα οικοσυστήματα. » )
9) Πότε μια τοξική ουσία δεν προκαλεί επιπτώσεις ;
( σελ. 103 – « Ανάλογα, είναι δυνατόν μια τοξική … - … από ότι εισάγεται στο οικοσύστημα. » )
10)Σε ποιες κατηγορίες ξεχωρίζουμε την ρύπανση ;
( σελ. 103 – « Η ρύπανση, ανάλογα με το τμήμα της … - … και σε ρύπανση του εδάφους. » )
11) Ποια είναι η σημαντικότερη αιτία της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ;
( σελ. 103 – « Η συστηματική όμως επιβάρυνση … - … ( γαιανθράκων και πετρελαίου ). » )
+(σελ.103–104 - « Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα … - … με τη μαζική χρήση του αυτοκινήτου. » )
12) Πως αυξάνεται φυσιολογικά η θερμοκρασία του πλανήτη μας ;
( σελ. 104 – « Από το σύνολο της ακτινοβολίας … - … ήπια αύξηση της θερμοκρασίας της. » )
13) Πως αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη μας, με την ανθρώπινη παρέμβαση ;
( σελ. 104 – « Ωστόσο εξαιτίας της υπέρμετρης … - … την αύξηση της θερμοκρασίας της. » )
14) Ποιες συνέπειες θα έχει η υπερθέρμανση του πλανήτη ;
( σελ. 104 – « Αν η πρόβλεψη αυτή επαληθευθεί … - … οποίες θα καλυφθούν από το νερό.
» )
15) Τι γνωρίζετε για την απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας από τη Γη ;
( σελ. 104 – « Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει … - … η υπερθέρμανση του πλανήτη μας.» )
16) Πως διαταράσσεται η απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας και τι επιπτώσεις έχει στη Γη ;
(σελ.104–«Ωστόσο εξαιτίας της υπέρμετρης καύσης…-…πλανήτη μας θα έχει αυξηθεί κατά 5ο
C .» )
17) Ποιες οι επιπτώσεις από την αύξηση της θερμοκρασίας ;
( σελ.104 – « Αν η πρόβλεψη αυτή επιβεβαιωθεί, … - … μετατραπούν σε άγονες και αντίστροφα. » )
18)Γιατί ονομάζουμε το αντίστοιχο « φαινόμενο του θερμοκηπίου » ;
( σελ. 104 – « Την ονομασία « φαινόμενο του … - … τη θερμοκρασία σε ένα θερμοκήπιο. » )

55. Το φωτοχημικό νέφος
19) Ποιες ουσίες ονομάζονται πρωτογενείς ρύποι ;
( σελ. 105 – « Στις ουσίες αυτές, που ονομάζονται .. - .. άνθρακα και διάφοροι υδρογονάνθρακες. » )
20) Ποιες ουσίες ονομάζονται δευτερογενείς ρύποι ;
( σελ. 105 – « Στα προϊόντα της αντίδρασής … - …και το νιτρικό υπεροξυακετύλιο ( ΡΑΝ ). » )
21) Ποιες είναι οι επιπτώσεις του μονοξειδίου του άνθρακα ;
( σελ. 105 – « Από τους πρωτογενείς ρύπους … - … σύνδεσης στο μόριο της αιμοσφαιρίνης . » )
22) Ποιες είναι οι επιπτώσεις από τα οξείδια του αζώτου ;
( σελ. 105 – « Τα οξείδια του αζώτου προκαλούν … - … για την πρόκληση του εμφυσήματος. » )
23) Ποιες είναι οι επιπτώσεις από το όζον ;
( σελ. 105 – « Από τους δευτερογενείς ρύπους … - … αζώτου, ενώ το ΡΑΝ ερεθίζει τα μάτια . » )
Η εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος
24) Τι είναι η στοιβάδα του όζοντος ;
( σελ. 105 – « Αν και το όζον στα κατώτερα … - … μέρος της υπεριώδους ακτινοβολίας. » )
25) Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας ;
( σελ. 105 – « Η ακτινοβολία αυτή έχει … - … καταρράκτη και καρκίνο του δέρματος. » )
26) Τι είναι η τρύπα του όζοντος ;
( σελ. 105 - 106 – « Από τη δεκαετία του 1970 … - … τρύπας πάνω από την Ανταρκτική. . » )
27) Πως δημιουργήθηκε η τρύπα του όζοντος ;
( σελ. 106 – « Από τις έρευνες οι οποίες … - … κλιματιστικά και ως προωθητικά στα σπρέι. » )
28) Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την τρύπα του όζοντος ;
( σελ. 106 – « Εξαιτίας της ελάττωσης του όζοντος … - … επιπτώσεις της στους οργανισμούς. » )
Η όξινη βροχή
29)Με ποιες διαδικασίες εμπλουτίζεται η ατμόσφαιρα με τα οξείδια του αζώτου και του θείου ;
( σελ. 107 – « Η ηφαιστειακή δραστηριότητα, … - … του αζώτου και διοξειδίου του θείου. » )
30) Πως επιστρέφουν στην επιφάνεια της Γης το άζωτο και τα οξείδια του θείου ;
( σελ. 107 – « Τα αέρια αυτά, αφού πρώτα … - … , στο χιόνι, στην ομίχλη ή στο χαλάζι. » )
31)Πότε λέμε ότι η βροχή είναι ελαφρά όξινη ;
( σελ. 107 – « Όταν οι συγκεντρώσεις των οξειδίων … - … , καθώς έχει τιμή γύρω στο 5,6 pH. » )
32) Πότε λέμε ότι η βροχή είναι αρκετά όξινη ;
( σελ. 107 – « Στις περιοχές όμως στις οποίες η … - … μπορεί να πέσει αρκετά κάτω από το 5. » )
33) Ποιες είναι οι επιπτώσεις της όξινης βροχής ;
( σελ. 107 – « Εξαιτίας του φαινόμενου της … - … διαβρώνουν τις εξωτερικές επιφάνειές τους. » )
Ρύπανση των υδάτων
34) Τι είναι η ρύπανση του νερού ;
( σελ. 108 – « Ωστόσο η ρύπανσή του, δηλαδή… - … ζουν σε αυτό ή το χρησιμοποιούν, …. . » )

56. 35) Από ποιους παράγοντες ρυπαίνεται το νερό ;
( σελ. 108 – « … από τότε που τα λύματα των … - … ποτάμια, τις λίμνες και τις θάλασσες. » ) +
( σελ. 108 – « Πολύ αργότερα η συγκέντρωση … - … της βυρσοδεψίας και της μεταλλουργίας. » )
36)Που οφείλεται ρύπανση του νερού ;
( σελ. 108 – « Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις … - … στους ποταμούς και στις λίμνες.. » )
37)Πως αυξάνεται η θερμοκρασία του νερού ;
( σελ. 108 – « Το θερμό νερό από τις ψυκτικές … - ... οξυγόνου που βρίσκεται διαλυμένο σε αυτό. » )
38)Ποιες είναι οι διαταραχές που προκαλούν τα αστικά λύματα ;
( σελ. 108 – « Τα αστικά λύματα που καταλήγουν… - ... και το φαινόμενο του ευτροφισμού. » )
39) Τι είναι το φαινόμενο του ευτροφισμού ;
( σελ. 108 – « Όσον αφορά το φαινόμενο … - … εξαρτώνται τροφικά από το φυτοπλαγκτόν. » )
40) Ποιες είναι οι επιπτώσεις του φαινομένου του ευτροφισμού ;
( σελ. 109 – « Με το θάνατο των πλαγκτονικών οργανισμών … - … , πεθαίνουν από ασφυξία. » )
41) Πως ρυπαίνεται το νερό από τις βιομηχανίες ;
( σελ. 109 – « Σοβαρή πηγή ρύπανσης είναι και … - … δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του. » )
42) Ποιοι είναι οι πιο τοξικοί ρυπαντές της βιόσφαιρας ;
( σελ. 109 – « Οι πιο τοξικοί όμως ρυπαντές … - … παραπροϊόντα των ραδιενεργών εκρήξεων.
» )
43) Τι είναι το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης ;
( σελ. 110 – « Το φαινόμενο αυτό κατά … - … τροφικής αλυσίδας ονομάζεται βιοσυσσώρευση. » )
44) Παράδειγμα του φαινομένου της βιοσυσσώρευσης.
( σελ. 109 – 110 – « Ένα τέτοιο μόριο … - … κουκουβάγιας, που είναι ο τελικός καταναλωτής. » )
45) Παράδειγμα αύξησης της συγκέντρωσης μιας μη βιοδιασπώμενης ουσίας.
( σελ. 110 – «Έστω ότι σε κάθε κιλό ενός … - … πηγαίνουμε σε ανώτερα τροφικά επίπεδα. » )
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 112

