Een Amsterdamse scholiere haalde in juli 2017 met goede cijfers het havo-diploma, maar mocht niet door naar het vwo, omdat haar school aanvullende eisen stelde. Een jaar later kwam een 16-jarige scholier uit Den Haag in het nieuws omdat hij wilde doorstromen naar het vwo, maar nergens terecht kon. De Kamer stelde hier vragen over en besloten werd onderzoek te doen. Naar aanleiding van de resultaten wil minister Arie Slob nu ook een doorstroomrecht vwo introduceren met één landelijke toelatingseis. Dat recht bestaat al voor het door- stromen van vmbo naar havo. Wat zijn de consequenties van dit nieuwe wettelijke toelatings- en doorstroombeleid?

1. 4 MR magazine, nummer 2, maart 2019
Bevordert kansengelijkheid maar beperkt schoolbesturen
DOORSTROOMRECHT
VOOR BERGBEKLIMMERS
Een Amsterdamse scholiere haalde in juli 2017 met goede cijfers het
havo-diploma, maar mocht niet door naar het vwo, omdat haar school
aanvullende eisen stelde. Een jaar later kwam een 16-jarige scholier
uit Den Haag in het nieuws omdat hij wilde doorstromen naar het
vwo, maar nergens terecht kon. De Kamer stelde hier vragen over en
besloten werd onderzoek te doen. Naar aanleiding van de resultaten
wil minister Arie Slob nu ook een doorstroomrecht vwo introduceren
met één landelijke toelatingseis. Dat recht bestaat al voor het door-
stromen van vmbo naar havo. Wat zijn de consequenties van dit
nieuwe wettelijke toelatings- en doorstroombeleid? Frederik Smit
realiseerd, omdat ze niet werden toege-
laten tot het vwo. De vraag is of dat
percentage afwijzingen een wetswijzi-
ging rechtvaardigt. Bij scholen is nog
veel ruimte voor verbetering. Deze ver-
betering zit vooral in een beter voortra-
ject: tijdig anticiperen op een eventuele
doorstroom naar het vwo, tijdig infor-
matie geven (en vindbaar maken) en tij-
dig begeleiding op maat bieden. Kort-
om: er moet bij de school sprake zijn
van een continue loopbaan- en be-
roepsoriëntatie voor de leerling.
Voorwaarden
Volgens scholen zijn de voorwaarden om
een doorstroomrecht te introduceren
voor een soepele overgang naar het vwo:
'De verschillende leerwegen
moeten beter met elkaar
verbonden worden'
H
et havo heeft de opdracht leer-
lingen voor te bereiden op aan-
sluitend hoger beroepsonder-
wijs. Desondanks is in het schooljaar
2015-2016 5 procent van de havo-leer-
lingen doorgestroomd naar het vwo. Uit
onderzoek blijkt dat er grote verschillen
zijn op welke wijze scholen omgaan met
de overgang van havo naar vwo. Op de
ene school spijkeren leerlingen zelfstan-
dig een extra vak bij in de zomervakantie,
de andere werkt met een doorstroomco-
ordinator en een volledig doorstroom-
programma. Op de meeste scholen kun-
nen leerlingen niet zomaar doorstromen,
maar moeten zij aan één of meer eisen
voldoen: een cijfereis en/of een positief
advies vanuit het havo. Scholen hanteren
deze voorwaarden omdat zij van mening
zijn dat het vwo niet passend is voor ie-
dere havo-leerling. Zij willen leerlingen
behoeden voor een faalervaring.Tegelij-
kertijd noemen scholen en ouders ook als
reden dat de Onderwijsinspectie scholen
afrekent op hun rendement en dat ze dus
geen risico’s willen nemen.
Voor- en tegenstanders
Uit recent onderzoek blijkt dat scholen,
ouders en leerlingen van mening ver-
schillen over de wenselijkheid van een
doorstroomrecht.Waar een meerderheid
van de scholen tegen een doorstroom-
recht is, zijn de meeste ouders en leer-
lingen daar juist een voorstander van.
Scholen vinden dat het vwo niet ge-
schikt is voor iedere havo-leerling en
willen teleurstellingen voorkomen. Ook
verwachten scholen dat meer leerlingen
zich aan gaan melden voor het vwo die
het niveau niet aan kunnen. Ouders en
leerlingen vinden dat ze die kans wél
moeten krijgen. Het onderzoek laat zien
dat bij ruim tien procent van de havo-
leerlingen de doorstroomwens niet is ge-

2. 5MR magazine, nummer 2, maart 2019
>
• meer mogelijkheden voor het volgen
van extra lessen of vakken
• in havo-5 vakken op vwo-niveau volgen
om te kijken of vwo bij de leerling past
• goede voorlichting
• een doorstroomprogramma
• soepeler toezicht van de Onderwijsin-
spectie op het rendement van scholen.
De minister wil voorkomen dat leerlingen
die het niveau niet aankunnen op het
vwo belanden. Een van de toelatingscri-
teria die Slob overweegt, is dat leerlingen
acht havo-vakken moeten hebben afge-
rond in plaats van de gebruikelijke zeven.
De nieuwe regeling zou wat Slob betreft
in het schooljaar 2020-’21 moeten in-
gaan. Het kabinet had eerder al besloten
om leerlingen van vmbo naar havo een
doorstroomrecht geven.
Begrip
Paul Rosenmöller is voorzitter van de
VO-raad en vertegenwoordigt vrijwel
alle schoolbesturen in het voortgezet on-
derwijs: ‘We hebben er begrip voor dat
leerlingen willen doorstromen van vmbo
naar havo of van havo naar vwo en zijn
voorstander voor het vergroten van gelij-
ke kansen in het onderwijs. Leerlingen
moeten met hun talenten op hun eigen
niveau kunnen presteren, een langere
leerweg kunnen volgen en diploma’s
kunnen ‘stapelen’.We onderschrijven
daarom het belang van een soepele en
kansrijke doorstroom van havo naar vwo.
Maar we zijn geen voorstander van een
ongeclausuleerd doorstroomrecht, dat
scholen zonder nadere eisen havo-leer-
lingen dienen te accepteren bij de door-
stroming naar het vwo.We willen voor-
komen dat ouders de school onder druk
zetten en hun recht komen halen om
hun kind te laten doorstromen om zo
hoog mogelijk opgeleid te worden. Het is
niet voor iedere leerling weggelegd van
het havo naar het vwo te gaan. DeVO-
raad staat open voor een gesprek met de
minister om zaken gelijk te trekken
tussen scholen in het eisen stellen aan
VoorzitterVO-raad Paul Rosenmöller
Medezeggenschap
• De ouder- en leerlingengeleding van de mr heeft instemmingsbevoegdheid bij de
vaststelling of wijziging van het beleid ten aanzien van de uitwisseling van infor-
matie tussen bevoegd gezag en ouders (artikel 14 lid 2, onder gWms), de voorzie-
ningen ten behoeve van de leerlingen (artikel 14 lid 3, onder cWms) en de vast-
stelling of wijziging van een mogelijk ouder- of leerlingenstatuut artikel 14 lid 2
onder e en lid 3, onder bWms).
• De wijze waarop de school het toelatings- en doorstroombeleid uitvoert, kan de
mr via het informatierecht volgen (artikel 8Wms).
• De mr heeft instemmingsbevoegdheid bij de vaststelling of wijziging van het
schoolplan dan wel het leerplan of de onderwijs- en examenregeling (artikel 10 lid
1, onder bWms).
• De mr heeft adviesbevoegdheid bij de vaststelling of wijziging van het lesrooster
in het voortgezet onderwijs (artikel 11 lid 1, onder aWms).
• De mr heeft adviesbevoegdheid bij de vaststelling of wijziging van het beleid met
betrekking tot de toelating en verwijdering van leerlingen (artikel 11 lid 1, onder j
Wms).
• Mocht een beleidsplan/-wijziging uitblijven, dan is de raad bevoegd tot het doen
van voorstellen en het kenbaar maken van standpunten (artikel 6 lid 2Wms).

