SlideShare a Scribd company logo
1 of 27
Edukacja skoncentrowana na
uczeniu się uczniów
Jacek Strzemieczny
Zamek Królewski w Warszawie
6 czerwca 2014
SZKOŁA UCZĄCA SIĘ
1
O CZYM BĘDZIEMY MÓWIĆ?
• potrzeba określenia w oświacie priorytetu
działań i co nim może być
• efektywność edukacji – wyniki badań
edukacyjnych
• ocenianie kształtujące i widoczne uczenie się
• ocena dokonań ucznia prezentująca efekty
i proces uczenia się
2
OCZEKIWANIA
I NACISKI
MEN, kuratoria
komisje egzam.
władze
samorządowe
media
rodzice
uczniowie
SZKOŁY,
DYREKTORZY,
NAUCZYCIELE
FUNKCJONUJĄ
POD RÓŻNO-
KIERUNKOWYMI
NACISKAMI
3
KONCENTRACJA
NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
Szczególnie ważne w rozwiniętych systemach
edukacyjnych, a taki mamy w Polsce.
Raport McKinsey & Company, CEO 2012
Raport CERI, OECD 2010
4
CO POWINNO BYĆ
W OŚWIACIE PRIORYTETEM?
Co to oznacza?
5
KONCENTRACJA
NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core)
uczeń
nauczy-
ciel
treści
Poprawa uczenia się
uczniów wynika
wyłącznie z poprawy
rdzenia nauczania
Richard Elmore
R. Elmore, 2008 Improving the
Instructional Core Harvard
University, School of Education
6
POPRAWA NAUCZANIA
Mamy na to tylko trzy sposoby:
1. Poprawić jakość
nauczanych treści.
2. Poprawić umiejętności
i wiedzę nauczycieli
w zakresie nauczania
wybranych treści.
3. Poprawić stopień
aktywnego uczenia się
uczniów.
7
uczeń
nauczy-
ciel
treści
RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core)
• Zmiana jednego elementu
wymaga zmiany dwóch
pozostałych.
• Jeśli czegoś w rdzeniu nie
widać, to tego tam nie ma.
• Zadanie określa efekt.
8
uczeń
nauczy-
ciel
treści
RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core)
uczeń
nauczy-
ciel
treści
• Zmiana jednego elementu
wymaga zmiany dwóch
pozostałych.
• Jeśli czegoś w rdzeniu nie
widać, to tego tam nie ma.
• Zadanie określa efekt.
9
Zadanie
edukacyjne
Jakość nauczania równa się jakość wykonywanych
przez uczniów zadań edukacyjnych
KONCENTRACJA
NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
Co mówią badania?
10
Co wpływa na osiągnięcia uczniów?
11
Widoczne uczenie się
(Visible Learning)
John Hattie, University of
Auckland Nowa Zelandia
- 52 tysiące badań
- 200 mln uczniów
- synteza 800 meta-analiz
badań edukacyjnych
większy od 0,
ale mniejszy od 0,4!
12
Wpływ domu
13
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Status społeczno-ekonomiczny 499 0,57
Zaangażowanie rodziców 716 0,51
Struktura rodziny 845 0,17
telewizja 37 -0,18
Uczeń
14
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Wcześniejsze osiągnięcia 3607 0,67
Motywacja 322 0,48
Samoocena 324 0,43
Redukcja lęku 121 0,40
Osobowość 234 0,19
Płeć 2926 0,12
Wpływ szkoły
15
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Wielkość szkoły 21 0,43
Ograniczanie zakłócających zachowań 165 0,34
Liczebność klasy 96 0,21
Dzielenie uczniów ze względu na
możliwości
500 0,12
Pozaszkolne zajęcie edukacyjne 52 0,09
Drugoroczność 234 -0,16
Efektywny dyrektor
16
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Lider osobiście promujący doskonalenie i
w nim uczestniczący
141 0,91
Regularne wizyty w klasach oraz dawanie
kształtującej lub podsumowującej oceny
674 0, 74
Lider nauczania -- 0,66
Lider inspirujący 229 0.40
Lider przekształcający szkołę 537 0,09
Wpływ nauczyciela
17
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Kształcenie (doskonalenie) nauczyciela
poprzez mikro-nauczanie
402 0,88
Zrozumiały przekaz -- 0,75
Relacje nauczyciel – uczeń 229 0,72
Jakość nauczania 141 0,44
Kształcenie wstępne 53 0,11
Wiedza przedmiotowa nauczyciela 92 0,09
Wpływ metod nauczania
18
Interwencja Liczba
badań
Rozmiar
wpływu
Ocenianie kształtujące nauczania 30 0,90
Przekazywanie informacji zwrotnej 1.287 0,73
Uczniowskie wzajemne nauczanie 767 0,55
Eksponowanie celów nauczania 604 0,56
Eksponowanie kryteriów sukcesu 702 0,55
Uczenie się w małych grupach 78 0,49
Zindywidualizowane nauczanie 600 0,23
• wie czego chce nauczyć i określa cele nauczania
w języku zrozumiałym dla ucznia,
• opracowuje kryteria oceniania i przekazuje je uczniom,
• zadaje pytania i zadania angażujące ucznia w myślenie
i działania prowadzące do opanowania wartościowych
koncepcji i umiejętności,
• obserwuje uczenie się ucznia (ocenianie kształtujące)
po to, aby modyfikować dalsze nauczanie,
• przekazuje uczniowi specyficzną informacje zwrotną: co
zrobiłeś dobrze, co wymaga poprawy i jak to poprawić.19
WIDOCZNE UCZENIE SIĘ. NAUCZYCIEL:
• Jest świadomy celów uczenia się, sposobu,
przebiegu i efektów.
• Czyni własne uczenie się widocznym dla siebie
i nauczyciela, tak by ten mógł mu w uczeniu się
pomagać.
• Dowody uczenia się są gromadzone i pokazują drogę
do mistrzostwa.
• Zauważane błędy są doceniane, jako widoczna
oznaka procesu uczenia się i wykorzystywane do
potrzebnego „przeuczenia”.
Uczeń jest autorem własnego uczenia się.
20
WIDOCZNE UCZENIE SIĘ. UCZEŃ:
Jak doskonalić nauczanie?
21
KONCENTRACJA
NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE
Ocenianie kształtujące pomaga poprawiać
nauczanie i przekazywać uczniom odpowiedzialność
Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu
przez nauczyciela w trakcie nauczania informacji,
które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces
uczenia się uczniów, aby:
1. modyfikować dalsze nauczanie,
2. pomagać uczniowi poprzez przekazywanie
informacji zwrotnej uczyć się.
22
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE
UCZNIE SIĘ UCZNIÓW W CENTRUM
UWAGI
Ocenianie kształtujące kieruje
uwagę na uczenie się uczniów
W szkole powinno nastąpić przesunięcie
uwagi z działań nauczyciela na to,
czy i jak każdy uczeń się uczy.
23
KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
Ocenianie kształtujące jest
MOSTEM
łączącym nauczanie z uczeniem się.
NAUCZANIE UCZENIE SIĘ
24
OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE
KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
Ocena dokonań jest zauważeniem efektów i procesu
uczenia się:
• zwiększa wewnętrzną motywację ucznia do
dalszego uczenia się, poznawania świata i
działania,
• pomaga nauczycielowi podjąć decyzję czego i jak
dalej uczyć.
OCENA AUTENTYCZNYCH DOKONAŃ
25
• priorytet pracy szkoły: koncentracja na uczeniu się
uczniów
• badania edukacyjne wskazują na czynniki ważne ze
względu na efektywność edukacji
• wynikłe z badań edukacyjnych użyteczne
koncepcje:
– ocenianie kształtującego
– widoczne uczenie się
– ocena dokonań ucznia prezentująca efekty i
proces uczenia się 26
O CZYM MÓWILIŚMY
27
Dziękujemy za uwagę!