63. ΑΣΚΗΣΗ 1 - Σελίδα 114
1. Από μετρήσεις που έγιναν σε λίμνη βρέθηκε μικρή συγκέντρωση εντομοκτόνου DDT στο φυτο-
πλαγκτόν και πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση του ίδιου εντομοκτόνου στα ψαροπούλια της λίμνης.
Με δεδομένο ότι η τροφική αλυσίδα του λιμναίου οικοσυστήματος περιλαμβάνει φυτοπλαγκτόν,
ψάρια, ψαροπούλια και ζωοπλαγκτόν:
α. Να γράψετε την τροφική αλυσίδα της λίμνης.
β. Αν η ενέργεια στο τροφικό επίπεδο των ψαριών είναι 3x102
KJ, να υπολογίσετε την ενέργεια
των άλλων τροφικών επιπέδων.
γ. Ποια είναι η συγκέντρωση του DDT στα ψαροπούλια με δεδομένο ότι η βιομάζα στο φυτοπλαγκτόν
είναι 5x106
Kg και η συγκέντρωση του εντομοκτόνου στο επίπεδο των ψαριών 20 mg/Kg;

64. α.
β.
Εψαροπούλια =
Εψάρια =
Εζωοπλαγκτόν =
Εφυτοπλαγκτόν =
γ.
Β ψαροπούλια =
Βψάρια =
Βζωοπλαγκτόν =
Βφυτοπλαγκτόν =
Ποσότητα ουσίας = Βψάρια Χ συγκέντρωση ουσίας στα ψάρια
Ποσότητα ουσίας = 5x104
Κg Χ 20 mg/Kg
Ποσότητα ουσίας = 106
mg
συγκέντρωση ουσίας στα ψαροπούλια = Ποσότητα ουσίας / Β ψαροπούλια
συγκέντρωση ουσίας στα ψαροπούλια = 106
mg / 5x103
Κg
συγκέντρωση ουσίας στα ψαροπούλια = 2 x 102
mg/Kg
5x106
Κg 5x106
Κg
3x102
ΚJ 3x102
ΚJ