3. 6 MR magazine, nummer 2, maart 2019
willen dat de verschillende leerwegen be-
ter met elkaar verbonden worden in
doorlopende leerlijnen, met diverse over-
stapmomenten richting vervolgopleidin-
gen. Het is maar de vraag of de keuze
van zo’n achtste vak voor doorstroom-
leerlingen naar het vwo wel goed aansluit
bij die doorlopende leerlijnen. De in-
spectie moet in ieder geval bij het beoor-
delen van de onderwijsprestaties van
scholen rekening houden met de gevol-
gen van de introductie van doorstroom-
leerlingen voor de onderwijspraktijk.’
Adviezen
Rosenmöller heeft de volgende adviezen
om de schoolloopbanen van leerlingen te
optimaliseren:
• Scholen - Bied leerlingen de kansen die
bij hen passen, stimuleer laatbloeiers om
door te stromen en diploma’s te stapelen.
• Ouders - Zorg dat je kind een oplei-
ding kan volgen die het beste past bij zijn
of haar capaciteiten, interesses en leer-
stijl. Kijk goed naar de behoeften en mo-
gelijkheden van je kind: wel uitdagen,
maar niet overvragen.Voorkom dat je
kind permanent op zijn of haar tenen
moet lopen om het hoogste onderwijsni-
veau te halen.
• Medezeggenschapsraden - Agendeer
het onderwerp doorstroming/stapelen als
Goede onderbouwing
Miek Laemers is hoogleraar
onderwijsrecht aan deVrije
Universiteit: ‘De hoofdregel is
dat het bevoegd gezag beslist
over de toelating van leerlingen
en in principe zelf bepaalt wel-
ke toelatingseisen het hanteert.
Doorstroom binnen het voort-
gezet onderwijs is niet wettelijk
geregeld, dat betekent dat scho-
len zelf eisen mogen stellen.
Het recht van het bevoegd ge-
zag om een toelatings- en door-
stroombeleid te voeren, be-
hoort tot de vrijheid van
inrichting, die onderdeel is van
de grondwettelijke onderwijs-
vrijheid. Maar dat betekent niet
dat schoolbesturen naar believen iedere toelatingseis kunnen hanteren. Zij moeten
zich wel houden aan het discriminatieverbod van artikel 1 van de Grondwet en de
bepalingen van de Algemene wet gelijke behandeling.Tot dusver is ervan uitge-
gaan dat een bevoegd gezag de inrichtingsvrijheid benut om een bepaald onder-
wijsconcept te realiseren of bepaalde onderwijsresultaten te behalen. En dus de
vrijheid heeft leerlingen te selecteren op basis van cijfers, motivatie of adviezen
van docenten van de aanleverende school.’ Laemers vindt dat als de wetgever daar
een stokje voor steekt door het doorstroomrecht wettelijk vast te leggen, dit een
beknotting is van die vrijheid van inrichting. ‘Een inperking van een grondrecht
door een formele wet, zoals Slob aankondigt, kan gerechtvaardigd zijn als dit een
legitiem doel dient en het ingezette middel noodzakelijk en proportioneel is. Dus
als duidelijk is dat het wisselende toelatingsbeleid van schoolbesturen de kansen-
gelijkheid in het onderwijs vermindert. Of deze maatregel evidence based is, weet
ik niet. Als de wet eenmaal procedureel juist tot stand is gekomen, dan moet het
schoolbestuur zich er aan houden. Ik vind dat de noodzaak van de wet goed on-
derbouwd moet zijn en niet moet steunen op enkele gevallen waarin de door-
stroomwens van een leerling niet is gerealiseerd.’
Jordy Klaas, voorzitter van het LAKS
doorstroomleerlingen.’ Een klein deel
van de Nederlandse leerlingen, de zoge-
noemde ‘bergbeklimmers’, maakt een
lange en steile weg omhoog door het on-
derwijssysteem. Zij beginnen op het
vmbo en eindigen op de universiteit.
Rosenmöller: ‘In het verleden waren er
hoge muren tussen de opleidingen en de
stapelroutes, maar we zijn bezig daar
doorlopende leerlijnen van te maken.We
Hoogleraar onderwijsrecht Miek Laemers

4. 7MR magazine, nummer 2, maart 2019
de schoolleiding dit niet aan de orde
stelt. Ga in de mr met elkaar in gesprek
over de vraag: hoe richten we het op
school zo in dat alle typen leerlingen ver-
schillende vakken op verschillende ni-
veaus kunnen volgen binnen en tussen
de schoolsoorten.