More Related Content

Similar to "Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum Edukacji Obywatelskiej

Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiFundacjaCEO
 
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuOcenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuSylwia Kaniewska
 
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polish
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polishJanet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polish
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polishNishley1
 
Tutoring i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...
Tutoring  i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...Tutoring  i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...
Tutoring i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...Sabina Zalewska
 
Psychol aspekty oceniania
Psychol aspekty ocenianiaPsychol aspekty oceniania
Psychol aspekty ocenianiaprzybyslawice
 
Plan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegoPlan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegojacnowicki
 
Prezentacja ok mp
Prezentacja ok mpPrezentacja ok mp
Prezentacja ok mpNishley1
 
Prezentacja Dyrektorzy Poznań
Prezentacja Dyrektorzy PoznańPrezentacja Dyrektorzy Poznań
Prezentacja Dyrektorzy PoznańSebastian Wasiolka
 
Refleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielRefleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielewakom60
 
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.DominikPytlak
 
Prezentacja ok ii_14_mp
Prezentacja ok ii_14_mpPrezentacja ok ii_14_mp
Prezentacja ok ii_14_mpDominikPytlak
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3wiosenka
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4wiosenka
 
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna pł
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna płI 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna pł
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna płMaciej Szczepańczyk
 

Similar to "Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum Edukacji Obywatelskiej (20)

Prezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres ObywatelskiPrezentacja na Kongres Obywatelski
Prezentacja na Kongres Obywatelski
 
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w SłowikuOcenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
Ocenianie Kształtujące w Zespole Szkolno Przedszkolnym w Słowiku
 
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polish
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polishJanet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polish
Janet loonay polish ministry of education 21 april 2005 polish
 
Wprowadzenie do superwizji - założenia
Wprowadzenie do superwizji - założeniaWprowadzenie do superwizji - założenia
Wprowadzenie do superwizji - założenia
 
O koalicji Dziecko bez stopni
O koalicji Dziecko bez stopniO koalicji Dziecko bez stopni
O koalicji Dziecko bez stopni
 
Tutoring i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...
Tutoring  i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...Tutoring  i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...
Tutoring i coaching akademicki jako nowy sposób podniesienia jakości uniwers...
 
Psychol aspekty oceniania
Psychol aspekty ocenianiaPsychol aspekty oceniania
Psychol aspekty oceniania
 
Plan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznegoPlan nadzoru pedagogicznego
Plan nadzoru pedagogicznego
 
Prezentacja ok mp
Prezentacja ok mpPrezentacja ok mp
Prezentacja ok mp
 
Prezentacja Dyrektorzy Poznań
Prezentacja Dyrektorzy PoznańPrezentacja Dyrektorzy Poznań
Prezentacja Dyrektorzy Poznań
 
Refleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczycielRefleksyjny nauczyciel
Refleksyjny nauczyciel
 
Strategie maj 2015_bn
Strategie maj 2015_bnStrategie maj 2015_bn
Strategie maj 2015_bn
 
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
Ocenianie Kształtujące - prezentacja. Definicja, elementy, opinie nauczycieli.
 
Prezentacja ok ii_14_mp
Prezentacja ok ii_14_mpPrezentacja ok ii_14_mp
Prezentacja ok ii_14_mp
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.3
 
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
Raport z ewaluacji wewnetrznej 2.4
 
Eduscience 2 23th_may_2012_pl
Eduscience 2 23th_may_2012_plEduscience 2 23th_may_2012_pl
Eduscience 2 23th_may_2012_pl
 
Prezentacja
PrezentacjaPrezentacja
Prezentacja
 
Jak efektywnie uczą w Finlandii? Adam Kalbarczyk
Jak efektywnie uczą w Finlandii? Adam KalbarczykJak efektywnie uczą w Finlandii? Adam Kalbarczyk
Jak efektywnie uczą w Finlandii? Adam Kalbarczyk
 