65. Κεφάλαιο 3ο
- ΕΞΕΛΙΞΗ
Παράγραφος - 3.1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1) Πως υποστηρίχθηκε η ιδέα της εξέλιξης από τον Δαρβίνο ;
( σελ. 119 – «Ο Δαρβίνος όμως τη διατύπωσε … - … οποίο αυτή συμβαίνει (φυσική επιλογή). » )
2) Σε ποιες θεμελιώδεις γενικεύσεις βασίζεται η Βιολογία ;
( σελ. 119 – 120 – « Η Βιολογία, όπως και κάθε … - … υπέστησαν προγενέστεροι οργανισμοί. » )
Παράγραφος - 3.1.1 - Ταξινόμηση των οργανισμών και εξέλιξη
3) Πως κατατάσσουν οι επιστήμονες τους οργανισμούς ;
( σελ. 121 – « Οι επιστήμονες επιμένουν να … - … με το πόσο μοιάζουν μεταξύ τους. » )
4) Σε τι μας βοηθά η ταξινόμηση των οργανισμών ;
( σελ. 121– « Ωστόσο, όπως μπορείτε να … - … τρόπο με τον οποίο αυτοί έχουν εξελιχθεί. » )
5) Ποια είναι η έννοια του πληθυσμού ; .
( σελ. 121 – « Η πρώτη έννοια με την οποία … - … περιοχή, αποτελούν έναν πληθυσμό. » )
6) Μπορούμε να κατατάξουμε τους οργανισμούς με βάση τον πληθυσμό ;
( σελ. 121 – « Η απάντηση είναι όχι, διότι η έννοια … - … δεν έχει πολύ αυστηρά όρια.» )
7) Για ποιο λόγο χρειάζεται να διευρυνθεί το κριτήριο συγκατάταξης των οργανισμών ;
( σελ. 121 – « Χρειάζεται συνεπώς να διευρυνθεί … - … επινοήθηκε η έννοια του είδους. » )
8) Τι γνωρίζετε για την έννοια του είδους ;
( σελ. 121 – « Το είδος περιλαμβάνει το σύνολο … - … τη θεμελιώδη μονάδα ταξινόμησης.» )
9) Τι είναι το μειξιολογικό κριτήριο ;
( σελ. 122 – « Η δυνατότητας αναπαραγωγής με άλλο άτομο είναι το μειξιολογικό κριτήριο. » )
10) Τι είναι το τυπολογικό κριτήριο ;
( σελ. 122 – « Το τυπολογικό κριτήριο είναι αυτό της ομοιότητας μεταξύ των οργανισμών. » )

66. 11) Ποιος είναι ο περιορισμός στον ορισμό του είδους ;
( σελ. 122 – « Είναι το γεγονός ότι όλοι οι οργανισμοί … - … με κυτταρική διαίρεση (μονογονία). » )
12) Πως έχει ταξινομηθεί το σύνολο των διαφορετικών οργανισμών του πλανήτη ;
( σελ. 122 – « Έτσι τα είδη που μοιάζουν μεταξύ … - ... οι τάξεις μια κλάση, οι κλάσεις ένα φύλο. » )

67. Άσκηση 1η
– Κεφάλαιο 3ο
- ΕΞΕΛΙΞΗ
( Σελ. 121 – 122, Βιολογία ΓΠ – Γ΄ Λυκείου )
1) Συμπληρώστε τους παρακάτω πίνακες :
Παράδειγμα 1 :
Ομάδα ταξινόμησης Γάτα Άνθρωπος
3.2:ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

68. Άσκηση 2η
– Κεφάλαιο 3ο
- ΕΞΕΛΙΞΗ
( Σελ. 121 – 122, Βιολογία ΓΠ – Γ΄ Λυκείου )
1) Συμπληρώστε τους παρακάτω πίνακες :
Παράδειγμα 1 :
Ομάδα ταξινόμησης Άνθρωπος Πίθηκος
Παράδειγμα 2 :
Ομάδα ταξινόμησης Γάτα Λίγκας