Gelijk trekken
Voorzitter van het Landelijk Aktie Komi-
tee Scholieren (LAKS) Jordy Klaas is
positief verrast dat de minister de toela-
tingseisen voor de doorstroom naar het
vwo voor alle scholen gelijk wil trekken.
‘We hebben daar als LAKS jaren voor
gelobbyd. Nu kan het zo zijn dat een
school in Leeuwarden eist dat leerlingen
een 7,5 staan, terwijl een school in Maas-
tricht een 6 vraagt. Dat is onduidelijk,
onlogisch en nogal subjectief. Dan is het
vette pech als je toevallig op de verkeerde
plek woont.’Volgens de LAKS-voorzitter
is het mogelijk dat scholen ongemerkt
selectiecriteria inbouwen, waardoor de
doorstroming alsnog hapert: ‘Scholen
kunnen bijvoorbeeld eisen dat je min-
stens een 7,5 moet staan om te mogen
kiezen voor een extra achtste vak. Dan is
er alsnog sprake van selectie op school-
niveau.’ De Onderwijsinspectie hanteert
de prestaties van de leerlingen als indica-
tor voor de kwaliteit van een school.
Klaas vindt dat de inspectie scholen niet
gelijk moet korten op de bekostiging als
doorstroomleerlingen zakken voor hun
examen: ‘Dit is een eerste waardevolle
stap. Opstarten en wennen aan een nieu-
we doorstroomaanpak kost tijd.’
Bedrijfsmatige aanpak
‘De Onderwijsinspectie rekent scholen af
op hun rendement en daarom hanteren
scholen een bedrijfsmatige aanpak, met
opbrengstgericht werken, regels, proce-
dures en strenge normen ten aanzien van
examens en toetsen om de kwaliteit te
borgen/verhogen en tegelijk de kosten en
risico’s te drukken’, verklaartTon van
Haperen, leraar economie, lerarenoplei-
der en publicist, de bestaande situatie.
‘Besturen en directies van scholen beroe-
pen zich op de vrijheid van onderwijs en
willen de ruimte hebben om zelf beleid te
ontwikkelen, zelf leerlingen te selecteren
en om eigen oplossingen te vinden die
passen binnen hun organisatie en bij hun
specifieke leerlingenpopulatie. Ik herken
Dr. Frederik Smit is onderzoeker
en adviseur onderwijs, https://
frederiksmit.net.
Bronnen:
• Oberon (2018): Terecht over-
staprecht? Doorstroom havo-
vwo. Utrecht.
• Onderwijsraad (2018). Hoofd-
lijnen van stand van educatief
Nederland. Den Haag.
• L. Elffers (2018). De bijlesge-
neratie. Amsterdam: University
Press.
• T. van Haperen (2018). Het be-
zwaar van de leraar. Amster-
dam: University Press.
• https://www.rijksoverheid.nl/
documenten/rapporten/2019/
01/10/terecht-overstaprecht-
doorstroom-havo-vwo
• https://www.rijksoverheid.nl/
documenten/brieven/2019/
01/10/beantwoording-kamer-
vragen-over-doorstroomrecht-
havo-vwo
'Kort scholen niet direct op
bekostiging als doorstroom-
leerlingen zakken'
de zorgen van Paul Rosenmöller om on-
derwijsinstellingen met doorstroomleer-
lingen te beoordelen als de onderwijspro-
gramma’s van havo en vwo nog niet goed
op elkaar zijn afgestemd.’Van Haperen
vindt het belangrijk dat er mét in plaats
van óver de leerlingen wordt gesproken
als het gaat om hun functioneren: ‘Ik
pleit ervoor dat leerlingen niet alleen aan-
wezig zijn bij oudergesprekken, maar dat
er ook een vertegenwoordiger van de
leerlingen aanwezig is bij de rapportver-
gaderingen met de docenten.’
