Erasmus+ cliche Γεωγραφικά Τοπωνύμια της Κ. Λάμπρου

1. Γεωγραφικά τοπωνύμια
της Κων/νας Λάμπρου 1
Το παρόν άρθρο αφορά στο ζήτημα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, με την προβληματική
του να εστιάζεται στα γεωγραφικά τοπωνύμια. Συγκεκριμένα, σκοπός είναι να παρουσιαστεί πώς
εντάσσονται τα γεωγραφικά τοπωνύμιαστην άυλη πολιτιστική κληρονομιά, τι δηλώνουν και ποια
είναι η πολιτισμική και πολιτιστική σημασία τους για τις χώρες.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση της UNESCO για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
(2003), ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά ορίζονται «οι πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις,
γνώσεις και τεχνικές – καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα και οι πολιτιστικοί
χώροι που συνδέονται με αυτές και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, κατά περίπτωση, τα
άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους» (άρθρο 2. παρ. 1).
Εξάλλου, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της
πολιτιστικής πολυμορφίας απέναντι στη σύγχρονη και διαρκώς αυξανόμενη διεθνοποίηση και
παγκοσμιοποίηση. Η σημασία της διαφαίνεται μέσα από τον πλούτο των γνώσεων και των
δεξιοτήτων που μεταδίδεται από τη μία γενιά στην επόμενη. Η κοινωνική και οικονομική αξία
αυτής της μετάδοσης της γνώσης είναι σημαντική για την ανάπτυξη των κοινωνιών τόσο στις
ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες (UNESCO, 2019).
Ειδικότερα, το «τοπωνύμιο» σημαίνει το όνομα ενός τόπου και συνδέεται άρρηκτα μετην ιστορία
και τον πολιτισμό του τόπου, παρέχοντας σπουδαίες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες ιστορικές,
κοινωνικές, θρησκευτικές, τοπογραφικές, γεωγραφικές, εθνολογικές και λαογραφικές. Έτσι, τα
γεωγραφικά τοπωνύμια χρησιμοποιούνται για να διακρίνουν ένα μέρος από ένα άλλο, έχοντας
σπουδαία συμβολή στην κουλτούρα, στην πολιτιστική κληρονομιά και στη φυσιογνωμία ενός
τόπου και των ανθρώπων του. (UNGEGN, 2019). Συνεπώς τα γεωγραφικά τοπωνύμια αποτελούν
μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του ανθρώπινου είδους, καθώς αποτυπώνουν
σημάδια της ζωής και των δράσεων του, όπως σημάδια των γλωσσών του, εμπειρίες από τα μέρη
όπου έζησε, καλλιέργησε το έδαφος και χρησιμοποίησε για την εκτροφή ζώων και παρήγαγε
προϊόντα με σκοπό την ανταλλαγή, μέσα από την αγορά και την πώληση. Πέραν της γεωγραφικής
αναγνώρισης και θέσης, τα γεωγραφικά τοπωνύμια περιέχουν αξιόλογα ίχνη της μνήμης της
σχέσης μεταξύ ανθρώπου και γης, εν τούτοις αλλάζουν μορφή, προφορά και έννοια με την
πάροδο του χρόνου (Cantile, 2015). Επιπροσθέτως, η χρήση των γεωγραφικών ονομάτων
αντικατοπτρίζει την ιστορία του τόπου, καταδεικνύει και υπογραμμίζει την αλληλεπίδραση
μεταξύ ανθρώπου και φύσης και αντανακλά μια εικόνα της ανθρώπινης ύπαρξης στο εκάστοτε
μέρος, ειδικά αναφορικά με τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Ουσιαστικά, τα
γεωγραφικά τοπωνύμια δηλώνουν τις οικονομικές δράσεις του ατόμου, την τοπογραφία της
περιοχής, τα επιτεύγματα του ανθρώπου, τη γλωσσική κληρονομιά του έθνους, αντανακλώντας
την ταυτότητα του τόπου, έχοντας σπουδαία κοινωνική και πολιτιστική σημασία (Helleland,
2006; Helleland, 2011).
Ολοκληρώνοντας, είναι σπουδαία η σημασία της τυποποίησης των γεωγραφικών τοπωνυμίων,
ως μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς η συνεπής και ενιαία χρήση τους δύναται
να βοηθήσει τις τοπικές, εθνικές και διεθνείς κοινότητες σε διαδικασίες όπως στο εμπόριο και
στις συναλλαγές, αλλά και στην εκτόνωση των πολιτικών πιέσεων και στην προώθηση της ειρήνης
και συνεργασίας μεταξύ των λαών (UNGEGN, 2019).
Συμπερασματικά, τα γεωγραφικά τοπωνύμια έχουν ιστορική, κοινωνική, πολιτισμική και
πολιτιστική σημασία και αντανακλούν μια κοινή συλλογική μνήμη ενός συγκεκριμένου τόπου.
Αντικατοπτρίζουν τις τοπικές και εθνικές ταυτότητες και συμβάλλουν στη διατήρηση του
πολιτισμού σε κάθε έθνος, όντας μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του.

2. Βιβλιογραφία
Cantile, A. (2015). Place names as intangible cultural heritage: potential and limits. In A. Cantile
and H.Kerfoot (ed.)Place names as intangible cultural heritage. United Nations Group of Experts
on Geographical Names. Romano-Hellenic Division International Scientic Symposium. Firenze
[Florence] – Italy, 26th – 27th March 2015. pp. 11-16.
Helleland, B. (2006). The social and cultural values of geographical names. In H. Kerfoot
(ed.)Manual for the national standardization of geographical names. United Nations Group of
Experts on Geographical Names, United Nations. Statistical Division. pp. 121–128.
Helleland, B. (2011). Cultural aspects of place-names. GGIM–COEX, Seoul 26 October 2011.
UNESCO (2003). Convention for Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris.
UNESCO (2019). What is Intangible Cultural Heritage?,πρόσβαση
στις 28 Ιουλίου 2019 από: https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003
UNGEGN (2019). About United Nations Group of Experts on Geographical Names, πρόσβαση
στις 28 Ιουλίου 2019 από: https://unstats.un.org/unsd/ungegn/Programme-Review/
1Η Κων/ α Λάμπρου είναι φιλόλογος, κάτοχος Mεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Ν.Φιλ
ολογία (ΕΚΠΑ) και Μaster in science of Psychology (University of East London