69. Παράγραφος - 3.1.2 - Η θεωρία του Λαμάρκ
13) Τι υποστήριξε πρώτος ο Γάλλος ζωολόγος Ζαν-Μπατίστ Λαμάρκ ;
( σελ. 123 – « Ο Γάλλος ζωολόγος Ζαν-Μπατίστ Λαμάρκ … - … σταδιακά έγιναν πιο περίπλοκες. » )
14) Τι λέει η θεωρία του Λαμάρκ ;
( σελ.123 -124 « Η άποψη του Λαμάρκ ήταν … - …δύναμης, η οποία στοχεύει στη βελτίωσή τους. » )
15) Τι λέει η αρχή της χρήσης και της αχρησίας ;
( σελ.124 – « Σύμφωνα με την αρχή της χρήσης και … - … κατά τη διάρκεια της ζωής τους. » )
16)Τι πίστευε Λαμάρκ για τα επίκτητα χαρακτηριστικά;
( σελ. 124 – « Ο Λαμάρκ πίστευε ότι τα επίκτητα … - … που είναι διαφορετικό από το αρχικό. » )
17) Γιατί απέτυχε η εξήγηση του Λαμάρκ για τα επίκτητα χαρακτηριστικά ;
( σελ. 124 – « Πολυάριθμα πειράματα έχουν … - … χαρακτηριστικών δεν είναι αποδεκτή. » )
Παράγραφος - 3.1.3 - Η θεωρία της φυσικής επιλογής
18) Πως εργάστηκε ο Δαρβίνος για να δημιουργήσει την θεωρία του ;
( σελ. 124 – « Το ταξίδι με τη φρεγάτα «Beagle» … - … Άνδεων και τα νησιά Γκαλαπάγκος). » )
19) Τι μας επισημαίνουν η Παρατήρηση 1 και η Παρατήρηση 2 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 125 – « Παρατήρηση 1. Οι πληθυσμοί των διάφορων… - … ρυθμό γεωμετρικής προόδου. » ).
( σελ. 125 – « Παρατήρηση 2. Αν εξαιρεθούν οι εποχικές … - … παραμένουν σχετικά σταθερά. » )
20) Τι μας λέει το Συμπέρασμα 1 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 125 – « Συμπέρασμα 1. Για να παραμείνει … - … διεξάγεται ένας αγώνας επιβίωσης. » )
21) Τι μας λέει η Παρατήρηση 3 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 126 – « Παρατήρηση 3. Τα άτομα ενός είδους … - … χαρακτηριστικά των μελών τους. » )
22) Τι μας λέει η Παρατήρηση 4 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 126 – « Παρατήρηση 4. Τα περισσότερα … - … κληροδοτούνται στους απογόνους τους. » )
23) Τι μας λέει το Συμπέρασμα 2 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 126 – « Συμπέρασμα 2. Η επιτυχία στον αγώνα … - … την επιβίωσή τους χαρακτηριστικά. » )
24) Τι μας λέει το Συμπέρασμα 3 της θεωρίας του Δαρβίνου ;
( σελ. 126 – « Συμπέρασμα 3. Τα ευνοϊκά για την … - .. στην εμφάνιση ενός νέου είδους. » )
25) Τι είναι η φυσική επιλογή ;
( σελ. 126 – « Η διαδικασία με την οποία οι οργανισμοί … - … Κάρολο Δαρβίνο φυσική επιλογή. » )
26) Τι είναι η τεχνητή επιλογή ;
( σελ. 126 – « … με την τεχνητή επιλογή την … - … απογόνους με επιθυμητά χαρακτηριστικά. » )
27) Τι εξήγησε η θεωρία του Δαρβίνου ;
( σελ. 126 – « Η θεωρία του Δαρβίνου προσέφερε … - … στο συγκεκριμένο περιβάλλον. » )
Παράγραφος - 3.1.4 - Μερικές χρήσιμες αποσαφηνίσεις στη θεωρία
της φυσικής επιλογής
28) Πού τελικά δρα η φυσική επιλογή, σύμφωνα με τη θεωρία του Δαρβίνου ;
( σελ. 129 – « Για την εξελικτική λοιπόν θεωρία … - … δυνατή μονάδα που μπορεί να εξελιχθεί. » )
29) Ποιο είναι το παράδοξο στην δράση της φυσικής επιλογής ;
( σελ. 129 – « Αυτό φαίνεται παράδοξο, καθώς … - … μονάδα της εξέλιξης και όχι οι πληθυσμοί. » )

70. 30) Πως εξηγείται το παράδοξο αυτό, ( στη θεωρία του Δαρβίνου ) ;
( σελ. 129 – « Όμως ένα μεμονωμένο άτομο … - … γενεών με τη δράση της φυσικής επιλογής. » )
31) Η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη.
( σελ. 129 – « Οι συνθήκες του περιβάλλοντος … - … περιοχή ή σε μια άλλη χρονική στιγμή. » )
Παράγραφος - 3.1.5 - Η φυσική επιλογή εν δράσει
32) Τι είναι ο βιομηχανικός μελανισμός ;
( σελ. 130 – « … βαθμιαία άρχισαν να επικρατούν … - … που ζουν σε βιομηχανικές περιοχές. » )
33) Γιατί πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση επικράτησαν οι ανοιχτόχρωμες πεταλούδες ;
( σελ. 130 – « Πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση … - …πτηνά, σε σχέση με τις μαύρες. » )
34) Γιατί μετά από τη Βιομηχανική Επανάσταση επικράτησαν οι μαύρες πεταλούδες ;
( σελ. 130 – « Όταν μαύρισαν οι κορμοί των δέντρων … - … γενιές από τις ανοιχτόχρωμες. » )
Παράγραφος - 3.1.6 - Σύγκριση της θεωρίας του Λαμάρκ
με τη θεωρία του Δαρβίνου
35 ) Η θεωρία του Λαμάρκ για την εμφάνιση ψηλού λαιμού στις καμηλοπαρδάλεις.
( σελ. 131 – « Οι καμηλοπαρδάλεις δημιουργήθηκαν από … - … χαρακτηριστικό του είδους τους. » )
36) Η θεωρία του Δαρβίνου για την εμφάνιση ψηλού λαιμού στις καμηλοπαρδάλεις.
( σελ. 131 – « Στο φυλογενετικό δέντρο των … - … αποτέλεσε χαρακτηριστικό του είδους τους. » )
Παράγραφος - 3.2 - Η σύγχρονη σύνθεση.
1) Γιατί δεν είχε γίνει εντελώς αποδεκτή η άποψη του Δαρβίνου, ότι ο μηχανισμός με τον οποίο
προχωρεί η εξέλιξη, είναι η φυσική επιλογή ;
( σελ. 132 – «Ο σημαντικότερος λόγος γι' αυτό … - … αλλά και πώς δημιουργούνται νέα. » )
2) Τι είναι η μετάλλαξη ;
(σελ. 132 – « Επιπλέον είχε γίνει κατανοητή… - … συχνοτήτων των γονιδίων στους πληθυσμούς. »)
3) Τι μας λέει η συνθετική θεωρία ;
( σελ. 132 – « Η συνθετική θεωρία δεν αναιρεί … - … Βιολογίας και της Γενετικής Πληθυσμών.» )
Παράγραφος - 3.2.1 – Οι παράγοντες που διαμορφώνουν την εξελικτική πορεία.
4) Τι είναι η ποικιλομορφία ;
( σελ. 132 – 133 «Ανάμεσα στους βασικούς … - … περιλαμβάνονται οι γονιδιακές μεταλλάξεις. » )
5) Για ποιο λόγο συμβαίνουν οι μεταλλάξεις ;
( σελ. 133 – « Οι μεταλλάξεις οφείλονται είτε … - … την εμφάνιση νέων χαρακτηριστικών. » )
6) Τι αποτελέσματα έχουν οι μεταλλάξεις ;
( σελ. 133 – « Χάρη σ' αυτές δημιουργούνται… - …συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον. » )
7) Ποια διαδικασία λέμε φυσική επιλογή ;
( σελ. 133 – « Η φυσική επιλογή είναι η διαδικασία … - … απαντά ένα γονίδιο σε έναν πληθυσμό. » )
8) Πως γίνεται η επιλογή ατόμων με την φυσική επιλογή ;
( σελ. 133 - « Με τη φυσική επιλογή επιλέγονται … - … εξαφανίζονται γίνονται όλο και πιο σπάνια. » )

71. 9) Τι είναι η γενετική απομόνωση ;
(σελ. 133 – « Προϋπόθεση για την ολοκλήρωση … - … οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου είδους.»)
10) Τι είναι η γεωγραφική γενετική απομόνωση ;
( σελ. 133 – 134 - « Σ' αυτήν ένας πληθυσμός … - … ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων ειδών.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΣΕΛ. 142