Zie ook het artikel op pagina 16. <
Leraar en publicistTon van Haperen

5. 16
Overonderwijs
MR magazine, nummer 2, maart 2019
VO Amsterdam maakt diploma’s stapelen
makkelijker
In Amsterdam komt per juni van dit jaar
een zomerschool voor doorstromers in
het voortgezet onderwijs. Op deze zomer-
school kunnen 200 tot 250 leerlingen die
van vmbo-t naar havo of van havo naar
vwo gaan, zich nog voor de zomervakan-
tie in bepaalde vakken laten bijspijkeren
en werken aan hun studie- en planning-
vaardigheden. Het college van B&W ver-
leent hiervoor dit jaar een subsidie van
€150.000,- aan de vereniging van school-
besturen in het Amsterdamse voortgezet
onderwijs OSVO.Wethouder Onderwijs
Marjolein Moorman: ‘Er zijn heel veel
Amsterdamse kinderen die een hoger on-
derwijsniveau aan zouden kunnen dan
dat waar ze op zitten. Om te zorgen dat
alle kinderen gelijke kansen krijgen, sti-
muleren we nu dat ze na het behalen van
hun diploma soepeler doorstromen naar
het volgende niveau. Ik ben blij dat de
schoolbesturen dit op deze manier mak-
kelijker maken.’ Het initiatief sluit aan bij
het recente besluit van de schoolbesturen
om de cijfereis af te schaffen voor leerlin-
gen die willen doorstromen naar een ho-
ger niveau. Het afschaffen van de cijfereis
houdt in dat scholen niet langer een be-
paald gemiddeld eindcijfer op het diplo-
ma eisen als voorwaarde voor doorstro-
ming. Hierdoor kunnen leerlingen met
een diploma makkelijker doorstromen
van vmbo-t naar havo en van havo naar
vwo. Met dit besluit lopen de Amster-
damse schoolbesturen vooruit op landelij-
ke wetgeving over doorstroom zonder ex-
tra toelatingseisen. Zowel de gemeente als
de scholen willen de ongelijkheid van
kansen in het onderwijs bestrijden. Leer-
lingen die vanwege hun achtergrond,
thuissituatie of een te laag basisschool-
advies niet op het bij hen passende on-
derwijsniveau zitten, kunnen door diplo-
ma’s te stapelen een inhaalslag maken.
Met het afschaffen van de cijfereis in
combinatie met de zomerschool krijgen
meer kinderen de kans een diploma te
halen dat past bij hun niveau.
Bron: www.amsterdam.nl, 6 februari 2019
Begin februari heeft staatssecretaris Paul
Blokhuis (VWS) het startsein gegeven
voor de volgende fase in de aanpak van
overgewicht en obesitas bij kinderen.
Tussen 2016 en 2018 heeft Care for
Obesity, een programma van de Vrije
Universiteit Amsterdam, in samenwer-
king met diverse gemeenten een succes-
vol model ontwikkeld om de ondersteu-
ning en zorg voor deze kinderen te
optimaliseren. Een coalitie van vijf partij-
en die zich bezighouden met de ge-
zondheid van de jeugd, gaat nu aan de
slag zodat in 2030 passende ondersteu-
ning en zorg beschikbaar is voor kinde-
ren met overgewicht en obesitas in alle
gemeenten van Nederland. Het doel is
het bevorderen van de gezondheid en
kwaliteit van leven van kinderen en het
verkleinen van sociaal-economische ge-
zondheidsverschillen. In navolging van
de ambities in het Nationaal Preventie-
akkoord is een coalitie gevormd die de
komende twee jaar aan de slag gaat om
ervoor te zorgen dat in 2020 35 ge-
meenten zijn gestart met een sluitende
ketenaanpak voor kinderen met overge-
wicht en obesitas. Het model biedt een
structuur en handvatten om de keten-
aanpak lokaal in te richten. De partners
in de coalitie zijn: Jongeren op Gezond
Gewicht (JOGG), Care for Obesity / Vrije
Universiteit Amsterdam (C4O/VU), Rijks-
instituut voor Volksgezondheid en Milieu
(RIVM), Nederlands Jeugdinstituut (NJi)
en Nederlands Centrum Jeugdgezond-
heid (NCJ).
Bron: www.vu.nl, 4 februari 2019
Ketenaanpak obesitas
en overgewicht