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna pł
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna płI 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna pł
I 02 malgorzata_bartosik_konf.międzyn. - innowacja społeczna pł
 

"Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów" Jacek Strzemieczny, Centrum Edukacji Obywatelskiej

  • 1. Edukacja skoncentrowana na uczeniu się uczniów Jacek Strzemieczny Zamek Królewski w Warszawie 6 czerwca 2014 SZKOŁA UCZĄCA SIĘ 1
  • 2. O CZYM BĘDZIEMY MÓWIĆ? • potrzeba określenia w oświacie priorytetu działań i co nim może być • efektywność edukacji – wyniki badań edukacyjnych • ocenianie kształtujące i widoczne uczenie się • ocena dokonań ucznia prezentująca efekty i proces uczenia się 2
  • 3. OCZEKIWANIA I NACISKI MEN, kuratoria komisje egzam. władze samorządowe media rodzice uczniowie SZKOŁY, DYREKTORZY, NAUCZYCIELE FUNKCJONUJĄ POD RÓŻNO- KIERUNKOWYMI NACISKAMI 3
  • 4. KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW Szczególnie ważne w rozwiniętych systemach edukacyjnych, a taki mamy w Polsce. Raport McKinsey & Company, CEO 2012 Raport CERI, OECD 2010 4 CO POWINNO BYĆ W OŚWIACIE PRIORYTETEM?
  • 5. Co to oznacza? 5 KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
  • 6. RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core) uczeń nauczy- ciel treści Poprawa uczenia się uczniów wynika wyłącznie z poprawy rdzenia nauczania Richard Elmore R. Elmore, 2008 Improving the Instructional Core Harvard University, School of Education 6
  • 7. POPRAWA NAUCZANIA Mamy na to tylko trzy sposoby: 1. Poprawić jakość nauczanych treści. 2. Poprawić umiejętności i wiedzę nauczycieli w zakresie nauczania wybranych treści. 3. Poprawić stopień aktywnego uczenia się uczniów. 7 uczeń nauczy- ciel treści
  • 8. RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core) • Zmiana jednego elementu wymaga zmiany dwóch pozostałych. • Jeśli czegoś w rdzeniu nie widać, to tego tam nie ma. • Zadanie określa efekt. 8 uczeń nauczy- ciel treści
  • 9. RDZEŃ NAUCZANIA (Instructional Core) uczeń nauczy- ciel treści • Zmiana jednego elementu wymaga zmiany dwóch pozostałych. • Jeśli czegoś w rdzeniu nie widać, to tego tam nie ma. • Zadanie określa efekt. 9 Zadanie edukacyjne Jakość nauczania równa się jakość wykonywanych przez uczniów zadań edukacyjnych
  • 10. KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW Co mówią badania? 10
  • 11. Co wpływa na osiągnięcia uczniów? 11 Widoczne uczenie się (Visible Learning) John Hattie, University of Auckland Nowa Zelandia - 52 tysiące badań - 200 mln uczniów - synteza 800 meta-analiz badań edukacyjnych
  • 12. większy od 0, ale mniejszy od 0,4! 12
  • 13. Wpływ domu 13 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Status społeczno-ekonomiczny 499 0,57 Zaangażowanie rodziców 716 0,51 Struktura rodziny 845 0,17 telewizja 37 -0,18
  • 14. Uczeń 14 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Wcześniejsze osiągnięcia 3607 0,67 Motywacja 322 0,48 Samoocena 324 0,43 Redukcja lęku 121 0,40 Osobowość 234 0,19 Płeć 2926 0,12
  • 15. Wpływ szkoły 15 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Wielkość szkoły 21 0,43 Ograniczanie zakłócających zachowań 165 0,34 Liczebność klasy 96 0,21 Dzielenie uczniów ze względu na możliwości 500 0,12 Pozaszkolne zajęcie edukacyjne 52 0,09 Drugoroczność 234 -0,16
  • 16. Efektywny dyrektor 16 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Lider osobiście promujący doskonalenie i w nim uczestniczący 141 0,91 Regularne wizyty w klasach oraz dawanie kształtującej lub podsumowującej oceny 674 0, 74 Lider nauczania -- 0,66 Lider inspirujący 229 0.40 Lider przekształcający szkołę 537 0,09
  • 17. Wpływ nauczyciela 17 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Kształcenie (doskonalenie) nauczyciela poprzez mikro-nauczanie 402 0,88 Zrozumiały przekaz -- 0,75 Relacje nauczyciel – uczeń 229 0,72 Jakość nauczania 141 0,44 Kształcenie wstępne 53 0,11 Wiedza przedmiotowa nauczyciela 92 0,09
  • 18. Wpływ metod nauczania 18 Interwencja Liczba badań Rozmiar wpływu Ocenianie kształtujące nauczania 30 0,90 Przekazywanie informacji zwrotnej 1.287 0,73 Uczniowskie wzajemne nauczanie 767 0,55 Eksponowanie celów nauczania 604 0,56 Eksponowanie kryteriów sukcesu 702 0,55 Uczenie się w małych grupach 78 0,49 Zindywidualizowane nauczanie 600 0,23
  • 19. • wie czego chce nauczyć i określa cele nauczania w języku zrozumiałym dla ucznia, • opracowuje kryteria oceniania i przekazuje je uczniom, • zadaje pytania i zadania angażujące ucznia w myślenie i działania prowadzące do opanowania wartościowych koncepcji i umiejętności, • obserwuje uczenie się ucznia (ocenianie kształtujące) po to, aby modyfikować dalsze nauczanie, • przekazuje uczniowi specyficzną informacje zwrotną: co zrobiłeś dobrze, co wymaga poprawy i jak to poprawić.19 WIDOCZNE UCZENIE SIĘ. NAUCZYCIEL:
  • 20. • Jest świadomy celów uczenia się, sposobu, przebiegu i efektów. • Czyni własne uczenie się widocznym dla siebie i nauczyciela, tak by ten mógł mu w uczeniu się pomagać. • Dowody uczenia się są gromadzone i pokazują drogę do mistrzostwa. • Zauważane błędy są doceniane, jako widoczna oznaka procesu uczenia się i wykorzystywane do potrzebnego „przeuczenia”. Uczeń jest autorem własnego uczenia się. 20 WIDOCZNE UCZENIE SIĘ. UCZEŃ:
  • 22. OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE Ocenianie kształtujące pomaga poprawiać nauczanie i przekazywać uczniom odpowiedzialność Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się uczniów, aby: 1. modyfikować dalsze nauczanie, 2. pomagać uczniowi poprzez przekazywanie informacji zwrotnej uczyć się. 22 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE
  • 23. UCZNIE SIĘ UCZNIÓW W CENTRUM UWAGI Ocenianie kształtujące kieruje uwagę na uczenie się uczniów W szkole powinno nastąpić przesunięcie uwagi z działań nauczyciela na to, czy i jak każdy uczeń się uczy. 23 KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
  • 24. Ocenianie kształtujące jest MOSTEM łączącym nauczanie z uczeniem się. NAUCZANIE UCZENIE SIĘ 24 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE KONCENTRACJA NA UCZENIU SIĘ UCZNIÓW
  • 25. Ocena dokonań jest zauważeniem efektów i procesu uczenia się: • zwiększa wewnętrzną motywację ucznia do dalszego uczenia się, poznawania świata i działania, • pomaga nauczycielowi podjąć decyzję czego i jak dalej uczyć. OCENA AUTENTYCZNYCH DOKONAŃ 25
  • 26. • priorytet pracy szkoły: koncentracja na uczeniu się uczniów • badania edukacyjne wskazują na czynniki ważne ze względu na efektywność edukacji • wynikłe z badań edukacyjnych użyteczne koncepcje: – ocenianie kształtującego – widoczne uczenie się – ocena dokonań ucznia prezentująca efekty i proces uczenia się 26 O CZYM MÓWILIŚMY