ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

1. Το Πολύτιμο κι αγαπημένο δέντρο της Μεσογείου

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ αγριελιά
ΕΛΙΑ
Η ελιά ή ελαιόδενδρο
είναι γένος καρποφόρων
δέντρων της οικογένειας
των Ελαιοειδών. Ως αυτοφυές
δέντρο - αγριελιά
πρωτοεμφανίστηκε στην
ανατολική Μεσόγειο εκεί
δηλαδή όπου αναπτύχθηκαν
μερικοί από τους αρχαιότερους
πολιτισμούς. Αποτελεί δηλαδή
εδώ και χιλιετίες, το κατ'
εξοχήν δέντρο του
μεσογειακού χώρου.
Ευρωπαϊκή
ελιά

3.  Συνυπάρχει με τους λαούς της Μεσογείου
και έχει συνδεθεί με την καθημερινότητα και
τις συνήθειές τους. Επί χιλιετίες η
παρουσία της ελιάς στον ελληνικό αλλά και
τον ευρύτερο μεσογειακό χώρο, εκτός από
την καθημερινή ζωή κα τις λατρευτικές
Ελιά πηγή συνήθειες, επηρέασε τα ήθη και τα έθιμα
ζωής και των λαών που έζησαν και ζουν κάτω από
έμπνευσης τη σκιά της δημιουργώντας με το πέρασμα
των χρόνων έναν εντελώς ιδιαίτερο
πολιτισμό, τον Πολιτισμό της Ελιάς.

4. Είναι συνδεδεμένη με την αναγέννηση και το φως,
εξακολουθεί μέχρι σήμερα να θεωρείται θεϊκό δώρο,
σύμβολο ειρήνης, προστασίας και γονιμότητας. Ζει
και προσφέρει καρπούς για αιώνες, καλλιεργείται σε
κάθε έδαφος, αγαπά το μεσογειακό κλίμα, ζητά
ελάχιστη περιποίηση και αξιοποιείται πλήρως ως
καρπός, φύλλωμα και ξύλο.

5. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
Μεσοκάρπιο
Πυρήνας
Κουκούτσι

6. ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ελιά κατάγεται από τη Μικρά Ασία
και εξαπλώθηκε από το Ιράν, τη
Συρία και την Παλαιστίνη στην
υπόλοιπη Μεσόγειο πριν από 6.000
χρόνια περίπου. Υπάρχει πριν από
την ανακάλυψη της γραφής.
Καλλιεργήθηκε στην Κρήτη πριν
από 3.000 χρόνια και ίσως
αποτελούσε την πηγή πλούτου του
Μινωικού πολιτισμού. Οι Φοίνικες
διέδωσαν την καλλιέργεια της ελιάς
στις Μεσογειακές ακτές της Αφρικής
και της Νότιας Ευρώπης. Επίσης,
καρποί ελιάς έχουν βρεθεί σε
αιγυπτιακούς τάφους που
χρονολογούνται από το 2.000 π.Χ
Η καλλιέργεια της ελιάς
εξαπλώθηκε στους Έλληνες και
αργότερα στους Ρωμαίους.

8. Πώς παρίσταναν την ελιά στην
Γραμμική Β’

9. ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ
Β’
Για την εκμετάλλευση της
ελιάς σημαντικότατες
είναι και οι γραπτές
μαρτυρίες που
αποκρυπτογραφούνται
στις πινακίδες της
Γραμμικής Β’ που
ανακαλύφθηκαν στην
Κνωσό, την Πύλο και τις
Μυκήνες. Από αυτές
αντλούμε σημαντικές
πληροφορίες για τη
χρήση του ελαιόλαδου
στην καθημερινή ζωή, τις
θρησκευτικές τελετές, τις
εμπορικές
δραστηριότητες και τις
βιοτεχνικές ασχολίες.

11. ΘΡΗΣΚΕΙΑ
 Η αρχαία χρήση του λαδιού στην
ταφική τελετουργία έχει διατηρηθεί
και στη χριστιανική θρησκεία. Η ελιά
είναι το μόνο φυτό που αναφέρεται
περισσότερο από 170 φορές στην
Βίβλο. Ιερό σύμβολο του κύκλου της
ζωής χρησιμοποιείται σε όλες τις
σημαντικές στιγμές και τελετουργίες,
γέννηση, βάπτιση, γάμο και θάνατο.
Το αγιασμένο από την εκκλησία λάδι
θεωρείται από τους πιστούς
φυλαχτό και βοήθεια για κάθε
δύσκολη στιγμή.

12. ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

13. Φάρμακο: Το λάδι, τα φύλλα, το άνθος ο χυμός και οι στάχτες των
ελαιόδεντρων στα αρχαία χρόνια χρησιμοποιήθηκαν για τις
φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Ακόμη και στη σύγχρονη φαρμακολογία
το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται κυρίως ως διαλυτικό για ιατρικές ουσίες
και βέβαια είναι ευρέως διαδεδομένο στη λαϊκή ιατρική.
ΜΕΙΓΜΑ ΑΙΘΕΡΙΩΝ
ΕΛΑΙΩΝ ΓΙΑ
ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟ 7ml

14. Η ελιά ως καλλυντικό
Καλλυντικό : Στην αρχαία Ελλάδα,
χρησιμοποιήθηκε ως κύριο
καλλυντικό. Το ελαιόλαδο ήταν ένα
συστατικό πολλών καλλυντικών
προϊόντων τα οποία για πολλούς
αιώνες ήταν περιορισμένα στη
χρήση ολίγων εκλεκτών. Σήμερα, η
χρήση των καλλυντικών λαδιών
έχει εξαπλωθεί και
χρησιμοποιούνται ακόμη και τα
κουκούτσια στην κοσμητική.

15. Η ελιά ως καρύκευμα
Καρύκευμα: Από τους αρχαίους
χρόνους το ελαιόλαδο
αντιπροσωπεύει το πιο ευρέως
χρησιμοποιούμενο και εκτιμημένο
καρύκευμα στη Μεσόγειο. Τροφή η
βρώσιμη ελιά, βασικό συστατικό της
μεσογειακής δίαιτας καθώς και το
παράγωγό της χρυσό υγρό, όπως
το αποκαλούν οι Γάλλοι.

16. Η ελιά ως ξύλο
 Ξύλο: Το δέντρο της ελιάς έχει πάρα
πολύ σκληρό ξύλο και
χρησιμοποιείται για την κατασκευή
χρηστικών αντικειμένων. Πολλά
αντικείμενα που περιγράφονται
στους μύθους και τους θρύλους των
μεσογειακών λαών είναι φτιαγμένα
από ξύλο ελιάς: το ρόπαλο του
Ηρακλή, το Κρεβάτι του Οδυσσέα
και η εικόνα της θεάς Αθηνάς στον
Παρθενώνα.

17. ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
 Η ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο
των ολυμπιακών ιδεωδών, της Ειρήνης, της
Σοφίας και της Νίκης.
 Mοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης
ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδί ελιάς, ο
«κότινος».
 Μέσα στο ναό της Ήρας στην Αρχαία Ολυμπία,
υπήρχε μια ελιά, η «καλλιστέφανος ελαία», από
της οποίας τα κλαδιά φτιαχνόταν ο κότινος.
 Ο μύθος λέει ότι ο Ηρακλής φύτεψε την ελιά,
μετά την ολοκλήρωση των 12 άθλων του.

18. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΕΛΙΑΣ
 Οι καρποί της ελιάς
μαζεύονται συνήθως το
Νοέμβρη από τους
ελαιώνες, στα «λιοστάσια».
Για να ρίξουνε τον καρπό
ένας τρόπος είναι το
ράβδισμα με μεγάλα ξύλινα
ραβδιά. Κάτω από τα δέντρα
στρώνονται τεράστια πανιά,
τα «λιόπανα», για να
συγκεντρώνεται εκεί ο
πολύτιμος καρπός. Στη
συνέχεια μεταφέρονται στα
ελαιοτριβεία .

19. Η ελιά στη μεσογειακή
διατροφή
 Ο καρπός της ελιάς είναι πολύ βασικός για τη Μεσογειακή διατροφή, τόσο ως
εδώδιμος όσο και επειδή από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο.Ο καρπός της
ελιάς είναι θαυμάσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Η ελιά παρέχει
φυτικές ίνες και μέταλλα στον οργανισμό και είναι πηγή της βιταμίνης Ε, που
είναι φυσικό αντιοξειδωτικό. Επιβραδύνει τις αλλοιώσεις των κυτταρικών
μεμβρανών και καταπολεμά την οστεοπόρωση

20. ΣΗΜΕΡΑ
 150.000.000 ελαιόδεντρα υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα
 2.800 ελαιοτριβεία
 500.000 οικογένειες ζουν από την καλλιέργεια της ελιάς.

21. ΑΜΠΕΛΙ
Το αμπέλι το γνωστό το
φυτό άμπελος , που
καρπός του είναι το
σταφύλι.
ΦΥΤΟ ΑΜΠΕΛΟΣ

22. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤO ΑΜΠΕΛΙ
 Το αμπέλι ανήκει στην τάξη
των Ραμνωδών και στην
οικογένεια των Αμπελοειδών,
με πολλές ποικιλίες που
καλλιεργούνται στις εύκρατες
περιοχές της γης. Το αμπέλι
καλλιεργείται κυρίως για
τον καρπό του, το σταφύλι,
ενώ και τα φύλλα του
χρησιμοποιούνται
στη μαγειρική.

23. Μυθολογία
 Συμφωνά με την ελληνική
μυθολογία,
ο Στάφυλος ήταν γιος
του Διονύσου και
της Αριάδνης.
Ο Στάφυλος ταξιδεύει έχοντας στο πλοίο του μια κληματαριά.

24. ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ
 Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν
βοσκός του βασιλιά της
Αιτωλίας Οινέα. Καθώς έβοσκε
τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι
μια από αυτές τρώγοντας
συνέχεια ένα συγκεκριμένο
καρπό πάχαινε περισσότερο από
τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς
και τους πρόσφερε στον βασιλιά
του. Εκείνος παρασκεύασε ένα
χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο",
στον δε καρπό έδωσε το όνομα
του βοσκού του

26. Ιστορία
 Τα αμπέλια ξεκίνησαν να
καλλιεργούνται από την εποχή
του χαλκού, καθώς κουκούτσια
από σταφύλια βρέθηκαν σε
κατοικίες της εποχής αυτής.
Επίσης σε επιγραφές γίνονται
αναφορές στην άμπελο, ενώ
παραστάσεις σε τοίχους
απεικονίζουν ανθρώπους να
καλλιεργούν αμπέλια και να
μαζεύουν σταφύλια. Οι εικόνες
και οι γραφές αυτές
χρονολογούνται στα 2.500 Απολιθώματα άμπελου
χρόνια π.Χ.

27.  Στην Ελλάδα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η
πρώτη καλλιέργεια αμπελιού έγινε στην Κρήτη, ενώ
για κάποιους άλλους στη Θράκη και χρονολογούνται
γύρω στο 1.000 π.Χ

28. Ο πολλαπλασιασμός των κλημάτων γίνεται με τις
κληματόβεργες και με δύο τρόπους: με μόσχευμα ή
με εμβολιασμό.

29. Κλάδεμα
 Το κλάδεμα των αμπελιών είναι απαραίτητο και
γίνεται συνήθως το χειμώνα. Υπάρχει και το χλωρό
κλάδεμα που γίνεται αργότερα και όταν το κλήμα έχει
βλαστήσει.

30. Το χειμωνιάτικο κλάδεμα γίνεται από το Δεκέμβριο μέχρι
το Φεβρουάριο, αλλά ο πιο κατάλληλος μήνας είναι ο
Ιανουάριος. Κόβονται όλα τα κλαδιά και αφήνονται 3-4
κληματόβεργες που φέρουν μάτια. Με τα χλωρά
κλαδέματα βελτιώνονται τα χαρακτηριστικά του αμπελιού
και επιδιώκονται καλλίτερα καλλιεργητικά αποτελέσματα,
η αύξηση της παραγωγής και η βελτίωση της εμφάνισης
του κλήματος.
ΜΑΤΙΑ

31. ΤΡΥΓΟΣ
 Ο τρύγος είναι η τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και
αφορά το μάζεμα των σταφυλιών. Ο τρύγος γίνεται συνήθως τους μήνες
Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Τα σταφύλια που είναι έτοιμα για μάζεμα πρέπει να
είναι ώριμα. Τα τρυγημένα σταφύλια συγκεντρώνονται σε ειδικά κοφίνια ή σε
μεγάλα πλαστικά δοχεία χωρητικότητας 20 κιλών. Για την κοπή των
τσαμπιών χρησιμοποιούνται ειδικοί σουγιάδες, ψαλίδια ή λεπίδες. Στην
ελληνική ύπαιθρο ο τρύγος ήταν μια από τις σημαντικότερες αγροτικές
εργασίες και γινόταν αφορμή για γιορτή, συνοδευόμενος από τα
ανάλογα έθιμα.

32. Η ρεσβερατρόλη, το κύριο συστατικό του κόκκινου κρασιού, είναι
πιθανό να κλείνει μέσα της τη λύση στον γρίφο της γήρανσης.
Καθώς γηράσκουμε τα χρωμοσώματά μας χάνουν την ακεραιότητά
τους και η ρεσβερατρόλη φαίνεται να λαμβάνει τον ρόλο
«επιδιορθωτή».

33. Στην Ελλάδα, κύριες αμπελοοινικές
περιοχές είναι η Πελοπόννησος,
η Κρήτη, η Στερεά
Ελλάδα και Εύβοια,
η Μακεδονία και η Θράκη.
Σημαντικές αμπελουργικές εκτάσεις
υπάρχουν επίσης στα νησιά
του Αιγαίου και του Ιονίου,
στα Δωδεκάνησα και στη Θεσσαλία.
Τα κρασιά διακρίνονται γενικά
σε λευκά, κόκκινα και ροζέ.
Μπορούν να ταξινομηθούν επίσης
ως ξηρά, γλυκά ή ημίγλυκα.

34. Κόκκινα
κρασιά
Αφρώδης οίνος
Λευκά
κρασιά

35. •http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%B9%CE%AC
•http://etwinning.sch.gr/projects/elia/elia.htm
•http://dim-karat.ilei.sch.gr/elia.htm
•http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%80%CE%AD%CE%
•http://www.ftiaxno.gr/2008/09/blog-post.html

36. ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΗΣ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΟΥ 1ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥΜΠΑΣ